35 lat UNESCO. na liście SALT. nowe. Wrota ŚWIATA. 100-lecie. w trosce. W świetle. Bezpieczne. technologie. i jet setting.

Transkrypt

1 grudzień 2013 Biuletyn Informacyjny Kopalni Soli Wieliczka 35 lat na liście UNESCO 5 lat intensywnych działań Bezpieczne rozwiązania, nowe technologie w trosce o najcenniejszy REJON KOPALNI 100-lecie Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego Wrota do podziemnego ŚWIATA SALT i jet setting W świetle UV

2 Misteria Paschalia w kaplicy św. Kingi. Co roku koncert udowadnia, że muzyka dawna pięknie brzmi pod ziemią Zachować ślady PRZESZŁOŚCI i atrakcyjnie pokazywać je światu Wywiad z Kajetanem d Obyrnem Prezesem Zarządu Kopalni Soli Wieliczka SA Redakcja: Kopalnia w obliczu 35 lat na liście UNESCO jak zmieniło się jej postrzeganie i jak funkcjonuje obecnie w dobie globalizacji i rozwoju technologii? Kajetan d Obyrn: Od 1978 roku liczba turystów w wielickich podziemiach wzrosła o ponad 60%, a wraz z nią świadomość konieczności ochrony podziemnego dziedzictwa. Świadomość ta wiąże się nierozerwalnie z działaniami zabezpieczającymi i ze zwiększaniem poziomu bezpieczeństwa osób przebywających pod ziemią. Wiele się działo pod tym względem w ostatnich kilku latach i właśnie o tym okresie chciałbym opowiedzieć. W latach udało się górniczo zabezpieczyć ponad 30 wyrobisk komorowych oraz ponad 8,5 km wyrobisk chodnikowych to m.in. kilkadziesiąt kilometrów wprowadzonych w górotwór kotew i tysiące metrów sześciennych drewna zwiezionego pod ziemię. Metodą podsadzki hydraulicznej zasypaliśmy piaskiem 196 komór, co oznacza, iż dziennie do podziemi dostarczano średnio 25 ciężarówek piasku. Zamknięty został też praktycznie temat poprzeczni Mina i jej otoczenia rejon uszczelniono, co chroni go przed dopływem wody spoza złoża. W sumie do podziemi wtłoczono w okresie 5 ostatnich lat ponad 12 tys. m³ mieszanin uszczelniających. Czas poświęcony przez górników na zabezpieczanie wyrobisk w ostatnich 5 latach to aż 3 mln godzin (bez uwzględniania pracowników firm zewnętrznych). Na powierzchni prowadzony był cykl modernizacji budynków i infrastruktury, a pod ziemią rozpoczął się proces likwidacji IX poziomu kopalni. Nie sposób pominąć tematu szybów górniczych tu największy zakres prac dotyczył przebudowy i udostępnienia szybu Regis (wraz z Trasą górniczą), ale działania modernizacyjne objęły też m.in. szyby Kinga i Daniłowicz, a prace iniekcyjne dodatkowo także szyby Górsko i Wilson. Zakończyliśmy również rewitalizację terenów po kopalni otworowej w Baryczy. Ostatnie lata w kopalni to okres wprowadzania nowych technologii, których zastosowanie na ziemi, pod ziemią, a także do połączenia świata podziemnego z naziemnym podnosi poziom bezpieczeństwa gości, pracowników oraz jakość pracy wielickich górników. Bijemy rekordy W ostatnich latach Kopalnię Soli Wieliczka zwiedza rocznie prawie o pół miliona turystów więcej niż w roku wpisania zabytku na listę UNESCO. Od 1978 roku kopalnię odwiedziło 24,7 mln turystów liczba gości zagranicznych wędrujących wielickimi podziemiami od tego czasu wzrosła niemalże trzykrotnie. W ostatnim pięcioleciu widoczna była stała tendencja wzrostowa, średnioroczne tempo wzrostu liczby zwiedzających wyniosło w tym okresie 5%. Od 2009 roku kopalnia gościła prawie 5,4 miliona gości, w tym 2,8 miliona turystów zagranicznych i milion dzieci i młodzieży z Polski. W 2013 roku przewidywany jest rekord zwiedzających w dotychczasowej historii kopalni: ponad 1,2 mln osób. Do połowy listopada br. podziemnymi szlakami wędrowało już turystów. Red.: Zachować i udostępnić to motto działań wielickich górników, jak przekłada się ono na rzeczywistość? K.O.: Likwidując przestrzenie, które nie posiadają wartości zabytkowej, zwiększamy szansę zachowania w jak najlepszym stanie technicznym 218 najcenniejszych wyrobisk, a także chronimy leżące nad kopalnią miasto. Zachowaniu zabytkowych komór i chodników służą też konieczne przebudowy, kotwienie, stawianie obudów, jak również przystosowanie już zabezpieczonych miejsc do nowych funkcji. Starożytne powiedzenie, że zachowanie jest wiecznym tworzeniem jest wciąż aktualne: przetrwanie miejsc stanowiących naszą narodową tożsamość nie byłoby możliwe bez dania im szansy na drugie życie. Zabytkowe wyrobiska są wartością same w sobie, żyjemy jednak w czasach, gdy sama historia turyście nie wystarcza by pokazywać ślady przeszłości, musimy je atrakcyjnie udostępnić poprzez nowe trasy, produkty, aranżacje pozwalające na lepszy odbiór i przeżywanie opowiadanych historii. Red.: W dawnych czasach sól budowała państwo polskie, w dzisiejszym świecie turystyka stała się jednym z filarów rozwoju społeczno-gospodarczego nie tylko Polski, ale i świata K.O.: Turystyka industrialna w Polsce dotyczy 16 tysięcy obiektów przemysłowych oraz poprzemysłowych i sięga 5 mln zwiedzających. Ponad 20% tej liczby stanowią odwiedzający Kopalnię Soli Wieliczka. Porównanie statystyk odwiedzin kopalń na całym świecie pokazuje, że w tym zestawieniu nasza wielicka znajduje się na najwyższym stopniu podium. Funkcja turystyczna łączy się w Wieliczce z tą nadrzędną, czyli zabezpieczaniem. Z ponad 200 zabytkowych komór zabezpieczenia wymaga jeszcze połowa, a na likwidację niezabytkowych pustek poeksploatacyjnych potrzeba jeszcze ok. 2,5 mln m³ piasku. To dla górników ciężka i żmudna praca, która potrwa jeszcze wiele lat w dużej mierze uzależniona jest ona od dotacji budżetowej. Ostatnie 5 lat przyniosło co prawda znaczny postęp w pozyskiwaniu środków z pozabudżetowych źródeł, jednak same nie wystarczą na sfinansowanie całego ogromu wciąż czekających nas prac zabezpieczających. W roku 2008 realizowane były przy wsparciu środków pozabudżetowych 2 projekty, aktualnie jest ich aż 10 część nakładów finansowych w tych projektach stanowią środki własne, wypracowane m.in. z turystyki. Można powiedzieć, że każdy turysta ma swój wkład w zabezpieczanie podziemnego skarbu. Podziemny świat nie jest nam dany raz na zawsze. Natura wciąż przypomina o swoich prawach, o tym, że nie tylko tworzy, ale również niszczy. Zachowanie i udostępnienie bezcennej Kopalni Soli Wieliczka oznacza nieustanne przeciwstawianie się destrukcyjnym siłom przyrody. Kopalnia trwa dzięki nieprzerwanemu wysiłkowi wielickich górników. Bez gości, wsparcia z innych niż własne źródła finansowania, ale przede wszystkim bez ciężkiej pracy górników nie udałoby nam się tego wszystkiego osiągnąć. Liczba turystów zwiedzających Kopalnię Soli Wieliczka w latach prognoza turyści ogółem turyści zagraniczni turyści krajowi 2

