Etymologia terminu logopedia Miejsce logopedii jako nauki Koncepcje logopedii Logopeda jako zawód Przedmiot logopedii Zadania i cele logopedii

Transkrypt

1

2 Etymologia terminu logopedia Miejsce logopedii jako nauki Koncepcje logopedii Logopeda jako zawód Przedmiot logopedii Zadania i cele logopedii Interdyscyplinarny charakter / nauki pograniczne

3 Termin LOGOPEDIA wywodzi się z języka greckiego: lógos (słowo, mowa) + paideia (wychowanie) = kształtowanie mowy

4 Logopedia w innych językach: Anglia - logopedics / logopaedics Belgia - logopédie Bułgaria - logopedija Czechy - logopedie Francja logopédie Hiszpania - logopedia Holandia - logopedie Litwa - logopedija Łotwa - logopaedia / logopedia Niemcy - Logopädie / Logopedie Rumunia - logopedie Rosja - логопедия Słowacja - logopédia Szwecja - logopedics Węgry - logopédia Włochy - logopedia

5

6 Koncepcje logopedii: Medyczna Pedagogiczna Medyczno-pedagogiczna Językoznawcza Holistyczna

7 Koncepcja medyczna LOGOPEDIA dział medycyny (foniatrii), którego przedmiotem badań są przede wszystkim zaburzenia mowy. E. Fröschels

8 Koncepcja pedagogiczna: LOGOPEDIA dział pedagogiki (ped. specjalnej), przedmiot badań stanowią, poza zaburzeniami mowy, kształtowanie mowy osób głuchych i niedosłyszących oraz porozumiewanie się głuchoniewidonych; logopedia realizuje swoje funkcje za pomocą metod pedagogicznych. M. E. Chwatcew, M. Sovák, L. Edelsberger, G. Demel, J. Surowaniec

9 Koncepcja medycznopedagogiczna LOGOPEDIA i FONIATRIA mają ten sam przedmiot zainteresowań głos (w znaczeniu mowy). Różnice tkwią w ujęciu zagadnienia. >>

10 Logopedia - zajmuje się mową i jej wychowaniem (kształtowanie, rozwijaniem, usprawnianiem) w znaczeniu umiejętności. Foniatria zajmuje się leczeniem narządu głosu (czyli krtani), który umożliwia człowiekowi mówienie. Obydwie dyscypliny wzajemnie się przenikają i uzupełniają. M. Seeman

11 Koncepcja językoznawcza Zwolennicy tej koncepcji dostrzegają i podkreślają szczególną rolę i znaczenie fonetyki stosowanej. O. von Essen, H. H. Wängler Logopedia mieści się w ramach szerokiej dyscypliny wiedzy, którą wyodrębnia się terminami komunikacji językowej albo metalingwistyka i której przedmiotem są wszelkie zachowania językowe /S. Grabias/

12 Koncepcja holistyczna: L. Kaczmarek ( ) LOGOPEDIA dyscyplina samodzielna, multiinterdyscyplinarna, zajmująca się wszystkimi aspektami mowy: embriologicznym, patologicznym, społecznym i artystycznym. Stanowi część składową bloku humanistycznobiologicznego. Integruje wyniki badań wszystkich dyscyplin zajmujących się mową. >>

13 Za podstawę badań naukowych należy przyjąć wszystkie składniki mowy, które się ściśle łączą i wzajemnie przenikają Logopedia, w koncepcji L. Kaczmarka, ma osiem działów: >>

14 Działy logopedii wg L. Kaczmarka 1. Teoria mowy 2. Embriologia mowy (tj. kształtowanie się mowy w ontogenezie) 3. Nauczanie mowy dzieci z różnymi upośledzeniami: słuchu, umysłowym, ośrodkowego układu nerwowego 4. Językowe porozumiewanie się głuchociemnych >>

15 Działy logopedii wg L. Kaczmarka 5. Percepcja wypowiedzi słownych (słuchowa i wzrokowa) oraz pisemnych (wzrokowa i czuciowa) 6. Fonetyka artykulacyjna i akustyczna, audytywna i wizualna 7. Zaburzenia komunikacji językowej (słownej i pisemnej), tj. patologia mowy 8. Kultura żywego słowa

16 Zadania logopedii wg L. Kaczmarka I. Dotyczące procesu mówienia, a więc kwestii poprawności wymawianiowej (formy dźwiękowej wypowiedzi), którą w praktyce osiągnąć można i należy przez świadome jej kształtowanie na podstawie obowiązujących zasad ortofonicznych (w domu, przedszkolu, szkole i każdym miejscu przebywania osób mówiących). >>

17 Zadania logopedii wg L. Kaczmarka II. Dotyczące zapobiegania (profilaktyka) i zwalczania wad wymowy (terapia logopedyczna). W ich realizacji, zwłaszcza tych ostatnich, z pomocą przychodzi fonetyka. Zadania te polegają na zwalczaniu (eliminowaniu) takich zaburzeń mowy, jak: dyslalia i alalia, dysartria, jąkanie i giełkot, afazja, mutyzm itp. W usuwaniu objawów tych zaburzeń często niezbędna okazuje się pomoc: foniatry, audiologa, psychologa, neurologa, psychiatry, chirurga, ortodonty, językoznawcy, akustyka itp. >>

18 Zadania logopedii wg L. Kaczmarka III. Dotyczące problemów nauczania mowy w przypadku osób niesłyszących, słabosłyszących i głuchoniewidomych, a w związku z tym szukania nowych, efektywnych metod diagnozy i terapii. Ważne jest nauczanie sztuki odczytywania mowy z ust oraz wykorzystania u osób słabosłyszących i ogłuchłych w wyniku choroby lub urazu resztek słuchowych i wcześniej nabytych nawyków mownych.

