Edukacja w Islandii...30 Islandzki dla obcokrajowców Ważne informacje kontaktowe 35

Transkrypt

1

2

3 Zamieszkanie w innym kraju wymaga odwagi. Stwarza jednak również niezwykłe możliwości oraz stanowi początek czegoś zupełnie nowego. Daj sobie trochę czasu aby dowiedzieć się czego możesz oczekiwać i czego będą oczekiwać od ciebie inni a łatwiej ci będzie wykorzystać większość nowych możliwości. Ten folder pomoże ci przezwyciężyć rozmaite trudności stojące przed osobą rozpoczynającą życie w nowym kraju. Znajdziesz tu odpowiedzi na pytania zadawane najczęściej przez wszystkich, którzy przyjeżdżają do Islandii. Są tu informacje dotyczące zatrudnienia i pracy, podstawowe fakty oraz praktyczne źródła przydatnych informacji. Wprowadzenie Praca w Islandii Podatki i prawa pracowników Zamieszkanie i koszty utrzymania Rejestracja w charakterze legalnego rezydenta w Islandii Zasiłek dla bezrobotnych i ubezpieczenie społeczne Edukacja w Islandii Islandzki dla obcokrajowców Ważne informacje kontaktowe 35

4 Geografia Islandia, położona na północnym Atlantyku, ze swoją powierzchnią 103,000 km kw., jest drugą największą wyspą Europy. Około 75% powierzchni kraju leży na wysokości ponad 200 m nad poziomem morza; większość z tego stanowią wyniosłe płaskowyże i góry. Lodowce pokrywają 11,200 km kw., podczas gdy obszary rolnicze to tylko 1,400 km kw. Zamieszkane są wyłącznie wybrzeża; wyżynny i górski środek wyspy jest niezamieszkany. Klimat Wbrew panującemu przekonaniu, Islandia charakteryzuje się raczej łagodnym klimatem typowym dla obszaru nadbrzeżnego. Średnia letnia temperatura w stolicy kraju Rejkiawiku to 10.6 C (w lipcu) Najwyższa zanotowana temperatura w stolicy to 24.7 C. Średnie temperatury w zimie w Rejkiawiku wynoszą około 0 C w styczniu. Odnoga Prądu Zatokowego przepływa wzdłuż zachodniego wybrzeża, co ogromnie wpływa na klimat. Prąd ten przynosi łagodne powietrze znad Atlantyku, które w zetknięciu z zimnym arktycznym powietrzem powoduje częste zmiany pogody i silny wiatr. Ponadto, opady występują znacznie częściej w południowej i zachodniej części, niż na północy wyspy. W lecie noce są jaśniejsze na całej Islandii, zaś w czerwcu słońce nigdy nie zachodzi do końca. Historia Według starożytnych źródeł pisanych, w 874 r. pierwszym stałym 4 osadnikiem na Islandii stał się norweski przywódca Ingólfur Arnarson. Przez następne stulecia osiedlała się na wyspie ludność pochodzenia nordyckiego i galijskiego. W 1926 r., Islandia znalazła się pod panowaniem norweskim, a następnie duńskim. 17 czerwca 1944 r. Islandia stała się niepodległą republiką z własna konstytucją i parlamentarnym systemem rządowym. Islandczycy obchodzą dzień 17 czerwca jako Dzień Niepodległości. Przez całe wieki Islandia należała do najbiedniejszych krajów Europy, zaś populacja nigdy nie przekraczała mieszkańców. W dwudziestym wieku miała tu miejsce rewolucja przemysłowa postępująca wraz z industrializacją floty rybackiej. W ciągu niecałych 100 lat społeczność Islandii przeszła radykalną transformację, stając się jednym z najbogatszych narodów na świecie, zaś obecna liczba mieszkańców wynosi około Obecnie Islandia jest wysoko rozwiniętym krajem, piątym na świecie pod względem produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca oraz drugim pod względem rozwoju społecznego. Islandia jest członkiem ONZ, NATO, EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), EEA (Europejski Obszar Gospodarczy), oraz OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju). Rząd Zgodnie z islandzką konstytucją, organy władzy dzielą się na: ustawodawcze, sądownicze i wykonawcze. Althingi (parlament), stanowi władzę ustawodawczą. Składa się z 63 członków pochodzących z 6 okręgów, wybieranych w trybie powszechnego głosowania na okres