3 KIERUNEK: model docelowy, czyli Obrady na najwyższym kopalnianym szczeblu zabezpieczamy Zachowanie wszystkich komór w kopalni nie Wielicka kopalnia nie tylko odzwierciedla jest ani możliwe, ani konieczne część z nich historię Polski, ale także ilustruje rozwój nie przedstawia wartości zabytkowej, nie technik górniczych zabezpieczeń: od form posiada walorów historycznych, geologicznych, ani kulturowych. Ich likwidacja pozwoli przez obudowę murową, stalową po kotwy drewnianych stosowanych od średniowiecza, na zapewnienie stabilności górotworu, a także zachowanie dla przyszłych pokoleń tego podziemiach w latach 80-tych ubiegłego zastosowane po raz pierwszy w wielickich co najcenniejsze: 218 wyrobisk komorowych wieku. Podziemia Wieliczki to także doskonały przykład rozwoju technik wypełniania oraz 190 zespołów chodnikowych i komorowych zlokalizowanych od I do V poziomu pustych, zbędnych przestrzeni od podsadzki kopalni (na głębokości od 64 m do 190). Te stosowanej systematycznie od pierwszej wyrobiska stanowią model docelowy kopalni, czyli kształt w jakim ma ona szansę których współtwórcą była kadra górnicza ko- połowy XIX wieku po nowatorskie metody, przetrwać kolejne stulecia. Nad jego osiągnieciem górnicy pracować będą na pewno prac przygotowawczych, transportowych palni. Realizacja tych działań wymaga wielu kilkanaście, a może i kilkadziesiąt lat. i przebudów. - Prace zabezpieczające w latach wykonywano w ponad 30 komorach. Pod koniec 2013 prowadzone były dodatkowo w kilku komorach oraz w szybiku Koerber, łączącym międzypoziom Kazanów z poziomem III. Część z nich np. komory Spalona, Mikołaja Kopernika, Drozdowice III wymagało tylko dokotwienia, inne, jak np. komora Margielnik to wieloletnia, podzielona na etapy inwestycja, obejmująca różnorodny zakres prac m to z kolei liczba obrazująca sumaryczną długość zabezpieczonych chodników podsumowuje ostatnie 5 lat Dariusz Wojciechowski, Członek Zarządu i Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego Kopalni Soli Wieliczka SA. W tej liczbie znajdują się zarówno chodniki związane z udostępnianiem Trasy górniczej, przebudowywane ze względu na potrzebę poprawy bezpieczeństwa i wentylacji w podziemiach, chodniki przygotowane dla prowadzenia rożnych prac górniczych, oraz tzw. drogi ucieczkowe z części kopalni udostępnionej do zwiedzania dodaje Dariusz Wojciechowski. W ostatnich 5 latach zabezpieczono ponad 100 chodników w tym połowa to chodniki, wyrobiska przebudowane w ramach działań związanych z likwidacją niezabytkowej wschodniej części kopalni. ZABEZPIECZONE KOMORY: ZABEZPIECZONE (BĄDŹ PRZEBUDOWANE) WYROBISKA CHODNIKOWE*: Rejon trasy Turystycznej i Uzdrowiska: komory Urszula, Mikołaja Kopernika, Spalona, Pieskowa Skała, Drozdowice III, Michałowice, Weimar, Józefa Piłsudskiego, Stanisława Staszica, Wincentego Witosa Górna, Witolda Budryka, Lebzeltern, Lill Górna, Kazanów, Smok, III/232, Gwarków, III/140, Grzegorz, Koerber, kaplica św. Kingi (prace od XI 2013) Trasa górnicza: komory Boczaniec, Fortymbark, Tanecznica, Gospoda, Janik Górna, Rzepki, Lipowiec, Korytno, Franciszek Karol, Maria Teresa II Górna Poza turystycznymi szlakami: Galicja II, prace górnicze trwają w komorach: Margielnik, Geramb, Saurau, Gaisrück, Sartory I POZIOM chodniki: Boczaniec, Janik, Kuchnia, Srotyk, poprzecznia Świętosławskie (przebudowa od XI 2013 r.) POZIOM II WYŻSZY podłużnia Król Saski POZIOM II NIŻSZY podłużnie: Przykos, Rarańcza, poprzecznia Karolina POZIOM II NIŻSZY oraz III Kanał Leopolda MIĘDZYPOZIOM KAZANÓW podłużnia Lill MIĘDZYPOZIOM KAZANÓW i POZIOM III Końska droga POZIOM III podłużnie: Anna, Hauer, Koerber, Antoni Müller, Karol, poprzecznie: Kaniów, Lednica, Wałczyn, chodnik Pistek POZIOM IV podłużnie: Keller, Grubenthal, Rittinger, poprzecznie: Strzelecki, Dunajewski, Klein, Franciszek Karol, chodniki: Nadachów, prowadzący do komór Jakubowice, do komory Jaroszyn, Geppert POZIOM IV przebudowano dojścia do stanowisk wiertniczych w komorach IV/42 i IV/45 POZIOM V podłużnia Austria, poprzecznie: Kraszewski i Roeszner POZIOM VI podłużnia Regis POZIOM VII podłużnia Layer, poprzecznia Layer IV POZIOM VIII podłużnia Biliński, poprzecznie: Biliński 2, *Dodatkowo w ramach likwidacji części wschodniej niezabytkowej w ostatnich 5 latach przebudowano ponad 50 wyrobisk: podłużni, poprzeczni, chodników i pochylni 3