19

20 PRZEDMIOT LOGOPEDII MOWA we wszystkich zakresach KOMUNIKACJA JĘZYKOWA wzorzec norma patologia ZABURZENIA MOWY ( ZJAWISKO LOGOPEDYCZNE)

21 PRZEDMIOT LOGOPEDII MOWA we wszystkich jej aspektach: embriologicznym (kształtowanie i rozwój) patologicznym (zaburzenia mowy) społecznym (porozumiewanie się z otoczeniem) artystycznym (kultura żywego słowa) / L. Kaczmarek /

22 PRZEDMIOT LOGOPEDII Nauka interesująca się całością zagadnień związanych z KOMUNIKACJĄ JĘZYKOWĄ, które analizuje w różnych ujęciach (medycznym, lingwistycznym, psychologicznym, pedagogicznym, artystycznym ), czyli z punktu widzenia różnych dyscyplin i w najszerszym z nich wszystkich zakresie (tj. od wzorca poprzez normę do patologii). / G. Jastrzębowska /

23 PRZEDMIOT LOGOPEDII Logopedia jest nauką o ZABURZENIACH MOWY, przy czym mowa (=komunikacja językowa) to byt złożony z kompetencji językowej, kompetencji komunikacyjnej oraz procesu realizacji tych kompetencji. / S. Grabias /

24 LOGOPEDA jako zawód ZAWÓD LOGOPEDA NAUCZYCIEL LOGOPEDA

25

26 ZADANIA LOGOPEDII 1. Profilaktyka logopedyczna 2. Usuwanie wad i zaburzeń mowy 3. Kształtowanie mowy u osób z zaburzeniami słuchu 4. Kultura żywego słowa

27 1. PROFILAKTYKA (rodzice, nauczyciele, logopedzi) Kształtowanie prawidłowej mowy u dzieci od najwcześniejszego momentu ich życia (od poczęcia) Dbanie o właściwy ich rozwój fizyczny i psychiczny, zwłaszcza w początkach rozwoju mowy, by nie dopuścić do zaniedbań w tym zakresie Współpraca z najbliższym środowiskiem wychowawczym dziecka (rodziną, żłobkiem, przedszkolem)

28 2. USUWANIE WAD I ZABURZEŃ MOWY (logopedzi ogólni, neurologopedzi) Diagnozowanie Opracowywanie indywidualnych programów

29 3. KSZTAŁTOWANIE MOWY U OSÓB Z ZAB. SŁUCHU (surdologopedzi) Nauczanie mowy Korygowanie jej zaburzeń u słabosłyszących i niesłyszących

30 4. LOGOPEDIA ARTYSTYCZNA (logopedzi ortoepicy / dykcjoniści) Doskonalenie mowy prawidłowo ukształtowanej Emisja i higiena głosu

31 Działy logopedii LOGOPEDIA TEORETYCZNA STOSOWANA OGÓLNA SPECJALNA WYCHOWAWCZA KOREKCYJNA ARTYSTYCZNA SURDOLOGOPEDIA

32 Działy logopedii Cel logopedii TEORETYCZNEJ: Śledzenie wszelkich osiągnięć naukowych i wskazywanie możliwości wykorzystania ich w praktyce (działaniach profilaktycznych, doskonalących, diagnostyczno-terapeutycznych)

33 Działy logopedii Cel logopedii STOSOWANEJ: Rozwijanie sprawności komunikacyjnej i usuwanie wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się

34 Działy logopedii Cel logopedii WYCHOWAWCZEJ: Zapobieganie patologii mowy i głosu Cel logopedii ARTYSTYCZNEJ: Doskonalenie ekspresji słownej

35 Działy logopedii Cel logopedii KOREKCYJNEJ: Usuwanie zaburzeń mowy i głosu Usuwanie trudności w nauce czytania i pisania Nauczanie mowy dzieci z upośledzeniem umysłowym lub z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego

36 Działy logopedii Cel SURDOlogopedii: Kształtowanie i rozwój mowy u osób z zaburzeniami słuchu

37

38 LOGOPEDIA integruje wyniki badań wszystkich dyscyplin zajmujących się mową /koncepcja L. Kaczmarka/

39 Źródło: Kaczmarek L., O polskiej logopedii. W: Język i językoznawstwo polskie w sześćdziesięcioleciu niepodległości. Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź 1982, s neurolingwistyka 2 socjolingwistyka 3 cybernetyka 4 semiotyka 5 anatomia oraz fizjologia, patologia i rozwój narządów mowy 6 foniatria 7 audiologia 8 akustyka 9 neurologia 10 neuropsychologia 11 psychiatria 12 pediatria 13 biologia dziecka 14 psychologia wychowawcza, rozwojowa, kliniczna 15 psychopatologia 16 pedagogika specjalna 17 nauka o śpiewie 18 rytmologia 19 językoznawstwo ogólne 20 psycholingwistyka

