1. Bank i system bankowy, jego otoczenie oraz miejsce i rola w gospodarce rynkowej. Sformułowanie pojęcia banku z mikroekonomicznego punktu widzenia:

Transkrypt

1 1. Bank i system bankowy, jego otoczenie oraz miejsce i rola w gospodarce rynkowej. Sformułowanie pojęcia banku z makroekonomicznego punktu widzenia: w gospodarce rynkowej charakteryzującej się podziałem pracy wymiana produktów między podmiotami gospodarczymi odbywa się za pośrednictwem pieniądza; dla sprawnego zaopatrywania podmiotów gospodarczych w środki płatnicze oraz zapewnienie właściwego funkcjonowania obiegu pieniężnego potrzebni są pośrednicy finansowi, do których zalicza się banki; banki wywierają istotny wpływ na alokację zasobów i dokonują takiego podziału kapitału, który zapewnia jego optymalne wykorzystanie; banki znajdują się pomiędzy zgłaszającymi popyt na pieniądz i jego podaż oraz nawiązują z nimi osobne stosunki umowne, oszczędzają im w ten sposób koniecznośd indywidualnego poszukiwania partnera dla pojedynczej transakcji co prowadzi do obniżki kosztów transakcyjnych. Sformułowanie pojęcia banku z mikroekonomicznego punktu widzenia: bank jest przedsiębiorstwem; jest instytucją zaufania publicznego; działalnośd banku polega m.in. na pozyskiwaniu wkładów pieniężnych, udzielaniu kredytów, rozliczeniach pieniężnych, udzielaniu gwarancji. Definicja banku w prawie bankowym Art. 2. (prawo bankowe) Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działa na podstawie zezwoleo uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. ART. 5. Ust. 2 (prawo bankowe) Czynnościami bankowymi są również inne czynności, o ile są one wykonywane przez banki: udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich; operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warianty; wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich pomocy; przyjmowanie wkładów pieniężnych;

2 udzielanie gwarancji; emisja papierów wartościowych; przeprowadzanie rozliczeo pieniężnych; terminowe operacje finansowe; nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych; przechowywanie podmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych; wykonywanie czynności obrotu depozytowego; udzielanie i potwierdzanie poręczeo; wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych. Istota funkcji transformacyjna bank jest pośrednikiem finansowym między różnymi strukturami podaży kapitału i popytu na kapitał. Dokonując transformacji tych struktur, doprowadza do ich zrównoważenia. Funkcja transformacyjna: transformacja informacji; transformacja wielkości środków pieniężnych wiąże się z brakiem zgodności między sumą środków pieniężnych oferowaną przez ich posiadacza, a sumą potrzebną dla poszukującego pieniądza; transformacja terminu tego typu transformacja jest możliwa dzięki możliwości prologacji wkładów lub ich substytucji, likwidacji części aktywów oraz wykorzystania pomocy zewnętrznej; posiadacze wolnych środków pieniężnych chcą zazwyczaj ulokowad swe środki na krótsze terminy a poszukujący pieniądza chcieliby go otrzymad na terminy dłuższe; transformacja ryzyka jest możliwa dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu (fundusze gwarancyjne); bank dywersyfikuje ryzyko między wiele podmiotów. Ryzyko związane z każdym kredytem bądź innym aktywem banku; banki dywersyfikują tak, że całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest mniejsze niż suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela; transformacja przestrzennej alokacji środków pieniężnych banki pozwalają zrównoważyd przestrzenne zróżnicowane struktury popytu na kapitał i jego podaży. Istota funkcji transakcyjnej bank jest pośrednikiem finansowym dysponującym usługami związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału, kojarzy w ten sposób podaż kapitału i popyt na inwestycje kapitałowe.

3 Rodzaje banków komercyjnych Rodzaje banków w Polsce: kryterium forma prawna: paostwowe, w formie spółek akcyjnych i spółdzielcze; kryterium struktura własności: polskie, zagraniczne; kryterium przedmiot działalności: uniwersalne i wyspecjalizowane (specjalizacja banków może przybierad charakter funkcjonalny, branżowy lub terytorialny). Banki na świecie: banki uniwersalne i inwestycyjne; banki hipoteczne i komunalne; banki spółdzielcze. Bank hipoteczny instytucja, która jest wyspecjalizowana w udzielaniu kredytów hipotecznych oraz refinansowaniu tej działalności na rynku kapitałowym za pomocą specjalnych papierów wartościowych (listów zastawnych). Bank inwestycyjny instytucja, która zajmuje się wyłącznie operacjami związanymi z emisją, sprzedażą, zakupem i zarządzaniem papierami wartościowymi. Bank uniwersalny dokonuje wszystkich czynności bankowych; nie ma żadnych ograniczeo w jego działalności. System bankowy jako częśd systemu finansowego. System finansowy w gospodarce rynkowej to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między podmiotami gospodarczymi (nie finansowymi) składający się z instrumentów, rynków oraz instytucji finansowych i zasad na których one działają. Składniki systemu finansowego: instrumenty finansowe depozyty, akcje, weksle, bony skarbowe; rynki finansowe na których przedmiotem obrotu są instytucje finansowe, rynek pierwotny, kapitał bankowy, depozytowy; instytucje finansowe banki, domy maklerskie;

4 zasady reguły na jakich składniki systemu finansowego funkcjonują (regulacje prawne, normy zwyczajowe. Funkcje systemu finansowego: - monetarne kreowanie pieniądza, przelew pieniądza związany z bieżącymi transakcjami gospodarczymi; - kapitałowe przelew pieniądza od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych; - kontrolne podmioty wypożyczające środki pieniężne lub je inwestujące chcą mied wpływ na decyzje podejmowane przez podmioty, którym te środki powierzyły tak aby zwiększyd prawdopodobieostwo ich odzyskania. System bankowy jest częścią systemu finansowego i obejmuje całokształt instytucji bankowych, powiązania i stosunki z otoczeniem. System bankowy jest 2 szczeblowy. 2. Działalnośd systemu bankowego w gospodarce rynkowej. W nowoczesnej gospodarce rynkowej system bankowy jest dwuszczeblowy (dualny); Wyodrębnia się bank centralny i banki komercyjne; Dwuszczeblowy system bankowy wykształcił się w Polsce po 1989 r. W wyniku reform bankowych i ustrojowych; Bank centralny spełnia trzy zasadnicze funkcje: banku emisyjnego, banku banków, bankiera paostwa; Celem działania banków komercyjnych jest maksymalizacja wartości akcji akcjonariuszy. W systemie bankowo zorientowanym potrzeby zaspokajają banki. W systemie rynkowo zorientowanym potrzeby zaspokajają rynek. Modele systemu finansowania na świecie: - system oparty na rynkach papierów wartościowych,

