Góry Stołowe. Podział Administracyjny. Najwyższe punkty

Transkrypt

1 Góry Stołowe Podział Administracyjny Wschodnia częśd Gór Stołowych wraz ze Szczeliocem Wielkim położona jest w Polsce, w powiecie kłodzkim. Do Polski należy również najbardziej wysunięta na zachód częśd gór, pasmo Zawory, leżąca w powiatach kamiennogórskim i wałbrzyskim. Środkowa częśd gór (pasma Broumovské stěny i Adršpašskoteplické skály) należy do Republiki Czeskiej. Najwyższe punkty Właściwe Góry Stołowe (Szczeliniec Wielki 919 m n.p.m.) Broumowskie Ściany (Bożanowski Szpiczak 783 m n.p.m.) Adršpašskoteplické skály (Čáp 785 m n.p.m.) Wzniesienie Ostaša (700 m n.p.m.) Zawory (Róg 712 m n.p.m.)

2 Szczeliniec Wielki Budowa Góry Stołowe stanowią centralną częśd niecki śródsudeckiej. Obejmują też niewielkie fragmenty granitoidowej jednostki Kudowy-Olešnic oraz metamorfiku orlicko-kłodzkiego. Największy obszar w Górach Stołowych zajmują górnokredowe (cenoman, turon, koniak) skały osadowe niecki śródsudeckiej, w północno-zachodniej części leżące prawie poziomo, w północno-wschodniej zapadające lekko ku południowi. Skały te tworzą sześd kompleksów skalnych, są to : -piaskowce ciosowe dolne -piaskowce glaukonitowe -margle ilasto-piaszczyste z wkładkami piaskowca ciosowego

3 -margle ilaste -piaskowce ciosowe górne "Kwoka" skała z piaskowca ciosowego, Szczeliniec Wielki Klimat Góry Stołowe leżą w strefie oddziaływania mas powietrza polarnego, arktycznego, umiarkowanie kontynentalnego, podzwrotnikowego i z wyższych warstw atmosfery. W ciągu roku jest więcej dni

4 pochmurnych, niż słonecznych, największe zachmurzenie występuje w okresie jesienno zimowym, najmniejsze w lecie. maksimum termiczne: lipiec, średnia temperatura 15,4 C minimum termiczne: styczeo, średnia temperatura powietrza 3,2 C średnia temperatura roczna 6 C czas trwania zimy: tygodni okres wegetacyjny: nie dłużej niż 27 tygodni w kotlinach rozpoczyna się w drugiej dekadzie kwietnia na wierzchowinie w trzeciej dekadzie kwietnia lato termiczne: w kotlinach około 8 tygodni na wierzchowinie praktycznie nie występuje opady roczne: w kotlinach mm na wierzchowinie powyżej 1100 mm maksimum opadowe: lipiec, minimum w lutym-marcu, często w grudniu i styczniu zaleganie śniegu: w partiach szczytowych do 75 dni (w rozpadlinach dłużej) w kotlinach około 50 dni dominujące wiatry: południowo-zachodnie FLORA Lasy

5 W lasach Gór Stołowych dominują wprowadzone tu przez człowieka monokultury świerkowe, które wyparły lasy liściaste i mieszane regla dolnego. Najsłabiej reprezentowane są lasy łęgowe. Dolnoreglowe lasy liściaste zachowały się tylko na niewielkich obszarach w trudno dostępnym terenie. zespół żyznej buczyny sudeckiej Dentario enneaphylli-fagetum, m.in. w górnym biegu Pośny, na zachodnich zboczach Błędnych Skał oraz w rejonie Rogowej Kopy zespół jaworzyny z miesięcznicą trwałą Lunario-Aceretum pseudoplatani pod Rogową Kopą zespół świerczyny dolnoreglowej Abieti-Piceetum zespół torfowiska wysokiego leśnego z udziałem sosny drzewokosej Pinus x rhaetica na Wielkim Torfowisku Batorowskim. Od szeregu lat prowadzona jest przebudowa sztucznych drzewostanów świerkowych na las zbliżony składem gatunkowym do naturalnych drzewostanów regla dolnego. Sadzone są głównie buki, jodły i jawory. Tylko na obszarze samego Parku Narodowego Gór Stołowych przebudowie podlega około ha. Łąki Na łąkach Gór Stołowych występuje uważany za symbol ziemi kłodzkiej pełnik europejski Trollius europaeus, zwany tu różą kłodzką (niem. Glatzer Rose). Interesujące są tu również występujące m.in. wokół Skałek Łężyckich łąki ostrożeniowe Cirsietum rivularis i łąki ostrożeniowo-rdestowe wokół Karłowa i Pasterki. Roślinnośd naskalna W Górach Stołowych szczególnie bogata jest flora zarodnikowa, wyróżniają się pod tym względem zwłaszcza zbocza Rogowej Kopy i Szczelioca Wielkiego, gdzie znajduje się np. jedyne w Europie Środkowej stanowisko jednego z gatunków wątrobowców. Na terenie pasma wśród przedstawicieli mchów i wątrobowców występują również endemity i gatunki reliktowe. Rośliny chronione

