REGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS PROMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO RAPORT ROCZNY 2016

Transkrypt

1 REGIONALNY SYSTEM OSŁONY METEOROLOGICZNEJ LEŚNICTWA LEŚNY KOMPLEKS PROMOCYJNY LASY BESKIDU ŚLĄKSIEGO RAPORT ROCZNY 2016 Katowice-Kraków 2017

2 Spis treści 1. Wprowadzenie Ogólne informacje o klimacie System osłony meteorologicznej leśnictwa Organizacja stacji i posterunków fitoklimatycznych Warunki meteorologiczne w Beskidzie Śląskim Węgierska Górka Skrzyczne Wisła Wyrchczadeczka Wisła Malinka Węgierska Górka Ostre Ustroń - Czantoria Ustroń Woleństwo Ustroń Pruchna Bielsko Wielka Łąka Ujsoły Nickulina Węgierska Górka - Sikorczane Węgierska Górka Prusów Podsumowanie Objaśnienia Bibliografia

3 1. Wprowadzenie Miniony 2017 rok w Beskidzie Śląskim odznaczał się warunkami meteorologicznymi zbliżonymi do normy klimatycznej. Zarówno indeksy miesięczne jak i sezonowe wskazują na poprawę warunków w mezoregionie; nie zanotowano również zjawisk o charakterze katastrofalnym czy klęskowym, a tych które bezpośrednio zagrażały stabilności ekosystemów leśnych było niewiele. Na uwagę zasługuje dość korzystny układ temperatury i bardzo korzystny rozkład wilgotności powietrza w obrębie całego masywu. Poza lutym, który okazał się nadzwyczaj ciepły (przeciętnie +4,5 C powyżej normy), pozostałe miesiące mieściły się w dopuszczalnym odchyleniu od średniej wieloletniej. Z kolei rozkład opadów atmosferycznych odznaczał się dużą zmiennością zarówno czasową jak i przestrzenną. Kolejny rok z rzędu masyw Stożka i Czantorii otrzymywał znacznie więcej opadów aniżeli wschodnia część regionu. Różnice dochodziły do 25% w skali miesiąca oraz 30% w skali roku. Wielokrotnie poruszany przez leśników problem zaburzeń gospodarki wodnej w ekosystemach leśnych znajduje w tym przypadku swe potwierdzenie. Zważywszy na dość niewielką rozpiętość południkową Beskidu Śląskiego, znaczna dysproporcja pomiędzy wynikami obserwacji z Lipowej czy Milówki a wynikami z Ustronia oraz Wisły zmuszają do podejmowania działań związanych z monitorowaniem składników bilansu wodnego w szczególności retencji na obszarach, gdzie zakończono lub w dalszym ciągu trwa przebudowa drzewostanów świerkowych. Jednym z przykładów takich działań są prowadzone od kilku lat pomiary i obserwacje hydro-meteorologiczne w obrębie zlewni Potoku Leśniańskiego i Malinowskiego Potoku (Leśnictwa Łukaszne, Ostre oraz Skrzyczne, Nadleśnictwo Węgierska Górka). Działający od pięciu lat Regionalny System osłony Meteorologicznej Leśnictwa na obszarze LKP Lasy Beskidu Śląskiego jest ważnym narzędziem w monitorowaniu zjawisk meteorologicznych w regionie. Gromadzony od dwóch dekad materiał operacyjny stanowi podstawę oceny ryzyka pogodowego i pozwala na konstruowanie prognozy wystąpienia zjawisk niebezpiecznych dla środowiska przyrodniczego, szczególnie ekosystemów leśnych. Wzorem lat ubiegłych, prezentowane studium jest kontynuacją cyklu opracowań na temat warunków meteorologicznych i klimatycznych w Beskidzie Śląskim, które na tle danych historycznych pozwolą ustalić kierunek i tempo zmian zachodzących w systemie klimatycznym mezoregionu Beskidy Zachodnie. 3

4 2. Ogólne informacje o klimacie Beskid Śląski należy do karpackiej strefy klimatycznej, położonej na obszarze klimatu umiarkowanego, kształtowanego głównie przez masy powietrza polarno-morskiego (PPm) napływające z kwadrantu zachodniego. Od 2000 roku wieku w Beskidzie Śląskim warunki pogodowe kształtowały najczęściej sytuacje niżowe z zachodnim kierunkiem adwekcji (13,4%) oraz układy wyżowe w postaci klina antycyklonalnego i wału wysokiego ciśnienia (12,1%) docierające na obszar Polski południowej z kierunku północnego oraz północno-wschodniego. Te ostatnie kształtuje zazwyczaj układ wyżowy z centrum nad Finlandią rozdzielający dwa ośrodki niżowe: jeden z centrum nad Atlantykiem (55 60º), a drugi nad Ukrainą (45 50º). W okresie letnim, nad obszar Beskidów Zachodnich, coraz częściej docierają masy powietrza zwrotnikowego (6-8% w skali roku), napływające z kierunku południowo-wschodniego, którym towarzyszy pogoda bardzo gorąca, chwilami upalna. Tabela 2.1. Przeciętne warunki klimatyczne w poszczególnych piętrach wysokościowych w Beskidzie Śląskim ( ) Wskaźniki Piętro wysokościowe (m n.p.m.) Elementy klimatu Ic (MJ m 2 ) T ( C) 8,3 6,6 4,7 3,6 Tmax ( C) 12,1 10,3 9,1 7,3 Tmin ( C) 3,5 2,9 2,4 1,1 R (mm) Rmax (mm) Rd (dni) Wn (%) 45,3 42,4 41,6 42,2 f (%) 82,1 83,3 84,5 86,0 J 727,0 813,1 902,5 1054,1 JED 10,1 14,1 16,3 18,1 SUCH 5,8 6,3 6,6 7,4 VD 65,7 72,0 82,4 96,6 Ic promieniowanie całkowite; T temperatura powietrza; Tmax maksymalna temperatura powietrza; Tmin minimalna temperatura powietrza; R suma opadu atmosferycznego; Rmax maksymalna suma opadu atmosferycznego; Rd liczba dni z opadem; Wn wskaźnik nierównomierności opadu; f wilgotność względna powietrza; J współczynnik uwilgocenia Schmucka; JED iloraz wegetacyjny Jedlińskiego; SUCH wskaźnik Sucheckiego; VD wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa (Durło 2012). 4

5 3. System osłony meteorologicznej leśnictwa Regionalny System Osłony Meteorologicznej Leśnictwa na obszarze Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Beskidu Śląskiego działa nieprzerwanie od 5 lat. W skład systemu wchodzi dwanaście stacji fitoklimatycznych zlokalizowanych w całym profilu wysokościowym Beskidu Śląskiego reprezentujących różne formy terenu. W 2016 roku do systemu osłony dołączono kolejną stację w dolinie potoku Milowskiego w Milówce, w Nadleśnictwie Węgierska Górka. Urządzenia pomiarowe zainstalowano w drzewostanie jodłowym na nieznacznie opadającym ku północy stoku na wysokości 864 m n.p.m. (umiarkowanie chłodne piętro klimatyczne) w sąsiedztwie Hali Boraczej. Wszystkie stacje pracują w systemie radiotelemetrycznym WTT opartym na wielokanałowym rejestratorze współpracującym z układem sterującym typu CC-1021 w wersji 1.90 firmy Maxim Dallas. Rejestrator posiada interfejs sieciowy typu 10Base-T half Duplex, pracujący w standardzie TCP, DHCP oraz HTTP. Czas pełnego cyklu instrukcji programu wynosi 157 ns, pełny cykl akwizycji trwa 1,2 μs. Komunikacja z jednostką sterującą odbywa się drogą radiową. Jednostki centralne CMS stacji wyposażone są w moduł Ethernet umożliwiający bezpośrednią publikację danych w sieci. Prezentacja danych odbywa się w domenie weatherlink.com na serwerze o numerze IP: Tabela 3.1. Adresy stron internetowych stacji fitoklimatycznych w Beskidzie Śląskim i Żywieckim 1 Nazwa stacji Adres URL strony Adres IP Skrzyczne Wyrchczadeczka Ostre Wisła Malinka Zapora Ustroń Woleństwo Pruchna www. weatherlink.com/user/pruchna Nickulina Sikorczane Soszów Prusów