5 - system bankowy zorientowany. Główne tendencje rozwojowe na rynku finansowym: a) od kilku lat można zaobserwowad wzrost konkurencji na rynku bankowym, b) wzrost konkurencji na rynku finansowym uwarunkowany jest procesami: - globalizacji polega na postępującej integracji krajowych rynków finansowych w jeden rynek ogólnoświatowy, - liberalizacja (deregulacja) celowe znoszenie przez władze ograniczeo w funkcjonowaniu rynków finansowych, - dezintermediacja (odpośredniczenie) rozwój bezpośrednich kontaktów między dużymi pożyczkobiorcami i dysponentami dużych kapitałów. Główne tendencje rozwojowe na polskim rynku bankowym: a) w alokacji kapitału w Polsce dominuje sektor bankowy, b) rozwój gospodarczy Polski zależy w dużej mierze od bezpiecznych i efektywnie działających banków, c) tendencje rozwojowe w polskiej bankowości w latach 90-tych: - prywatyzacja, - konsolidacja. Prywatyzacja banków w Polsce. Cele prywatyzacji banków: przeniesienie pełnej odpowiedzialności za kierowanie bankami ze Skarbu Paostwa na władze banku i ich prywatnych właścicieli, unowocześnienie działalności banków, wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania i nowych produktów, umożliwienie dostępu do nowych, szerszych źródeł finansowania (często taoszych). Teza: Realizacja tych celów w warunkach banków prywatnych podmiotów dysponujących wystarczającym kapitałem była możliwa poprzez prywatyzację z udziałem zagranicznych inwestorów branżowych. Przebieg prywatyzacji: pierwotnie zakładano, że pakiet dla partnera strategicznego nie powinien przekraczad 30 % akcji, 30 % miało pozostad w rękach Skarbu Paostwa, pozostałe akcje miały ulec rozproszeniu (przykłady: Bank Śląski S.A., Wielkopolski Bank Kredytowy S.A.),

6 zmiana polityki prywatyzacji nastąpiła w 1998 r., wraz ze sprzedażą Banku Przemysłowo Handlowego S.A. (partner strategiczny objął 36,7 % akcji banku), w 1999 r. dokonano sprzedaży większościowego pakietu akcji Banku PeKaO S.A. Konsolidacja Cele konsolidacji banków: osiągnięcie efektu synergii (współdziałanie, kooperacja czynników, skuteczniejsza niż suma ich oddzielnych działao), lepsza pozycja na rynku, większa siła kapitałowa. Przebieg: w pierwszej połowie lat 90 mechanizmem napędzającym proces konsolidacji było przejmowanie przez silne banki instytucji będących w złej sytuacji finansowej, połączenia prowadzone w latach były w dużej mierze konsekwencją wcześniejszej prywatyzacji banków krajowych i pozyskania dla nich inwestorów strategicznych. Skutki i efekty prywatyzacji i konsolidacji: dominacja banków kontrolowanych przez branżowych inwestorów strategicznych, poprawa efektywności funkcjonowania banków, wzrost stabilności, który jest warunkiem koniecznym prawidłowej alokacji kapitału w gospodarce, szybki wzrost ubankowienia polskiej gospodarki, usługi bankowe w większym stopniu dopasowane do potrzeb i oczekiwao klienta. 3. Bank, system bankowy, jego otoczenie oraz miejsce i rola w gospodarce rynkowej. A. Bank centralny i wybrane instrumenty polityki banku centralnego.

7 B. Istota nadzoru bankowego i charakterystyka wybranych regulacji ostrożnościowych. C. System gwarantowania depozytów. a) Cel banku centralnego. Podstawowym celem banku centralnego jest dbałośd o stabilnośd cen. Bank centralny powinien: - dbad o stabilnośd systemu bankowego, - wiązad odpowiedzialnośd za bezpieczny i efektywny system rozliczeo. Dlaczego stabilnośd cen jest taka ważna? rosnący poziom cen (inflacja) wywołuje pewien stan niepewności w gospodarce, rosnący poziom cen może osłabid wzrost gospodarczy, przykładowo, trudniej jest zinterpretowad informacje na temat cen dóbr i usług w sytuacji, gdy ogólny poziom cen ulega ciągłym zmianom, co komplikuje podejmowanie decyzji przez rząd, konsumentów, firmy, inflacja utrudnia planowanie przyszłości (w warunkach inflacji trudniej jest decydowad, jakie fundusze należałoby odłożyd w celu zapewnienia edukacji dziecku w szkole średniej. b) Funkcje banku centralnego: jest bankiem rozliczeniowym banków komercyjnych, jest bankiem Skarbu Paostwa, jest kredytodawcą ostatniej instancji (np. jeśli jakiś bank potrzebuje pieniędzy, to bank centralny w ostateczności pożycza), kieruje polityką pieniężną, emituje pieniądz gotówkowy, utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, nadzoruje działalnośd banków komercyjnych. c) Niezależnośd banku centralnego w gospodarce rynkowej. niezależnośd banku centralnego od władzy ustawodawczej i wykonawczej, tryb odwołania i powołania jego władz, niezależnośd finansowa. Aby bank był bankiem niezależnym musi spełniad elementy:

8 niezależnośd instytucjonalna władze polityczne nie mogą (ani nie powinny) wpływad na funkcjonowanie banku centralnego; niezależnośd personalna w przypadku powoływania władz nie ma wielorakich (wieloletnich) kadencji, np. bank europejski członek rady jest tylko raz na jedną kadencję czyli na 8 lat; niezależnośd funkcjonalna czyli działalnośd banku centralnego powinna byd ukierunkowana na cele i funkcje banku centralnego, czyli np. nie może finansowad deficytu budżetowego; niezależnośd finansowa bank ma własne kapitały, własną gospodarkę finansową; budżet finanse banku centralnego są budżetem niezależnym, nikt nie ma na niego wpływu. d) Triada celów polityki pieniężnej. Cel strategiczny (finalny, ostateczny): - wiąże się z kształtowaniem ogólnych warunków gospodarowania w kraju, - bank centralny może położyd nacisk albo na potrzebę utrzymania wysokiej koniunktury i zatrudnienia albo dążyd do utrzymania niskiego poziomu cen, - konkurencyjnośd celów stabilizowanie cen i utrzymanie wysokiego zatrudnienia, - wybór celów wynika nie tylko z przyczyn ekonomicznych, zależy od stopnia niezależności banku centralnego od rządu, czyli niezależności polityki pieniężnej od bieżących interesów politycznych. Cele pośrednie: - są skonkretyzowane, reagują na instrumenty kształtowania polityki pieniężnej, postacią celów strategicznych, - najczęściej podaż pieniądza (mierzona agregatami pieniężnymi), poziom i struktura... Cele operacyjne: - stanowią uszczegółowienie celów pośrednich. e) Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego. Podział I instrumenty kontroli ogólnej: - polityka rezerw obowiązkowych, - kredyty refinansowe, - operacje otwartego rynku; instrumenty kontroli selektywnej: - kontrola wartości kredytów udzielonych klientom,