5 5

6 4 lat. Każdy, kto ma prawo głosu może kandydować do parlamentu. Większość władzy wykonawczej leży w rękach Rządu. Ministerstwa, dyrektoriaty oraz pozostałe rządowe agencje tworzą i wprowadzają w życie przepisy prawne. Rząd sprawuje władzę do czasu kolejnych wyborów lub sformowania nowego rządu. Obecnie jest jedenastu ministrów oraz premier. Ministrowie zwykle obradują w Althingi..Władza sądownicza znajduje się w rękach Sądu Najwyższego i sądów okręgowych. Prezydent wybierany jest w głosowaniu bezpośrednim na okres 4 lat, bez limitu czasu sprawowania urzędu. Rola prezydenta sprowadza się głównie do funkcji reprezentacyjnych. Islandia posiada powszechne prawo wyborcze, co oznacza, że każdy obywatel Islandii może głosować w wyborach parlamentarnych. Obcokrajowcy, którzy od 5 lat posiadają status legalnego rezydenta, mogą wziąć udział w wyborach samorządowych. Obywatele duńscy, fińscy, norwescy, i szwedzcy mogą głosować po upływie 3 lat od momentu uzyskania statusu legalnego rezydenta. W ogólnokrajowych wyborach narodowych prawo głosu mają tylko Islandczycy. Język Islandzki jest jednym z języków nordyckich, przypomina norweski, którym posługiwano się w dawnych czasach. Islandzki, będąc językiem urzędowym, jest w zasadzie jedynym językiem używanym we wszystkich obszarach życia codziennego na Islandii. Zdecydowana większość Islandczyków mówi również po angielsku, a także po duńsku i w innych skandynawskich językach. Zwykle dostateczna znajomość tych języków jest warunkiem wstępnym do uzyskania wielu niewykwalifikowanych i technicznych prac w Islandzki. Znajomość języka islandzkiego nie jest wymagana, daje jednak wielką przewagę i potęguje szanse na znalezienie ciekawszej i lepiej płatnej pracy. Informacje dotyczące nauki islandzkiego podane są w dalszej części folderu. Religia Wolność wyznania jest gwarantowana w Islandii na mocy Konstytucji. 85% społeczności kraju należy do Kościoła Ewangelicko Luterańskiego. Aktywność kościelna jest jednakowoż niezbyt silna i udział ludności w życiu kościoła jest raczej niewielki. Mimo to, kościół odgrywa istotną rolę w wielu głównych wydarzeniach w życiu Islandczyków. Jazda samochodem w Islandii Obywatele z państw EEA, którzy posiadają ważne zestandaryzowane europejskie prawo jazdy, nie muszą wymieniać tego dokumentu. Europejczycy nieposiadający tego typu dokumentu, muszą wymienić swoje prawa jazdy na islandzkie. W Islandii jest obowiązek używania świateł mijania przez cały rok, o każdej porze dnia i nocy. Pasażerowie podróżujący na przednich oraz tylnych siedzeniach muszą używać pasów bezpieczeństwa. Należy pamiętać, że warunki drogowe poza strefą miejską mogą być trudne. Duże odcinki dróg nie posiadają nawierzchni asfaltowej; zamiast tego należy liczyć się z luźną nawierzchnią szutrową. Więcej informacji dotyczącej jazdy samochodem na Islandii można uzyskać poprzez centrum informacji turystycznej lub odwiedzając stronę internetową na której znajdują się informacje o warunkach jazdy podane w kilku językach. Waluta i banki Jednostką płatnicza w Islandii jest Krona, w skrócie ISK. W momencie tworzenia tego folderu (18 lipiec, 2007) 1Euro = 82,47 ISK. Aktualny kurs można sprawdzić na stronie Wszystkie banki wymieniają większość powszechnie używanych walut; zaleca się wymienić pieniądze, jako że bardzo niewielka liczba sklepów na Islandii przyjmuje obcą walutę. Jeśli dany bank nie jest w stanie wymienić naszych pieniędzy, wtedy najprawdopodobniej zrobi to Forex. Znajduje się on w centrum informacji turystycznej na Bankastræti 2 w Rej- 6

7 kiawiku. Jednakże, przelicznik wymiany nie jest wtedy tak korzystny, jak w przypadku pozostałych banków. Większość sklepów i punktów usługowych przyjmuje wszystkie bardziej znane karty płatnicze. Kart płatniczych i kredytowych używa się nawet w taksówkach. Karty są powszechnie stosowane w Islandii nawet w przypadku bardzo małych transakcji. W momencie znalezienia pracy, konieczne stanie się założenie konta, jako że większość pracodawców przelewa pieniądze na konto. Większość banków jest otwarta w dni powszednie w godzinach 09:00-16:00, a niektóre banki posiadają oddziały, które pracują dłużej. W znalezieniu najbliższego oddziału powinny pomóc strony internetowe lub Czas Czas lokalny na Islandii to Greenwich Mean Time Czas Uniwersalny (GMT) funkcjonujący przez cały rok. Przesunięcie czasowe wynosi zatem jedną godzinę później niż Czas Środkowoeuropejski w zimie i dwie godziny później w czasie letnim. Kontakt z domem rodzinnym Dzwoniąc z Islandii należy wybrać 00 (lub znak + w telefonie komórkowym) dla połączeń międzynarodowych, następnie numer kierunkowy dla danego państwa, następnie numer kierunkowy dla miasta i ostatecznie numer telefonu naszego rozmówcy. Czasem najtańszym sposobem na zagraniczną rozmowę jest skorzystanie z międzynarodowej karty telefonicznej. Dzwoniąc do Islandii wybieramy kierunkowy 354. Numer kierunkowy miasta nie jest potrzebny, jako że wszystkie połączenia na Islandii są lokalne. Więcej informacji uzyskać można na stronach internetowych www. mfa.is, i