6 Pobieranie danych z serwera oraz ich archiwizacja odbywa się raz na dobę za pośrednictwem routera TL-WR743ND oraz urządzenia do transmisji danych Intel(R) PRO/Wireless 3945ABG (64 Mb/s). Bezpieczeństwo transmisji zapewnia szyfrowanie WPA-PSK/WPA2-PSK. Dostęp do sieci odbywa się poprzez stację GIGANarama (RST) zainstalowaną 10 km na północ od Krakowa. Raporty okresowe wykonywane są automatycznie za pomocą skryptów NOAA. Wszystkie dokumenty zostają zapisane w repozytorium cyfrowym Pracowni Klimatologii Leśnej UR w Krakowie na komputerze stacjonarnym nr Raz w miesiącu macierze danych poddawane są analizie zgodności wewnętrznej, analizie jednorodności, a następnie przetwarzane i publikowane. 4. Organizacja stacji i posterunków fitoklimatycznych Stacje fitoklimatyczne w Beskidzie Śląskim rozmieszczone są w obrębie trzech pięter klimatycznych; umiarkowanie ciepłego, umiarkowanie chłodnego oraz chłodnego w przedziale wysokości od 318 do 1254 m n.p.m. Trzy stacje zlokalizowane są w Nadleśnictwie Wisła (Obręb Istebna szkółka leśna Wyrchczadeczka, Leśnictwo Malinka oraz Leśnictwo Dziechcinka), cztery w Nadleśnictwie Węgierska Górka (Leśnictwo Skrzyczne, Leśnictwo Ostre szkółka leśna Ostre, Leśnictwo Sikorczane oraz Leśnictwo Prusów), kolejne trzy w Nadleśnictwie Ustroń (Leśnictwo Czantoria, Leśnictwo Pruchna szkółka leśna oraz Leśnictwo Górki szkółka leśna Woleństwo) i jedna w Nadleśnictwie Bielsko w Leśnictwie Wielka Łąka, szkółka leśna Zapora, w sąsiedztwie zbiornika retencyjnego Wapienica (tab. 4.1). Uruchomiona w ostatnim czasie stacja na Hali Boraczej (Leśnictwo Prusów) reprezentuje wypukłą formę terenu, w sąsiedztwie Redykalnego Wierchu. u źródeł Milowskiego Potoku. Sześć stacji położonych jest na szkółkach leśnych, pozostałe na otwartej przestrzeni w bliskim sąsiedztwie lasu lub w lesie. Cztery stacje znajdują się w północnej części regionu, cztery w środkowej, jedna w południowo-zachodniej i trzy w południowo-wschodniej. Lokalizacje stacji wybrano w taki sposób, aby reprezentowały pełny profil wysokościowy Beskidu Śląskiego, a także by znajdowały się w korytarzu wiatrowym dla przeważającego napływu mas powietrza nad obszar Beskidu Śląskiego. Każda ze stacji fitoklimatycznych wyposażona jest w wolnostojący kratownicowy maszt aluminiowy o wysokości 4 lub 10 metrów, na których umieszczone są przyrządy pomiarowe wraz z modułami transmisyjnymi. Stacje posiadają własny system zasilania oraz ogrzewania. Służą temu autonomiczne zestawy fotowoltaiczne o 6

7 mocy 60-80W wyposażone w regulatory ładowania Steca oraz wysokiej klasy akumulatory żelowe firmy Haze. Maszty posiadają układ uziemienia odgromowego. Dwie stacje posiadają układ podglądu otoczenia za pomocą kamery RTX IP06R, z których obraz transmitowany jest w sieci za pośrednictwem protokołu DDNS. Tabela 4.1. Lokalizacja stacji fitoklimatycznych na obszarze LKP Lasy Beskidu Śląskiego (stan na ) Lp. Nazwa stacji Wysokość Szerokość Długość Forma m n.p.m. geograficzna geograficzna terenu 1. Skrzyczne Wypukła 2. Wyrchczadeczka Wypukła 3. Ostre Wklęsła 4. Wisła Malinka Wklęsła 5. Zapora Wklęsła 6. Ustroń Wklęsła 7. Woleństwo Wklęsła 8. Pruchna Płaskowyż 9. Nickulina Wklęsła 10. Sikorczane Wklęsła Soszów Prusów Wypukła Wypukła Aktualnie zasoby sprzętowe RSOML na obszarze LKP Lasy Beskidu Śląskiego obejmują około 164 urządzenia, 8 autonomicznych zestawów zasilania, 13 modemów, maszty, anteny radiowe, wzmacniacze sygnału, routery, transmitery i jeden komputer przemysłowy. W ciągu roku jedna stacja dostarcza danych, 365 raportów dobowych, 12 raportów zbiorczych oraz rejestr logowań i raport transmisji danych. 5. Warunki meteorologiczne w Beskidzie Śląskim w 2016 W 2016 roku pogodę w Beskidzie Śląskim kształtowały masy powietrza polarno-morskiego świeżego (PPm) 30,6%, polarno-morskiego ciepłego (PPmc) 25,9% i polarno-morskiego starego (PPms) 18,8%, powietrza zwrotnikowego (PZ) 8,2% oraz powietrza arktycznego i polarnego (PA i PAs i PPk) odpowiednio 9,8 i 5,5%. Pozostałe 1,2% nieokreślone typy cyrkulacji. W ciepłej części roku 7

8 dominowała adwekcja powietrza z kierunków północnego i północno-zachodniego (czerwiec do sierpień), oraz południowo-wschodniego od września do listopada. Przeważały sytuacje wyżowe, których udział wyniósł 59,3%, pogoda niżowa stanowiła 40,7%. W ostatniej dekadzie czerwca nad obszar Beskidów Zachodnich napłynęła masa powietrza zwrotnikowego, które kształtowało bardzo gorącą, miejscami upalna pogodę przez kolejne 6 dni. Miejscami temperatura powietrza sięgała 35 stopni C. Podobna sytuacja miała miejsce w ostatniej dekadzie sierpnia oraz na początku września. W ostatnim kwartale roku częstość cyrkulacji wyżowej była wyjątkowo wysoka, łącznie stanowiła ona 74% wszystkich przypadków. Na początku października 2016 roku obszar Beskidów Zachodnich znalazł się w zasięgu niżu w masie powietrza arktycznego, obfite opady atmosferyczne w połączeniu z stosunkowo niską, jak na tę porę roku, temperaturą spowodowały utworzenie się pokrywy śnieżnej znacznej grubości, miejscami osiągała ona ponad 22 cm. Tabela 5.1. Warunki cyrkulacyjne (liczebność) w Beskidach Zachodnich w 2016 roku (na podstawie dolnych map synoptycznych IMGW PiB w Warszawie) Masy powietrza /Typy I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII cyrkulacji PPm PPmc PPms PAs PPk PZ PA Niżowe (C) Wyżowe (A)

9 5.1. Węgierska Górka Skrzyczne Nazwa posterunku: Skrzyczne Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Węgierska Górka; Leśnictwo: Skrzyczne Piętro klimatyczne: chłodne Forma terenu: szczyt wzniesienia Lokalizacja: N; E; H =1254 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,4-39,6 28, ,5 +31,0 11, ,5-69,0 5, ,2-27,8 12, ,3-50,7 14, ,8-91,0 19, ,2-41,0 29, ,2-80,6 17, ,8-49,5 21, ,5 +45,5 31, ,4-52,7 13, ,8-57,5 22, Suma roczna opadów: 893,1 mm (65% normy); suma opadów w okresie wegetacyjnym: 484,0 mm; średnia wieloletnia suma roczna opadów ( ): 1370 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: -476,9 mm; najwyższy dobowy opad: 31,8 mm ( ). Suma opadów w zimnej części roku wyniosła 410 mm. Najwyższa suma miesięczna w lipcu 141,2 mm. Liczba dni z opadem: 206, wskaźnik obfitości opadu atmosferycznego 4,32; wskaźnik nierównomierności opadu w 2016 roku wyniósł 38,7% (umiarkowana nierównomierność), wskaźnik Vogel-Danielsa 68,9 (bardzo wilgotne). Średnia roczna temperatura powietrza: 4,5 C; średnia wieloletnia ( ): 3,4 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +1,2 C. Początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: Czas 9

