Wrażliwość pałeczek Klebsiella oxytoca na wybrane antybiotyki

Transkrypt

1 MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2011, 63: Alicja Sękowska, Kamila Buzała, Justyna Pluta, Eugenia Gospodarek Wrażliwość pałeczek Klebsiella oxytoca na wybrane antybiotyki Katedra i Zakład Mikrobiologii Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Kierownik: dr hab. E. Gospodarek, prof. UMK Określono wielkość MIC amoksycyliny z kwasem klawulanowym, ciprofloksacyny i tigecykliny wobec 52 szczepów pałeczek Klebsiella oxytoca. Najwyższy odsetek szczepów wrażliwych odnotowano na tigecyklinę 84,6%. Udział pałeczek Klebsiella oxytoca w zakażeniach wzrasta. Bakterie te wywołują głównie zakażenia wątroby i dróg żółciowych (58%) oraz pierwotne bakteriemie (23%) (8). Coraz częściej są również izolowane z zakażeń skóry i tkanek miękkich (8). Pałeczki K. oxytoca hodowane są z wymazów z ran o charakterze ostrym, jak i przewlekłym (3). Mogą stanowić mikroflorę fizjologiczną przewodu pokarmowego człowieka. Występują również w środowisku szpitalnym. Leczenie zakażeń z udziałem pałeczek Klebsiella sp. jest coraz trudniejsze z uwagi na łatwe przekazywanie genów oporności na antybiotyki i wzrost częstości izolacji szczepów wielolekoopornych (5, 10). Celem pracy była ocena najmniejszych stężeń (minimal inhibitory concentration, MIC) amoksycyliny z kwasem klawulanowym, ciprofloksacyny i tigecykliny hamujących wzrost szczepów K. oxytoca izolowanych z wymazów z ran. MATERIAŁ I METODY Badaniem objęto 52 szczepy K. oxytoca izolowane z wymazów z ran od chorych leczonych w Szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy oraz Poradniach Przyklinicznych w/w Szpitala w latach Każdy szczep pochodził od innego chorego. Wrażliwość na amoksycylinę z kwasem klawulanowym i tigecyklinę oceniano metodą E-test (AB Biodisk). Zakres stężeń antybiotyku dla obu leków mieścił się w granicach 0,016 μg/ml 256 μg/ml. Wartość MIC odpowiadała punktowi przecięcia granicy strefy zahamowania wzrostu ze skalą na pasku. Wartość tę interpretowano według Clinical Laboratory Standards Institute (CLSI) dla amoksycyliny z kwasem klawulanowym i według Food and Drug Administration (FDA) dla tigecykliny (wg 7). Dla wszystkich szczepów K. oxytoca oznaczono również wrażliwość na ciprofloksacynę metodą rozcieńczeń w podłożu stałym Mueller-Hinton Agar (Becton-Dickinson). Zakres stężeń antybiotyku w podłożu wynosił od 0,25 μg/ml do 256 μg/ml. Wartość MIC odczy-