8 Gospodarka islandzka jest relatywnie niewielka, lecz jej wzrost i rozwój są na tyle wystarczające, aby zapewnić Islandczykom jeden z najwyższych na świecie standardów życia. W 2005 r. wzrost gospodarczy w Islandii wynosił 7.5%, zaś w roku %. Wykorzystanie naturalnych zasobów odnawialnych, takich jak bogate zaplecze rybołówcze oraz możliwości płynących z hydroelektrycznych i geotermalnych zasobów mocy, stanowią główne źródła przychodu pochodzącego z eksportu. Narastające zróżnicowanie widoczne jest w postaci szybko rozwijających się nowych branż takich jak przemysł komputerowy i biotechnologiczny, sektor finansowy, turystyka, a także export wiedzy i znajomości tematyki związanej z przemysłem rybnym. Przy udziale względnie młodej i dobrze wykształconej kadry pracowniczej, Islandia ustawicznie uzupełnia swe zasoby naturalne nowymi gałęziami przemysłu, zyskując na zasobach ludzkich i technologii. Rynek pracy w Islandii przez cale dekady wykazywał zapotrzebowanie na siłę roboczą. W ostatnich latach, z powodu boomu gospodarczego, zapotrzebowanie to było szczególnie wysokie i zaspokajane głównie przez pracowników z innych państw EEA. Pomimo prognozowanych redukcji w zapotrzebowaniu rynkowym, w związku z dostosowaniem się rynku po gwałtownym wzroście po okresie zastoju oczekuje się stałego zapotrzebowania na obywateli z państw EEA do pracy w poszczególnych sektorach. Pracowników potrzebują przede wszystkim: ustawicznie rozwijający się sektor turystyki, służba zdrowia, rolnictwo, przemysł rybny, sezonowe prace w przemyśle mięsnym i sektor usług. Potrzebni są także różnego rodzaju wysoko wykwalifikowani specjaliści. W związku z faktem, że wielkie projekty energetyczne i budowlane we wschodniej Islandii dobiegają końca, zapotrzebowanie na pracowników budowlanych nie będzie prawdopodobnie już tak duże, jednakże dużo będzie zależało od przyszłych planowanych budów elektrowni wodnych oraz innych projektów związanych z infrastruktu- 8 Wzrost gospodarczy 2,6% Stopa zatrudnienia 83% Stopa bezrobocia 1,3%. Większość imigrantów przybyła do Islandii po 1995 r. Obcokrajowcy mieszkający na Islandii stanowili 6% całości populacji oraz około 10% siły roboczej. Największe grupy imigrantów pochodzą z Polski, Danii i Filipin. Minimalne wynagrodzenie dla pracowników niewykwalifikowanych to około ISK (1.397Euro); średnia płaca to około ISK (3.765Euro). Obowiązuje średnio 42.2 godzinny tydzień pracy Główne źródła dochodów to produkty morskie (36%), transport (15%), turystyka (13%) i aluminium (13%).

9 rą. W każdej chwili można sprawdzić jakie są aktualnie dostępne oferty pracy na stronach internetowych EURES: i is. Jeśli szukasz ściśle określonej pracy, możesz również skontaktować się z biurem EURES, a nasi doradcy pomogą ci skontaktować się z odpowiednimi firmami. Lista najbardziej poszukiwanych zawodów na islandzkim rynku pracy jest regularnie aktualizowana na stronie internetowej Znaleźć pracę w Islandii Istniej wiele sposobów szukania pracy, lecz jednym z lepszych pomysłów jest rozpoczęcie poszukiwań jeszcze przed wyjazdem do Islandii. Pierwszym dobrym krokiem będzie z pewnością odwiedzenie strony internetowej EURES Job Mobility Portal > search for a job. Portal ten oferuje dużą różnorodność ofert i możliwości pracy. Na stronach tych znajdziemy także informacje ogólne związane z życiem i pracą na Islandii, jak również obecną sytuacją na islandzkim rynku pracy. Dokładne i bardziej szczegółowe informacje znajdziemy na islandzkiej stronie EURES Aby uzyskać dostęp do wszystkich aktualnych ofert pracy EURES w Islandii, należy wypełnić formularz zamieszczony na stronie internetowej is/eures. Postaraj się wypełnić formularz tak dokładnie jak to tylko możliwe, aby móc uzyskać jak najlepszy opis ciebie i twoich możliwości. Ważne jest, aby wymienić wszystkie dotychczasowe doświadczenia z pracy, a także wykształcenie, zdobyte zarówno w kraju rodzinnym jak i zagranicą. Zamieszczenie właściwych informacji kontaktowych, aktualnego numeru telefonu i adresu , jest rzeczą najważniejszą. W przypadku, gdy masz już gotowe curriculum vitae, można je dołączyć do formularza. Wszystkie pola formularza powinny być wypełnione, tak aby ułatwić EURES odnalezienie twojej aplikacji, w momencie, gdy znaleziona zostanie odpowiednia dla ciebie praca. Formularz należy wypełnić w języku angielskim. Prosimy nie korzystać z tradycyjnej poczty, jako że jest ona po prostu zbyt wolna. Gdy formularz został już wypełniony i wysłany, możesz skontaktować się z doradcą islandzkiego EURES poprzez eures@svm.is w celu omówienia twoich możliwości pracy. Twój lokalny doradca EURES może ci także pomóc. Aby znaleźć najbliższe biuro EURES, odwiedź stronę internetową > EURES advisers. Tutaj dowiesz się jakie są inne sposoby szukania pracy w Islandii. Dla uzyskania najlepszego efektu możesz skorzystać ze wszystkich wymienionych poniżej metod. Agencje pracy [ráðningarþjónustur]: Często oferują wolne miejsca pracy dla specjalistów. Tutaj możesz, bez dodatkowych opłat, zarejestrować się w jednej lub więcej prywatnych agencji pracy. Poinformują cię tam, jakie informacje na swój temat powinieneś przygotować. Na przykład, curriculum vitae, certyfikaty, dyplomy i referencje. Lista agencji pracy jest podana w dalszej części folderu. Czytaj ogłoszenia o pracę w lokalnych gazetach: Trzy największe gazety w Islandii to Morgunblaðið ( Fréttablaðið ( is) i Blaðið ( Dodatek praca (Atvinna) wychodzi w niedzielę (Morgunblaðið i Fréttablaðið), ale są tam też często ogłoszenia codzienne. Czasami opłaca się umieścić własne ogłoszenie. Należy przy tym pamiętać, że prawie wszystkie ogłoszenia o pracę są w języku islandzkim. Próba bezpośredniego dotarcia do pracodawcy: Jeśli wiesz, jaka konkretna praca cię interesuje, możesz wysłać swoje podanie bezpośrednio do określonego pracodawcy, odwiedzić go osobiście i zapytać, czy nie ma akurat wolnych miejsc na dane stanowisko, lub odwiedzić strony internetowe potencjalnych pracodawców i poszukać ofert pracy. Również EURES może ci pomóc w znalezieniu odpowiedniej firmy. Skontaktuj się z lokalnym oddziałem związków zawodowych (stéttarfélag): Posiadają one informacje odnośnie aktualnych możliwości zatrudnienia w twoim zawodzie i mogą doradzić, gdzie rozpocząć poszukiwanie pracy. Kontakty: Poinformuj wszystkich, których znasz w Islandii, że szukasz pracy. Informacja ustna przekazywana przez rodzinę i znajomych również potrafi przynieść dobre rezultaty. 9