9 - kontrola poziomu stóp procentowych; oddziaływanie przez perswazję: - sugestie odnośnie polityki kredytowej banków. Podział II instrumenty nakazowe (administracyjne): - plationy kredytowe, - ograniczenia oprocentowania kredytów i depozytów, - rezerwy obowiązkowe; instrumenty rynkowe: - kredyty banku centralnego, - operacje otwartego rynku. Charakterystyka wybranych instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego. Rezerwy obowiązkowe: rezerwy odprowadzane przez bank komercyjny na rachunek w banku centralnym od zgromadzonych depozytów (kiedyś 4 % od każdego depozytu, teraz 3,5 %); instrument stosowany przez banki centralne w celu stabilizowania rynkowych stóp procentowych i wpływania na pozycję płynnościową sektora bankowego; pierwotne rezerwy obowiązkowe spełniały w dużo większym stopniu niż obecnie funkcję ochrony depozytów niż instrumentu oddziaływanie banku centralnego na zdolnośd kredytową banków, a tym samym na wielkośd pieniądza w obiegu. Kredyt redyskontowy i lombardowy : polityka refinansowania banków polega na udzielaniu przez bank centralny bankom komercyjnym kredytów (redyskontowego i lombardowego); bank centralny refinansując banki komercyjne wypełnia funkcję kredytodawcy ostatniej instancji ; kredyt redyskontowy jest w gospodarce rynkowej podstawową formą zasilania finansowego banków komercyjnych przez bank centralny; operacja redyskontowa polega na zakupie przez bank centralny weksli, których termin wykupu jeszcze nie nadszedł, z potrąceniem od nominalnej sumy weksla (procentu).

10 Instrument interwencji banku centralnego Operacje otwartego rynku: podstawowa forma interweniowania banku centralnego na rynku pieniężnym; pozwalają one bankowi centralnemu wywierad bezpośredni wpływ na ilośd posiadanych przez banki płynnych rezerw i na wysokośd krótkoterminowych stóp procentowych; polegają na dokonywaniu przez bank centralny transakcji na papierach wartościowych z bankami komercyjnymi; dla realizacji polityki pieniężnej istotne są krótkoterminowe walory dłużne paostw zwane bonami skarbowymi. I sytuacja: Bank centralny kupuje papiery wartościowe od banku komercyjnego: - rosną środki pieniężne na rachunku bieżącym banku komercyjnego; - wzrasta płynnośd systemu bankowego. II sytuacja: Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe bankowi komercyjnemu: - maleją środki pieniężne na rachunku bieżącym banku komercyjnego; - maleje płynnośd systemu bankowego. Narodowy Bank Polski. Ramy prawne: Konstytucja: - NBP jest bankiem centralnym paostwa, ma wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej; - NBP odpowiada za wartośd polskiego pieniądza; - Zarysowano zasady działania Rady Polityki Pieniężnej. Ustawa o NBP z dnia 29 sierpnia 1997 r. Cele działania NBP: podstawowym celem działania NBP w Polsce jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP, NBP przysługuje wyłącznie prawo emitowania pieniądza,

11 Do zadao banku centralnego należy m.in.: - organizowanie rozliczeo pieniężnych, - prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi, - prowadzenie bankowej obsługi budżetu paostwa, - regulowanie płynności banków. Organy NBP: a. Prezes NBP Powołany przez sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat, może byd na 2 kadencje, przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz; b. Rada Polityki Pieniężnej - w skład RPP wchodzą Przewodniczący Rady (Prezes NBP) oraz 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat, na okres 6 lat; - ustala corocznie założenia polityki pieniężnej; - ustala wysokośd stóp procentowych NBP; - ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków; - ustala zasady polityki otwartego rynku; c. Zarząd NBP Kieruje bieżącą działalnością NBP. 4. Istota nadzoru bankowego i charakterystyka wybranych regulacji ostrożnościowych. A. Geneza i cel działania systemów gwarantowania depozytów. B. Rodzaje programów ochrony depozytów. C. System ochrony depozytów. Geneza i cel działania systemów gwarantowania depozytów: pierwsza instytucja gwarantująca depozyty powstała w USA w 1933 roku, jako reakcja na wielki kryzys gospodarczy; pierwsze systemy gwarantujące depozyty w Europie powstały w Norwegii w 1961 r. oraz w Niemczech w 1966 r.; 1/3 systemów gwarantowania depozytów powstała w latach 80-tych jako odpowiedź na pojawiające się kryzysy bankowe.

12 Cel działania systemów gwarantowania depozytów: - stabilizacja systemu bankowego zmniejszenie możliwości masowych wypłat depozytów; - ochrona deponenta deponent z reguły nie jest w stanie ocenid standingu banku. Charakter gwarantowania depozytów: bezpośredni polega na wypłacie depozytów klientom upadłych banków; pośredni ratowanie banków w sytuacji kłopotów finansowych. Rodzaje programów ochrony depozytów: Nieformalny program ochrony depozytów (IDPS Implicit Deposit Protection Scheme): - brak ustawowych regulacji w zakresie ochrony depozytów; - bank centralny lub organy rządowe mając na uwadze dobro publiczne jakim jest system bankowy, interweniują w przypadku zagrożenia jego stabilności; System ubezpieczenia depozytów (IDS Deposit Insurance System) występuje w Polsce : - wyraźnie określone zasady działania; - znane są źródła finansowania i wysokośd depozytów ubezpieczonych. System ochrony depozytów a zjawisko hazardu moralnego i sposoby jego ograniczenia: zjawisko hazardu moralnego polega na maksymalizowaniu własnych korzyści ze szkodą dla innych, przyczyn nie ponosi się pełnych negatywnych konsekwencji swych ryzykowanych działao; - w odniesieniu do systemów gwarantowania depozytów może występowad zarówno po stronie deponentów jak i banków; zjawisko moralnego hazardu w przypadku pełnej ochrony depozytów: - banki zagrożone upadłością mogą podnosid oprocentowanie w celu przyciągnięcia klientów, - klient (deponent) w mniejszym stopniu zastanawia się nad wyborem banku w kategoriach optymalizacji ryzyka i korzyści, - ponadto świadomośd, że deponenci nie ponoszą strat w przypadku upadłości banku, może skłaniad jego zarząd do podejmowania ryzykownych strategii; Sposoby ograniczania zjawiska hazardu moralnego: - koasekuracja, - powiązanie poziomu ryzyka instytucji bankowej z wysokością składki.

