Wykład 2 filozofia działania oraz podstawy obsługi systemów unixowych na przykładzie GNU/Linux

Transkrypt

1 Wykład 2 filozofia działania oraz podstawy obsługi systemów unixowych na przykładzie GNU/Linux przegląd systemów unixowych, licencje oprogramowania, (GPL,BSD), porównanie filozofii działania dystrybucje GNU/Linuxa struktura katalogów polecenia systemowe jądro systemu (ang. kernel), obsługa urządzeń, kompilacja konfiguracja środowiska sieciowego (netstat, ifconfig, ping, etc) zarządzanie prawami do uruchamiania programów administratorskich (sudo)

2 licencje oprogramowania BSD (Berkeley Software Distribution ) BSD pochodna Unixa rozwijana od lat 70-tych w Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley Bardziej liberalna niż GPL (wolność modyfikacji i dystrybuowania kodu ale również możliwość zamknięcia kodu, (warunek: informacja o autorach) preferowana licencja (i system operacyjny) dużych firm: Sun Solaris, Mac OS X Apple, Juniper OS ciekawostka: Pionerski system obsługujacy protokół IP 1969 UNIX PDP BSD GNU Solaris GNU/Linux Free BSD Net BSD 1996 Open BSD

3 licencje oprogramowania GPL (GNU Public Licence) najbardziej wolna, tj. gwarantująca wolnosci: 0- uruchamiania; 1- analizowania i dostosowywania do własnych potrzeb 2- kopiowania (dystrybucji) 3- udoskonalania i publikowania poprawek najpopularniejsza licencja wolnodostępnego oprogramowania (dystrybucji Red Hat Linux 7, 55.30% było udostępnione na licencji GPL ) Prace nad v3 : nacisk na DRM (Digital Restrictions Management) i patenty na oprogramowanie Zasada copyleft Krytyka: licencja wirusowa,zaraża wszelkie pochodne prace Ciekawostka: Microsoft Windows Services for UNIX na GPL przez Microsoft

4 Dystrybucje GNU/Linuxa Dystrybucja - zestaw programówdziałających pod systemem GNU/Linux rozpowszechnianych łącznie i dający po zainstalowaniu gotowy do użycia system. (wikipedia.pl) oparte o rdzeń GNU, różniące się interfejsem graficznym, sposobem obsługi, ideologia, wsparciem technicznym, cyklem aktualizacji, itp. programy (jak i też pojedyncze biblioteki i całe podsystemy) najczęściej dystrybuowane w postaci binarnej (tzw. pakietów) i zarządzane przez managera pakietów pilnującego zależności najbardziej znane: Debian,Fedora Core, Gentoo, Knoppix, Linspire, Mandriva (dawniej Mandrake), PLD, Red Hat, Slackware, SUSE, Ubuntu (lista wszystkich na

5 struktura katalogów systemu GNU/Linux /bin/ /boot/ /dev/ /etc/ /home/ /lib/ /mnt/ /proc/ /sbin/ /tmp/ /var/ /usr/ <= podstawowe polecenia systemowe <= pliki jąder ładowane przy uruchamianiu systemu <= pliki specjalne jako interfejs do obsługi urządzeń <= globalne pliki konfiguracyjne <= katalogi domowe użytkowników <= biblioteki systemowe <= podmontowane napędy <= pseudosystem plików jako interfejs do ustawien jadra <= uslugi systemowe <= katalog plików tymczasowych <= dodatkowe dane (biblioteki, skrypty, itp) programow <= dodatkowe programy

6 podstawowe polecenia i narzędzia systemowe (unixowe) zarządzanie systemem i użytkownikami df, du <= raport o zajętości dysku/katalogu fuser <= identyfikacja procesów używających podane zasoby uname <= informacje o systemie i kernelu users,who <= raport o aktualnie zalogowanych użytkownikach last <= raport o ostatnio zalogowanych użytkownikach env <= przegląd zmiennych systemowych adduser,useradd,deluser,userdel <= zarządzanie użytkownikami modprobe, rmmod, lsmod <= operacje na tzw. modułach, odp.: załadowanie/ usunięcie z pamięci, listing zarządzanie procesami chroot kill/killall/pkill nice ps, top watch <= umieszczanie procesu w środowisku izolowanym <= zakończenie procesu po PIDzie/nazwie/atrybutach <= modyfikacja priorytetu wykonywania procesu <= listing uruchomionych procesów/ z odświeżaniem <= podgląd na bieżąco działającego procesu