10 10

11 Czy twoje dyplomy są ważne w Islandii? Zanim rozpoczniesz podróż do Islandii warto jest dowiedzieć się, które oferty pracy są otwarte dla kogoś z twoimi kwalifikacjami. Możesz także porównać swój dyplom z odpowiednimi dyplomami tego typu w Islandii. Podstawową zasadą jest to, że kwalifikacje ważne i aktualne do wykonywania konkretnej pracy w twojej ojczyźnie są również ważne w innych krajach Unii Europejskiej oraz pozostałych państwach EEA. Wyższe wykształcenie, 3 lata studiów akademickich (licencjat) oraz wykształcenie zawodowe i średnie, powinny być uznawane na terenie całej Unii Europejskiej i państw EEA. W Islandii, za koordynację procedur związanych z uznawaniem dyplomów i certyfikatów odpowiada Ministerstwo Edukacji, Nauki i Kultury. Jednakże Ministerstwo nie przetwarza wszystkich wniosków o uznanie dyplomu zajmują się tym poszczególne ministerstwa we właściwych sobie dziedzinach. I tak na przykład Ministerstwo Zdrowia jest odpowiedzialne za rozpoznanie i uznanie zawodów medycznych oraz związanych ze służbą zdrowia. Najlepszym miejscem do pozyskania informacji jest strona internetowa która służy jako narodowe źródło informacji do oceniania i uznawania poszczególnych kwalifikacji. Ocena porównawcza twojego dyplomu ułatwi islandzkiemu pracodawcy oszacowanie poziomu twojej wiedzy i umiejętności. Może ci to również pomóc w dostaniu lepszej pracy z wyższym wynagrodzeniem. Jednakże z drugiej strony, brak znajomości języka islandzkiego może również zmniejszyć twoje szanse. Europass Europass to folder, który w prosty i jasny sposób pozwala ludziom w całej Europie zrozumienie i ocenę twoich umiejętności i kwalifikacji. Europass składa się z pięciu dokumentów: dwa dokumenty (Europass curriculum vitae (CV) i Europass Paszport Językowy Language Passport) można wypełnić samemu; trzy pozostałe dokumenty (Europass Certificate Supplement, Europass Diploma Supplement and Europass Mobility) są wypełniane przez kompetentne organizacje. Europass jest wspierany przez sieć National Europass Centres (Narodowe Centra Europass). Więcej informacji dotyczących Europass można uzyskać w lokalnych centrach na stronie internetowej europass.cedefop.europa.eu/ oraz na stronie islandzkiej Curriculum Vitae Przyjętą w Islandii praktyką jest załączanie curriculum vitae do podania o pracę. CV powinno zmieścić się na jednej stronie. Większość ludzi załącza również swoje zdjęcie. Jako, że niektóre elementy podawane w CV mogą się różnić, zamieszczamy poniżej listę wymaganych informacji. Powinna ona być ułożona w odwrotnym porządku chronologicznym (ostatnie aktualne dane podajemy w pierwszej kolejności) Dane osobowe - imię, nazwisko, adres, numer telefonu, adres , data urodzenia i stan cywilny. Wykształcenie ta część powinna zawierać informacje na temat twoich kwalifikacji, ukończonych uczelni, nazwy szkół, tytuły naukowe i obszar aktywności zawodowej. Doświadczenie jest to bardzo ważna cześć twojego CV. Powinien się tu znaleźć krótki opis każdej z wykonywanych przez ciebie prac / funkcji, nazwa firmy, oraz okres zatrudnienia Inne umiejętności informacje na temat twojej znajomości języka(ów): w mowie i piśmie. Ponadto można opisać umiejętności obsługi komputera, prawa jazdy oraz pozostałych umiejętności i kwalifikacji. Stanowiska powierzane ludziom zaufanym / zainteresowania osobiste opisz w kilku akapitach swoje pozazawodowe zainteresowania i i sposoby spędzania wolnego czasu. Jeśli mieszkałeś kiedykolwiek zagranicą, również o tym wspomnij. Referencje ważne jest, aby wymienić przynajmniej dwie osoby, które mogą dać ci dobre referencje. Podaj ich imiona i nazwiska, zajmowaną pozycję, firmę, numery telefonów i adresy . Skontaktuj się z nimi i upewnij, że masz ich zgodę na zamieszczenie powyższych informacji. Przykładowe islandzkie CV znajdziesz na stronie internetowej List motywacyjny Składając podanie o pracę lub CV, powinno się również dołączyć list motywacyjny. List nie powinien być dłuższy niż 1 strona. Twój list jest ważnym na- 11