2 60 A. Sękowska i inni Nr 1 tywano z pierwszego rozcieńczenia, przy którym nie stwierdzano wzrostu bakterii i wynik interpretowano według CLSI. Kontrolę oceny lekowrażliwości stanowił szczep Escherichia coli ATCC WYNIKI Wśród 52 badanych szczepów K. oxytoca najwięcej wrażliwych było na tigecyklinę 44 (84,6%), 27 (51,9%) - na połączenie amoksycyliny z kwasem klawulanowym i 21 (40,4%) - na ciprofloksacynę. Dla badanych szczepów K. oxytoca wrażliwych na amoksycylinę z kwasem klawulanowym najczęściej stwierdzano wartość MIC = 0,19 μg/ml (6 szczepów 22,3%). Spośród szczepów opornych na ten lek 9 (45,0%) pochodziło od chorych z Kliniki Chirurgii Ogólnej i Naczyń, trzy z Kliniki Dermatologii i po dwa z Kliniki Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej oraz Poradni Chirurgicznej. Dla szczepów K. oxytoca wrażliwych na ciprofloksacynę najczęściej odczytywano wartość MIC poniżej 0,125 μg/ml (8 szczepów 38,1%). Dziesięć szczepów z najwyższą wartością MIC ( 256μg/ml) pochodziło od chorych leczonych w różnych klinikach i poradniach. Wartość MIC tigecykliny wobec K. oxytoca najczęściej wynosiła 2 μg/ml (10 szczepów 22,7%) i 0,38 μg/ml (9 szczepów 20,5%). Wielkości MIC użytych do badań antybiotyków wobec K. oxytoca szczegółowo przedstawiono w tabelach I - III. Tabela I. Wartości MIC amoksycyliny z kwasem klawulanowym dla szczepów K. oxytoca (n=52) Wartość MIC (µg/ml) Liczba szczepów Odsetek szczepów Interpretacja wyniku 0, ,9 Wrażliwy 0, ,9 Wrażliwy 0, ,8 Wrażliwy 0, ,8 Wrażliwy 0, ,8 Wrażliwy 0, ,5 Wrażliwy 0,25 2 3,8 Wrażliwy 0,38 3 5,9 Wrażliwy 0,5 1 1,9 Wrażliwy 1 1 1,9 Wrażliwy 1,5 1 1,9 Wrażliwy 6 2 3,8 Wrażliwy 8 3 5,9 Wrażliwy ,8 Średniowrażliwy ,8 Średniowrażliwy ,9 Średniowrażliwy ,7 Oporny ,9 Oporny ,9 Oporny ,9 Oporny ,3 Oporny

3 Nr 1 Wrażliwość K. oxytoca na antybiotyki 61 Tabela II. Wartości MIC ciprofloksacyny dla szczepów K. oxytoca (n=52) Wartość MIC (µg/ml) Liczba szczepów Odsetek szczepów Interpretacja wyniku 0, ,4 Wrażliwy 0,25 5 9,6 Wrażliwy 0,5 4 7,7 Wrażliwy 1 4 7,7 Wrażliwy 2 1 1,9 Średniowrażliwy ,5 Oporny 8 3 5,8 Oporny ,8 Oporny ,7 Oporny ,8 Oporny ,8 Oporny ,3 Oporny Tabela III. Wartości MIC tigecykliny dla szczepów K. oxytoca (n=52) Wartość MIC (µg/ml) Liczba szczepów Odsetek szczepów Interpretacja wyniku 0,25 4 7,7 Wrażliwy 0, ,3 Wrażliwy 0,5 8 15,4 Wrażliwy 0,75 1 1,9 Wrażliwy 1 5 9,6 Wrażliwy 1,5 7 13,6 Wrażliwy ,3 Wrażliwy 3 1 1,9 Średniowrażliwy 4 1 1,9 Średniowrażliwy 6 2 3,8 Oporny 8 2 3,8 Oporny ,8 Oporny DYSKUSJA Od lat 80. XX wieku pałeczki K. oxytoca są istotnym drobnoustrojem izolowanym z materiału klinicznego (1). Do najważniejszych czynników wirulencji K. oxytoca należą: otoczka, fimbrie, siderofory, cytotoksyna oraz enzymy hydrolityczne (6, 10, 11). Zakażenia wywoływane przez pałeczki K. oxytoca najczęściej występują u noworodków, chorych onkologicznych i kardiochirurgicznych. Jednym z największych problemów współczesnej medycyny jest szybkie narastanie oporności bakterii na leki przeciwdrobnoustrojowe. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt łatwego przekazywania genów oporności na antybiotyki wśród szczepów należących do tego samego, ale także do różnych gatunków (5). Szerokozakresowa i długotrwała antybiotykoterapia sprzyja selekcji szczepów wielolekoopornych (2, 3, 5, 13). Stąd, niezbęd-