7 podstawowe polecenia i narzędzia systemowe c.d. zarządzanie plikami i systemem plików chmod <= zmiana uprawnień plików lub katalogów chown <= zmiana właściciela pliku cp, mv, rm, shred,dd <= odpowiednio: kopiowanie, przenoszenie, usuwanie, bezpieczne usuwanie plików, kopiowanie bloków danych ln <= tworzenie dowiązania między dwoma plikami ls <= listing plików w katalogu mkdir <= tworzenie katalogów pwd <= wypisanie bieżącego katalogu mknod <= tworzenie węzłów specjalnych (dostępu do urządzenia) touch <= zmiana znacznika czasowego (ang. timestamp) pliku przetwarzanie tekstu cat, tac cut grep head,tail sort uniq wc <= wyświetlenie pliku/wypisanie liniami wstecz <= wyświetlenie fragmentów tekstu <= wyświetlenie linii tekstu zawierających dane wyrażenie <= wyświetlenie poczatku/końca tekstu <= sortowanie linii tekstu, <= wyświetlenie tylko niepowtarzających się linii tekstu <= zliczenie słów/bajtów/linii w tekście pełna lista programów unixowych: porównanie poleceń systemowych na różnych systemach unixowych:

8 Dostępność kodów źródłowych umożliwia selekcję wybranych funkcjonalności jądra uruchomienie menu konfiguracyjnego: make menuconfig (w katalogu ze źrodłami kernela - najczęściej /usr/src/linux/ ) obsługa urządzeń, kompilacja jądra kompilacja: make bzimage modules modules_install

9 Podstawy konfiguracji środowiska sieciowego systemu GNU/Linux modprobe/lsmod/rmmod <= zarządzanie modułem karty sieciowej ifconfig <= konfiguracja interfejsu sieciowego route <= konfiguracja rutingu statycznego netstat <= wyświetlanie otwartych gniazd UDP, połączeń TCP, tablicy rutingu,itp. ping, traceroute <= testowanie drożności tras /etc/hosts <= rozwiazywanie nazw(stat.) /etc/resolv.conf <= rozwiązywanie nazw(dyn.) /etc/hosts.{allow/deny} <= restrykcje dostępu do usług

10 Ifconfig zarządzanie interfejsami sieciowymi ifconfig <interfejs> <opcje> <interfejs> <= nazwa interfejsu (np. eth0, eth1, ppp0) <opcje> mogą przyjmować przykładowe wartości: up/down <= włączanie/wyłączanie interfejsu <IP> <= numer IP przydzielony interfejsowi netmask <maska> <= ustawienie maski sieciowej arp <= włączanie/wyłączanie używania protokołu ARP [-]promisc <= włączanie/wyłączanie trybu promiscous (przechwytywanie wszystkich pakietów) mtu <N> <= ustawienie MTU hw ether <MAC> <= ustawienie adresu MAC

11 route zarządzanie trasami route [add/del] <cel> <opcje> <cel> <opcje> gw GW netmask M dev IF mss M <= docelowa sieć lub stacja mogą przyjmować przykładowe wartości: <= trasowanie pakietów poprzez bramkę GW <= ustawienie maski sieciowej M <= związanie trasy z podanym interfejsem <= ustawienie MSS na M

12 route przykład wyjścia polecenia Destination Gateway Genmask Flags Metric Ref Use Iface UH ppp U eth UG ppp0 U - trasa jest zestawiona [up] H - cel jest stacją [host] G - użyj bramki [gateway] R - reinstancjuj trasę na trasowanie dynamiczne D - dynamicznie instalowana przez demona lub przekierowanie M - modyfikowana z demona trasowania lub przekierowania A - instalowana przez addrconf C - wpis bufora podręcznego [cache]! - trasa odrzucenia [reject]