10 trwania okresu wegetacyjnego: 150. Czas trwania leśnego okresu wegetacyjnego 119 dni. Średnia roczna wilgotność względna powietrza wyniosła 81,4%. Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1-1,1-6,8-4,6 +1,4 5,7 2 1,5-3,4-1,0 +3,8 4,9 3 1,9-2,7-0,9 +0,9 4,6 4 8,1 0,9 4,1 +1,3 7,2 5 12,2 6,3 8,9 +1,4 5,9 6 16,5 9,9 13,1 +2,9 6,6 7 17,6 11,4 14,7 +2,9 6,2 8 16,2 10,1 13,0 +1,7 6,1 9 15,1 9,9 12,1 +4,1 5,2 10 5,1 1,0 3,2-0,8 4,1 11 3,0-2,6 0,0 +0,5 5,6 12 2,3-4,4-1,5 +3,0 6,7 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , ,6 22-7, ,6 31-8, ,1 5-4, ,8 23-1, ,5 24 5, ,2 2 6, ,5 27 5, ,2 11 2, ,9 1-3, ,2 23-9, , , Absolutna najniższa temperatura powietrza: -13,7 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +26,5 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 40,2 C; średnia roczna amplituda temperatury powie- 10

11 trza: 19,3 C. Liczba dni przymrozkowych: 18, czas trwania okresu bezprzymrozkowego 165 dni. Tabela Wiatr 2016 Średnia Maksymalna Przeważający prędkość dobowa prędkość kierunek wiatru 1 4,2 30,8 30 ESE 2 5,4 34,0 9 N 3 2,8 28,6 5 N 4 4,0 24,6 17 N 5 3,3 18,3 30 N 6 3,2 28,2 17 N 7 2,2 21,5 11 N 8 2,6 18,3 29 N 9 3,6 26,4 30 N 10 3,8 21,5 24 N 11 4,7 29,1 5 N 12 3,8 27,3 5 N Średnia roczna prędkość wiatru: 3,64 m s -1 ; średnia wieloletnia prędkość wiatru: 4,77 m s -1. Najwyższa prędkość wiatru: 30,8 m s -1 (110,9 km h -1 ) :00 do 22:00. Dane online: Obraz online: Fot Stacja na Skrzycznem (fot. G. Durło) 11

12 5.2. Wisła - Wyrchczadeczka Nazwa posterunku: Wyrchczadeczka Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Wisła; Leśnictwo: Wyrchczadeczka Piętro klimatyczne: umiarkowanie chłodne Forma terenu: grzbiet górski Lokalizacja: N; E; H = 675 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,2-34,8 16, ,1 +28,0 16, ,8-37,4 7, ,4-33,6 11, ,6-11,8 20, ,0-56,4 31, ,1-55,4 18, ,7-49,8 5, ,2-48,8 16, ,2 +37,9 15, ,0-33,3 14, ,0-20,5 33, Suma roczna opadów: 830 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 512,5 mm; średnia wieloletnia suma roczna: 1120 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: -290,0 mm; najwyższy dobowy opad: 33,6 mm ( ); liczba dni z opadem atmosferycznym: 210; najwyższa suma miesięczna 106,2 (październik); suma opadów w ciepłej części roku 413 mm, w zimnej części roku 417,0; obfitość opadów 3,95, wskaźnik nierównomierności 69,10 (duża nierównomierność); wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 41,37 (wilgotno). Średnia roczna temperatura powietrza: 7,57 C; średnia wieloletnia temperatura powietrza: 6,4 C; odchylenie od średniej wieloletniej temperatury powietrza: +1,17 C; początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas trwania okresu wegetacyjnego: 188 dni. 12

13 Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury ,1 +0,4 4, ,8 +4,0 5, ,5 +1,5 6, ,1 5, ,4 +1,0 10, ,6 +2,2 10, ,0 +1,1 6, ,7 +0,2 11, ,6 +3,0 9,4 10 9,0 3,6 6,1-1,1 5,4 11 4,9-0,9 2,5 +0,1 5,8 12-0,4-5,2-2,7-0,7 4,8 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < ,7 1-2, ,2 21-8, ,1 26-9, Średnia roczna maksymalna temperatura powietrza 11,7 C, średnia roczna minimalna 3,9 C. Absolutna najniższa temperatura powietrza: -12,9 C ( ); absolutna najwyższa temperatura powietrza: +31,7 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 44,6 C; średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 19,7 C; liczba dni przymrozkowych: 15, czas trwania okresu bezprzymrozkowego 143 dni. Średnia roczna wilgotność względna 13

14 powietrza wyniosła 86,2%. Średnia roczna maksymalna i minimalna wilgotność względna w 2016 roku wyniosły odpowiednio 95,9% oraz 72,0%. Tabela Wiatr 2016 Średnia Maksymalna Przeważający prędkość dobowa prędkość kierunek wiatru 1 0,4 10,7 30 SW 2 0,7 15,2 9 S 3 0,6 12,1 5 S 4 0,7 12,1 17 N 5 0,6 9,5 30 NNW 6 0, E 7 0,5 10,7 6 NNW 8 0,6 10,3 20 NNW 9 0,3 8,1 4 E 10 0,4 9,4 24 S 11 0,7 15,6 19 S 12 0,5 15,2 27 SSW Średnia roczna prędkość wiatru: 0,51 m s -1, średnia wieloletnia prędkość wiatru: 1,1 m s -1, najwyższa prędkość wiatru: 15,6 m s -1 (56,2 km h -1 ) Dominujący kierunek napływu powietrza z kwadrantu północnego i południowego. Dane online: Fot Stacja na Wyrchczadeczce (fot. G. Durło) 14

15 5.3. Wisła Malinka Nazwa posterunku: Wisła Malinka Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Wisła; Leśnictwo Wisła Malinka Piętro klimatyczne: umiarkowanie ciepłe Forma terenu: dno doliny Lokalizacja: N; E; H = 536,0 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,4-55,1 8, ,2 +42,2 24, ,0-34,0 7, ,8-15,7 12, ,6-10,4 31, ,2-91,8 10, ,6 +8,9 28, ,4-57,8 20, ,5-33,1 19, ,4 +86,4 33, ,4-41,7 15, ,2-38,1 12, Suma roczna opadów: 1060,7 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 556,0 mm; średnia wieloletnia suma roczna opadów: 1138 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: -77,3 mm; najwyższy dobowy opad: 31,0 mm ( ); liczba dni z opadem: 244 Najwyższa suma miesięczna 173,6 mm (lipiec); suma opadów w chłodnej części roku 504,6 mm; obfitość opadów 4,34; wskaźnik nierównomierności opadów 41,3 (średnia nierównomierność). Wskaźnik Voge- Danielsa 77,1 (bardzo wilgotno). Średnia roczna temperatura powietrza: 7,5 C; średnia wieloletnia temperatura: 6,2 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +1,3 C; początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: , czas trwania okresu wegetacyjnego:

16 Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1 0,0-6,9-3,1 +0,5 6,9 2 5,5-0,8 2,3 +4,7 6,3 3 6,5-1,3 2,7 +1,7 7,8 4 12,9 1,5 7,1 +1,3 11,4 5 18,0 5,6 11,8 +1,1 12,4 6 22,3 9,1 16,0 +2,5 13,2 7 22,5 11,3 17,0 +1,8 11,2 8 21,6 9,3 15,3 +0,6 12,3 9 20,4 8,6 13,9 +2,8 11,8 10 9,9 3,2 6,4-0,7 6,7 11 5,9-0,3 3,2 +1,0 6,2 12 0,7-5,9-2,6-0,7 6,6 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , ,9 22-9, ,1 31-5, ,8 5-4, ,4 23-0, ,9 25 2, ,1 2 5, ,3 5 2, ,1 11 1, ,6 1-3, , , , , Absolutna najniższa temperatura powietrza: -15,9 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +31,9 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 47,8 C. Średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 20,1 C. Liczba dni przymrozkowych: 24, czas trwania okresu bezprzymrozkowego 140. Najcieplejszy miesiąc: lipiec ze średnią 17,0 C. 16