4 Dzień Dziecka z kopalnią. Dorośli też czasem marzą o bieganiu w towarzystwie piłeczek, ale nie mówią o tym głośno W komorach wypróżnionych dla mocy i zapobieżenia zawaleniom, ustawiano stosy kloców utrzymujących dach, czyli strop kopalni; to zwano kasztem - pisał H. Łabędzki w 1841 roku. Pierwsze kaszty wzniesiono w wielickiej kopalni prawdopodobnie już w XIV wieku. Wypełniano je urobkiem lub pozostawiano puste, o czym w odniesieniu do średniowiecza pisał Antoni Müller: - Skały zaś płonne i nieczyste kawałki soli wsypywano do kasztów drewnianych i do odbudowanych komór. Solne filary, czyli naturalny sposób utrzymania stateczności wyrobisk komorowych, stosowano od XV wieku. Komora Margielnik. Przed laty zagrała w filmie Seksmisja Przestrzenna konstrukcja zabezpieczająca W tym roku rozpoczęto kolejny etap zabezpieczenia komory MARGIELNIK wraz z sąsiednimi wyrobiskami: MAGDALENA i WOJCIECH. - To bardzo ważny projekt, nie tylko ze względu na kilkuletni okres realizacji (lata ), ale także wysokość dofinansowania ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Stanowi ono aż 81 % wartości całego projektu tj. kwoty PLN - mówi Tomasz Jachna, Członek Zarządu ds. Ekonomiczno-Finansowych Kopalni Soli Wieliczka SA. Wyrobiska te pochłoną ogromną ilość drewna (głównie w formie stojaków i kasztów) oraz 57 km kotew. Do zabezpieczenia tej komory wykorzystane zostaną także niestosowane dotąd w wielickiej kopalni drewniane konstrukcje przestrzenne, pozwalające wzmocnić wyrobisko, zachowując możliwość podziwiania jego imponującej przestrzeni i wyjątkowego piękna mówi Adam Bromowicz, Główny Inżynier i Zastępca Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego Kopalni Soli Wieliczka SA. Trwają prace w komorze GAISRÜCK (poziom III). Wyrobisko pochodzi z XIX wieku. Kotwione są jego ociosy oraz strop. W planach jest też przybierka odspojonych fragmentów ociosów i stropu. Będzie rabowana (czyli usuwana) i rekonstruowana zniszczona obudowa drewniana podporowo-rozporowa, zostaną wzniesione kaszty. W zespole komór GERAMB na poziomie II niższym trwa kotwienie i budowa kasztów. Zaplanowane są jeszcze przybierki calizny. Roboty górnicze prowadzone są również w komorze SARTORY kotwiony jest strop chodnika będącego przejściem nad podłużnią Hauer. W komorze FRANCISZKA KAROLA z charakterystycznym, wysokim na 10 metrów obeliskiem (upamiętniającym dwukrotną wizytę w kopalni arcyksięcia Franciszka Karola Habsburga) trwają prace rewitalizacyjne. Mają one na celu stabilizację obelisku i otaczającej go wnęki z kostki solnej. To trudne i żmudne działania konserwatorskie, które powinny zostać zakończone do końca 2013 roku. W ostatnim czasie wnękę, w której umieszczony jest pomnik, zabezpieczono kotwami, wykonano również iniekcje spągu w rejonie obelisku wykorzystano do tego piany cementowe. Górnicy zdemontowali także dwa mury z kostki solnej, za którymi twórcy wystroju wznieśli jeszcze jeden solny mur dodaje Adam Bromowicz. Mur ten miał zatrzymać ekspansję iłowców i mułowców odsłoniętych podczas wykuwania obelisku. Na mur składają się największe kostki z soli, jakie można współcześnie oglądać w wielickiej kopalni. Połączono je specjalnymi kształtkami z dębowego drewna kształtem przypominają jaskółcze ogony. Komora znajduje się na Trasie górniczej i trasie Tajemnice Wielickiej Kopalni. Półkilometrowy KANAŁ LEOPOLDA to duże wyzwanie pod względem prac do wykonania, ale też najpiękniejsza widokowo trasa wiodąca do GROT KRYSZTAŁOWYCH. - Na projekt związany z przebudową kanału na odcinku od komory Ksawer Dolny do komory Schmidt pozyskaliśmy pożyczkę z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w wysokości PLN - wyjaśnia Tomasz Jachna. W tym roku w kanale rozpoczęły się prace ciesielskie, które dotyczyć będą przebudowy jego kolejnych odcinków. Wieliczka w miniaturze Trzy miesiące żmudnej pracy, dosłownie listek po listku, niemniej efekt jest zdumiewający. Miłośnicy modelarstwa odtworzyli Wieliczkę z lat 20. XX wieku. Kopalniane szyby, stacje kolejowe, domy i kościoły, drogi miniaturowy świat jest niezwykle szczegółowy, powstał m. in. na podstawie archiwalnych zdjęć. W każdym jego zakątku rozgrywa się jakaś historia. Grzybiarze przeczesują las, postaci w strojach z epoki spacerują po Parku św. Kingi, furman pogania konie, a kolejarz instruuje turystkę. Makieta zostanie umieszczona w komorze Witosa, 125 m pod ziemią. Turyści zwiedzający kopalnię będą mieli okazję, by w Wieliczkę sprzed 100 lat tchnąć życie, np. zapalając uliczne oświetlenie albo uruchamiając lokomotywę. Szyb Daniłowicza 100 lat temu 4

5 ... i likwidujemy Dobroczynne działanie soli potwierdzają jazzmani. Pod ziemią oddycha się świetnie, a jeszcze lepiej dmie w trąbki Głównym materiałem do zabezpieczeń zabytkowych wyrobisk przez stulecia było drewno. Drewniane obudowy podporowe powodowały jednak utratę cennych walorów zabytkowych wyrobisk. W latach 80-tych ub. stulecia w wielickiej kopalni zaczęto stosować obudowę kotwową. Jej wykonanie polega na odwierceniu w górotworze odpowiedniej liczby otworów, najczęściej o średnicy ok. 43 mm i wprowadzeniu do każdego z nich spoiwa (kleju) oraz specjalnego pręta kotwy. Każda z kotew zostaje wklejona na całej długości otworu, przytwierdzając solną warstwę do sąsiadujących z nią skał. Zastosowane kilkadziesiąt lat temu krótkie kotwy stalowe, utwierdzone w górotworze spoiwem żywicznym zastąpiły długie na 6-12 metrów kotwy szkłoepoksydowe, utwierdzone w górotworze spoiwami na bazie cementów mineralnych. Ostatnie prace doszczelniające w rejonie poprzeczni Mina Wypełnianie iniektem komory Z-28 W ramach działań zmierzających do zachowania najcenniejszych rejonów kopalni prace prowadzone są w 2 kierunkach: pierwszy obejmuje realizację zaleceń Komisji Wyższego Urzędu Górniczego z 2009 r., które dotyczą podsadzania i stabilizacji górotworu przy północnej granicy złoża. Drugi obszar to prace związane z podsadzaniem komór w niezabytkowej wschodniej części kopalni. Wyrobiska są likwidowane zasadniczo podsadzką hydrauliczną. W niewielkim zakresie w wyrobiskach lokowany jest urobek pochodzący z przebudów. Stosowana jest także szczelna likwidacja wyrobisk zaczynem iniekcyjnym sprawdza się ona znakomicie, ale koszty jej zastosowania są kilkukrotne wyższe od podsadzki wyjaśnia Marian Maj, Kierownik Działu Robót Górniczych Kopalni Soli Wieliczka SA. Ilość stosowanej podsadzki systematycznie rośnie do ok. 110 tys. m³ rocznie. W ostatnich 5 latach podsadzono piaskiem 196 komór. Podsadzka hydrauliczna pozwala wypełniać piaskiem niezabytkowe wyrobiska zwiększając tym samym stabilność górotworu. Piasek dostarczany jest do węzła podsadzkowego przy szybie Kościuszko (mieści ok. 1 tys. m³ piasku), a następnie jest on mieszany z pełnonasyconą solanką. Taka mieszanina dociera do likwidowanych wyrobisk siecią rurociągów. Piasek ściśle wypełnia pustki, a solanka poprzez tamy podsadzkowe, otwory spływowe i system rurociągów płynie na poziom VIII, skąd jest pompowana na powierzchnię i wykorzystywana w kolejnym cyklu podsadzkowym. Wykonywanie prac podsadzkowych i iniekcyjnych wymaga szeregu prac przygotowawczych. To m.in konieczne przebudowy i położenie kilometrów rurociągów. Rurociąg podsadzkowy w kierunku wschodnim sięgnie w tym roku 7 kilometrów długości. Ta wielkość łączy się z likwidacją niezabytkowego wschodniego rejonu kopalni, który trzeba zasypać (tj. wypełnić piaskiem). Sam rurociąg główny ma długość ok. 3 km, do niego dołączane są stopniowo kolejne prowadzone w różnych kierunkach. Ale to nie wszystko: przy tych pracach dochodzi jeszcze budowa tam podsadzkowych, przebudowy i wiercenia otworów dodaje Marian Maj. Dzięki środkom pozyskanym z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) na wschodzie kopalni w ciągu najbliższych 3 lat zostanie podsadzonych ok. 300 tys. m³ pustek. Prace są niezwykle trudne, bo część wyrobisk w tym rejonie jest zaciśnięta i niedostępna. Woda znajdująca się w otoczeniu złoża soli stanowi największe zagrożenie dla wielickiej kopalni. Dzięki intensywnie prowadzonym pracom udaje się je skutecznie ograniczać. Działania w tym zakresie zostały zdynamizowane po uruchomieniu w październiku 2010 r. węzła iniekcyjnego przy szybie Kościuszko. Służy on do sporządzania mieszanin uszczelniających, które mają na celu likwidację wyrobisk w rejonach największego zagrożenia wodnego. Sposób wypełniania pustek zaczynem uszczelniającym (zwanym także zaczynem iniekcyjnym) jest wykorzystywany głównie do likwidacji końcówek wyrobisk naruszających północną granicę złoża, za którą zlokalizowane są wodonośne warstwy chodenickie. W technologii tej zaczyn wytwarzany jest na solance, a podstawowymi składnikami są spoiwo alkaliczne i cement. Powstaje on na powierzchni w zautomatyzowanym węźle przygotowywania 5