12 rzędziem marketingowym, dzięki któremu podkreślisz i uwidocznisz swoje najbardziej atrakcyjne kwalifikacje i umiejętności jako potencjalny pracownik. O ile można składać to samo CV do różnych potencjalnych pracodawców, o tyle powinno się pisać odrębny list motywacyjny dla każdej szukanej pracy / funkcji. Pisząc list uwzględnij poniższe kwestie: Jeśli odpowiadasz na ogłoszenie o pracę, upewnij się, że przeczytałeś je dokładnie i zgłaszasz się po właściwą pracę. Wyjaśnij, dlaczego starasz się o konkretną pracę / funkcję. Postaraj się uzmysłowić odbiorcy, że znane ci są poszczególne zagadnienia związane z przyszłą firmą, wymaganymi kwalifikacjami oraz to, w jaki sposób jesteś w stanie spełnić wszelkie wymagania. Rozmowa kwalifikacyjna Większość islandzkich pracodawców wykorzystujących EURES podejmuje decyzje o zatrudnieniu po kilku rozmowach telefonicznych i korespondencji e- mail z przyszłym pracownikiem. Dla tych, którzy są już w Islandii i tam szukają pracy, normą jest odbywanie rozmowy kwalifikacyjnej. Niezależnie od tego, czy rozmawiamy osobiście, telefonicznie lub poprzez , rozmowa taka stanowi doskonałą możliwość do zadawania pytań odnośnie poszczególnych kwestii związanych z przyszłą pracą. Dobrze jest dowiedzieć się wcześniej czegoś więcej o firmie i jej praktykach, żeby być lepiej przygotowanym do rozmowy. Podanie o pracę Dla większości prac niewykwalifikowanych i fizycznych, islandzcy pracodawcy stosują standardowe formularze. Są one dostępne wyłącznie w języku islandzkim, poza aplikacją EURES, na stronie internetowej is/eures. Pracodawcy wykorzystują te aplikacje aby określić kogo poproszą o przyjście na rozmowę kwalifikacyjną, więc postaraj się wypełnić je poprawnie i dokładnie. 12

13 Agencje pracy Vinnumálastofnun / Publiczne Urzędy Pracy: Rejkiawik: Zachodnia Islandia (Akranes): Westfjords (Ísafjörður): Północno Zachodnia Islandia (Blönduós): Północno Wschodnia Islandia (Akureyri): Wschodnia Islandia (Egilsstaðir): Południowa Islandia (Selfoss): Południowo Zachodnia Islandia (Keflavík): EURES European Employment Services Engjateigi 11 Tel.: Doradcy EURES: Dröfn Haraldsdóttir, Valdimar Ólafsson & Þóra Ágústsdóttir eures@svm.is Ráðningarþjónustan ehf. Krókhálsi 5a Tel.: Fax: radning@radning.is Vinna.is Borgartúni 27 Tel.: radningar@vinna.is Mannval Tel: Fax: mannval@mannval.is Strá MRI Suðurlandsbraut 6, 4th floor Tel: Fax: stra@stra.is Hagvangur Skógarhlíð 12 Tel.: radningar@hagvangur.is Job.is Tel: nettengsl@job.is Capacent Borgartúni 27 Tel.: Fax: capacent@capacent.is Ábendi ehf. Bankastræti 5 Tel.: abendi@abendi.is HH Ráðgjöf Fiskislóð 81 Sími: Fax: hhr@hhr.is * Większość informacji zamieszczona na powyższych stronach podana jest w języku islandzkim. 13

