Ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Transkrypt

1 Ubezpieczenia emerytalne i rentowe PŁOCK, 08 maja 2017r. Historia ubezpieczeń Czym jest ZUS Zadania i struktura ZUS Czym są ubezpieczenia społeczne i dlaczego są obowiązkowe Rodzaje ubezpieczeń społecznych Kto płaci składki Świadczenia z ubezpieczeń społecznych Ubezpieczenie studenta Nina Maruszewska Małgorzata Kubiak Wydział Obsługi Klientów i Korespondencji ZUS ODDZIAŁ W PŁOCKU

2 2 Ubezpieczenia społeczne narodziły się pod koniec XIX wieku w Niemczech. Za twórcę współczesnego systemu zabezpieczenia społecznego uważa się kanclerza II Rzeszy, Ottona von Bismarcka, który zorganizował instytucję powszechnego i obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Wprowadził trzy rodzaje obowiązkowych ubezpieczeń: na wypadek choroby (1883), od wypadków przy pracy (1884), w razie starości i inwalidztwa (1889)

3 3 Polski system ubezpieczenia społecznego ZUS 28 marca 1933 r. ustawa o ubezpieczeniu społecznym, scaliła system ubezpieczeń społecznych w całym kraju 24 października 1934 r. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego powołujące Zakład Ubezpieczeń Społecznych ZUS powstał z pięciu wcześniej działających państwowych izb ubezpieczeniowych Izba Ubezpieczeń Społecznych, Zakład Ubezpieczenia na Wypadek Choroby, Zakład Ubezpieczenia od Wypadków, Zakład Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych, Zakład Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników

4 4 1 stycznia 1999 weszła w życie największa reforma emerytalna w historii ZUS. Reforma postawiła przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych największe w jego historii wyzwanie, nakładając kilkakrotnie większe zadania niż były wcześniej realizowane. Reformy systemu ubezpieczenia społecznego oraz systemu ochrony zdrowia jakie nastąpiły 1 stycznia 1999 r., i ich strukturalny charakter, wzmocniły pozycję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako głównego ogniwa polskiej administracji systemu zabezpieczenia społecznego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną z siedzibą w Warszawie i posiada osobowość prawną. Jego zadania są określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. ZUS spełnia również liczne funkcje powierzone mu na mocy innych ustaw.

5 5 Czym jest ZUS Nazwę Zakład Ubezpieczeń Społecznych można wyjaśnić, analizując jej poszczególne człony: ZAKŁAD to instytucja państwowa, która pełni określone w prawie ważne funkcje w dziedzinie życia społecznego funkcje ubezpieczeniowe UBEZPIECZEŃ czyli usług finansowych, które mają zapewnić pokrycie potrzeb finansowych, na ściśle określonych zasadach, gdy wystąpią trudności życiowe np. wypłata emerytur, rent, zasiłków chorobowych lub macierzyńskich SPOŁECZNYCH czyli świadczonych powszechnie obywatelom (ubezpieczeniom społecznym podlega się obowiązkowo, gdyż tak stanowi prawo).

6 6 Czym jest ZUS Koncepcją wszelkich ubezpieczeń jest to, że ze świadczeń korzysta ten, kto regularnie opłacał składkę. Składka wpłacana jest po to, aby można było wypłacić świadczenie, gdy nastąpią okoliczności objęte ubezpieczeniem. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest więc państwową instytucją ubezpieczeniową zajmującą się gromadzeniem składek na ubezpieczenia społeczne obywateli oraz wypłatą świadczeń (m.in. emerytur, rent, zasiłków chorobowych czy macierzyńskich) w wysokości ustalonej przez parlament.

7 7 Czym jest ZUS Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje ryzyk społecznych oraz cztery odpowiadające im ubezpieczenia:

8 8 Czym jest ZUS Obecnie system ubezpieczeń społecznych zapewnia bardzo szeroką ochronę, a świadczenia ubezpieczeniowe towarzyszą nam przez całe życie. ubezpieczeni rodzice korzystają z zasiłku macierzyńskiego, gdy narodzi się im dziecko. ubezpieczony korzysta z zasiłków chorobowych i świadczeń rehabilitacyjnych w przypadku choroby ubezpieczony może otrzymać rentę, gdy jest dłużej niezdolny do pracy ubezpieczony może liczyć może liczyć na jednorazowe odszkodowanie w trakcie wypadku przy pracy ubezpieczony po ukończeniu wieku emerytalnego dostaje emeryturę

9 9 Czym jest ZUS Powszechny system ubezpieczeń obejmuje większość obywateli, ale nie wszyscy w nim uczestniczą. Odrębny system mają: rolnicy (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego), policjanci, strażacy i inni mundurowi (Zakład Emerytalno -Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych), Emerytury dla żołnierzy oraz uposażenia dla sędziów i prokuratorów są wypłacane z budżetu państwa

10 10 Czym jest ZUS Obecnie z usług ZUS korzysta ponad 24 mln klientów, co stawia go w czołówce największych instytucji finansowych w Polsce i w Europie. ZUS dysponuje środkami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zakład nie prowadzi własnej polityki finansowej i nie może samodzielnie ustalać np. wysokości składek lub świadczeń (decyduje o tym parlament w uchwalanych ustawach).