17 Tabela Wiatr 2016 Średnia prędkość Maksymalna dobowa prędkość Przeważający kierunek wiatru 1 0,7 13,9 31 SW 2 1,0 16,1 9 SW 3 0,9 14,3 5 SW 4 0,9 12,1 17 NE 5 0,9 9,4 7 NE 6 0,8 16,5 17 NE 7 0,7 14,8 29 NE 8 0,6 10,3 20 NE 9 0,5 8,0 6 NE 10 0,7 12,1 4 NE 11 1,1 14,8 21 SW 12 0,8 15,2 2 NE Średnia roczna prędkość wiatru: 0,81 m s -1 (10 metrów n. p. g,); średnia wieloletnia prędkość wiatru: 1,5 m s -1 ; najwyższa prędkość wiatru: 16,5 m s -1 (59,4 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/malinka Fot Stacja w Wiśle Malince (fot. G. Durło) 17

18 5.4. Węgierska Górka Ostre Nazwa posterunku: Ostre Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Węgierska Górka, Leśnictwo: Ostre Piętro klimatyczne: umiarkowanie ciepłe Forma terenu: dno doliny Lokalizacja: N; E; H = 576 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,4 +5,5 13, ,8 +50,4 30, ,2-14,3 7, ,5-27,8 18, ,2-31,4 16, ,6-48,9 25, ,0 6, ,1-60,3 11, ,0-29,5 12, ,5 +63,1 22, ,0-21,0 9, ,1 +15,3 20, Suma roczna suma opadów: 923,35 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 462,0 mm; średnia wieloletnia suma roczna opadów: 970 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: -48,7 mm. Najwyższy dobowy opad: 30,6 mm ( ), liczba dni z opadem: 217; najwyższa suma miesięczna opadów atmosferycznych 125,5 mm (październik); suma opadów w chłodnej części roku 471,9 mm; obfitość opadów 4,25; wskaźnik nierównomierności opadów: 41,5 (średnia nierównomierność). Wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 80,3 (bardzo wilgotno/wybitnie wilgotno). Średnia roczna temperatura powietrza: 8,4 C; średnia wieloletnia: 7,0 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +1,4 C. Początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: , czas trwania okresu wegetacyjnego: 193 dni. 18

19 Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1 0,6-5,9-2,3 +0,5 6,5 2 6,4 0,1 3,1 +4,7 6,3 3 6,9-0,1 3,3 +1,5 7,0 4 13,4 2,4 7,6 +0,8 11,0 5 18,5 6,5 12,1 +0,4 12,0 6 22,7 10,1 16,3 +1,7 12,6 7 22,7 12,1 17,2 +1,0 10,6 8 21,8 10,4 15,7 0,0 11,4 9 20,7 14,1 17,4 +5,4 5,9 10 9,7 6,9 7,9-0,1 2,8 11 6,5 2,7 4,9 +1,9 3,8 12 1,4-4,1-1,3-0,1 5,5 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , ,4 22-8, ,1 31-3, ,4 5-3, ,9 23 0, ,3 24 3, ,6 2 7, ,2 5 4, ,2 11 8, ,2 1 2, ,9 21-7, ,1 10-9, Absolutna najniższa temperatura: -16,6 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +32,3 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 49,2 C; średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 19,5 C. Liczba dni przymrozkowych: 14; czas trwania okresu bezprzymrozkowego 153 dni, najcieplejszy miesiąc: lipiec ze średnią 17,2 C. 19

20 Tabela Wiatr 2016 Średnia prędkość Maksymalna dobowa prędkość Przeważający kierunek wiatru 1 0,8 13,9 30 WSW 2 1,0 16,1 9 WSW 3 0,8 13,0 5 WSW 4 0,7 13,4 17 WSW 5 0,7 8,5 23 WSW 6 0,7 13,0 17 SW 7 0,6 10,3 6 WSW 8 0,5 8,9 5 SW 9 0,1 6,7 4 SW 10 0,1 7,6 19 SW 11 0,3 15,2 21 WSW 12 1,0 13,9 11 WSW Średnia roczna prędkość wiatru: 0,61 m s -1 (3 metry n.p.g.). Najwyższa prędkość wiatru: 15,2 m s -1 (57,96 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/ostre Fot Stacja w Leśnictwie Ostre (fot. G. Durło) 20

21 5.5. Ustroń Nazwa posterunku: Ustroń Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Ustroń, Leśnictwo: Czantoria Piętro klimatyczne: umiarkowanie ciepłe Forma terenu: dno doliny Lokalizacja: N; E; H = 375 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > , ,03 +29, , Suma roczna opadów atmosferycznych: 1475 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 785 mm; średnia wieloletnia suma roczna opadów: 1120 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: +355 mm; najwyższy dobowy opad: 50,8 mm ( ); liczba dni z opadem: 222; najwyższa suma miesięczna 249,9 mm (lipiec); suma opadów w ciepłej części roku 768,0 mm, w chłodnej części roku 707,0 mm; obfitość opadów 6,64; wskaźnik nierównomierności opadów 39,2 (umiarkowana nierównomierność); wskaźnik suchości siedliska Vogel- Danielsa 104 (wybitnie wilgotno). Średnia roczna temperatura powietrza 9,0 C; średnia wieloletnia temperatura powietrza: 7,5 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +1,5 C. Początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas trwania okresu wegetacyjnego: 192 dni. 21

22 Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1 1,4-5,1-1,7 +1,1 6,5 2 7,7 0,9 3,9 +5,5 6,8 3 7,7 0,2 4,0 +2,1 7,5 4 13,9 3,2 8,6 +1,4 10,7 5 19,6 7,6 13,1 +0,4 12,0 6 24,0 11,4 17,7 +2,2 12,6 7 24,4 13,5 18,6 +1,5 10,9 8 23,2 11,6 17,0 +0,1 11,6 9 21,8 10,7 15,4 +2,6 11, ,2 4,5 7,7-1,9 6,7 11 7,2 1,2 4,3 +1,0 6,0 12 2,5-3,3-0,3 +0,9 5,8 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , ,2 22-7, ,1 31-3, ,1 5-2, ,9 23 1, ,3 25 4, ,9 2 8, ,2 5 5, ,9 11 4, ,4 1-1, ,7 21-6, ,1 26-8, Absolutna najniższa temperatura powietrza: -15,6 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +34,3 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 49,9 C. Średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 19,4 C; liczba dni przymrozkowych: 20; czas trwania okresu bezprzymrozkowego:

23 Tabela Wiatr 2016 Średnia Maksymalna Przeważający prędkość dobowa prędkość kierunek wiatru 1 0,5 11,2 30 SE 2 0,6 17,4 7 SE 3 0,4 11,2 6 SE 4 0,4 10,7 17 ESE 5 0,3 8,0 7 SSE 6 0,3 10,3 17 SSE 7 0,2 8,0 14 SE 8 0,2 8,1 28 SE 9 0,2 6,3 4 SSE 10 0,2 8,5 24 ESE 11 0,7 12,1 5 SE 12 0,7 9,4 7 SE Średnia roczna prędkość wiatru: 0,4 m s -1 (3 metry n.p.g.); średnia wieloletnia prędkość wiatru: 1,1 m s -1 ; najwyższa prędkość wiatru: 17,4 m s -1 (62,6 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/ustron Fot Stacja w Nadleśnictwie Ustroń (fot. G. Durło) 23

24 5.6. Ustroń Woleństwo Nazwa posterunku: Woleństwo Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Ustroń, Leśnictwo: Górki Wielkie Piętro klimatyczne: umiarkowanie ciepłe Forma terenu: dno szerokiej doliny Lokalizacja: N; E; H = 318 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,6-28,8 8, ,8 +27,0 14, ,4-10,1 11, ,8-6,3 13, ,0-48,9 24, ,0-140,1 3, ,8-11,1 31, ,4-50,3 20, ,6-74,8 12, ,5 +55,6 30, ,5-69,1 0, ,6-63,8 1, Suma roczna opadów atmosferycznych: 816,0 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 418 mm; średnia wieloletnia suma roczna: 1080 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: -264 mm. Najwyższy dobowy opad: 31,0 mm ( ); liczba dni z opadem: 189. Najwyższa suma miesięczna 145,8 mm (lipiec); suma opadów w ciepłej części roku 400,0 mm, w zimnej części roku 415,4 mm; wskaźnik obfitości opadów 4,31; wskaźnik nierównomierności 41,0 (średnia nierównomierność). Średnia roczna temperatura powietrza 9,8 C; średnia wieloletnia temperatura 7,7 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +2,1 C. Początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas 24