14 Podatki i prawa pracowników Każda osoba pracująca w Islandii musi płacić podatki. System podatkowy Islandii to PAYE system (Pay-As-You-Earn). Pracodawcy muszą obliczyć i określić podatki z wszystkich wynagrodzeń płaconych swoim pracownikom. Istnieje jeden główny poziom podatku dochodowego, który w roku 2007 wynosi 35.72%. Wszyscy posiadający kartę podatkową (tax card) są uprawnieni do wsparcia finansowego w wysokości ISK miesięcznie. Oznacza to, że średnio około 27% twojego miesięcznego wynagrodzenia odprowadzane jest jako podatek po obliczeniu zniżki osobistej. Dochód poniżej kwoty ISK miesięcznie jest wolny od podatku dochodowego. Aby otrzymać kartę podatkową, udaj się do swojego lokalnego biura podatkowego. Adresy biur można znaleźć na stronie internetowej > International > Addresses. Aplikanci muszą posiadać numer identyfikacyjny (kennitala) oraz dokument tożsamości ze zdjęciem. Aby uzyskać odpowiednią kwotę, musisz dać swojemu pracodawcy twoją kartę podatkową. Przykładowe obliczenie podatku dochodowego Miesięczne wynagrodzenie Potrącenie 4% od dodatku emerytalnego Przychód podlegający opodatkowaniu Stopa podatkowa 35,72% x Osobiste wsparcie finansowe Potrącony podatek Wynagrodzenie płatne po odliczeniu podatków Jeśli pracujesz na farmie, pokój i wyżywienie stanowią zwykle część twojego wynagrodzenia i również podlegają opodatkowaniu. Inne potrącenia z twojej pensji to: należności związkowe - 1% oraz składki emerytalne - 4% (pracodawca płaci dodatkowe 8% 14 na twój fundusz emerytalny). Dla każdego przepracowanego roku w Islandii musisz wypełnić i wysłać raport zwiany z dochodem. Składa się je zwykle w marcu każdego roku. Wyjeżdżając z Islandii również musisz wysłać urzędowi podatkowemu stosowny raport dochodowy, tydzień przed datą wyjazdu. Dzieje się tak, ponieważ twój ostateczny podatek musi zostać dokładnie obliczony; w niektórych przypadkach, istnieje możliwość częściowego zwrotu. Końcowe obliczenie dokonuje się, na podstawie raportu, pod koniec lipca następnego roku. Jeśli potrącony podatek był wyższy niż twoje obliczenie, dostaniesz zwrot, natomiast w przypadku niedopłaty podatku, będziesz zmuszony ją uregulować. Jeśli masz swojego agenta w Islandii, który może starać się w twoim imieniu o zwrot, musi mieć twoją pisemna zgodę na odbiór pieniędzy. Jeśli nie nadeślesz raportu, urząd podatkowy obliczy twój dochód za ciebie i odpowiednio go opodatkuje. Obliczenie to jest zwykle dość wysokie i może kosztować cię sporo pieniędzy. Aby uniknąć rachunku z Urząd Podatkowy (Ríkisskattstjóri) Laugavegur Reykjavík Tel

15 islandzkiego urzędu podatkowego, w momencie, gdy powrócisz już do kraju, upewnij się, że twój zwrot jest właściwy. Obecnie większość ludzi oblicza i nadsyła swój raport za pośrednictwem Internetu (on-line), co jest znacznie prostsze. Instrukcje dostępne w wielu językach można znaleźć na stronie internetowej islandzkiego urzędu podatkowego > International. Wszyscy, którzy potrzebują pomocy w wypełnianiu raportu, mogą skontaktować się z ze swoim związkiem zawodowym. Można również skonsultować się z lokalnym urzędem podatkowym lub bezpośrednio z głównym urzędem podatkowym (Laugavegur 166, Rejkiawik). Możesz także skorzystać z pomocy licencjonowanych doradców (wielu Islandczyków korzysta z ich pomocy), pamiętaj jednak, że za konsultacje trzeba będzie zapłacić. Prawa pracowników i prawo pracy W Islandii, porozumienia zawarte pomiędzy związkami zawodowymi i pracodawcami uważa się za ogólnie wiążące, co oznacza, że odnoszą się one również do pracowników pozostających poza związkiem zawodowym. Tego typu porozumienia odnoszą się do 90% rynku pracy. Wynagrodzenia i inne kwestie zatrudnienia zawarte w obustronnych porozumieniach są terminami prawnymi. Pensje niższe niż określono w porozumieniu, są niezgodne z prawem. Minimalna pensja uzależniona jest od wykształcenia i doświadczenia zawodowego, np. minimalna płaca dla wykwalifikowanego i doświadczonego stolarza jest znacznie większa od pensji pracownika niewykwalifikowanego. Upewnij się zatem, że posiadasz ze sobą wszystkie dokumenty potwierdzające wykształcenie i doświadczenie zawodowe oraz że otrzymujesz właściwą pensję. Więcej informacji, w tym kontakt z twoim lokalnym związkiem zawodowym, można uzyskać na stronie internetowej Powszechnie przyjętą praktyką jest indywidualne negocjowanie wysokości wynagrodzenia oraz pozostałych warunków zatrudnienia z przyszłym pracodawcą. Wynagrodzenie takie nazywa się wynagrodzeniem rynkowym, jako że jego wysokość zdeterminowana jest podażą i popytem na rynku pracy. Większość ludzi pracujących w sektorze prywatnym zarabia w przybliżeniu tyle ile 15 wynoszą wynagrodzenia rynkowe. Zgodnie ze stopami związkowymi, minimalne wynagrodzenie dla pracownika niewykwalifikowanego to ISK miesięcznie za pracę w pełnym wymiarze godzin (1.515 Euro, dane z lipca 2007). Jak wynika z tabeli, różnica pomiędzy stawkami związkowymi a wynagrodzeniami rynkowymi może być dość znaczna. Nauka języka islandzkiego znacząco zwiększa szanse na lepszą pracę i zarobki. Stawki związkowe i wynagrodzenia rynkowe (miesięcznie) kilka przykładów Stawki związkowe Wynagrodzenia rynkowe Robotnicy Euro Euro Handlowcy Euro Euro Pielęgniarki Euro Euro* Inżynierowie Euro Euro** 1Euro = 82,47 ISK dane z 18 lipca 2007 * Wynagrodzenia zawierają nadgodziny i płace za system zmianowy. ** Inżynierowie z dyplomem magistra i minimum 5-letnim doświadczeniem zawodowym. Poniżej zamieszczamy w zarysie kilka podstawowych praw pracowników: Umowa o pracę pracownicy mają prawo do uzyskania pisemnej umowy o pracę / kontraktu, nie później niż w okresie dwóch miesięcy od pierwszego dnia pracy. Umowa ustna obowiązuje prawnie przez pierwsze 2 miesiące. Umowa powinna zawierać opis typu i miejsca pracy, godziny pracy, krótki opis pełnionej funkcji, wynagrodzenie, płatne urlopy, dni wypłat oraz stosunek i proporcje pracy. Praca bez ważnej umowy jest nielegalna. Wzory umów w języku angielskim można znaleźć na stronie internetowej