11 11 Zadania ZUS przyznawanie i wypłata m.in. emerytur, rent, zasiłków chorobowych, macierzyńskich; pobieranie i gromadzenie składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych; pobieranie składek na ubezpieczenie zdrowotne i przekazywaniem ich do Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ); prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek (przedsiębiorców); realizowanie zadań z zakresu prewencji rentowej, w tym kierowaniem na rehabilitację leczniczą do ośrodków rehabilitacyjnych.

12 12 Zadania ZUS W ramach e-administracji w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych została uruchomiona Platforma Usług Elektronicznych (PUE), na którą składają się zintegrowane ze sobą następujące komponenty: Nowy Portal Informacyjny (NPI) zapewniający dostęp do danych zapisanych na indywidualnych kontach oraz umożliwiający m.in. składanie wniosków i dokumentów oraz zadawanie pytań przez Internet; Samoobsługowe urządzenia informacyjne, tzw. urzędomaty ułatwiające dostęp do PUE; przeznaczone są m.in dla klientów nieposiadających komputera z łączem internetowym; Centrum Obsługi Telefonicznej (COT) umożliwiające dostęp do spersonalizowanych usług przez telefon, Skype a i czat System Kierowania Ruchem Klientów (SKR) zarządzający płynnością ruchu klientów oraz czasem oczekiwania na obsługę w placówkach ZUS.

13 13 Struktura ZUS Organy ZUS Prezes Zakładu Zarząd Zakładu Rada Nadzorcza Zakładu Działalnością Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kieruje Prezes, który stoi na czele Zarządu składającego się z 2 4 członków. Prezes ZUS powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego złożony po zasięgnięciu opinii Rady Nadzorczej ZUS. Prezes Rady Ministrów odwołuje prezesa ZUS na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Członków Zarządu powołuje i odwołuje Rada Nadzorcza ZUS na wniosek prezesa ZUS. Zadania ZUS realizują: centrala, 43 oddziały, 210 inspektoratów, 70 biur terenowych.

14 14 Zakład Ubezpieczeń Społecznych, m.in. działa na podstawie: Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963 z późn. zm) Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. O świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2016, poz. 372 z późn. zm.) Ustawa z dnia 30 października 2002 r. O ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U.2015 r., poz z późn. zm.)

15 15 Czym są ubezpieczenia społeczne Celem ubezpieczeń społecznych w Polsce jest zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom, które z powodu zajścia określonych przez prawo zdarzeń losowych (np. choroba, kalectwo, ciąża, starość) nie mogą utrzymać się z własnej pracy. Wypłaty świadczeń z tych ubezpieczeń mogą mieć charakter krótkoterminowy, długoterminowy lub dożywotni. Przyznanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, np. zasiłków, emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy, uzależnione jest od opłacania składek na te ubezpieczenia. Tym też różnią się ubezpieczenia społeczne od pomocy społecznej, stanowiąc podstawowy instrument polityki socjalnej państwa.

16 16 Czym są ubezpieczenia społeczne Ubezpieczenia społeczne obejmują: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa zwane ubezpieczeniem chorobowym, ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych zwane wypadkowym.

17 17 Dlaczego ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe Społeczeństwo rozumiane jest jako wspólnota wszystkich obywateli. Narażeni są oni na pewne przewidywalne zagrożenia czy dolegliwości, które mogą wystąpić, np. choroba, wypadek czy starość. Tym samym wszyscy tworzymy pewną wspólnotę ryzyka i naturalnym zachowaniem jest podejmowanie wspólnych działań, aby przeciwdziałać prawdopodobieństwu spełnienia się tego ryzyka lub gdy już coś złego się wydarzy współdziałanie w celu jego łagodzenia.