13 Cechy systemów gwarancyjnych i ich wpływ na stabilnośd finansową sektora bankowego: cechy systemów gwarancyjnych: - zasady przynależności do systemu (dobrowolny, obowiązkowy), - zakres i przedmiot gwarancji, - sposoby finansowania instytucji gwarantującej depozyty (ex ante przed faktem, ex post po fakcie); wyższą stabilnośd finansową i mniejsze ryzyko kryzysu finansowego zapewniają systemy: - o relatywnie niższej kwocie gwarancji, - o udziale obowiązkowym w systemie, - o prywatnym charakterze funduszu, - ex post. Standardy w zakresie gwarantowania depozytów w Unii Europejskiej: dyrektywa UE (94/19/EEC) w sprawie gwarantowania depozytów, określa minimalne wymagania wobec systemów gwarantowania depozytów; dyrektywa oparta jest na czterech zasadach: - powszechnośd systemu gwarantowania wkładów i równego traktowania instytucji kredytowych, - zapewnienia szybkości i efektywności wypłat w ramach systemu gwarantowania, - ustalania minimalnego limitu gwarancji wkładów, - terytorialności. Charakterystyka polskiego systemu gwarantowania depozytów: 14 grudnia 1994 r. Na mocy ustawy powstał Bankowy Fundusz Gwarancyjny, system gwarantowania depozytów, (istniej od 1995 r.); system gwarantowania depozytów ma charakter obowiązkowy i koasekuracyjny. Polska tzw. max gwarancja euro, tylko tyle można zyskad. 5. Istota nadzoru bankowego i charakterystyka wybranych regulacji ostrożnościowych. a) Przesłanki powołania instytucji nadzorczych i określenia norm nadzorczych; Przesłanki:

14 zjawisko kreacji pieniądza depozytowego, powiązane z procesem jego dematerializacji wzrost ryzyka płynności i wypłacalności banków; wzrost liczby instrumentów oferowanych przez banki klientom np. opcji wzrost ryzyka, głównie cenowego; zjawisko wychodzenia przez banki poza tradycyjne dla nich zastrzeżone segmenty rynku finansowego, pojawienie się nowych nie bankowych rodzajów ryzyka. b) Cechy nadzoru bankowego; Cele działania instytucji nadzorczych: zapewnienie stabilności finansowej systemu bankowego; zapewnienie przestrzegania przez banki przepisów zewnętrznych i wewnętrznych oraz dobrych polityk bankowych; zapewnienie przestrzegania warunków równej konkurencji na rynku bankowym. c) Umiejscowienie nadzoru bankowego w systemie bankowym; Umiejscowienie: przy banku centralnym (Grecja, Irlandia, Holandia); przy ministerstwie finansów (Austria, Szwecja); osobny podmiot, wyodrębniony w celu sprawowania nadzoru (Belgia, Niemcy). Rozwiązanie w Polsce: - nadzór bankowy sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego KNB; - organem wykonawczym dla decyzji i określonych przez KNB zadao jest Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB) znajdujący się w strukturach NBP. d) Podmiotowy i przedmiotowy zakres nadzoru bankowego; Zakres podmiotowy: kryterium: zasięg oddziaływania nadzoru na podmioty finansowe wąski, szeroki; w Polsce zakres podmiotowy oddziaływania nadzoru ma charakter wąski. Zakres przedmiotowy: prowadzenie działalności licencyjnej;

15 określenie kształtu regulacji ostrożnościowych; sprawowanie inspekcji; podejmowanie działao restrykcyjnych. Zainteresowanie nadzoru bankowego obejmuje trzy etapy życia banku: tworzenie banku do którego potrzebna jest licencja, i zgoda na rozpoczęcie działalności; funkcjonowanie, które napotyka na wiele regulacji o charakterze ilościowym i jakościowym, mającym na celu ograniczenie ryzyka podejmowanego przez banki w ramach swojej działalności; likwidację bądź upadłośd, które kooczą funkcjonowanie banku. e) Istota regulacji ostrożnościowych, klasyfikacja regulacji ostrożnościowych; Regulacja ostrożnościowa ma na celu ograniczenie ryzyka podejmowanego przez banki i wynikającej stąd możliwości wystąpienia kryzysu, opracowana przez władze nadzorcza, która odnosi się do pomiaru i ograniczenia ryzyka w ujęciu sparametryzowanym regulacja ilościowa bądź niesparametryzowanym regulacja jakościowa. Podział regulacji ostrożnościowych: I podział: zewnętrzne ustanowione przez organy nadzorcze, stanowią narzędzie sprawowania nadzoru bankowego; wewnętrzne ustanowione przez organy poszczególnych banków, nie mogą naruszyd norm zewnętrznych. II podział ilościowe narzucają ograniczenia w postaci bezwzględnych wielkości liczbowych; jakościowe skupiają się na zasadach i procedurach postępowania. f) Dialektyka regulacyjna; Dialektyka rozumowanie idące do danego pojęcia (teza) od jego przeciwieostwa (antyteza) i łącząca oba w wyższą jednośd (synteza). Teza wprowadzenie regulacji; Antyteza omijanie regulacji; Synteza ponowna regulacja.

16 Dialektyka regulacyjna wskazuje, że proces regulacji jest niekooczącą się grą strategiczną między dwoma grupami graczy (regulatorami i regulowanymi), które wykonują przeciwne posunięcia. g) Przegląd instytucji normotwórczych; - Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego najważniejszy; - Organy Unii Europejskiej; - Organizacje Międzynarodowe (np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy); - Krajowe Organy Prawotwórcze (np. Ministerstwo Finansów). Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego: jest komitetem władz nadzoru bankowego i banków centralnych z Belgii, Kanady, Francji, Niemiec, Włoch, Japonii, Luksemburga, Holandii, Szwecji, Szwajcarii, USA, Wielkiej Brytanii; utworzony w 1975 r.; komitet spotyka się zazwyczaj w Banku Rozrachunków Międzynarodowych w Bazylei, (Szwajcaria); komitet jest forum współpracy w zakresie nadzoru bankowego; celem nadzoru bankowego jest doskonalenie standardów nadzoru bankowego w skali międzynarodowej; komitet formułuje standardy nadzorcze, które władze nadzorcze mogą wprowadzid do krajowego ustawodawstwa. Licencjonowanie działalności bankowej: - fundament w procesie budowania efektywnego systemu bankowego; - eliminuje niewłaściwych ludzi i podmioty w działalności bankowej oraz podejrzane kapitały. Licencjonowanie banków: - pełni funkcję prewencyjną, ponieważ służy zapobieganiu upadłości banków i stratom potencjalnych deponentów; - umożliwia wpływ na kształtowanie liczby działających banków oraz strukturę sektora bankowego (rodzaje banków, udział kapitału zagranicznego). Rozpoczęcie działalności uwarunkowane jest spełnieniem wymagao w zakresie: - wysokości i jakości kapitałów; - wykształcenie i doświadczenie osób przewidzianych do prowadzenia banku; - wiarygodnego planu działania;

17 - odpowiedniej siedziby. h) Przegląd wybranych regulacji ostrożnościowych. Fundusze własne banku pełnią funkcję: założycielską kapitał założycielski nie może byd niższy niż 5 mln euro; limitowania są podstawą określenia norm nadzorczych; gwarancyjną zabezpieczają wierzycieli i deponentów; finansowania ułatwia zdobycie kapitału obcego; kompensacyjną zabezpieczają przed ewentualnymi stratami.! od wielkości funduszów własnych zależy skala podejmowania działalności przez bank! Współczynnik wypłacalności współczynnik Cook a Wypłacalnośd banku można zdefiniowad jako zdolnośd do regulowania wszystkich zobowiązao. Jeśli wartośd rynkowa posiadanych aktywów jest wyższa od wartości zaciągniętych zobowiązao, wówczas można stwierdzid, że bank jest wypłacalny; trudności: - wartośd rynkowa posiadanych przez bank aktywów jest trudna do określenia, ponieważ nie dla wszystkich instrumentów istnieje rynek; - cena rynkowa niekoniecznie musi odpowiadad cenie, jaką bank uzyskałby rzeczywiście w przypadku zbycia danej pozycji aktywów. W praktyce sięgnięto po inne rozwiązanie współczynnik wypłacalności. Aktywa i zobowiązania pozabilansowe oraz zawarte w nich ryzyko Fundusze własne banku Wskaźnik ryzyka < Wskaźnik pokrycia Istota współczynnika wypłacalności.