13 netstat przykład wyjścia polecenia (fragment) Active Internet connections (servers and established) Proto Recv-Q Send-Q Local Address Foreign Address State tcp : :* LISTEN tcp : :* LISTEN tcp : :* LISTEN tcp : :105 FIN_WAIT2 tcp : :2456 TIME_WAIT tcp : :3414 ESTABLISHED udp : :* udp : :* Proto RefCnt Flags Type State I-Node Path unix 16 [ ] DGRAM 983 /dev/log unix 2 [ACC] STREAM LISTENING /var/run/mysqld.sock

14 /etc/hosts & /etc/resolv.conf przykłady /etc/hosts localhost foo.mydomain.org foo bar.mydomain.org bar master.debian.org master /etc/resolv.conf domain kis.p.lodz.pl search kis.p.lodz.pl lab.kis.p.lodz.pl nameserver nameserver

15 hosts.{allow/deny} hosts.allow i hosts.deny to pliki definiujące restrykcje dostępu do lokalnego komputera według kryteriów: wywoływany program (demon) adres źródłowy połączenia Kolejność wpisów ma znaczenie! (sprawdzanie w kolejności: hosts.allow => hosts.deny => przyjęcie połączenia) Można nastawić wykonanie komendy przy trafieniu!

16 hosts.{allow/deny} - przykłady /etc/hosts.allow /etc/hosts.deny in.tftpd: LOCAL, host.domain telnet: ,.sub.domain (echo uwaga! ) ALL : ALL: spawn /usr/bin/mail Polecenie wywoływane (demon) Źródło połączenia Uruchomienie programu (opcjonalne)

17 sudo co to takiego? Sudo (ang. 'superuser do') to program stosowany w systemach operacyjnych GNU/Linux, Unix i podobnych, w celu umożliwienia użytkownikom uruchomienia aplikacji, normalnie zarezerwowanych dla administratora. (źródło:

18 Sudo jak to działa? Działanie sudo opiera się na zczytaniu pliku konfiguracyjnego /etc/sudoers w którym można definiować restrykcje wykonywania poleceń według: Komputera użytkownika Loginu użytkownika Uruchamianej komendy

19 Sudo podstawowa składnia Podstawowa składnia /etc/sudoers: użytkownik komputer = (uruchom-jako-użytkownik) komenda Realny przykład /etc/sudoers: janek localhost = /usr/bin/ftp Z prawami administratora (!) piotrek server = (krzysiek) /usr/bin/last

20 Sudo - aliasy Sudo zezwala na używanie tzw. aliasów przydatnych przy ustalaniu wielu wartości poszczególnie dla pól: nazwy użytkownika: User_Alias PRACOWNICY = janek, krzysiek nazwy komputera: Host_Alias SERWERY= moj_serwer, /8 Komendy Cmnd_Alias DRUK = /usr/sbin/lpc, /usr/bin/lprm Nazwy użytkownika 'uruchom jako' Runas_Alias ADMINI = root, db-operator

21 Sudo przykład aliasów Przykład zastosowania aliasów w /etc/sudoers: User_Alias FULLTIMERS = millert, mikef, dowdy Runas_Alias DB = oracle, sybase Host_Alias CUNETS = / Cmnd_Alias KILL = /usr/bin/kill FULLTIMERS CUNETS = (DB) KILL

22 Tematyka Wykładu 2 podsumowanie przegląd systemów unixowych, licencje oprogramowania, (GPL,BSD), porównanie filozofii działania dystrybucje GNU/Linuxa struktura katalogów polecenia systemowe jądro systemu (ang. kernel), obsługa urządzeń, kompilacja konfiguracja środowiska sieciowego (netstat, ifconfig, ping, etc) zarządzanie prawami do uruchamiania programów administratorskich (sudo)