6 Debata nad przyszłością zabytkowych kopalń UE. Sól uznawana jest za symbol mądrości, zatem w jej otoczeniu należy spodziewać się wyłącznie dobrych pomysłów Kotwienie stropu i ociosów w komorze Gaisrück Od stycznia do października br. położono ogółem 7987 m rurociągów podsadzkowych i iniekcyjnych (wliczając rurociąg główny) mieszanin iniekcyjnych zlokalizowanym przy szybie Kościuszko. W węźle tym mieszanina wytwarzana jest porcjami o objętości ok. 4 m³, z wydajnością do 40 m³/zmianę. Następnie, siecią rurociągów iniekcyjnych zabudowanych w szybie Kościuszko oraz w wyrobiskach chodnikowych jest transportowana do zamkniętych tamami izolacyjnymi likwidowanych partii wyrobisk. Tym samym sposobem likwidowane są także wyrobiska, w których nie dopuszcza się do dalszego osiadania górotworu pod najbardziej zabytkowymi obiektami. Wtłaczając zaczyn iniekcyjny udało się poszerzyć filar ochronny pomiędzy byłą kopalnią otworową Barycz a kopalnią wielicką. Działania polegały na wypełnieniu zaczynem uszczelniającym końcowych odcinków podłużni GUSSMANN na poziomie V i KOSOCICE na poziomie VI, sięgających najdalej na zachód. Pozwoliło to na ich skrócenie odpowiednio o 394 m i 256 m, a jednocześnie ograniczyło do minimum możliwość wdarcia się wód spoza północnej granicy złoża solnego w tej części kopalni wyjaśnia Krzysztof Brudnik, Kierownik Działu Geologicznego Kopalni Soli Wieliczka SA. Zaczynem iniekcyjnym dopełniono także, podsadzoną wcześniej piaskiem podsadzkowym, komorę Z-28 na poziomie VI, znajdującą się w zachodniej części kopalni w pobliżu drugiego co do wielkości wycieku Z 32. Jest to rejon, gdzie metodą ługowania wodą założono w latach 60-tych XX w. szereg komór ługowniczych usytuowanych tuż przy północnej granicy złoża solnego. W ramach działań zabezpieczających dopełniono szczelnie zaczynem iniekcyjnym pustki nad komorą Z-28, aby zabezpieczyć ten rejon przed ługowaniem soli przez dopływającą wodę i ograniczyć w tym rejonie zagrożenie wodne. We wschodniej, niezabytkowej części kopalni wykonano zatłaczanie iniektu do POPRZECZNI LEDNICA, a obecnie wykonywana jest likwidacja zaczynami iniekcyjnymi północnej końcówki POPRZECZNI CHORĄGWICA NA POZ. IV. W rejonie wschodnim planowane jest w najbliższych 2 latach zlikwidowanie z wykorzystaniem zaczynów iniekcyjnych wyrobisk chodnikowych na poziomie III położonych przy północnej granicy złoża solnego, takich jak: chodnik poszukiwawczy FRANCISZEK MÜLLER FERRO oraz północna część poprzeczni ZABAWA. Po 20-tu latach udało się zakończyć temat MINY poprzeczni, w której miało miejsce wdarcie się wody do kopalni w 1992 roku. Zlikwidowane (wypełnione iniektem) zostało ostatnie 36,5 m chodnika. Możemy śmiało powiedzieć, iż Mina 6

7 Na podziemnych balach nikt nie oszczędza stóp. Szczególnie, że zmęczenie wyraźnie przegrywa z kopalnianym mikroklimatem Komora Franciszka Karola - prace w rejonie obelisku została skutecznie rozbrojona. W rejonie tym pozostało nam do wykonania do końca 2013 r. zatłaczanie iniektu do końcowych odcinków poprzeczni STRZELECKI i DUNAJEWSKI, usytuowanych na wschód od poprzeczni Mina wyjaśnia Krzysztof Brudnik, dodając: Zagrożenie wodne, nie tylko w tym rejonie, jest przez kopalnię nieustannie monitorowane. W tym celu na północnym przedpolu złoża powstały 3 otwory piezometryczne: PZ-1, PZ-2, PZ-3, które pozwalają określić kierunki spływu wód i warunki hydrogeologiczne na północnym przedpolu złoża. Z nieco innego zakresu działań warto wymienić także wykonaną w latach likwidację nieużywanych otworów podsadzkowych: TP-27 (odwiercony w 1989 roku), TP-26 (odwiercony w 1984 roku) i TP-23 (odwiercony w 1977 roku), TP-14 (odwiercony w 1969), TP-12 (odwiercony w 1968 roku), TP-11 (odwiercony w 1968). Otwory te zostały zlikwidowane do powierzchni wraz z doszczelnieniem górotworu w ich otoczeniu od powierzchni terenu do stropu otuliny złoża wykształconej jako iłowce z gipsem. W roku 2010 wykonano doszczelnianie otworów popiołowych X-1 ( r.) X-2, X-3 (po 1948 r.), którymi zrzucano żużel i popiół na dół do wyrobisk kopalni w okresie funkcjonowania elektrowni. Otwory popiołowe zlikwidowano w 1987 roku, wymagały one jednak doszczelnienia w celu zabezpieczenia przed dopływem wody z powierzchni i utworów czwartorzędowych do wyrobisk kopalni. W świetle UV Nie wszystkie minerały wyglądają atrakcyjnie na pierwszy rzut oka ot, zwykłe szarobure kamienie. Tymczasem wystarczy potraktować je światłem ultrafioletowym, by ujawniły swoje skrywane wielobarwne oblicze. Już od grudnia będą mogli przekonać się o tym turyści zwiedzający kopalnię. Na tarasie w komorze Staszica obejrzą wystawę minerałów fluorescencyjnych. W ekspozycji znajdą się m.in. fluoryt, halit, gips, baryt, apatyt, kalcyt, aragonit, wilemit, cynkit. Większość z nich oświetlona światłem dziennym ma mało atrakcyjny wygląd, jednak w świetle ultrafioletowym zaczynają świecić w jaskrawych barwach. Zjawisko fluorescencji jest efektem pochłaniania przez minerał niewidocznego dla oka, wysokoenergetycznego promieniowania ultrafioletowego, które następnie emitowane jest jako światło widzialne o niższej energii. 7