16 Odcinki wypłaty Porozumienia obustronne wymagają, aby wypłata wynagrodzenia była poświadczona pisemnymi odcinkami wypłaty. Poniżej zamieszczamy wzór, jak powinien wyglądać taki odcinek: Nadgodziny Praca w pełnym wymiarze godzinowym to 173,3 godz. miesięcznie lub około 40 godzin tygodniowo. Jeśli pracujesz więcej niż podany przedział godzin pracy, przysługuje ci prawo do wynagrodzenia za nadgodziny. Ja każdą nadgodzinę powinieneś otrzymać dodatkowo 80% płatności normalnej godziny pracy. Na przykład, jeśli otrzymujesz 1000 ISK za godzinę, powinieneś otrzymać 1800 ISK za każdą przepracowaną nadgodzinę. 16 Okresy odpoczynku Pracownicy uprawnieni są do minimum 11-godzinnego okresu odpoczynku w trakcie każdej doby oraz do minimum jednego dnia odpoczynku na tydzień, następującego bezpośrednio po minimalnym dziennym okresie odpoczynku. Urlopy (orlofslaun) - Generalną zasadą jest, że masz prawo do dwóch dni urlopu na każdy przepracowany miesiąc. We wszystkich umowach znajduje się paragraf mówiący o dodatkach urlopowych. Dodatek ten powinien być obliczony w czasie wypłaty, i stanowić minimum 10,17% całości wynagrodzenia. Biorąc urlop nadal otrzymujesz re- Jeśli masz wątpliwości czy twój pracodawca traktuje cię uczciwie, powinieneś zgłosić się do swojego związku, biura EURES lub Intercultural Centre (Centrum Międzykulturowe) gularną pensję. W przypadku pracy okresowej, dodatek ten wypłacany jest często razem z pensja. Fundusze emerytalne W Islandii istnieje obowiązek płacenia składki na fundusz emerytalny. Pracownik odprowadza 4% pensji, zaś wkład pracodawcy to 8%. Fundusze emerytalne są wymienne we wszystkich krajach EEA i będą realizowane w kraju zamieszkania w momencie przejścia na emeryturę. Więcej informacji na stronie internetowej www. ll.is. Odszkodowania za wypadki przy pracy Osoby pracujące w Islandii objęte są ubezpieczeniem od wypadków w czasie pracy. Ubezpieczenie obejmuje wypadki, które miały miejsce w trakcie pracy i jest wypłacane przez pracodawcę. Dodatkowe informacje na ten temat zamieszczone są na stronie internetowej pdf.

17 Nieobecność w pracy z powodu choroby Pracownik, który jest niezdolny do podjęcia pracy z powodu choroby lub wypadku, ma prawo do wynagrodzenia wypłacanego przez określony okres czasu. Przez pierwszy rok twojej pracy w Islandii są to dwa płatne dni w miesiącu, lecz im dłużej pracujesz, tym więcej otrzymujesz płatnych dni chorobowych. Zasada ta nie dotyczy jednak pierwszego miesiąca zatrudnienia. Instrukcje dotyczące przepisów BHP w Islandii są zamieszczone w wielu językach na stronie internetowej: Wypowiedzenie umowy o pracę Islandzki rynek pracy jest dość elastyczny, zarówno jeśli chodzi o rekrutację, jak i wygaśnięcie / wypowiedzenie umowy o prace. Zarówno pracodawca jak i pracownik są przedmiotem okresu wypowiedzenia. Jest on różny, w zależności od danego związku zawodowego oraz czasu zatrudnienia. Zwykle przyjmuje się, że jeśli masz przepracowane mniej niż 3 miesiące okres wypowiedzenia trwa 1 tydzień, 1 miesiąc, jeśli pracowałeś 3-6 miesięcy i 3 miesiące, jeśli okres twojego zatrudnienia przekroczył 6 miesięcy. Wypowiedzeniu zawsze powinien towarzyszyć dokument na piśmie. Więcej informacji na ten temat udzieli ci twój lokalny związek zawodowy; ich adresy można znaleźć na stronie internetowej Dni wolne od pracy / święta W Islandii jest 15 ustawowych dni wolnych od pracy (świąt), zwanych czerwone dni, jako że w islandzkich kalendarzach są zaznaczone na czerwono. ków w 9 różnych językach. Broszury te, podobnie jak przewodniki po islandzkim prawie pracy, można znaleźć na stronie internetowej Pamiętaj: Zachowaj wszystkie swoje odcinki wypłaty i zrób odbitki kart czasu pracy. Twój kontrakt związkowy zapewnia ci wyłącznie minimalne prawa. Poproś o potwierdzenie na piśmie swego członkostwa w związku. To, że płacisz składki, nie znaczy, że jesteś zapisany. Twoje członkostwo w związku uprawnia cię do wszelkiego typu pomocy ze strony związku, np. wsparcie prawne, zapewnienie mieszkania na okres urlopowy, zwrot kosztów za kurs językowy, szkolenia zawodowe oraz zniżki w klubach sportowych. Dokładnie sprawdzaj swoje odcinki wypłat i w razie jakichkolwiek wątpliwości pytaj kolegów. Możesz również odwiedzić biuro jeśli potrzebujesz dalszych informacji. Nie wahaj się zadawać pytań odnośnie swoich praw. Jeśli pytałeś już w pracy i w związku i nadal masz wątpliwości, skontaktuj się z Islandzką Konfederacja Pracy (Alþýðusambandið) tel , biuro EURES tel , The Multicultural and Information Centre (Fjölmenningarsetur) tel lub The Intercultural Center (Alþjóðahús) tel Więcej informacji na temat praw pracowniczych można uzyskać na stronach internetowych Islandzkiej Konfederacji Pracy www. asi.is. Konfederacja publikuje broszury dotyczące praw pracowni- 17