18 18 Dlaczego ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe Dla każdego człowieka ryzyko wystąpienia zagrożeń może być inne, podobnie jak skutki tych zdarzeń. Jedni płacą składki przez całe życie i nie korzystają ze zwolnień lekarskich i świadczeń, a inni ciągle czerpią ze wspólnych środków. Jednak na tym właśnie polega istota instytucji ubezpieczeń w ogóle, a ubezpieczeń społecznych w szczególności. Solidarnie płacimy wszyscy i nie wiemy, kto i kiedy skorzysta ze zgromadzonego w ten sposób kapitału. A dzięki temu, że składki opłacane są powszechnie, wszyscy mamy równy dostęp do jednakowych co do rodzaju świadczeń (nie kwot). Obowiązek ubezpieczania się na wypadek niezdolności do pracy lub starości jest wyrazem pewnej idei funkcjonowania państwa.

19 19 Rodzaje ubezpieczeń społecznych Polski system ubezpieczeń społecznych obejmuje: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie rentowe, ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie wypadkowe. Ubezpieczonym jest osoba fizyczna, która podlega chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych rozróżnia ubezpieczenia obowiązkowe oraz dobrowolne.

20 20 Rodzaje ubezpieczeń społecznych Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają m.in.: pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, zleceniobiorcy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, duchowni, posłowie i senatorowie pobierający uposażenie, osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, członkowie rad nadzorczych. Osoby, które nie spełniają warunków do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, mają prawo przystąpić do tych ubezpieczeń dobrowolnie.

21 21 Rodzaje ubezpieczeń społecznych Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, które są: pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, osobami odbywającymi służbę zastępczą. Dobrowolnie (na swój wniosek) do ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, m.in.: prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej.

22 22 Rodzaje ubezpieczeń społecznych Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, np. pracownicy, zleceniobiorcy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące. Przepisy nie uzależniają objęcia polskimi ubezpieczeniami od posiadanego obywatelstwa, miejsca zamieszkania, pobytu itp. Istotny dla objęcia tymi ubezpieczeniami jest fakt zawarcia z polskim podmiotem np.: stosunku pracy czy innej umowy rodzącej zgodnie z przepisami obowiązek ubezpieczeń społecznych oraz wykonywanie pracy w ramach tych umów na obszarze Polski.

23 23 Kto płaci składki Składka na ubezpieczenie społeczne jest świadczeniem pieniężnym o charakterze: Przymusowym należności z tytułu składek mogą być ścigane i dochodzone w tym samym trybie, w którym ściga się osoby niepłacące opłat publicznych lub podatków. Celowym pieniądze zgromadzone z wpłacanych składek mogą być przeznaczone wyłącznie na wypłatę świadczeń w ramach ubezpieczeń społecznych, Odpłatnym uiszczanie składek jest podstawą do powstania prawa do wypłaty świadczenia w przypadku określonych zdarzeń losowych. Bezzwrotnym składka nie podlega zwrotowi, jeśli nigdy nie dojdzie do określonych zdarzeń losowych

24 24 Kto płaci składki Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru, finansowane są w równym stopniu przez ubezpieczonych i pracodawców, tj. każda z tych dwóch grup wpłaca po 9,76% podstawy wymiaru Rentowe - 8,00% podstawy wymiaru, finansowane są przez ubezpieczonych w wysokości 1,5% podstawy wymiaru oraz przez pracodawców w wysokości 6,5% podstawy wymiaru Chorobowe - 2,45% podstawy wymiaru, w całości płacone są przez ubezpieczonych Wypadkowe od 0,40% do 3,60% podstawy wymiaru (od 1 kwietnia 2017r. do 31 marca 2018r.) w całości finansowana jest przez pracodawców. Składka na ubezpieczenie wypadkowe podlega zróżnicowaniu. Wysokość składki wypadkowej zależy od tego, jak duża jest firma, na ile niebezpieczna jest branża, w której ta firma działa, i ile wydarzyło się dotychczas wypadków. Na przykład kopalnia węgla zapłaci wyższą składkę wypadkową niż biuro rachunkowe.

25 25 Kto płaci składki Zdrowotna 9% w całości opłacana jest przez ubezpieczonych. Składak za pośrednictwem ZUS przekazywane jest do NFZ. Opłacanie składki zdrowotnej daje prawo korzystania z bezpłatnej opieki medycznej. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które są płatnikami składek na własne ubezpieczenia społeczne, całość składek finansują samodzielnie.