8 100-lecie Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego Kolarze i górnicy zjedli ze sobą beczkę soli. Podziemna gala kończąca Tour de Pologne to tradycja Świetnie wyszkoleni i zawsze gotowi, by nieść pomoc zawodowi ratownicy górniczy nad Kopalnią Soli Wieliczka czuwają już całe stulecie. Pamiątkowe zdjęcie ratowników i gości po Mszy w kaplicy św. Kingi Tę wyjątkową rocznicę ratownicy świętowali w solnych podziemiach 15 listopada. Jubileuszowe spotkanie rozpoczęła Msza św. w kaplicy św. Kingi, której przewodniczył kapelan wielickich górników o. Ludwik Kurowski. Gości w solnych podziemiach powitał Zarząd Kopalni Soli Wieliczka SA oraz ratownicy. Na uroczystość 100-lecia przybyli m.in. przedstawiciele Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach, Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Jaworznie, Okręgowego Urzędu Górniczego w Krakowie, Agencji Restrukturyzacji Przemysłu oraz emerytowani ratownicy. Solidny Pracodawca nagrody Wielkie Odkrywanie Małopolski Działania Kopalni Soli Wieliczka spotykają się z szerokim uznaniem. W ostatnich latach solne przedsiębiorstwo zostało wyróżnione w wielu dziedzinach, m.in. kilkakrotnie tytułem Solidnego Pracodawcy (w tym Solidnego Pracodawcy Dekady ) oraz Medalem Europejskim (także dla Trasy górniczej). Kopalnia została uznana m.in. za Lidera Restrukturyzacji, Ambasadora Polskiej Gospodarki, Markę Europejską, Organizatora Pracy Bezpiecznej, uhonorowano ją również Złotym Godłem Najwyższa Jakość IQ w kategorii usługi. W mijającym roku Izba Przemysłowo Handlowa nagrodziła Krakowskim Dukatem prezesa Kopalni Soli Wieliczka SA Kajetana d Obyrna. Dwukrotnie w ostatnich latach wielickie podziemia zwyciężały w Wielkim Odkrywaniu Małopolski, plebiscycie organizowanym przez Gazetę Krakowską. Znalazły się też wśród obiektów rekomendowanych przez portal TripAdvisor. Prawdziwy deszcz nagród spadł na nową odsłonę serwisu internetowego oraz towarzyszące jej aplikacje dedykowane na urządzenia mobilne kg tyle soli od roku 2009 do chwili obecnej* wykorzystano przy produkcji pamiątek. W sumie zużyto kg soli kamiennej oraz kg soli warzonej. Solne kosmetyki powstały z kg soli, na rzeźby łącznie potrzeba było kg słonego surowca. Statystyczny turysta tylko w tym roku wyjeżdżając z kopalni zabrał ze sobą 10 dkg soli. *dane do końca X 2013 r. 8

9 modernizacje i remonty Kopalnia Soli Wieliczka to nie tylko podziemne komory i chodniki, ale również infrastruktura na powierzchni. W ostatnich latach wypiękniały należące do kopalni tereny. Tegoroczny remont warzelni oraz tzw. OSLO zakończył cykl remontów generalnych budynków poprzemysłowych. Pozdrowienia z Warszawy śle Grupa MoCarta. P.S. Porządnie przysoliliśmy na koncercie! Tereny kopalni od ulicy Dembowskiego i Matejki do szybu Kinga przed 10 laty (po lewej) i obecnie Zrewitalizowano m.in. tzw. DAWNE KADRY i STOŁÓWKĘ, MAGAZYN SMARÓW, ZAPLECZE I BUDYNEK MAGAZYNU GŁÓWNEGO kopalni, BUDYNEK ROZDZIELNI ELEKTRYCZNYCH, PORTIERNIĘ, STOLARNIĘ, KOMPRESOWNIĘ, LAMPOWNIĘ, budynki i pomieszczenia socjalne w Oddziale Barycz, BUDYNEK WENTYLATORA SZYBU WILSON, BUDYNKI WARSZTATU ME- CHANICZNEGO, POMIESZCZENIA BIUROWE, znajdujący się na rogu ulic Matejki i Dembowskiego budynek zwany OSLO (siedziba Działu Elektrycznego). Odnowiony MŁYN SOLNY stał się siedzibą Uzdrowiska mieszczą się w nim gabinety lekarskie, pracownie specjalistyczne, biura, pokoje gościnne. Wszystkie budynki i budowle kopalni pochodzą z przełomu wieku XIX i XX lub z początku wieku XX mówi Adam Suślik, Dyrektor Pionu Infrastruktury Kopalni Soli Wieliczka SA. Z uwagi na lokalizację terenów kopalni w strefie ochrony konserwatorskiej, wszelkie prace remontowe prowadzimy w oparciu o dokumentacje techniczne opiniowane przez Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie wyjaśnia. Blask odzyskał PARK ŚW. KINGI. Do spacerów i wypoczynku zachęcają wypielęgnowana zieleń, mała architektura oraz klimatyczne oświetlenie. Najmłodsi spacerowicze mają do swej dyspozycji plac zabaw. Zrekultywowano i zrewitalizowano teren wokół zlikwidowanej bazy podsadzkowej przy otworze TP-20. Przestrzeń porządkują starannie wytyczone drogi i alejki. W ostatnim czasie oddano do użytku drogę pożarową, która powstała w miejscu dawnych torów kolejowych. Pojawiły się też nowe parkingi, zaś w Parku Kingi oznakowanie ułatwiające orientację na terenie kopalni. Wyburzono dawną strzelnicę, wykonano makroniwelację nasypu kolejowego. Ważną i wieloetapową inwestycję stanowi ROZDZIAŁ KANALIZACJI ogólnospławnej na sanitarną i burzową, PRZEBU- DOWA SIECI WODNYCH oraz ELEKTRYCZNYCH. W mijającym roku kontynuowano te prace (budowa zbiornika retencyjnego wód deszczowych, budowa magistrali wodnych o odpowiednim przekroju zapewniających ciągłość dostaw wody oraz spełniających normy przeciwpożarowe). Istotne było uruchomienie przy szybie Kościuszko nowoczesnego WĘZŁA INIEKCYJNEGO, a także WYMIANA ZBIORNIKÓW SOLANKOWYCH betonowe konstrukcje zostały zastąpione przez zbiorniki ze stali. Przebudowano również rurociąg solankowy nad ul. Kościuszki oraz wykonano ogrodzenie terenów przy szybie Kościuszko wraz z systemem monitoringu wizyjnego. Trwa budowa TĘŻNI SOLANKOWEJ. Będzie obiektem kubaturowym o objętości ok. 7,6 m³ i kształcie owalnym z wkomponowaną wieżą widokową o wysokości ok. 26 m. Elementami konstrukcyjnymi są szczelna misa żelbetowa oraz samonośna konstrukcja drewniana kratownicowa wykonana z modrzewia i dębu. Wnętrze konstrukcji będzie wyłożone wiązkami tarniny mówi Adam Suślik. Tężnia powstaje na terenie Parku św. Kingi, w sąsiedztwie warzelni, będzie posiadać połączenie komunikacyjne z parkingiem i parkiem. W 2012 roku zakończono likwidację KOPALNI OTWOROWEJ BARYCZ. To złoże soli kamiennej Produkcja soli [Mg] stanowi przedłużenie złoża wielickiego, zaś od zabytkowej kopalni oddziela je filar bezpieczeństwa o szerokości 200 m. Po zakończeniu eksploatacji złoża głównym celem stało się przywrócenie stanu terenu sprzed czasów eksploatacji. Działania proekologiczne objęły obszar ok. 62 ha. W 2012 r. na terenie Baryczy zlikwidowano ostatnie otwory ługownicze, podsadzono ostatnie komory ługownicze, następnie zlikwidowano bazę podsadzkową wraz z sieciami elektrycznymi i rurociągami. Na zrekultywowanym terenie posadzono blisko 80 tys. drzew. Praktycznie po kopalni otworowej nie ma już śladu: na zielonym terenie (lasy, łąki, pola oraz potok i staw) przypominają o niej tylko otwory odprężeniowe, którymi sprawdza się stan ciśnienia solanki w górotworze. Modernizacja nie ominęła w ostatnich latach również WARZELNI. Wyremontowano m.in. pomieszczenia magazynu soli, zmodyfikowano wirnik kompresora, zmodernizowano końcówkę odbioru soli pojawiły się nowe sito i waga soli. Sprawność całej instalacji zwiększył wykonany ze stali nierdzewnej rurociąg doprowadzający opary do kompresora. Przeprowadzono również kompleksowy remont dachu warzelni oraz rozpoczęto wymianę wyeksploatowanych zbiorników wód zasolonych wraz z niezbędną infrastrukturą wyburzono 10 stalowych, które zastąpiły 3 o pojemności 1000 m³ każdy. - Do początku roku 2011 w warzelni oprócz wód zasolonych utylizowano również solankę nasyconą, co wiązało się ze wzrostem ilości wyprodukowanej soli wyjaśnia Andrzej Dudczak, Kierownik Działu Utylizacji Wycieków Kopalni Soli Wieliczka SA. W roku 2011 warzelnia rozpoczęła produkcję solanki na potrzeby podsadzki oraz iniekcji, zaczęło bowiem jej brakować. Tym samym zmniejszyła się ilość wyprodukowanej soli warzonej z ok. 18,5 tys. ton w roku 2010 do planowanych w tym roku ok. 12 tys. ton (plan) Ilość zutylizowanych wód [m3] Ilość zutylizowanej solanki [m3] Produkcja solanki [m3]