25 trwania okresu wegetacyjnego: 210 dni, wskaźnik suchości siedliska Vogel- Danielsa 59,3 (wilgotne). Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1 1,9-5,1-1,1 +1,3 7,0 2 8,1 2,0 4,7 +6,0 6,1 3 8,2 1,0 4,7 +2,5 7,2 4 14,4 4,1 9,4 +2,3 10,3 5 19,7 8,6 14,0 +1,8 11,1 6 25,4 12,5 19,0 +3,9 12,9 7 25,3 14,2 19,5 +2,8 11,1 8 24,2 12,3 18,3 +2,1 11,9 9 21,4 10,3 15,7 +3,3 11, ,8 5,0 8,4-1,0 6,8 11 8,1 2,0 5,2 +1,8 6,1 12 3,4-2,7 0,2 +1,0 6,1 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , ,7 22-4, ,9 31-3, ,6 5-1, ,9 23 3, ,2 25 5, ,9 2 8, ,3 5 5, ,4 3 4, ,9 1-1, ,6 21-5, ,2 10-7, Absolutna najniższa temperatura: -15,6 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +35,2 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 50,8 C. Średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 20,6 C. 25

26 Liczba dni przymrozkowych: 20, czas trwania okresu bezprzymrozkowego: 174 dni. Tabela Wiatr 2016 Średnia Maksymalna Przeważający prędkość dobowa prędkość kierunek wiatru 1 0,5 11,2 31 W 2 1,0 15,6 9 WSW 3 0,4 12,5 6 W 4 0,3 9,4 17 W 5 0,2 8,9 17 W 6 0,1 8,5 10 W 7 0,2 9,8 6 W 8 0,1 6,7 27 W 9 0,1 7,6 30 W 10 0,2 9,8 25 W 11 0,5 13,0 18 SW 12 0,5 13,9 11 W Średnia roczna prędkość wiatru: 0,34 m s -1 (3 metry n.p.g.); średnia wieloletnia prędkość wiatru: 0,8 m s -1 ; najwyższa prędkość wiatru: 15,6 m s -1 (56,2 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/wolenstwo Fot Stacja w Leśnictwie Górki Wielkie Woleństwo (fot. G. Durło) 26

27 5.7. Ustroń Pruchna Nazwa posterunku: Pruchna Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Ustroń, Leśnictwo: Pruchna Piętro klimatyczne: umiarkowanie ciepłe Forma terenu: rozległy płaskowyż Lokalizacja: N; E; H = 269 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,6-0,4 8, ,1 +64,1 14, ,5 +4,3 7, ,2 +13,2 14, ,9-29,1 22, ,8-41,7 8, ,2 +43,2 42, ,0 +27,3 31, ,3-27,5 19, ,5 +68,9 27, ,1-14,4 13, ,4-5,4 20, Suma roczna opadów atmosferycznych: 897,6 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 529,0 mm; średnia wieloletnia suma roczna: 791 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: +106 mm; najwyższy dobowy opad: 42,7 mm ( ); liczba dni z opadem: 191; najwyższa suma miesięczna 153,2 mm (lipiec); suma opadów w ciepłej części roku 507,50 mm, w chłodnej 390,2 mm; obfitość opadów 4,69; wskaźnik nierównomierności 43,71 (średnia nierównomierność), wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 62,6 (bardzo wilgotne). Średnia roczna temperatura powietrza 9,7 C; średnia wieloletnia temperatura powietrza: 8,7 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +1,0 C. Początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas trwania okresu wegetacyjnego:

28 Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1 1,6-5,3-1,4 +0,3 6,9 2 8,2 2,1 4,8 +5,0 6,1 3 8,6 1,2 4,9 +1,7 7,4 4 14,6 3,9 9,1 +1,1 10,7 5 20,7 8,3 14,2 +1,2 12,4 6 25,0 12,1 18,4 +2,7 12,9 7 25,5 13,8 19,2 +2,0 11,7 8 24,0 12,4 18,0 +0,8 11,6 9 22,4 10,8 16,2 +2,9 11, ,7 5,0 8,3-0,4 6,7 11 8,0 1,9 5,1 +1,7 6,1 12 2,8-2,1 0,4 +0,2 4,9 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , ,8 22-3, ,9 31-2, ,7 5-1, ,1 23 2, ,6 24 5, ,7 11 8, ,8 5 6, ,7 11 3, ,2 1-1, ,8 22-5, ,7 10-6, Absolutna najniższa temperatura: -18,5 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +33,6 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 52,1 C. Średnia roczna amplituda temperatury: 20,6 C, liczba dni przymrozkowych: 21; czas trwania okresu bezprzymrozkowego 180 dni. 28

29 Tabela Wiatr 2016 Średnia Maksymalna Przeważający prędkość dobowa prędkość kierunek wiatru 1 0,3 9,8 30 SW 2 0,7 10,7 7 SW 3 0,3 8,5 6 SW 4 0,2 8,5 17 W 5 0,2 8,5 14 E 6 0,1 6,7 17 SW 7 0,1 8,0 31 SW 8 0,1 6,7 5 WNW 9 0,1 6,7 4 WSW 10 0,2 8,0 5 WNW 11 0,6 9,4 18 SSE 12 0,4 12,1 2 WSW Średnia roczna prędkość wiatru: 0,3 m s -1 (2 metry n.p.g.); średnia wieloletnia prędkość wiatru: 0,8 m s -1 ; najwyższa prędkość wiatru: 12,1 m s -1 (43,6 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/pruchna Fot Stacja w Leśnictwie Pruchna (fot. G. Durło) 29

30 5.8. Bielsko - Wielka Łąka Nazwa posterunku: Zapora Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Bielsko, Leśnictwo: Wielka Łąka Piętro klimatyczne: umiarkowanie ciepłe Forma terenu: dno doliny Lokalizacja: N; E; H = 440 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,4-6,6 10, ,6 +56,0 13, ,0-3,1 12, ,2 +23,4 15, ,4-47,7 16, ,0-89,1 12, ,7 27, ,8-47,2 21, ,0-38,7 17, ,4 +113,6 34, ,9-6,6 21, ,2 12,1 20, Suma roczna opadów: 981,0 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 490 mm; średnia wieloletnia suma roczna opadów: 1010 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: -29,0 mm; najwyższy dobowy opad: 34,4 mm ( ); liczba dni z opadem: 219, najwyższa suma miesięczna 172,4 mm (październik); suma opadów w ciepłej części roku 476,0 mm, suma opadów w chłodnej części roku 504,5 mm; obfitość opadów 4,47; wskaźnik nierównomierności opadów 40,3 (umiarkowana nierównomierność). Średnia roczna: 8,8 C; średnia wieloletnia: 7,7 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +1,1 C, początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas trwania okresu wegetacyjnego: 193, wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 63,22 (bardzo wilgotno). 30

31 Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1 1,2-5,0-1,6 +0,6 6,2 2 7,3 1,0 3,9 +4,8 6,3 3 7,0 0,5 3,8 +1,3 6,5 4 13,1 3,5 8,3 +0,9 9,6 5 18,4 8,0 12,8 +0,4 10,4 6 22,9 11,5 17,1 +1,8 11,4 7 23,1 13,4 17,9 +0,9 9,7 8 22,1 12,0 16,7 +0,1 10,1 9 20,6 11,0 15,1 +2,1 9, ,3 4,3 7,4-1,3 6,0 11 7,2 1,4 4,5 +0,8 5,8 12 2,7-3,4-0,2 +0,3 6,1 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , ,3 22-5, ,1 31-3, ,3 5-2, ,9 23 3, ,6 25 5, ,1 2 8, ,3 5 6, ,8 9 4, ,6 1-1, ,4 21-6, ,9 10-7, Absolutna najniższa temperatura: -16,1 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +33,6 C ( ); absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 49,7 C. Średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 19,5 C, liczba dni przymrozkowych: 22, czas trwania okresu bezprzymrozkowego: 160 dni. 31