18 18

19 Zamieszkanie i koszty utrzymania Zwykle najlepiej jest zapewnić sobie zakwaterowanie przed przyjazdem do Islandii, chociaż czasem nie jest to możliwe. Jeśli potrzebujesz tylko czasowego zakwaterowania podczas pierwszych dni pobytu w Islandii, pensjonat lub schronisko młodzieżowe może być najlepszym krótkoterminowym rozwiązaniem na czas szukania stałego miejsca pobytu. Najtańsze noclegi oferują: Youth Hostel (Farfuglaheimilið), Sundlaugavegur 34, 105 Reykjavik, tel. (354) i Salvation s Army Guesthouse, Kirkjustræti 2, 101 Reykjavík, tel. (354) Minimalna cena za jedną noc to około 33 Euro (dane z lipca 2007). Spis hoteli i pensjonatów w Islandii znajdziesz na stronie internetowej Wynajem domu i mieszkania Islandzki rynek prywatnych domów i mieszkań jest całkiem duży i stanowi około 75-85% całości rynku. Wynajęcie mieszkania w Rejkiawiku i okolicach jest zwykle droższe niż w innych regionach. W znalezieniu zakwaterowania może ci pomóc kilka poniższych rad: Zamieść ogłoszenia możesz zamieścić ogłoszenie na tablicach ogłoszeń na uniwersytetach, w supermarketach, lokalnych kioskach, centrach miejskich, klinikach i innych publicznych tablicach ogłoszeń. Czytaj również ogłoszenia i sprawdzaj dostępne miejsca zakwaterowania. Informacja ustna powiedz wszystkim, których 19 znasz, współpracownikom, etc., że szukasz mieszkania. Mieszkania są często wynajmowane zaraz po obejrzeniu przez klienta, bez zamieszczania ogłoszenia w prasie. Internet poniższe strony, połączone z lokalnymi gazetami, zawierają codziennie aktualizowane ogłoszenia. Ogłoszenia są w języku islandzkim. Szukaj Húsnæði í boði na stronach: is, i Internetowe agencje wynajmu www. rentus.is i Strony w języku islandzkim. Ogłoszenia w gazetach za małą opłatą można zamieścić ogłoszenie w gazecie. Agencja wynajmu Leigulistinn za miesięczną opłatę w wysokości ISK agencja dostarcza swoim klientom aktualną listę mieszkań do wynajmu. Więcej informacji: Leigulistinn, Skipholt 50b, 105 Rejkiawik, tel. (354) , Wynajmując dom lub mieszkanie, przyjętym zwyczajem jest dokonać opłaty z góry na okres 1 miesiąca. Ponadto, powinno się otrzymać pisemne potwierdzenie wynajmu. Więcej informacji w języku angielskim, polskim lub islandzkim na stronie forms/.

20 Dotacje na wynajem (Húsaleigubætur) Wszyscy, którzy wynajmują mieszkania i mają podpisane umowy na minimum 6 miesięcy i ukończyli 18 lat, mogą składać wnioski o rekompensaty finansowe. Stosowne formularze są dostępne w lokalnych biurach Służby Publicznej / Social Services (þjónustumiðstöð). Każdy formularz jest ważny przez okres jednego roku, przez co muszą być corocznie odnawiane. Biura w/w służb socjalnych znajdują się we wszystkich regionach Islandii, w tym kilka w stolicy kraju Rejkiawiku. Więcej informacji pod numerem Nigdy nie podpisuj żadnego dokumentu, którego treści nie rozumiesz, chyba, że jesteś całkowicie pewien, co podpisujesz 20 Pamiętaj: Jeśli wynajmujesz mieszkanie, które nie jest prawnie uznane jako obszar zamieszkania, NIE otrzymasz dotacji na wynajem. Kupowanie mieszkania Wszyscy, którzy mają pozwolenie na pobyt stały, mogą kupić mieszkanie w Islandii. Więcej informacji udziela bank lub State Housing Finance Fund (Íbúðalánasjóður). Informacja na stronie internetowej w jęz. angielskim, polskim, serbskim, chorwackim i duńskim.