10 10

11 11

12 w trosce o najcenniejszy REJON KOPALNI Ostatnie lata to czas intensywnych działań w obszarze turystycznym i biznesowym kopalni. - To także czas szczególnej dbałości o Trasę turystyczną - najcenniejszy rejon kopalni, ale także uruchomioną w ubiegłym roku Trasę górniczą mówi Marian Leśny, Prezes Zarządu Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. - To rozwój działalności biznesowych, uzdrowiska i nowych propozycji dla ludzi w każdym wieku. Kopalnia w tej dziedzinie podąża za światowymi trendami, a z naszych doświadczeń korzystają atrakcje z całego świata dodaje Prezes Marian Leśny. Spójrzmy zatem na turystyczne rejony kopalni z perspektywy przeprowadzonych prac, nowości i udogodnień dla turystów. Chłopaki, tylko bez słonych żartów! Nic się nie wytnie, to idzie na żywo w Polsacie W 2009 roku na Trasę turystyczną powróciła komora URSZULA (wyrobisko pochodzi z XVII wieku, znajdowało się na dawnej trasie turystycznej, na pocz. XX wieku wyłączono je ze zwiedzania). Historyczny wygląd komorze przywrócili pracownicy działów górniczych Kopalni Soli Wieliczka SA i Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. Półtora roku później (po kilkunastu latach prac zabezpieczających i modernizacyjnych) do turystycznego szlaku dołączono komorę MICHAŁOWICE. Komorę zabezpieczono kotwami, przywrócony jej został wystrój z czasów austriackich, zawieszono w niej ogromny żyrandol. Zastosowany system sterowania oświetleniem pozwala na różnorodne aranżacje świetlne w zależności od potrzeb i organizowanych tam imprez i wydarzeń np. bankietów, spotkań czy realizowanych scen filmowych. Wnętrze Michałowic stanowiło m.in. scenografię do filmu bollywoodzkiego The Rhythm oraz filmu The Dream Urszuli Nawrot (sceny realizowane były m.in. z oktokoptera). Nową odsłonę zyskała WIOSKA NEOLITYCZNA, a POCHYLNIA BARĄCZA wzbogaciła się o ekspozycję prezentującą urządzenie do transportu pochylnianego zwane pramsem. Na potrzeby imprez dziecięcych przygotowano komorę PISTEK, z kolei KOMORĘ SŁOWACKIEGO zaadaptowano na centrum noclegowo-wypoczynkowe. W 2013 roku bywały miesiące, w których komora Słowackiego wynajmowana była niemal codziennie. Najczęściej z noclegów pod ziemią (w połączeniu ze zwiedzaniem) korzystały grupy szkolne wyjaśnia Grażyna Wandas, zarządzająca Działem Organizacji Imprez Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. Górniczo zabezpieczona została również komora WINCENTEGO WITOSA GÓRNA. W kwietniu br. uroczyście otworzył ją wicepremier, minister gospodarki Janusz Piechociński. Urządzony w niej plac zabaw cieszy się dużą popularnością wśród turystów z dziećmi. Kolejnym udostępnionym w tym roku wyrobiskiem jest komora GWAR- KÓW została zaadaptowana na karczmę górniczą. Niektóre z wyrobisk Trasy turystycznej wymagały wzmocnienia ociosów zabezpieczono je metodą kotwienia. Kotwy, czyli szkłoepoksydowe pręty stabilizujące caliznę solną wprowadzono w górotwór (montując na klejach) m.in. w komorach: WEIMAR, SPALONA, KOPERNIKA, PIESKOWA SKAŁA, DROZDOWICE. Jeszcze w tym roku rozpoczną się prace w KAPLICY ŚW. KINGI. Wymieniana będzie drewniana obudowa (w formie stojaków) na jednym z ociosów. Wiele wyrobisk Trasy turystycznej zyskało nie tylko dodatkowe zabezpieczenie, ale i bezpieczne, energooszczędne oświetlenie. Ostatnie lata to okres intensywnych działań modernizacyjnych na tym polu. W rejonie Michałowice znów zachwycają szybu Daniłowicza został zabudowany agregat prądotwórczy o mocy 400 kva umożliwiający pracę urządzenia wyciągowego w sytuacji braku zasilania z sieci Zakładu Energetycznego. O nową iluminację świetlno-muzyczną wzbogaciła się KOMORA JÓZEFA PIŁSUD- SKIEGO, jej zachodnia część poddana została renowacji. Nad jeziorkiem solankowym turystów zachwyca muzyka Fryderyka Chopina (Preludium E-minor OP 28 no. 4). Zmodernizowano iluminację i światło w komorach WEIMAR, ERAZMA BARĄCZA I STANISŁAWA STASZICA. KOMORA SPALONA zyskała nową instalację światło dźwięk. Renowacji poddano oświetlenie w KOMORZE SIELEC. Prowadzone prace modernizacyjno-górnicze mają na celu zapewnienie turystom maksimum bezpieczeństwa, a nowe aranżacje świetlno-dźwiękowe pozwalają nie tylko wydobyć i podkreślić piękno komór, ale także uczynić ekspozycje ciekawszymi dla zwiedzających wyjaśnia Jarosław Malik, Dyrektor ds. Obsługi Ruchu Turystycznego Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. Nieustannie podnoszona jest także jakość usług m.in. przewodnickich. Do grona ponad 400 przewodników dołączają nowi, nierzadko znający 2-3 języki obce. Grupy zorganizowane mogą obecnie zamówić zwiedzanie Trasy turystycznej w 16 językach obcych, a Trasy górniczej w 9. Przewodnikom na turystycznym szlaku pracę ułatwia system tourguide, który zapewnia bezprzewodową łączność ze zwiedzającymi. Z urządzeń transmisji głosu w tym roku korzystało średnio 73% zwiedzających dodaje dyrektor Jarosław Malik. 12