32 Tabela Wiatr 2016 Średnia prędkość Maksymalna dobowa prędkość Przeważający kierunek wiatru 1 1,6 18,3 30 S 2 1,9 27,7 7 S 3 1,3 20,6 6 N 4 1,4 16,1 17 SSW 5 1,3 12,1 30 S 6 1,3 18,3 17 S 7 1,3 15,2 11 S 8 1,2 10,3 29 S 9 1,2 13,4 30 S 10 1,0 18,8 25 S 11 1,6 22,4 21 S 12 0,3 16,5 7 S Średnia roczna prędkość wiatru: 1,3 m s -1 (3 metry n.p.g.); średnia wieloletnia prędkość wiatru: 1,2 m s -1 ; najwyższa prędkość wiatru: 27,7 m s -1 (99,7 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/zapora Fot Stacja w Leśnictwie Wielka Łąka (fot. G. Durło) 32

33 5.9. Ujsoły - Nickulina Nazwa posterunku: Nickulina Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Ujsoły, Leśnictwo: Nickulina Piętro klimatyczne: umiarkowanie ciepłe Forma terenu: dno doliny Lokalizacja: N; E; H = 540 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,2-18,5 11, ,2 +63,7 21, ,7-25,3 7, ,8 +3,1 17, ,0 +24,4 27, ,8-54,5 15, , , ,6-8,0 27, ,2-10,9 29, , , ,3-16,2 18, ,7 +3,6 20, Suma roczna suma opadów: 1202,2 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 707,0 mm; średnia wieloletnia suma roczna opadów: 985 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: +217,2 mm, najwyższy dobowy opad: 40,1 mm ( ); liczba dni z opadem: 235, najwyższa suma miesięczna 242,6 mm (lipiec); suma opadów w ciepłej części roku 693,0 mm, w chłodnej części roku 509,2 mm; obfitość opadów 5,11. Wskaźnik nierównomierności opadów 43,2 (średnia nierównomierność), wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 109,4 (wybitnie wilgotne). Średnia roczna temperatura powietrza: 7,0 C; średnia wieloletnia: 6,4 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +0,6 C. Początek okresu wegetacyjnego: 33

34 ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas trwania okresu wegetacyjnego: 181 dni. Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1 0,3-8,3-3,9-0,1 8,6 2 5,8-1,4 2,2 +5,1 7,2 3 7,2-2,1 2,5 +1,4 9,3 4 13,4 0,4 6,8 +0, ,4 3,9 11,1 +0,1 14,5 6 22,6 8,0 15,6 +1,8 14,6 7 22,7 10,4 16,6 +1,1 12,3 8 22,0 8,0 15,0-0, ,6 6,6 13,3 +2, ,1 2,3 6,1-1,2 7,8 11 6,3-1,3 2,8 +0,7 7,6 12 0,1-7,4-3,8-1,7 7,5 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , , , ,3 31-7, ,2 5-6, ,2 23-2, ,9 25 0, ,9 2 3, ,6 5 0, ,7 12-0, ,0 1-5, , , , , Absolutna najniższa temperatura: -20,2 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +31,9 C ( ), absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 52,2 C. Średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 20,5 C. Liczba dni przymrozkowych: 32, okres bezprzymrozkowy: 107 dni. 34

35 Tabela Wiatr 2016 Średnia prędkość Maksymalna dobowa prędkość Przeważający kierunek wiatru 1 0,4 10,7 31 ENE 2 0,9 12,1 10 ENE 3 0,8 13,0 29 ENE 4 0,8 10,3 17 WSW 5 0,7 10,3 5 ENE 6 0,8 13,9 17 WSW 7 0,6 12,5 9 WSW 8 0,6 8,0 5 WSW 9 0,4 8,0 14 ENE 10 0,5 13,0 4 ENE 11 0,9 10,3 28 ENE 12 0,5 17,4 2 ENE Średnia roczna prędkość wiatru: 0,7 m s -1 (3 metry n.p.g.); średnia wieloletnia prędkość wiatru: 1,1 m s -1 ; najwyższa prędkość wiatru: 17,4 m s -1 (62,6 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/nickulina Fot Stacja w Leśnictwie Nickulina (fot. G. Durło) 35

36 5.10. Węgierska Górka - Sikorczane Nazwa posterunku: Sikorczane Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Węgierska Górka, Leśnictwo: Sikorczane Piętro klimatyczne: umiarkowanie ciepłe Forma terenu: dno doliny Lokalizacja: N; E; H = 540 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,6-20,4 20, ,7 +52,7 36, ,2-26,8 7, ,6-18,4 15, ,6-14,4 15, ,2-74,8 17, ,2 +35,2 28, ,8-48,2 18, ,6-33,4 14, ,7 +53,7 14, ,0-30,0 12, ,8 +11,8 18, Suma roczna opadów atmosferycznych: 991,0 mm; suma opadów w okresie wegetacyjnym: 515,0 mm; średnia wieloletnia suma roczna: 790 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: +196 mm; najwyższy dobowy opad: 36,0 mm ( ); liczba dni z opadem: 242; najwyższa suma miesięczna 174,2 mm (lipiec); suma opadów w ciepłej części roku 494,0 mm, w chłodnej 497,0 mm; obfitość opadów 4,1; wskaźnik nierównomierności 37,9 (umiarkowana nierównomierność); wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 77,4 (bardzo wilgotne). Średnia roczna: 7,5 C; średnia wieloletnia: 6,8 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +0,7 C, początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas trwania okresu wegetacyjnego: 183 dni. Wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 77,4 (bardzo wilgotne). 36

37 Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1 1,2-7,1-3,1 +0,7 8,3 2 6,9-1,3 2,2 +5,0 8,2 3 7,6-1,4 2,7 +2,1 9,0 4 14,2 1,4 7,2 +1,5 12,8 5 20,2 5, ,1 15,0 6 24,3 9,0 16,3 +2,6 15,3 7 24,4 10,8 17,0 +1,6 13,6 8 23,1 9,0 15,4 +0,2 14,1 9 22,1 8,2 13,9 +2,6 13, ,8 2,7 6,3-0,8 8,1 11 6,8-1,0 2,9 +1,0 7,8 12 2,2-5,8-2,3 +0,1 8,0 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , ,5 22-8, ,8 31-5, ,0 5-4, ,8 23-1, ,8 24 2, ,0 2 5, ,8 5 3, ,6 11 1, ,1 1-3, , , , , Absolutna najniższa temperatura: -17,1 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +32,8 C ( ), absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 49,9 C. Średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 20,1 C. Liczba dni przymrozkowych: 31, czas trwania okresu bezprzymrozkowego: 141 dni. 37

38 Tabela Wiatr 2016 Średnia prędkość Maksymalna dobowa prędkość Przeważający kierunek wiatru 1 0,8 13,3 30 ENE 2 0,9 15,3 9 ENE 3 0,7 13,0 5 ENE 4 0,7 13,1 17 WSW 5 0,7 7,8 23 ENE 6 0,6 12,2 17 WSW 7 0,6 10,0 6 WSW 8 0,5 8,3 5 WSW 9 0,1 6,9 4 ENE 10 0,1 7,6 19 ENE 11 0,3 14,1 21 ENE 12 0,8 13,1 11 ENE Średnia roczna prędkość wiatru: 0,55 m s -1 (3 metry n.p.g.); średnia wieloletnia prędkość wiatru: 0,6 m s -1 ; najwyższa prędkość wiatru: 15,3 m s -1 (55,1 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/sikorczane Fot Stacja w Leśnictwie Sikorczane (fot. G. Durło) 38

39 5.11. Węgierska Górka - Prusów Nazwa posterunku: Boracza Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach Nadleśnictwo Węgierska Górka, Leśnictwo: Prusów Piętro klimatyczne: umiarkowanie chłodne Forma terenu: grzbiet górski Lokalizacja: N; E; H = 864 m n.p.m. Tabela Opad atmosferyczny 2016 Suma Odchylenie od normy Maksymalny opad dobowy Dni z opadem atmosferycznym > 0,2 0,2-20 > ,2 +2,6 10, ,5 +92,6 31, ,5-15,1 10, ,3 +21,4 22, ,4 +45,3 33, ,8-49,4 17, ,6 +6,5 29, ,7-35,5 37, ,1-11,9 29, ,7 +98,6 39, ,7-22,8 23, ,9-42,9 19, Suma roczna opadów 1231,5 mm (I-V na podstawie danych z posterunku Żabnica oraz modelu opracowanego przez Durło 2012); suma opadów w okresie wegetacyjnym: 690,0 mm; średnia wieloletnia suma roczna opadów: 1178 mm; odchylenie od średniej wieloletniej: +53,5,0 mm; najwyższy dobowy opad: 33,1 mm ( ); liczba dni z opadem: 198, najwyższa suma miesięczna 173,7 mm (październik); suma opadów w ciepłej części roku 674,0 mm, w chłodnej części roku 557,0 mm; obfitość opadów 6,21; wskaźnik nierównomierności opadów 36,1(umiarkowana nierównomierność). Średnia roczna: 6,9 C 9 (I-V z modelu, Durło 2012) średnia wieloletnia: 5,6 C; odchylenie od średniej wieloletniej: +1,3 C. Początek okresu wegetacyjnego: ; zakończenie okresu wegetacyjnego: ; czas trwania okre- 39