4 62 A. Sękowska i inni Nr 1 ne jest oznaczanie lekowrażliwości i monitorowanie występowania szczepów opornych w materiale klinicznym, zarówno od chorych leczonych w szpitalu, jak i chorych leczonych pozaszpitalnie. W pracy oceniono wrażliwość pałeczek K. oxytoca na trzy antybiotyki: amoksycylinę z kwasem klawulanowym, ciprofloksacynę oraz tigecyklinę. Najwyższy odsetek szczepów wrażliwych odnotowano na tigecyklinę. Lek ten należy do nowej klasy antybiotyków o działaniu bakteriostatycznym i jest stosowany w leczeniu zakażeń jamy brzusznej oraz powikłanych zakażeniach skóry (4, 7, 9, 12). Kelesidis i wsp. (7) badając 3082 szczepy z rodzaju Klebsiella uzyskali zbliżony odsetek szczepów wrażliwych na tigecyklinę. Natomiast Bradford i wsp. (4) odnotowali 100% wrażliwość na tę glicylcyklinę. Rozbieżność w wynikach może wiązać się z różną liczbą badanych szczepów, czasem i miejscem ich izolacji, jak i częstością stosowania tigecykliny w leczeniu zakażeń. W przedstawionej pracy oceniano wrażliwość szczepów K. oxytoca na połączenie amoksycyliny z kwasem klawulanowym. Odsetek szczepów wrażliwych wynosił prawie 52%. Uzyskane przez nas wyniki są odmienne od danych pochodzących z prac innych autorów (12, 14), którzy odnotowali znacznie wyższe odsetki szczepów K. oxytoca wrażliwych na ten lek (71% - 90%). Badania Wenzel i wsp. (14) obejmowały szczepy izolowane w 4 krajach europejskich, Kanadzie i USA. Były to badania wieloośrodkowe, obejmujące znacznie większą liczbę szczepów niż w obecnej pracy. Z kolei badania Sękowskiej i wsp. (12) prowadzono na szczepach izolowanych w tym samym ośrodku co w przedstawionej pracy, ale izolowanych z innego materiału klinicznego niż wymazy z ran. W cytowanej pracy ponad 38% szczepów K. oxytoca było opornych na amoksycylinę z kwasem klawulanowym. Lek ten jest stosowany w profilaktyce antybiotykowej w Klinice Chirurgii Ogólnej i Naczyń, skąd pochodziło 45% szczepów opornych, dlatego otrzymany w obecnej pracy niższy odsetek może być związany również z tym faktem. Spośród badanych leków przeciwdrobnoustrojowych najmniej szczepów K. oxytoca wrażliwych było na ciprofloksacynę, nieco ponad 40%. Otrzymane wyniki różnią się od danych przedstawianych przez innych autorów. Wenzel i wsp. (14) wykryli 75-96% szczepów K. oxytoca wrażliwych na ciprofloksacynę. Odsetek szczepów wrażliwych na ten lek uzależniony był od kraju, z którego pochodziły szczepy. Z kolei inni autorzy (8, 12) wykazali 100% wrażliwych szczepów K. oxytoca. Tak duże rozbieżności wyników oceny lekowrazliwości mogą być związane z pochodzeniem szczepów, czasem ich izolacji oraz zastosowaniem różnych metod oceny wrażliwości. W cytowanym piśmiennictwie wrażliwość szczepów K. oxytoca oceniano metodą krążkowo dyfuzyjną. Wyniki otrzymane w przedstawionej pracy wskazują, że najwięcej szczepów K. oxytoca było wrażliwych na tigecyklinę i może ona stanowić skuteczną alternatywę dla innych leków w leczeniu zakażeń rany chirurgicznej. Wartości MIC antybiotyku pozwalają na ustalenie indywidualnej dawki leku dla chorego. Wyniki badań własnych wskazują także na potrzebę monitorowania lekowrażliwości pałeczek K. oxytoca izolowanych z zakażeń.