18 Jeżeli jest równe 8 % to bank jest wypłacalny. Jeżeli jest mniej niż 8 % to wypłacalnośd banku może byd zagrożona. Jeżeli jest większe niż 8 % to bank nie wykorzystuje swoich możliwości. Najlepiej jak jest od 8 % do 12 %. Limity koncentracji. Rezerwy. 6. Kapitały własne banku. Każde przedsiębiorstwo musi posiadad: - kapitał - kadrę ZASADA ZŁOTEGO TRÓJKĄTA - rynek Kapitał banku: - własny należy do właścicieli, do użytku bezterminowego; - obcy kapitał wierzycieli, jest go więcej niż własnego. Kapitał się powiększa kapitał pracuje: - ma się powiększyd by zwiększyd majątek właścicieli; - na początku ma postad pieniężną, później przyjmuje formę aktywów. W systemie bankowym w Polsce więcej jest funduszy własnych niż kapitałów własnych. Przy liczeniu funduszy, kapitałów własnych nie wliczamy w to NBP. Bank paostwowy w Polsce Bank Gospodarstwa Krajowego. Banki spółdzielcze nie odgrywają dużej roli na naszym rynku 6 %. Nie mówimy w nich o kapitale tylko o funduszach. W systemie bankowym: - kapitał własny 41 mld zł, - fundusze własne 47 mld zł.

19 W ich skład wchodzą depozyty = zobowiązania podporządkowane (przyjmowane na minimum 5 lat, nie są niczym ubezpieczone, przeważnie stosowane w bankach spółdzielczych). Funkcje kapitałów własnych: założycielska warunkiem utworzenia banku jest posiadanie odpowiednich kapitałów bankowych (5 mln euro równowartośd w zł liczona po średnim kursie NBP z dnia złożenia wniosku (bank spółdzielczy 1 mln)) warunek ten musi byd spełniony w formie ciągłej; finansowanie działalności banku w pierwszej fazie jego działalności bank ma pieniądze na prowadzenie, finansowanie działalności w pierwszym okresie; finansowanie majątku trwałego bankomaty, samochody prezesów itp. nie można tego finansowad depozytami; absorbowanie strat (amortyzowanie strat, pokrywanie) kapitał własny jest swoistym ubezpieczeniem banku, gdy zdarzy się jakieś nieszczęście to bank jest w stanie przeżyd dzięki swojemu kapitałowi kapitał jako amortyzator; tworzenie zaufania do banku too big to fail duży bank ma mniejsze szanse na upadek, paostwo nie dopuści do tego; podstawa do podziału zysków dywidendy wypłacane są proporcjonalnie do posiadanych akcji; regulacyjna wyznacza granice działalności banku, np. gr. bankowe określa rozmiary max kredytu jaki może udzielid bank nie może byd on większy niż 25 % funduszy własnych. Kapitał własny struktura: kapitał podstawowy w sp. akcyjnej kapitał akcyjny, a przy banku spółdzielczym fundusz udziałowy; kapitał zapasowy tworzony z odpisów zysków; kapitał rezerwowy tworzony z zysków na pokrycie strat. Kapitał własny wzrasta wraz z rozwojem banku. Kapitał własny znajduje się w bezterminowym użytku banku. Fundusze banku składają się z:

20 a. fundusze podstawowe: fundusze zasadnicze - główna częśd funduszy podstawowych; - w banku paostwowym: fundusz statutowy, rezerwowy, zapasowy; - w bank w formie S.A.: kapitał zapasowy i rezerwowy; - w banku spółdzielczym: fundusz udziałowy, zasadowy i rezerwowy; - w banku zagranicznym (oddziale): zarejestrowany kapitał przeznaczony na działalnośd w Polsce (rejestrowany w KRS-ie). dodatkowe pozycje funduszy własnych - fundusz ogólnego ryzyka; - niepodzielny zysk z poprzednich lat. pozycje pomniejszające fundusze podstawowe - akcje własne posiadane przez bank; - wartości niematerialne i prawne (programy komputerowe); - strata na koniec roku sprawozdawczego. b. fundusze uzupełniające nie mogą byd wyższe niż fundusze podstawowe: kapitał z przeceny majątku z aktualizacji majątku trwałego; tylko za zgodą komisji nadzoru bankowego dodatkową odpowiedzialnośd członka banku spółdzielczego za straty. c. pozycje pomniejszające fundusze własna banku: brakująca kwota rezerw celowych na ryzyko związane z działalnością banku; akcje banku w innym banku jeśli przekraczają 10 % funduszy własnych. 7. Ryzyko bankowe pojęcie i rodzaje. Ryzyka nie można wyeliminowad, ale można je skutecznie ograniczyd stosując odpowiednie metody zarządzania ryzykiem. Ryzyko bankowe to negatywne odchylenie od założonego celu; mogą również występowad pozytywne odchylenia od założonego celu (mogą się przyczynid do poprawy sytuacji banku). Zapobieganie ryzyku wiąże się z utratą szans związanych z dodatkowymi dochodami i z dodatkowymi kosztami. Konsekwencje zbyt wysokiego ryzyka bankowego - zmniejszenie lub utrata płynności;

21 - zmniejszenie zysku; - spadek rentowności; - mniejsza wiarygodnośd; - mniejsze bezpieczeostwo. UPADŁOŚD Skutki upadłości ponoszą: - klienci; - akcjonariusze; - sektor bankowy; - gospodarka. Jakie ryzyko wzrasta?: Ryzyko kredytowe pogarsza się jakośd portfeli kredytowych banków, ponieważ duże i wiarygodne firmy finansują się bezpośrednio na rynku pieniężnym i kapitałowym; Ryzyko rynkowe wahania kursów walutowych i zmiany stóp procentowych są coraz większe i coraz trudniejsze do przewidzenia; Ryzyko systemowe wzrasta współzależnośd systemów finansowych na świecie i niebezpieczeostwo przenoszenia się kryzysu z jednego kraju do drugiego. Skąd bierze się ryzyko bankowe?: Czynniki zewnętrzne związane z otoczeniem: - makroekonomiczne zmiany wartości parametrów rynkowych stopy procentowe i kursy walut; - produktowe rozwój pochodnych instrumentów finansowych; - popytowe wzrasta świadomośd finansowa klientów. Czynniki wewnętrzne w banku: - ludzkie niskie kwalifikacje i brak przestrzegania procedur; - techniczne uzależnienie banków od systemów elektronicznego przetwarzania danych. Wpływ inflacji na kapitał własny w banku: wartośd majątku trwałego to użytecznośd, a inflacja nie powoduje zmniejszenia tego waloru. Użytecznośd majątku wyrażona jest co najwyżej w coraz gorszym pieniądzu nominalnie rośnie. W przypadku banków kapitał własny traci swoją wartośd (ulega deprecjacji) o procent