40 su wegetacyjnego: 178. Wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 75,62 (bardzo wilgotno). Tabela Temperatura powietrza 2016 Średnia Średnia Średnia Odchylenie Amplituda maksymalna minimalna miesięczna od normy temperatury 1-0,1-7,5-2,8 +1,2 7,4 2 5,9-1,6 2,5 +5,0 7,5 3 6,5-2,2 2,7 +1,8 8,7 4 12,5 0,9 7,1 +1,5 11,6 5 16,6 5,3 9,9-0,2 11,3 6 19,6 9,0 15,0 +2,4 10,6 7 19,1 12,8 15,8 +1,8 6,3 8 18,2 11,8 15,0 +1,3 6,4 9 17,1 11,4 13,8 +3,6 5,7 10 6,9 2,6 4,7-1,8 4,3 11 3,3-0,9 1,4-0,8 4,2 12 0,1-4,3-2,0 +0,2 4,4 Tabela Dni charakterystyczne 2016 (temperatura powietrza) Absolutna Absolutna Max Max Min Min maksymalna minimalna >32 <0 <0 < , , , , ,1 31-7, ,7 5-5, ,1 23-1, ,1 25 8, ,8 2 6, ,0 5 6, ,2 12 3, ,3 1-2, ,4 22-8, , , Absolutna najniższa temperatura: -18,7 C ( ); absolutna najwyższa temperatura: +29,1 C ( ), absolutna roczna amplituda temperatury powietrza: 48,8 C; średnia roczna amplituda temperatury powietrza: 18,6 40

41 C. Liczba dni przymrozkowych: 21, czas trwania okresu bezprzymrozkowego: 160 dni. Tabela Wiatr 2016 Średnia prędkość Maksymalna dobowa prędkość Przeważający kierunek wiatru 1 0,5 17,7 31 SE 2 0,8 20,7 9 NE 3 0,6 16,3 5 NE 4 0,5 12,2 17 SW 5 0,6 10,9 30 SW 6 0,3 14,3 17 SW 7 0,4 7,6 16 SW 8 0,3 7,6 5 SW 9 0,3 6,7 6 SW 10 0,4 9,4 4 SW 11 0,6 11,2 22 SW 12 0,4 10,7 11 SW Średnia roczna prędkość wiatru: 0,51 m s -1 (10 metrów n.p.g.); średnia wieloletnia prędkość wiatru na otwartej przestrzeni: 3,8 m s -1 w lesie (górna warstwa koron) 0,93 m s -1 ; najwyższa prędkość wiatru: 20,7 m s -1 (74 km h -1 ) Dane online: www,weatherlink,com/user/boracza Fot Stacja w Leśnictwie Prusów (fot. G. Durło) 41

42 6. Podsumowanie Średnia roczna temperatura powietrza w Beskidzie Śląskim wyznaczona na podstawie wskaźników z 5 stacji reprezentujących warunki w obrębie masywu Wiślańskiego wyniosła 7,3 C to jest o 1,0 C więcej od średniej wieloletniej dla tego obszaru, Średnia maksymalna (11,6 C) oraz minimalna temperatura powietrza (3,2 C) były w 2016 roku także wyższe od przeciętnej. O nieco wyższych wskaźnikach zadecydowały przede wszystkim warunki temperaturowe okresu wiosennego ze średnią na poziomie 15 o C (norma 10.1 o C). Dość ciepły okazał się mijający rok w strefie regla górnego, o czym świadczy średnia temperatura na Skrzycznem - wyższa od normy klimatycznej o 1,7 stopnia C (tab. 6.1.). Na uwagę zasługują także maksymalne wartości temperatury powietrza, które w dolnych częściach stoków i niektórych dolinach osiągnęły w czerwcu i lipcu nawet 33 stopnie C (tab. 6.1.). Tabela 6.1. Temperatura powietrza 2016 Stacja Średnia roczna Średnia maksymalna Średnia minimalna Absolutna maksymalna Absolutna minimalna Skrzyczne 5,0 8,2 2,4 26,5-13,7 Wyrchczadeczka 7,9 11,7 3,9 31,7-12,9 Wisła Malinka 7,5 12,1 2,7 31,9-15,9 Ostre 8,5 12,6 4,6 32,3-16,6 Ustroń 9,0 13,7 4,7 34,3-15,6 Woleństwo 9,8 14,3 5,3 35,2-15,6 Wielka Łąka 8,0 12,9 4,8 33,6-16,1 Pruchna 9,7 14,4 5,3 33,6-18,5 Nickulina 7,0 12,4 1,5 31,9-20,2 Sikorczane 7,5 13,6 2,4 32,8-17,1 Soszów 7,0 10,7 3,3 29,5-15,6 Boracza 6,9 10,4 3,1 29,1-18,7 Suma opadów w obrębie masywu głównego wyniosła w 2016 roku przeciętnie 940 mm, co stanowi 83% normy wieloletniej. Na uwagę zasługuje bardzo niska suma opadów w okresie wiosennym (kwiecień-czerwiec). W trakcie minionej dekady przyzwyczailiśmy się do okresowych deficytów wody, najczęściej pojawiają się one w okresie letnim i jesiennym, choć tym razem niedobór opadów 42

43 zanotowano wiosną. Na szczęście, w sezonie wegetacyjnym zarówno suma opadu jak i liczba dni z opadem wypadły korzystnie i były zdecydowanie lepsze niż w ostatnich latach. W ciągu 12 miesięcy liczba dni z opadem wyniosła przeciętnie 220, z rekordowym wynikiem po 25 dni w lutym oraz w październiku. Ponadto, suma opadów w lipcu oraz październiku okazały się rekordowo wysokie, w rejonie Czantorii i Stożka osiągnęły blisko 250 mm w każdym z miesięcy! Pod okapem drzewostanu wynik był również bardzo dobry, w obu miesiącach zanotowano sumę opadu na poziomie 190 mm oraz 185 dni z opadem (Obręb Istebna). Te ostatnie wyniki przyczyniły się do tego, że wskaźnik obfitości opadu w 2016 roku w Beskidzie Śląskim wyniósł przeciętnie 4,75 lokalnie nawet powyżej 6,0. Znaczna liczba dni z opadem, szczególnie w rejonie Wisły i Ustronia sprawiła, iż w 2016 roku okresy bezopadowe zdarzały się dość rzadko, najdłuższy ciąg dni bez opadu zanotowano w ostatniej dekadzie września tj. 10 dni. Klimatyczny bilans wodny, uwzględniający przychód wody w postaci opadu oraz straty wynikające z ewapotranspiracji, wyniósł w 2016 roku w reglu dolnym Beskidu Śląskiego średnio +350 mm ( 32 mm), w okresie wegetacyjnym bilans ten kształtował się, w zależności od lokalizacji, na poziomie od +100 mm do nawet +185 mm wody (kwiecień-październik). Obfita w opady jesień, głównie październik, przyczyniła się ostatecznie do korzystnego bilansu na koniec roku. Tabela 6.2. Opady atmosferyczne 2016 Stacja Suma Liczba dni Najwyższy Obfitość Czynnik roczna z opadem opad opadu deszczowy Skrzyczne 892, ,8 4,33 175,2 Wyrchczadeczka 829, ,6 3,91 109,2 Wisła Malinka 1060, ,0 4,36 141,4 Ostre 923, ,6 4,25 107,6 Ustroń 1475, ,8 6,64 153,5 Woleństwo 816, ,0 4,31 82,9 Wielka Łąka 980, ,4 4,47 111,3 Pruchna 897, ,7 4,69 91`,9 Nickulina 1202, ,1 5,11 171,1 Sikorczane 991, ,0 4,09 131,4 Soszów 1125, ,8 5,18 160,7 Boracza 1231, ,4 6,21 177,8 43