40 Manfred Grohnfeld, Ute Ritterfeld

41 LOGOPEDIA MEDYCYNA PSYCHOLOGIA LINGWISTYKA PEDAGOGIKA

42 LOGOPEDIA a MEDYCYNA FONIATRIA dostarcza wiedzy o fizjologii i patologii mowy, głosu i słuchu ORTODONCJA umożliwia oceną przyczyn wad wymowy spowodowanych nieprawidłowym zgryzem lub uzębieniem NEUROLOGIA i FIZJOLOGIA ułatwiają zrozumienie mechanizmów kierujących procesem nadawania i odbioru, wyjaśniają patogenezę zaburzeń mowy

43 LOGOPEDIA a PSYCHOLOGIA PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA wiedza o rozwoju psychomotorycznym dziecka, etapach kształtowania i rozwoju mowy PSYCHOLOGIA KLINICZNA ułatwia zrozumienie psychologicznych skutków zaburzeń mowy (ważne w procesie terapeutycznym), wyjaśnia związek zaburzeń mowy z innymi zaburzeniami rozwoju >>

44 LOGOPEDIA a PSYCHOLOGIA PSYCHOLINGWISTYKA i SOCJOLINGWISTYKA wyjaśniają mechanizm opanowywania przez dziecko umiejętności językowych oraz przebieg procesu kształtowania i rozwoju mowy PSYCHOLOGIA MOWY i CYBERNETYKA zajmują się procesami zachodzącymi w mózgu i systemie nerwowym, wchodzącymi w skład procesów mówienia i rozumienia >>

45 PSYCHOLOGIA OSOBOWOŚCI wiedza na temat cech składających się na osobowość pacjenta

46 LOGOPEDIA a JĘZYKOZNAWSTWO Dostarcza wiedzy na temat budowy języka ORTOFONIA zajmuje się ustalaniem poprawnej wymowy ORTOEPIA ustalanie poprawności językowej FONETYKA podstawa do oceny sprawności językowej dziecka, stwierdzenia opóźnienia rozwoju mowy oraz do diagnozowania naruszenia normy fonetycznej

47 LOGOPEDIA a PEDAGOGIKA Logopedia czerpie wiedzę na temat sposobów postępowania i pracy z dzieckiem i osobami dorosłymi PED. OGÓLNA, PED. SPECJALNA, DYDAKTYKA, TEORIA WYCHOWANIA, PED. PRZEDSZKOLNA, ANDRAGOGIKA, PSYCHODYDAKTYKA >>

48 Proces terapii logopedycznej jest procesem dydaktycznym. Obejmuje: 1) osobę z zaburzeniami mowy i logopedę we wzajemnych kontaktach słownych i pozasłownych, 2) proces nauczania-uczenia się pożądanych zachowań językowych, 3) współczynniki: cele, treści, środki, formy, zasady, metody, bazę materialną >>

49 Ujęcie teorii logoterapii, jako zwartego systemu dydaktycznego, opiera się na założeniu, że nauczanie obejmuje proces uczenia się oraz sterowania nim za pomocą zasad, metod i form, natomiast uczenie się jest procesem zależnym od nauczania, ma charakter kompleksowy i obejmuje takie kategorie, jak: motywacje, przeżywanie, myślenie, spostrzeganie i działanie. K. Błachnio >>

50 Logoterapia jest procesem dydaktycznym. Posiada wyraźną strukturę opartą na elementach pedagogicznego systemu nauczania uczenia się. Jednak kategorie strukturalne logoterapii znacznie wybiegają poza konwencjonalny system dydaktyczny. Są bowiem związane z syndromem ( ) logopedycznym. To oznacza, że rodzaj logopatii oraz osobowość osoby z zaburzeniem mowy w istotny sposób wpływają na metodykę postępowania logoterapeutycznego. K. Błachnio

51 LOGOPEDIA a INNE NAUKI Np. AKUSTYKA (dział fizyki) oraz FONETYKA AKUSTYCZNA badają strukturę fal głosowych oraz ich przebieg od nadawcy do odbiorcy KULTURA ŻYWEGO SŁOWA zajmuje się ekspresją słowną: potoczną, publicystyczną, artystyczną KULTURA FIZYCZNA rekreacja, relaksacja i rehabilitacja ruchowa (kinezyterapia) >>

52 Dlaczego jest aż tyle nauk pozostających na pograniczu logopedii?

53 O istocie mowy, a także o istocie terapii logopedycznej kształtowaniu mowy w przypadku jej zaburzeń stanowią wielorakie czynniki: biologiczne, lingwistyczne, psychologiczne, socjalne Oprac. Ewa M. Skorek