22 wynikający z inflacji. Należy nadmienid, że ta utrata wartości nie znajduje odzwierciedlenia w bilansie banku. w korporacjach przemysłowych kapitały własne są zaangażowane przede wszystkim w majątek rzeczowy. W bankach tylko częśd kapitału jest zainwestowana w środki trwałe. Pozostałe kapitały są utrzymywane w formie instrumentów finansowych o najwyższej płynności (głównie w postaci pieniądza). Jest to tzw. kapitał wolny, który pozostaje po odjęciu kwot zainwestowanych w środki trwałe i stanowi w bankach źródło funduszy pożyczkowych. Ryzyko kredytowe sytuacja w której kredytobiorca nie będzie chciał lub nie będzie mógł wywiązad się z zobowiązania zapłaty odsetek i spłaty rat kapitałowych. Ryzyko stopy procentowej niekorzystny wpływ zmian stopy procentowej na wynik finansowy banku np. finansowanie kredytu rocznego depozytami klientowskimi. W wyniku wzrostu rynkowej stopy procentowej koszt pozyskania pieniądza w postaci wkładów terminowych zwiększy się, co przy stałym oprocentowaniu kredytu spowoduje zmniejszenie dochodów z tak otwartej pozycji. Ryzyko płynności koniecznośd posiadania łatwo dostępnych funduszy w celu zaspokajania żądao deponentów związanych z wycofaniem wkładów i żądao innych wierzycieli oraz na pokrycie uzasadnionego zapotrzebowania ze strony pożyczkobiorców. Ryzyko walutowe niebezpieczeostwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego. Ryzyko operacyjne możliwośd wystąpienia straty wynikających z niewłaściwych lub zawodnych procesów ludzi i systemów lub też ze zdarzeo zewnętrznych. Przyczyny upadłości banków: - Barings bank ryzyko rynkowe + wadliwe funkcjonowanie mechanizmów kontroli wewnętrznej; - najczęstsza przyczyna kłopotów ryzyko kredytowe.

23 Zarządzanie ryzykiem bankowym Wyróżnia się cztery podstawowe etapy: ETAP I Identyfikacja ryzyka. Jakie rodzaje ryzyka zagrażają bankowi? odpowiedź na to pytanie wymaga przeanalizowania poszczególnych transakcji i określenia do jakiej grupy ryzyka można zaliczyd ryzyko związane z poszczególnymi transakcjami. Uzależnione jest to od rodzaju przeprowadzonych transakcji oraz specyfiki obsługiwanych przez bank klientów. ETAP II Kwantyfikacja ryzyka. Kwantyfikacja ryzyka to pomiar ryzyka za pomocą różnych metod. What gets measured gets managed jak mówią amerykanie zarządzad można tylko takim ryzykiem, które jest mierzalne. W zależności od rodzaju ryzyka stosuje się różne metody jego pomiaru: - metody opisowe; - metody ekonometryczne. Należy odróżnid dwa rodzaje ryzyka: ryzyko związane z pojedynczą transakcją; ryzyko łączne nie jest bowiem sumą wynikającą z pojedynczych transakcji, gdyż są one ze sobą skorelowane. Poziom łącznego ryzyka jest oceniony przez wielkośd poszczególnych zagrożeo. ETAP III Sterowanie ryzykiem. Celem sterowania ryzykiem jest ograniczenie go do ustalonych dopuszczalnych rozmiarów. W procesie sterowania ryzykiem trzeba zwrócid uwagę na związek między efektywnością i ryzykiem. Dwa rodzaje strategii: - aktywna przedsięwzięcia oddziałujące na przyczyny występowania ryzyka; - pasywna przedsięwzięcia oddziaływujące na skutki ryzyka Strategia aktywna jakie działania: unikanie ryzyka nieangażowanie się w transakcje, przy których ryzyko wydaje się szczególnie duże; dywersyfikacja ryzyka; hedging operacja asekuracyjna dokonywana w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem; przenoszenie ryzyka na inne podmioty ubezpieczenie kredytu;

24 zmniejszenie wielkości ryzyka badanie zdolności kredytowej bieżący nadzór nad stopą kredytu oraz zabezpieczenia kredytu. Strategia pasywna jakie działania: zwiększenie wielkości kapitałów; zwiększenia wielkości rezerw; przynależnośd do systemów ubezpieczenia wkładów. ETAP IV Kontrola. Celem kontroli jest zbadanie i ocena efektywności przedsięwzięd polegających na ograniczeniu ryzyka. W ramach kontroli ocenia się: przejrzystośd systemu dla osób podejmujących decyzje; czy regulacje wewnętrzne i zewnętrzne jest przestrzegana; funkcjonowanie systemu informowania; stosowanie metody analizy ryzyka; efektywnośd zastosowanych instrumentów sterowania ryzykiem; funkcjonowanie systemu informowania kierownictwa dla potrzeb zarządzania ryzykiem. Przegląd wybranych regulacji ostrożnościowych: - fundusze własne banku; - współczynnik wypłacalności banku; - limity koncentracji: wierzytelności, inwestycji kapitałowych, kapitałowych pozycji walutowych; - rezerwy: ogólne, celowe. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego: odpowiednim grupom aktywów i zobowiązao pozabilansowych przypisane wagi ryzyka, które odzwierciedlają w sposób uproszczony ryzyko niewypłacalności kredytobiorcy im wyższe ryzyko tym wyższa waga ryzyka; w celu obliczenia wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego, wartośd aktywów i zobowiązao pozabilansowych ważonych ryzykiem mnożymy przez 8 %. W sposobie obliczania współczynnika wypłacalności ujmuje się dwa rodzaje ryzyka:

25 ryzyko kredytowe w którego przypadku bank może ponieśd straty, gdy dłużnik nie będzie w stanie wywiązad się ze swoich zobowiązao wobec banku; ryzyko rynkowe które wynika z niepewności co do kształtowania się w przyszłości dna aktywów, stóp procentowych. Art. 128 prawa bankowego. Bank jest zobowiązany utrzymywad współczynnika wypłacalności na poziomie co najmniej 8 %, a bank rozpoczynający działalnośd operacyjną na poziomie co najmniej 15 % przez pierwsze 12 miesięcy działalności, a przez następne 12 miesięcy działalności co najmniej 12 %. Interpretacja współczynnika wypłacalności: - norma co najmniej 8 %; - poniżej 8 % - wypłacalnośd banku może byd zaangażowana; - powyżej 8 % - bank nie wykorzystuje swoich możliwości. 8. Wielowymiarowa ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa bankowego. A. Podmioty zainteresowane oceną działalności banku. B. Cele oceny działalności banku. C. Ocena banków przez agencje rotingowe jako przykład wielowymiarowej oceny standingu w banku. Podmioty zainteresowane oceną działalności banku. Cele oceny działalności banku. Rodzaje ocen działalności banku. a. kryterium umiejscowienie oceniającego, - zewnętrzne; - wewnętrzne; b. kryterium zakres podmiotowy oceny, - systemy oceny solo; - systemy oceny konglomeratów finansowych; c. kryterium sposób oceny, - jakościowe; - ilościowe; - mieszane.