44 Tabela 6.3. Wskaźniki fitoklimatyczne 2016 Stacja JED 3 HAI Wn J Skrzyczne 13,67 68,59 38,98 202,7 Wyrchczadeczka 7,29 41,37 69,10 176,0 Wisła Malinka 7,98 77,15 41,34 368,1 Ostre 7,84 80,29 41,51 280,5 Ustroń 11,26 104,85 39,20 755,0 Woleństwo 5,62 59,30 41,00 166,9 Wielka Łąka 7,81 63,22 40,32 345,1 Pruchna 2 7,11 62,95 43,71 305,7 Nickulina 8,81 109,44 43,15 402,0 Sikorczane 5,98 77,42 37,92 338,0 Soszów 10,1 79,54 38,94 484,7 Boracza 14,35 75,62 36,13 476,8 2 liczono wg oryginalnego wzoru Schmucka (warunki wyżynne wskaźnik 500) 3 średnia wartość wskaźnika za okres od V do IX Patrząc na wartości wskaźników fitoklimatycznych należy zauważyć, że miniony rok był stosunkowo korzystny dla wegetacji roślin; wskaźnik suchości siedliska Vogel-Danielsa utrzymywał się na bezpiecznym dla świerka poziomie w granicach od Czynnik deszczowy Langa (1920) również potwierdza te spostrzeżenia, choć jego wymowa ma bardziej charakter strefowy i dotyczy większych obszarów. Z kolei wartości wskaźnika uwilgotnienia Schmucka lokują się w przedziale określanych jako warunki suche co wynika z jednej strony ze zmodyfikowanej przez autora metody obliczania, z drugiej odmiennymi obecnie warunkami pluwialnymi od tych, jakie panowały w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Przy tej okazji warto zwrócić uwagę na dużą rozbieżność między indeksami opadowymi w rejonie Ustronia i Wisły a Żywca i Rajczy. Okazuje się, że warunki orograficzne oraz kierunek napływu powietrza mają decydujący wpływ na przestrzenny rozkład opadów w Beskidzie Śląskim, to z kolei pociąga za sobą wartości niektórych wskaźników. Nie po raz pierwszy spotykamy się z sytuacją, że suma miesięczna opadu po wschodniej (180 mm) i zachodniej (240 mm) stronie Masywu Wiślańskiego różnią się od siebie o jedną czwartą. 44

45 Do najgroźniejszych sytuacji pogodowych zagrażających ekosystemom leśnym w 2016 roku w Beskidzie Śląskim należy zaliczyć: 1. Nadzwyczajnie ciepły luty, szczególnie w dolnej części regla dolnego, średnia miesięczna wyniosła wówczas powyżej 4,5 stopnia C, średnia maksymalna w Górkach Wielkich osiągnęła aż 8,1 o C, wynik ten należy uznać za rekordowy (drugie miejsce po 1990 roku). Warunki te zainicjowały pojawy fitofenologiczne w części zaroślowej wzdłuż cieków wodnych i w dolnych częściach stoków do wysokości 600 m n.p.m. 2. W dniach 7-9 lutego 2016 roku w godzinach dziennych oraz wieczornych, średnia prędkość wiatru wyniosła od 14,0 do 18 m/s (6 godzin) a maksymalna 34,1 m/s o godzinie 18:00 czasu lokalnego 9 lutego na Skrzycznem. 3. Ubogi w opady atmosferyczne czerwiec, szczególnie w dolnej części regla dolnego, lokalnie suma opadów nie przekroczyła 35 mm, przy średniej wieloletniej w tym piętrze klimatycznym na poziomie 130 do 145 mm. 4. Wyjątkowo obfita w opady atmosferyczne ostatnia dekada lipca, sprawiła, że poziom wód w korytach rzek przekroczył stany alarmowe, zanotowano ponadnormatywne przepływy w Lipowej, lokalnie ruchy wierzchnich warstw gleby na stromych odsłoniętych zboczach o ekspozycji zachodniej i północno-zachodniej, zwiększona erozja w strefie środkowych części stoków o ekspozycji wschodniej w masywie Skrzycznego i Baraniej Góry. 5. Wyjątkowo obfita w opady śniegu pierwsza dekada października, sprawiła, że większość drzew liściastych została obciążona w nadmierny sposób, w wielu miejscach (do wysokości 800 m n.p.m.) odnotowano złamania gałęzi i konarów drzew, które nie zrzuciły aparatu asymilacyjnego. 6. W dniu 4 listopada, na stacji Skrzyczne zarejestrowano wiatr wiejący ze średnią prędkością 13,4 m/s (6 godzin) a maksymalną wartość zanotowano między godziną 03:00 a 08:00 tj. 29,1 m/s (średnia z 10 minut), o 05:00 chwilowa prędkość (3 minuty) wyniosła 32,1 m/s. 45

46 7. Objaśnienia 1. Czynnik deszczowy Langa R LAN t gdzie: R r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); t średnia roczna temperatura powietrza ( o C) Klasa Wartość wskaźnika Langa Stopień wilgotności klimatu 1 < 40 Suchy Wilgotny 3 > 160 Mokry 2, Wskaźnik nierównomierności opadu Wn (%) i 12 i 1 Wn Rr Ri R r gdzie: Ri suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); Rr suma roczna opadu Atmosferycznego (mm) Klasa Typ rozkładu Stopień nierównomierności opadu atmosferycznego 0-20 Rozkład równomierny Umiarkowana nierównomierność Średnia nierównomierność Duża nierównomierność Bardzo duża nierównomierność 5 >100 Wyjątkowo duża nierównomierność 6 3. Współczynnik suchości siedliska Vogel-Danielsa 12 N j HAI T 10 j gdzie: Nj suma opadów atmosferycznych w lipcu (mm); Tj średnia miesięczna temperatura powietrza w lipcu ( o C), 46

47 Klasa Wartość wskaźnika Warunki wilgotnościowe 1 < 20 Skrajnie suche Umiarkowanie suche Wilgotne Bardzo wilgotne Wybitnie wilgotne 4. Współczynnik uwilgotnienia Schmucka J (zmodyfikowany) J R ( Rr 655) R L Z gdzie: R r suma roczna opadu atmosferycznego (mm); R L- suma opadu atmosferycznego miesięcy ciepłej części roku (IV-IX) (mm); R L- suma opadu atmosferycznego miesięcy chłodnej części roku (X-III) (mm), Klasa Wartość wskaźnika J Warunki 1 < 100 Skrajnie sucha Bardzo sucha Sucha Umiarkowanie wilgotna Wilgotna Bardzo wilgotna 7 > 1100 Skrajnie wilgotna 5. Wskaźnik wegetacyjny Jedlińskiego Pi JED T max T min gdzie: P i suma miesięczna opadu atmosferycznego (mm); T max średnia miesięczna maksymalna temperatura powietrza ( o C); T max średnia miesięczna minimalna temperatura powietrza ( o C) 47

48 8. Bibliografia Durło G Klimat Beskidu Śląskiego. Wyd. Drukrol Kraków. Lang R Verwitterrung und Bodenbildung als Eifuhrung die Bodenkunde. Stuttgart. Okołowicz W Regiony klimatyczne. [W:] Polska Atlas geograficzny, Wyd. PPWK Warszawa. Okołowicz W,, Martyn D Regiony klimatyczne Polski, [W:] Atlas geograficzny. Wyd. PPWK Warszawa. Romer E Regiony klimatyczne Polski, Wybór Prac, T, 3, Wyd. PWN Warszawa, Wiszniewski W,, Chełchowski W Charakterystyka klimatu i regionalizacja klimatologiczna Polski, Wyd. WKiŁ Warszawa, Woś A Klimat Polski. Wyd. PWN Warszawa, Prawa autorskie Dr hab. inż. Grzegorz Durło, Uniwersytet Rolniczy im, H, Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny, Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Al, 29 listopada 46/505, Kraków, tel , fax, , rldurlo@cyf-kr,edu,pl 48