26 26 Świadczenia z ubezpieczeni społecznych Składki na ubezpieczenia społeczne wpływają do specjalnego funduszu zarządzanego przez ZUS, zwanego Funduszem Ubezpieczeń Społecznych (FUS). Ze środków FUS wypłacane są świadczenia. Oznacza to, że ZUS zarządza Funduszem Ubezpieczeń Społecznych. Dlatego różnica między ZUS a FUS jest taka istotna, gdyż ZUS jest jedynie instytucją, którą państwo polskie powołało, by zarządzała zbieraniem składek i wypłacaniem świadczeń (m.in. zasiłków, rent, emerytur). ZUS jest instytucją realizującą politykę państwa w zakresie ubezpieczeń społecznych. Natomiast budżet Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tworzą składki na ubezpieczenia społeczne i dotacje z budżetu państwa. Fundusz może także zaciągać krótkoterminowe kredyty w bankach komercyjnych. Środkami FUS dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Przeznaczone są one na wypłatę świadczeń emerytalnych, rentowych, chorobowych i wypadkowych.

27 27 Świadczenia z ubezpieczeni społecznych W różnych sytuacjach życiowych mogą przysługiwać następujące świadczenia: Świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński, zasiłek opiekuńczy, zasiłek wyrównawczy, świadczenie rehabilitacyjne Świadczenia z tytułu długotrwałej niezdolności do pracy renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa,

28 28 Świadczenia z ubezpieczeni społecznych Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie, renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek pielęgnacyjny, dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej, pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

29 29 Świadczenia z ubezpieczeni społecznych Inne świadczenia zasiłek pogrzebowy, renta socjalna, świadczenie przedemerytalne, rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej ZUS, dofinansowanie działań skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy przez cały okres aktywności zawodowej prowadzonych przez płatników składek w ramach prewencji wypadkowej ZUS.

30 30 Ubezpieczenie studenta Zleceniobiorcy będący studentami nie podlegają ubezpieczeniom społecznym ani ubezpieczeniu zdrowotnemu do ukończenia 26 lat. Oba warunki tj. odpowiedniego wieku i posiadania statusu studenta muszą być spełnione łącznie przez cały czas trwania umowy, aby osoby te nie podlegały ubezpieczeniom. Status studenta Student posiada status studenta od dnia przyjęcia na studia do dnia ukończenia studiów lub skreślenia z listy studentów. W tym okresie, jeśli podejmie prace na umowę zlecenie jest zwolniony z ubezpieczeń społecznych oraz z ubezpieczenia zdrowotnego. Status swój student traci w następnym dniu po dniu ukończenia studiów. Nie zachowuje go do końca trwania roku akademickiego.

31 31 Ubezpieczenie studenta Student to osoba kształcą się na studiach: pierwszego (studia licencjackie i inżynierskie, kończące się uzyskaniem tytułu licencjata i inżyniera) lub drugiego stopnia (studia magisterskie, kończące się uzyskaniem tytułu magistra lub tytułu równorzędnego), jednolitych studiach magisterskich prowadzonych przez uczelnię posiadającą stosowne uprawnienia, kończące się uzyskaniem odpowiedniego tytułu zawodowego: licencjata, inżyniera, magistra lub tytułu równorzędnego. Kogo nie uznaje się za studenta Za studenta, dla celów ubezpieczeń społecznych nie zaliczymy: uczestnika studiów doktoranckich (studia trzeciego stopnia), uczestnika studiów podyplomowych.

32 32 Ubezpieczenie studenta Student po ukończeniu 26 lat Student podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu umów zlecenia lub współpracy przy ich wykonywaniu tylko do dnia ukończenia 26 lat. Osoba która kończy 26 lat nadal posiada status studenta, jednak nie spełnia już kryterium wieku, który zwalania od opłacania składek na ubezpieczenia społecznie i ubezpieczenie zdrowotne. Pracodawca ma obowiązek zgłosić studenta do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz rozliczać i opłacać składki na te ubezpieczenia od dnia, w którym ukończy 26 lat. Wiek 26 lat upływa z początkiem ostatniego dnia, w którym osoba ma 26 lat. Zatem jeśli dana osoba urodziła się np. 3 lipca, to należy uznać, że 26 lat kończy o północy z 2 na 3 lipca. Od 3 lipca będzie osobą, która już ukończyła 26 lat.

33 33 Ubezpieczenie studenta Obowiązek ubezpieczeń studenta Osobą pracującą na umowę zlecenia pracodawca ma obowiązek zgłosić do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego: od następnego dnia po obronie pracy dyplomowej, nawet jeśli student nie ukończył jeszcze 26 roku życia, od następnego dnia po wykreśleniu z listy studentów, od dnia ukończenia 26 roku życia. Składki za studenta z umowy o pracę Student zatrudniony na umowę o pracę podlega obowiązkowo wszystkim rodzajom ubezpieczeń (emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu). W tej kwestii nie ma znaczenia jego wiek.

34 Dziękuję za uwagę