26 W poszukiwaniu kompleksowego kryterium oceny działalności banku ocena banku powinna byd zbieżna z podstawowym celem działania każdego banku maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa dla akcjonariuszy; ocena banku powinna uwzględniad wszystkie najważniejsze aspekty jego działania wielowymiarowośd oceny; ocena powinna pozwolid na sformułowanie jednoznacznych wniosków o sytuacji banku jednoznacznośd oceny. Wzrost znaczenia pozycji konkurencyjnej jako kompleksowego kryterium oceny banku od kilku lat obserwuje się nasilenie konkurencji na rynku finansowym. Pojęcie pozycji konkurencyjnej banku Analiza pozycji konkurencyjnej banku komercyjnego: pozycji konkurencyjnej nie można analizowad w oderwaniu od wartości dla akcjonariusza; w analizie pozycji konkurencyjnej trzeba zwrócid uwagę nie tylko na pozycję rynkową, ale również na kondycję finansową i satysfakcję klienta z usług bankowych; analiza pozycji konkurencyjnej ma charakter wielowymiarowy (przydatna okazuje się koncepcja taksonomiczna). Bilans banku stanowi usystematyzowane zestawienie majątku (aktywa) oraz zobowiązao i kapitałów własnych (pasywa). Sporządzony jest w ściśle określonym momencie i jest zestawieniem statycznym. AKTYWA PASYWA - kasa, operacje z BC; - należnośd od sektora finansowego; - należnośd od sektora budżetowego; - należnośd od sektora nie finansowego; - dłużne papiery wartościowe, akcje i udziały; - majątek trwały. - zobowiązania wobec BC; - zobowiązania wobec sektora finansowego, budżetowego i nie finansowego; - zobowiązania z tytułu papierów wartościowych; - rezerwy; - kapitały.

27 Rachunek wyników jest sprawozdaniem o dokonaniach banku i umożliwia badanie struktury przychodów, kosztów i wyniku finansowego netto za pewien okres. Istota analizy wskaźnikowej (ratio analisis) opiera się na przeszłości spółki (banku); pod pojęciem wskaźnika należy rozumied relację między dwoma (lub więcej) różnymi liczbami zaczerpniętymi ze sprawozdania finansowego; jest głównym elementem analizy spółki na podstawie sprawozdania finansowego; polega na tworzeniu wskaźników oraz ich oceny porównawczej (głównie w czasie i przestrzeni). Kryteria i wskaźniki służące do oceny kondycji finansowej banku. Kondycja finansowa banku Kryteria: Efektywnośd finansowa Bezpieczeostwo finansowe - wskaźniki operacyjne aktywów; - wskaźniki operacyjne kapitałów; - wskaźniki operacyjne dochodów; mierniki kreacji wartości - wewnętrzne przy czym ich konstrukcja może byd oparta na zjawisku - wskaźniki płynności aktywów; - wskaźniki płynności pasywów; wskaźniki wypłacalności - wskaźniki adekwatności kapitałowej; - wskaźniki jakości aktywów. Zasady budowy wskaźników finansowych: - logika; - informacja. Metody taksonomii numerycznej w ocenie pozycji konkurencyjnej i kondycji finansowej banków. Taksonomia układ, porządek, zwyczaj, prawo, zasada.

28 Metody porządkowania liniowego taksonomiczne mierniki rozwoju umożliwiające uporządkowanie obiektów wielocechowych według osiągniętego poziomu miernika. Metody klasyfikacji umożliwiające podział wieloelementowego zbioru obiektów na takie klasy, aby banki należące do tej samej klasy były jak najbardziej podobne do siebie, znajdujące się w różnych klasach istotnie różniły się od siebie. Co to jest rating? Klasyczną formą ratingu stosowaną przez agencje ratingowe w ocenie emitentów papierów wierzycielskich jest tzw. credit rating. Credit rating jest wypowiedziana (opinią agencji ratingowe) w formie wskaźnika na temat przyszłej zdolności i prawnych zobowiązaniach emitenta dłużnych papierów wartościowych do terminowej spłaty, odsetek i kapitału od zaciągniętego długu. Korzyści wynikające z ratingu: a. dla emitenta: - zwiększa zdolnośd kredytową do zaciągania pożyczek; - obniża koszt pozyskania kapitału; - ułatwia dostęp do rynku kapitałowego. b. dla inwestora: - uzyskuje narzędzie pomocne przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnej. Skala ratingowa Obrazuje różnice w ryzyku inwestycyjnym i podzielona jest na dwie zasadnicze części: - klasa inwestycyjna instrumenty o niskim ryzyku inwestycyjnym dużym prawdopodobieostwie spłaty zobowiązao AAA; - klasa spekulacyjna instrumenty o wysokim ryzyku inwestycyjnym małym prawdopodobieostwie spłaty zobowiązao CCC, P, Ddd. Ocena ryzyka kraju jest zasadą, nie może byd wyższa od wiary godności, jaką uzyskał kraj w którym dana firma ma siedzibę. Ryzyko polityczne gotowośd rządu do terminowej spłaty swoich długów system polityczny, sytuacja społeczna.

29 Ryzyko ekonomiczne zdolnośd kraju do realizacji podjętych zobowiązao, wskaźniki gospodarcze. Ryzyko branżowe Rola systemu finansowego w gospodarce mechanizmy wsparcia trzeciej strony w szczególności paostwa, w razie zagrożenia wypłacalności banku, skutek potencjalnego kryzysu banku na system gospodarki krajowej oraz światowej oraz pozycja wierzycieli w przypadku upadłości banku. Standing finansowy banku: CAMELS to akronim dla: C adekwatnośd kapitałowa; A jakośd aktywów; M kadra zarządzająca bankiem; E zyskownośd; L płynnośd; S wrażliwośd na ryzyko rynkowe. 9. Ryzyko bankowe, elementy zarządzania ryzykiem bankowym. Termin zapadalności termin, w którym powinna nastąpid spłata konkretnych należności od klientów. Termin wypłacalności termin, w którym bank realizuje podjęte zobowiązanie wobec klientów. Okres zapadalności przedział czasowy pomiędzy datą, na którą sporządzona jest informacja, a datą spłaty należności. Okres wymagalności przedział czasowy pomiędzy datą, na który sporządzona jest informacja, a datą realizacji przez bank zobowiązao. Płynnośd to zdolnośd banku do: - terminowego realizowania zobowiązao wobec klientów; - pokrycia zgłaszanego przez klientów popytu na kredyt. Horyzont czasowy: płynnośd natychmiastowa w okresie najbliższego dnia; płynnośd bieżąca w okresie do 7 dni; płynnośd krótkoterminowa do 1 miesiąca;