5 Nr 1 Wrażliwość K. oxytoca na antybiotyki 63 A. Sękowska, K. Buzała, J. Pluta, E. Gospodarek Susceptibility of Klebsiella oxytoca to selected antibiotics. SUMMARY Fifty two clinical isolates of K. oxytoca were included. All of analysed strains were isolated from wound swabs. The aim of this study was to evaluate MIC value of amoxicillin with clavulanic acid, tigecycline and ciprofloxacin. The susceptibility to amoxicillin with clavulanic acid and tigecycline was tested by the Etest. The susceptibility to ciprofloxacine was tested by the agar dilution method. Among of analysed K. oxytoca strains 44 (84,6%) were susceptible to tigecycline, 27 (51,9%) to amoxicilline with clavulanic acid and 21 (40,4%) to ciprofloxacine. These data suggest that tigecycline, may be an effective therapeutic option for the treatment infections caused by K. oxytoca strains. PIŚMIENNICTWO 1. Al-Anazi KA, Al-Jasser AM, Al-Zahrani HA i inni. Klebsiella oxytoca bacteremia causing septic shock in recipients of hematopoietic stem cell transplant: two case reports. Cases Journal 2008; 1: Anguzu JR, Olila D. Drug sensitivity patterns of bacterial isolates from septic post-operative wounds in a regional referral hospital in Uganda. Afr Health Sci 2007; 7: Bowler PG, Duerden BI, Armstrong DG. Wound microbiology and associated approaches to wound management. Clin Microbiol Rev 2001; 14: Bradford PA, Weaver-Sands DT, Petersen PJ. In vitro activity of tigecycline against isolates from patients enrolled in phase 3 clinical trials of treatment for complicated skin and skin-structure infections and complicated intra-abdominal infections. Clin Infect Dis 2005; 41: S Hryniewicz W, Gniadkowski M. Oporność na karbapenemy u pałeczek Enterobacteriaceae w wyniku wytwarzania karbapenemaz wytyczne postępowania. Med Prakt 2009; 11: Joainig MM, Gorkiewicz G, Leitner E i inni. Cytotoxic effects of Klebsiella oxytoca strains isolated from patients with antibiotic associated hemorrhagic colitis or other diseases caused by infections and from healthy subjects. J Clin Microbiol 2010; 48: Kelesidis T, Karageorgopoulos DE, Kelesidis I, Falagas ME. Tigecycline for the treatment of multidrug resistant Enterobacteriaceae: a systematic review of the evidence from microbiological and clinical studies. J Antimicrob Chemother 2008; 62: Lin RD, Hsueh PR, Chang SC i inni. Bacteremia due to Klebsiella oxytoca: clinical features of patients and antimicrobial susceptibilities of the isolates. Clin Infect Dis 1997; 24: Noskin GA. Tigecycline: a new glycylcycline for treatment of serious infections. Clin Infect Dis 2005; 41: S Oishi H, Kagawa Y, Mitsumizo S i inni. A fatal case of necrotizing fasciitis due to bacterial translocation of Klebsiella oxytoca. J Infect Chemother 2008; 14: Przondo-Mordarska A, Smutnicka D, Matusiewicz K. Występowanie i charakterystyka powierzchniowego białka P-like pałeczek Klebsiella. Med Dośw Mikrobiol 2003; 55: Sękowska A, Wróblewska J, Gospodarek E. ESBL-dodatnie i ESBL-ujemne szczepy Klebsiella pneumoniae i Klebsiella oxytoca występowanie w materiale klinicznym i wrażliwość na wybrane antybiotyki. Med Dośw Mikrobiol 2008; 60: Stein GE, Craig WA. Tigecycline: a critical analysis. Clin Infect Dis 2006; 43: Wenzel RP, Sahm DF, Thornsberry C i inni. In vitro susceptibilities of Gram-negative bacteria isolated from hospitalized patients in four European countries, Canada, and the United States in

6 64 A. Sękowska i inni Nr to expanded spectrum cephalosporins and comparator antimicrobials: implications for therapy. Antimicrob Agents Chemother 2003; 47: Otrzymano: 25 X 2010 r. Adres Autora: Bydgoszcz, ul. M. Skłodowskiej-Curie 9, Katedra i Zakład Mikrobiologii Collegium Medium im. Rydygiera w Bydgoszczy, UMK w Toruniu