6 Wiele z występujących w Górach Stołowych roślin znajduje się pod ochroną, są to m.in. arnika górska, barwinek pospolity, cis pospolity (głównie stanowiska antropogeniczne), dziewiędsił bezłodygowy, goryczka orzęsiona, lilia złotogłów, parzydło leśne, śnieżyczka przebiśnieg, śnieżyca wiosenna, rosiczka okrągłolistna, storczyk męski, storczyk bzowy, kukułka Fuchsa, kukułka szerokolistna, widłak wroniec, widłak goździsty, wawrzynek wilczełyko, zimowit jesienny, sosna drzewokosa. Rozwój rzeźby Rozwój rzeźby Gór Stołowych rozpoczął się w chwili wycofania się morza górnokredowego. Po wycofaniu się morza nastąpił długotrwały okres spokoju tektonicznego, wskutek czego powstała rozległa powierzchnia zrównania (której fragmenty zachowały się w wierzchowinie Gór Stołowych na wysokości m n.p.m. Szczeliniec Wielki, Szczeliniec Mały, Skalniak i Narożnik). Pod koniec środkowego oligocenu góry zaczęły się wypiętrzad, powierzchnia zrównania została rozczłonkowana i wyniesiona na różne wysokości. W czasie trwania górnego oligocenu i dolnego miocenu ukształtowała się kolejna powierzchnia zrównania (obecnie na wysokości m n.p.m.), po czym w środkowym miocenie nastąpiło kolejne wypiętrzenie, i do środkowego pliocenu wytworzył się trzeci,

7 najniższy poziom zrównao (obecnie na wysokości m). Pod koniec środkowego w i górnym pliocenie nastąpiły kolejne ruchy górotwórcze, które ponownie wyniosły obszar Gór Stołowych. W zmiennym klimacie ławice górnego piaskowca ciosowego ulegały intensywnym procesom wietrzenia, powstały bezodpływowe niecki typu bolsonów, przez co powstały formy charakterystyczne dla współczesnych rejonów subtropikalnych i sawannowych stąd określenie Sawanna Łężycka. W plejstocenie, wskutek ochłodzenia klimatu powstały rumowiska skalne i torfowiska wysokie. Surowce mineralne Piaskowce Dolne piaskowce ciosowe barwy od żółtej do brunatnej, drobnoziarniste, ze sporą zawartością skaleni i glaukonitu, spojone lepiszczem ilastym. Eksploatowane były w okolicach Kudowy-Zdroju i Chocieszowa, miały zastosowanie w rzeźbiarstwie i budownictwie. Środkowe piaskowce ciosowe, o zróżnicowanym składzie granulometrycznym i mineralnym, barwy od jasnożółtej do ciemnobrunatnej, czasem czerwonawej. Eksploatowane są w okolicach Radkowa, Wambierzyc i Złotna obecnie eksploatacja wstrzymana, mają zastosowanie w budownictwie i kamieniarstwie Jasne piaskowce białej lub jasnożółtej barwy, o stałym składzie granulometrycznym i mineralnym (do 95% ziarna kwarcowego), eksploatowane w okolicach Radkowa i Szczytnej obecnie eksploatacja wstrzymana. W 2 połowie XIX w. w okolicach Pstrążnej eksploatowano niewielkie złoża węgla kamiennego. Margle Różowe granity kudowskie występują w południowo-zachodniej części Gór Stołowych. Były eksploatowane w niewielkich kamieniołomach. Wody Góry Stołowe leżą na europejskim dziale wodnym, rozdzielającym wody mórz Bałtyckiego i Północnego. Góry Stołowe odwadniane są przez trzy rzeki. Częśd zachodnią (w większości leżącą w Republice Czeskiej) odwadnia lewobrzeżny dopływ Łaby, rzeka Metuje (dopływy: Czermnica (Brlenka), Kudowski Potok, Klikawa, Daoczówka). Południowo-wschodnią częśd gór odwadniają rzeki Ścinawka (dopływy: Pośna, Cedron) oraz Bystrzyca Dusznicka (dopływy: Kamienny Potok, Czerwona Woda, Cicha, Toczek), będące lewobrzeżnymi dopływami Odry. Źródła występujące w Górach Stołowych zaliczają się do typu źródeł warstwowych, większośd nich występuje na kontakcie piaskowców ciosowych z nieprzepuszczalnymi marglami.

8 Wody mineralne Góry Stołowe zbudowane są z warstw porowatych, łatwo wchłaniających wodę piaskowców i nieprzepuszczalnych, lecz poprzecinanych uskokami margli, co sprzyja występowaniu wód mineralnych. W okolicy istnieje wiele znanych uzdrowisk, takich jak Duszniki-Zdrój (szczawy wodorowęglanowe, wapniowo-magnezowe, sodowe i żelaziste), Polanica-Zdrój (szczawy alkaliczno-ziemne i alkaliczno-ziemno-żelaziste), Kudowa-Zdrój (wody arsenowe). Skała "Głowa Konia" na Szczeliocu Wielkim

9 Północna ściana Szczelioca

10 Przejście graniczne Machovska Lhota Ostra Góra źródła: BY Adrian Ciura

11