30 płynnośd średnioterminowa od 1 do 3 miesięcy; płynnośd długoterminowa powyżej 3 miesięcy. Ryzyko płynności należy rozumied przez nie zaangażowanie nie wywiązania się przez bank w terminie ze swoich zobowiązao finansowych z powodu braku w danym momencie płynnych środków pieniężnych na pokrycie wypłat wynikających z warunków umów podpisanych z klientami. Przyczyny straty płynności przez bank: trudności ze spłaty kredytów przez klientów; duże koncentracje po stronie aktywów i pasywów duże kredyty, duże depozyty; przedterminowe i często masowe wycofywanie przez klientów depozytów. Niespodziewany spadek dochodowych aktywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych. Reguły zabezpieczania płynności banku: a. Złota reguła płynności. Zapadalnośd aktywów i wymagalnośd pasywów musi byd dopasowana do kwot i terminów. Reguła: wyklucza jakąkolwiek transformację terminów w działalności bankowej; nie uwzględnia możliwości prolongaty istniejących wkładów; nie bierze pod uwagę możliwości pozyskania nowych wkładów, które mogą byd również wykorzystane do zabezpieczenia płynności; nie uwzględnia możliwości refinansowania się banku, czyli pozyskania środków na rynku pieniężnym; rezygnuje z transformacji terminów i stosuje złotą regułę bankową bank wcale nie musi byd bezpieczny, ponieważ istnieje ryzyko niepłacenia kredytów. Złota reguła bankowa: - zakłada zgodnośd... kapitału na terminy, na jakie został on przekazany; - wyklucza transformację terminów w działalności banku; - nie bierze pod uwagę możliwości refinansowania się banku na rynku międzynarodowym b. Reguła osadu we wkładach.

31 Opiera się na założeniu istnienia w pozyskiwanych przez bank depozytach i osadu stwarzających podstawę do transformacji terminów do wysokości osadu. Reguła osadu: - zwraca się w niej uwagę na istnienie tzw. osadu we wkładach depozytach..., czyli stabilnego utrzymywania się określonego ich stanu; - w granicach tego osadu można wydłużyd termin płatności. c. Reguła przesunięd. Aktywa polityki inwestowania prowadzona przez bank powinna byd tak prowadzona, aby w wypadku spiętrzenia płatności likwidacja aktywów przez swoich umownie przewidzianym terminem płatności mogła nastąpid bez większych strat. Zwraca się w niej uwagę, że płynnośd banku może byd korygowana przedterminową likwidacją aktywów bez większych strat finansowych. d. Reguła maksymalnego obciążenia. Według tej reguły terminowe wywiązanie się banku z zobowiązao wymaga spełnienia dwóch warunków: wartośd podlegających likwidacji aktywów musi byd większa lub równa wielkości wymaganych zobowiązao; suma strat wynikająca z wcześniejszego upłynnienia aktywów nie może byd większa niż kapitał własny banku. Metody pomiaru ryzyka płynności: zestawienie luki płynności; Aktywa zapadalne w danym przedziale czasowym Pasywa wymagalne w danym przedziale czasowym = Luka płynności Dodatnia bank posiada dostateczne środki do pokrycia w terminie wszystkich (ujętych w tym przedziale czasowym) wymagalnych płatności. Ujemna bank nie posiada dostatecznych środków do pokrycia w terminie wszystkich wymagalnych płatności. Lukę sporządza się: - na podstawie bilansu; - dla każdej z walut, w których przeprowadzane są operacje.

32 urealniona luka płynności; Urealnione aktywa w danym przedziale czasowym aktywa są skorygowane o pozycje spłacone z opóźnieniem Urealnione pasywa w danym przedziale czasowym (pasywa skorygowane o pozycje) = Urealniona luka płynności zestawienie przepływów płatniczych. Wpływ z aktywów + odsetek w danym przedziale czasowym Wpływy z pasywów + odsetek w danym przedziale czasowym = Luka płynności Istota zarządzania płynnością Strategie: Strategia magazynowania płynności polega na utrzymywaniu w aktywach banku odpowiednio wysokich rezerw w postaci środków pieniężnych i łatwo zbywalnych papierów wartościowych. W okresach pogarszającej się płynności bank sprzedaje aktywa od najbardziej do najmniej płynnych. Aktywa płynne to aktywa dla których istnieje rynek... Strategia pożyczania płynności polega na pożyczaniu środków na pokrycie zapotrzebowania na płynnośd. Pożyczanie płynności jest bardziej ryzykowną strategią, ponieważ środki pozyskiwane na rynku pieniężnym, którego warunki ulegają ciągłym zmianom. Strategia zrównoważona w sytuacji ekstremalnej zdolnośd pożyczkowa banku może spaśd do zera, w wyniku czego bank będzie zmuszony polegad.... Zalety strategii zrównoważonej: - ograniczenie kosztów związanych z gromadzeniem płynności w aktywach; - ograniczanie ryzyka wiążącego się z potrzebą pożyczania płynności. Regulacje ostrożnościowe w zakresie płynności: a. zgodnie z prawem bankowym banku są zobowiązania do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej działalności; b. w zakresie płynności nadzór bankowy nie stosuje norm ilościowych (wskaźników, których należałoby bezwzględnie przestrzegad), ale podejście jakościowe, rekomendacja dotycząca systemu monitorowania płynności finansowej banku.

33 Płynnośd w banku jest lepiej zabezpieczona im: krótsze są terminy zapadalności aktywów; bardziej płynny jest rynek, na którym można przed terminem zbywad aktywa; mniejsze... przy przedterminowej sprzedaży aktywów; bardziej stabilna cena aktywów banku; bardziej aktualny jest plan awaryjny zabezpieczenia płynności; większy jest osad środków zdeponowanych w banku; dłuższe terminy wymagalności zobowiązao. Ryzyko kredytowe zagrożenie, że płatności związane z obsługą kredytu (raty kapitałowe i/lub odsetki) nie zostaną uregulowane przez klienta w terminie przewidzianym umową, w całości lub częściowe. Ryzyko kredytowe sensu stricto odnosi się tylko do działalności stricte kredytowej. Ryzyko kredytowe sensu largo obejmuje również operacje międzybankowe, zakup dłużnych papierów wartościowych. Konsekwencje: W przypadku kryzysu kredytobiorcy i powstaniu trudnego kredytu ponosi potrójne konsekwencje kosztowe: - koszt niespłaconej części kredytu; - koszt utrzymania rezerw złotowych. Aktywne ryzyko kredytowe występuje: niespłacenie kredytu i odsetek przez klienta; spłacenie kredytu i odsetek w terminie późniejszym niż określony w umowie kredytowej; częściowego spłacenia kredytu i odsetek. Proces analizy i redukcji ryzyka: I faza badanie zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu. II faza badanie zdolności kredytowej po udzieleniu kredytu. Pod pojęciem zdolności kredytowej rozumie się możliwośd obsługi kredytu polegającą na spłacie rat kapitałowych i odsetek w umownych terminach opłat.