13 Na Dni św. Kingi marsz! Górnicza orkiestra ma wprawdzie ponad 180 lat, ale trzyma się znakomicie i ani myśli zapuszczać brodę Komora Jana Haluszki w trakcie prac i po modernizacji Kopalnia systematycznie prowadzi na turystycznych szlakach badania ankietowe turystów. - Na ich podstawie można określić m.in. profil przeciętnego turysty. To kobieta w przedziale wiekowym lat, zwiedzająca kopalnię z grupą turystów indywidualnych, która oceniła atrakcyjność zwiedzanej trasy, poziom bezpieczeństwa i obsługę przewodnicką na najwyższą ocenę, czyli 6. Najbardziej podobała się jej kaplica św. Kingi mówi Joanna Zygmunt, Kierownik Działu Marketingu i Public Relations Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. Bez wizji lokalnej ani rusz W ramach prac związanych z poprawą bezpieczeństwa turystów i estetyką przebudowano niektóre z chodników na Trasie turystycznej lub jej pobliżu, zmodernizowano część ciągów schodowych m.in. w przedziale schodowym w szybie Daniłowicza, komorach Pieskowa Skała, Michałowice, Józefa Piłsudskiego, pochylni Prinzinger. Prowadzono m.in. kontrole techniczne stanu wyrobisk, prace stolarskie, renowacyjne i malarskie. Rozbudowano system podziemnego monitoringu wizyjnego, a w pochylni Barącza zamontowane zostały nowe platformy przyschodowe dla osób niepełnosprawnych wymienia najważniejsze na tym polu działania Wojciech Jakubiak, Kierownik Działu Robót Górniczych Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. Rocznie w kopalni organizowanych jest ponad 300 imprez. To nie tylko kameralne spotkania, zaręczyny, śluby, ale także kilkusetosobowe bale, imprezy firmowe, międzynarodowe sympozja i konferencje. Każdego roku w podziemiach gościmy duże międzynarodowe korporacje, firmy sektora publicznego i prywatnego różnych branż, a także firmy po prostu szukające nietuzinkowej oprawy dla swych wydarzeń. Wybierają kopalnię nie tylko ze względu na oryginalność miejsca, ale także gwarancję najwyższej jakości usług wylicza Marcin Andrukowicz, Członek Zarządu ds. Usług Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. Rosnące wymagania rynku turystycznego i eventowego skłaniają nas do ciągłego udoskonalania i dywersyfikacji oferty, modernizacji infrastruktury i obsługi klienta biznesowego dodaje Marcin Andrukowicz. Zmiany widać przysłowiowym gołym okiem. W KOMORZE WITOLDA BUDRYKA, gdzie mieści się podziemna restauracja, wymieniono instalacje elektryczne, oświetlenie, podłogę. Przeprowadzono w niej kompleksowy remont kuchni gorącej. W jej pobliżu znajduje się komora Lebzeltern, którą po zabezpieczeniu zaadaptowano na pomieszczenie socjalno-kuchenno-magazynowe z kuchnią zimną. Wdrożono profesjonalny system sprzedażowo-magazynowy, udało się wymienić wieloletnią już porcelanę stołową na nową. Zmiany technologiczne, organizacyjne i funkcjonalne pozwoliły na poszerzenie asortymentu przygotowanych w podziemnej kuchni potraw, zwiększenie możliwości produkcyjnych oraz wzrost jakości usług świadczonych przez gastronomię podsumowuje Marcin Mlostek, zarządzający Działem Gastronomii Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. Jak smakują dania przyrządzone w głębi ziemi oraz jak funkcjonuje tam kuchnia sprawdzał sam Bob Blumer, gwiazda programów kulinarnych, który przed rokiem realizował w kopalni program Najbardziej niesamowite restauracje świata (gromadzi przed szklanym ekranem 150-milionową publiczność na całym świecie). Skosztował on aż 7 wyszukanych dań! Turyści najczęściej wybierają tradycyjny żurek, goście imprezowi zamawiają delikatną pierś z kaczki w porzeczkowym sosie, cielęcinę marynowaną w owocu jałowca z borowikami i wielicka zupę ziemniaczaną, z kolei na stoisku gastronomicznym przed wejściem do kopalni największą popularnością cieszą się... lody świderki. Ich sprzedaż każdego roku sięga kilkudziesięciu tysięcy sztuk, wzmiankują o nich w relacjach z wizyty w kopalni blogerzy z Polski i z zagranicy dodaje Marcin Mlostek. Pisząc o rozwoju usług nie sposób pominąć najczęściej wynajmowanej komory imprezowej: JANA HALUSZKI. W komorze w ramach przeprowadzonych w tym roku prac modernizacyjnych zlikwidowano małą scenę, wymieniono podłogę, instalacje elektryczne i informatyczne, oświetlenie, nagłośnienie. Pozwoliło to na zwiększenie pojemności Haluszki i wyeksponowanie jej walorów widokowych. Oferta kopalni wzbogaciła się m.in. o warsztaty kulinarne i rzeźbiarskie. To znakomita propozycja dla firm organizujących imprezy integracyjne. Pod koniec roku 2010 uruchomiono przeprawę promem w komorze Józefa Piłsudzkiego (w ofercie eventowej). Sklepy firmowe w komorze Drozdowice, Stanisława Staszica a także sklep Żupnik na powierzchni zyskały nowoczesny wygląd w dwóch ostatnich uruchomiono samoobsługę. Możliwość samodzielnego wyboru spośród różnorodnych propozycji podoba się turystom. Nowy sklep otwarty został w nadszybiu szybu Regis. Oferta handlowa wzbogaciła się o nowe linie kosmetyków (pomarańczową, żurawinową, różaną, passiflorę, trawę cytrynową z gruszką). Mamy je w sprzedaży we wszystkich punktach handlowych kopalni, w tym w czterech pod ziemią. Turyści najchętniej kupują kosmetyki na bazie soli i solanki (sole kryształowe, żele, mydełka) 13

14 Górnik to podobno szorstki chłop, ale wierszy też lubi czasem posłuchać. Szczególnie czytanych przez Annę Dymną, Krzysztofa Globisza lub Magdalenę Walach Zafascynowani kopalnią najmłodsi turyści oraz sole naturalne na bazie wielickiej soli kamiennej (woreczki i młynki z solą). Dużą popularnością cieszą się także pamiątki oraz wydawnictwa o kopalni mówi o upodobaniach zakupowych zwiedzających Jan Kaszowski, zarządzający Działem Handlu Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. Kolejne dwie komory sąsiadujące z trasą turyści odwiedzą w przyszłym roku. W komorach LILL GÓRNA I KAZANÓW zakończono prace zabezpieczające, w ramach których zamontowano prawie 6 km kotew, wywieziono 1,7 tys. m³ urobku. Ociosy komory Lill Górna wzmocniły drewniane stojaki. Po instalacji w tym roku sieci elektrycznych i teletechnicznych w komorach stopniowo pojawiają się elementy wystroju i stanowiska multimedialne. W związku z włączaniem do trasy m.in. tych komór prowadzono prace związane z rozbudową instalacji zasilania elektrycznego na międzypoziomie Kazanów (m.in. dokonano rozbudowy rozdzielni SN 3kV Galicja ). W komorze Kazanów już niedługo turyści zobaczą m.in. animację prac górniczych na przestrzeni wieków mapping 2D i 3D na ociosach. W komorze Lill Górna odtwarzany będzie spektakl multimedialny z pokazem laserowym przy solnym krysztale oraz wyświetlany film w kinie 5D. Wiedzy dostarczą także interaktywne stanowiska multimedialne prezentujące tematykę soli w jej różnorodnych aspektach i zastosowaniu. Rozwój lecznictwa to ważny obszar działalności kopalni. Zmiana siedziby w 2010 roku na Młyn Solny, otwarcie poradni specjalistycznych (pulmonologiczna, rehabilitacyjna, alergologiczna, dermatologiczna, okulistyczna), medycyna pracy, fizjoterapia, zabiegi odnowy biologicznej, oddanie do dyspozycji gości pokoi gościnnych, uzyskanie statusu podziemnego uzdrowiska w sierpniu 2011 roku (jedynego tego typu w Polsce) to tylko niektóre, najważniejsze z działań Uzdrowiska Oddziału Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. UZDROWISKO realizuje także projekty badawcze m.in. z UJ Collegium Medicum (w zakresie monitoringu biologicznego 14 w podziemnych komorach solnych uzdrowiska i mechanizmu subterraneoterapii w leczeniu chorób dróg oddechowych), współpracuje z renomowanymi instytucjami naukowymi w kraju i za granicą (nie tylko uczelniami, ale i m.in. Polską Akademia Nauk i Permanent Commission on Speleotherapy PSC UIS). Pozyskaliśmy środki unijne w ramach programu operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na projekt Promocja Turystyki Medycznej: Kopalnia Soli Wieliczka na rynkach międzynarodowych, co umożliwiło nam prowadzenie w szerszym zakresie profilowanej promocji uzdrowiska m.in. na targach uzdrowiskowych. Udział w konferencjach naukowych w Polsce i za granicą pozwala na propagowanie skuteczności lecznictwa w warunkach subterraneoterapii w środowisku naukowym i medycznym na całym świecie informuje Jakub Czerwiński, Dyrektor Uzdrowiska Oddziału Kopalni Soli Wieliczka Trasa Turystyczna. O kompleks KOMÓR SMOK z węzłem sanitarnym przy PODŁUŻNI WAŁCZYN Uzdrowisko poszerzy się w przyszłym roku. Funkcjonalną, wpisującą się w światowe trendy bazę uzdrowiskową stanowić będą wówczas cztery komory (Wessel, Stajnia Gór Wschodnich, Smok, III/232). W nowoudostępnianych, zabezpieczonych już górniczo komorach, trwają prace aranżacyjne. W KOMORZE SMOK położono już podłogę wraz z instalacjami elektrycznymi), w komorze III/232 (zwanej natryskową od śladów po mokrej eksploatacji soli) w grudniu br. rozpocząć ma się wykonanie tarasu wraz z instalacjami elektrycznymi i aranżacją z zamkniętym obiegiem solanki. W pierwszej z komór prowadzona ma być rehabilitacja pulmonologiczna w warunkach subterraneoterapii oraz leczenie uzdrowiskowe oparte na specjalistycznej dobranej indywidualnie do potrzeb pacjentów gimnastyce, w drugiej urządzona będzie sala wypoczynkowa służąca również do zajęć rekreacyjno-relaksacyjnych po wysiłku w komorze Smok. Rozbudowuje się nie tylko baza uzdrowiskowa pod ziemią, ale też poddany ma jej zostać uruchomiony w 2009 roku HOTEL GRAND SAL****. Powiększenie obiektu o sąsiadujący budynek z dobudową pozwoli na poszerzenie bazy noclegowej. W dodatkowym budynku mieścić się będzie 21 pokoi hotelowych w tym 19 dwuosobowych i 2 pokoje jednoosobowe. Na przestrzeni ponad 4 lat funkcjonowania hotelu najchętniej zatrzymywali się w nim Polacy najczęściej z racji bliskości kopalni. Hotel pochwalić się może także gośćmi z 65 krajów świata m.in. USA, Kanady, Niemiec, Rosji, Wielkiej Brytanii, Włoch. Cieszy się on bardzo dobrą opinią na popularnym portalu booking.com oceniają go na 9,2 w 10-stopniowej skali, przyznano mu m.in. nagrody Odys 2010 i Wielkie Odkrywanie Trasa górnicza pozwala poznać tajniki pracy pod ziemią

15 Wystawa z okazji 35 lat obecności kopalni na Liście UNESCO. Zabytkowa, niewydobywająca, ale górnicy wciąż mają ręce pełne pracy Kaplica św. Kingi w Sanktuarium bł. Jana Pawła II w Łagiewnikach - dzieło wielickich górników Małopolski (w kategorii baza noclegowa) oraz certyfikaty: Hotel Przyjazny Rodzinie i Miejsce Przyjazne Maluchom. Goście szczególnie chwalą sobie gastronomię. Trudno się dziwić, albowiem gotują tam pod okiem Dariusza Wójcickiego bracia Kuduk, zdobywcy wielu prestiżowych nagród kulinarnych (I miejsca w konkursach: Primerba Cup 2013, Trendy Szef 2013, Kulinarny Talent HoReCa Club 2012, na Festiwalu Kuchni Zbójnickiej Skoczów 2012, II miejsce na Ogólnopolskim Festiwalu Pstrąga w Hrabstwie Kłodzkim 2012). Wykwintną kuchnię polecają m.in. portale tematyczne i blogerzy kulinarni. Pięć lat temu kopalnia funkcjonowała w oparciu o jeden szlak: Trasę turystyczną. Stopniowo dołączały do niej kolejne. Najpierw wytyczono TAJEMNICE WIELICKIEJ KOPALNI. Szlak obejmuje wyrobiska poziomów I, II niższego oraz III, ma długość ok m. Prezentuje odsłonięcia prawie całego profilu geologicznego złoża wraz z metodami eksploatacji soli kamiennej w Wieliczce w XIX i XX w. Posiada wybitne walory edukacyjne dla studentów i osób, które chcą poznać budowę geologiczną złoża. Niedługo po oddaniu TWK powstał SZLAK PIELGRZYMKOWY Szczęść Boże, który wzbogacił się kilka miesięcy później Tuż za Budrykiem: kuchnia zimna w komorze Lebzeltern o Drogę Krzyżową (pierwsza podziemna). Najpiękniejsza spośród świątyń wielickiej kopalni kaplica św. Kingi posłużyła jako inspiracja do stworzenia wystroju jednej z BOCZNYCH KAPLIC W SANKTUARIUM BŁ. JANA PAWŁA II w Krakowie. W kaplicy znajdują się relikwie św. Kingi, a górnicy-rzeźbiarze wykonali repliki 6 płaskorzeźb z podziemnej świątyni, a także solną figurę św. Kingi. Kaplica w Centrum Jana Pawła II jest cząstką podziemnego świata ofiarowaną przez górników pielgrzymom odwiedzającym sanktuarium. To wyraz wiary oraz wdzięczności dla Papieża, który w górniczych sercach zajmuje szczególne miejsce opowiada o tym wyjątkowym miejscu i idei jego powstania Prezes Marian Leśny. Ostatni, otwarty przed rokiem szlak, ale obejmujący największy zakres prac przygotowawczych, to TRASA GÓRNICZA unikatowa wędrówka przez najstarsze wyrobiska kopalni podczas której, turyści stają się adeptami górniczego fachu. Trasa powstała przy wsparciu unijnym (w ramach działania 6.4 Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym Programu Innowacyjna Gospodarka). Do dyspozycji turystów i kuracjuszy oddany został też SZYB REGIS, co pozwoliło m.in. na lepszą logistykę działań turystycznych, eventowych, uzdrowiskowych, a także górniczych. Popularność Trasy górniczej rośnie coraz częściej odwiedzają ją też vipy. Poziom zadowolenia zwiedzających tę trasę rośnie, w 2013 roku (dane za 3 kwartały) wyniósł średnio 5,76 w sześciostopniowej skali (w 2012 sięgał średnio liczby 5,68). Praca przewodnika, czyli Przodowego oceniana była na 5,87 (w 2012 średnio 5,83). Z prowadzonych przez kopalnię badań ankietowych wynika, iż zwiedzający doceniają m.in. imponujący postęp w rozwoju kopalni. Bardzo podoba się im historyczność miejsca, podkreślają też: wiele nowości jest atmosfera. Uznaniem turystów cieszą się również zaskakujące atrakcje, piękne podświetlenie KOMORA JEZIORO WESSEL KOMORA III / 232 KOMORA STAJNIA GÓR WSCHODNICH KOMORA SMOK komór, kaplica i animacja światło-dźwięk, organizacja zwiedzania, jakość obsługi przewodnickiej. Kuracjusze podziemnego Uzdrowiska szczególnie chwalą ćwiczenia oddechowe, aerobik, organizację oraz zajęcia prowadzone przez fizjoterapeutów. Cenią sobie profesjonalizm, uprzejmość, życzliwość personelu. Wysoka kultura osobista fizykoterapeutów, wspaniale wykwalifikowani i doświadczeni, cudowna rehabilitacja, edukacja, ćwiczenia, które poprawiły moje samopoczucie napisała jedna z ankietowanych osób. Kuracjuszy ucieszyło również uruchomienie szybu Regis: zmiana na plus ze względu na nowe miejsce zjazdu. 15