WPŁYW SYSTEMU OGRZEWANIA NA WYNIKI PRODUKCYJNE ORAZ ZAPALENIE SKÓRY PODESZWY STOPY KURCZĄT BROJLERÓW

Transkrypt

1 Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych nr 579, 2014, WPŁYW SYSTEMU OGRZEWANIA NA WYNIKI PRODUKCYJNE ORAZ ZAPALENIE SKÓRY PODESZWY STOPY KURCZĄT BROJLERÓW Monika Michalczuk, Krzysztof Damaziak, Dorota Pietrzak, Artur Żbikowski, Ewelina Berebecka Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Streszczenie. Celem pracy było określenie wpływu systemu ogrzewania kurnika na wyniki produkcyjne kurcząt oraz jakość skóry podeszwy stopy. Badania przeprowadzono na kurczętach Cobb 500, podzielonych w zależności od systemu ogrzewania budynku na dwie grupy: kontrolną kurczęta odchowywano w hali z centralnym systemem ogrzewania oraz doświadczalną kurczęta utrzymywano w hali z ogrzewaniem mieszanym, tzn. zastosowano wspomaganie ogrzewania gazowego ogrzewaniem centralnym. W czasie odchowu kontrolowano warunki zoohigieniczne panujące w halach oraz wyniki produkcyjne stad. Na 5 dni przed ubojem do badań wybrano 200 ptaków z różnych miejsc na halach w celu przeprowadzenia wizualnej oceny jakości skóry podeszwy stóp kurcząt. Wykazano wpływ systemów ogrzewania na różnice wilgotności panujące w budynkach oraz wzrost emisji amoniaku po 21. dniu odchowu w grupie kontrolnej. W grupie doświadczalnej uzyskano poprawę wyników produkcyjnych (większą masę ciała oraz lepsze wykorzystanie paszy na kilogram przyrostu masy ciała, a przez to wyższy wskaźnik EWW). Poprawa mikroklimatu w hali doświadczalnej pozwoliła na ograniczenie zapalenia skóry podeszwy stopy. Słowa kluczowe: brojlery kurze, warunki utrzymania, zapalenie skóry podeszwy stopy, wyniki produkcyjne WSTĘP Jednym z czynników wpływających na wyniki produkcyjne kurcząt brojlerów jest zapewnienie odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza w kurniku. W budynkach, w których odchowywane są kurczęta, mogą występować różne systemy ogrzewania: Adres do korespondencji Corresponding author: Krzysztof Damaziak, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Nauk o Żywności, Katedra Technologii Żywności, ul. Nowoursynowska 159C, Warszawa, krzysiekkd12@wp.pl

2 60 M. Michalczuk, K. Damaziak, D. Pietrzak i inni grzejnikowe, podłogowe, z nagrzewnicami (gazowymi, olejowymi lub wodnymi). Od rodzaju zastosowanego ogrzewania w znacznym stopniu zależą warunki zoohigieniczne panujące w budynku, a także jakość ściółki. Niewłaściwa jakość ściółki może powodować zapalenie skóry podeszwy stopy, co stanowi duży problem w wielkotowarowej produkcji brojlerów. Zapalenie skóry podeszwy stopy (Foot Pad Dermatitis FPD) jest stanem zapalnym przechodzącym w zmiany nekrotyczne na powierzchni podeszwy stopy ptaka [Greene i in. 1985, Abd El-Wahab i in. 2012]. Zmiany te powodują ból i obniżają dobrostan ptaków [Ekstrand i in. 1998, Haslam i in. 2007, Meluzzi i in. 2008]. Literatura dotycząca występowania FPD u brojlerów kurzych i indyczych przedstawia głównie sytuację panującą w poszczególnych krajach. Brak jest informacji, jakie są różnice w brakowaniu kurcząt z powodu zapalenia skóry podeszwy stopy w zależności od systemu ogrzewania zastosowanego w kurniku. Celem pracy było określenie wpływu systemu ogrzewania kurnika na wyniki produkcyjne kurcząt oraz jakość skóry podeszwy stopy. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono na kurczętach Cobb 500, podzielonych na dwie grupy: kontrolną kurczęta ( szt.) odchowywano w hali z centralnym systemem ogrzewania, składającym się z 30 grzejników, pieca o wydajności około 250 kw i pompy przyspieszającej cyrkulację wody o mocy 16 m 3 h 1, oraz doświadczalną kurczęta ( szt.) utrzymywano w hali z ogrzewaniem mieszanym, tzn. zastosowano wspomaganie ogrzewania gazowego ogrzewaniem centralnym, z 4 nagrzewnicami wodnymi każda o mocy 40 kw, piecem, pompami przyspieszającymi obieg wody o mocy 14,7 m3 h i 2 nagrzewnicami gazowymi o mocy 95 kw. Obydwie hale produkcyjne miały tę samą 1 szerokość wynoszącą 11,5 m oraz wysokość średnią wynoszącą 3,75 m, różniły się zaś długością obiektów. Na zakończenie cyklu produkcyjnego w obu halach na 1 m 2 przypadało 14,5 sztuki drobiu. Przez cały czas odchowu kurczęta żywione były ad libitum pełnoporcjowymi mieszankami paszowymi dostępnymi na rynku. Wartość odżywcza mieszanek zmieniała się wraz z wiekiem kurcząt, co przedstawia tabela 1. Ściółkę stanowiła słoma pszenna rozłożona w warstwę o grubości 10 cm. W czasie odchowu kontrolowano warunki zoohigieniczne panujące w halach (temperaturę i wilgotność powietrza oraz zawartość gazów: CO 2, NH 3, H 2 S za pomocą miernika substancji gazowych z sonda do oceny jakości ściółki). W 1., 9., 37. i 44. dniu życia określano masę ciała kurcząt (2% stada), sprawdzano również ich stan zdrowotny, wybrakowane i padłe sztuki diagnozował lekarz opiekujący się stadem. Prowadzono również dokumentację fotograficzną ze szczególnym uwzględnieniem objawów chorobowych i stanu kończyn kurcząt. Na koniec odchowu wyliczono wykorzystanie paszy na 1 kg przyrostu masy ciała oraz europejski wskaźnik wydajności (EWW) według wzoru: masa ciała [kg] przeżywalność [%] / wiek [dni] wykorzystanie paszy ogółem na jednego ptaka [kg] 100. Na 5 dni przed ubojem przeprowadzono wizualną ocenę jakości skóry podeszwy stóp kurcząt według 5-stopniowej skali [Butterworth 2009]. Do badań wybrano 200 ptaków z różnych miejsc na halach (blisko karmideł, blisko poideł, blisko ścian oraz z dala od poideł i karmideł). Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych

3 Wpływ systemu ogrzewania na wyniki produkcyjne oraz zapalenie skóry podeszwy Uzyskane wyniki opracowano statystycznie za pomocą analizy wariancji, liczonej metodą najmniejszych kwadratów, w której został przyjęty czynnik różnicujący, tj. system ogrzewania. Początkowa masa ciała został przyjęta jako współzmienna (mc 1 37 g). Obliczenia wykonano w programie statystycznym SPSS 19.0 PL for Windows. Tabela 1. Wartość pokarmowa mieszanek paszowych Table 1. The nutritional value of feed mixture Składniki Ingredients Starter dzień day Grower dzień day Finisher dzień day EM [kcal] Białko ogólne Crude protein [%] 21,5 19,0 18,0 Metionina Methionine [%] 0,55 0,53 0,49 Lizyna Lysine [%] 1,28 1,19 1,15 Włókno surowe Crude fiber [%] 3,2 3,6 3,8 Oleje i tłuszcze Oils and fats [%] 4,9 6,5 8,0 Witamina A Vitamin A [j.m. kg 1 ] Witamina D 3 Vitamin D 3 [j.m. kg 1 ] Witamina E Vitamin E [mg kg 1 ] WYNIKI I DYSKUSJA W czasie trwania doświadczenia masa ciała kurcząt była kontrolowana czterokrotnie, w pierwszej dobie życia, a potem w czasie zmiany mieszanki paszowej. Różnica w końcowej masie ciała między grupą kontrolną kurcząt a grupą doświadczalną wyniosła średnio 84 g (rys. 1). Jednak po kontroli masy ciała jednodniowych piskląt w czasie zasiedlania wykazano, że kurczęta w grupie doświadczalnej były cięższe o 7 g od kurcząt z grupy kontrolnej, można więc przypuszczać, że początkowa masa ciała będzie miała wpływ na masę ubojową ptaków. Wykonano analizę w programie statystycznym SPSS, celem wyeliminowania wpływu początkowej masy ciała na wyniki doświadczenia gdzie masę piskląt 1-dniowych przyjęto w modelu statystycznym za współzmienną (mc 1 = 0,3757). Analiza ta wykazała, że jeśli pisklęta 1-dniowe w obu grupach miałyby masę ciała 37,57 g, to wyniki kształtowałyby się odwrotnie do otrzymanych, czyli większą masę ciała na koniec chowu osiągnęłyby kurczęta z grupy kontrolnej. Jednak wyniki wykorzystania paszy liczone do rzeczywistych mas ciała kurcząt wykazały wpływ ogrzewania mieszanego na mniejsze wykorzystanie paszy (tab. 2). nr 579, 2014

4 62 M. Michalczuk, K. Damaziak, D. Pietrzak i inni Rys. 1. Fig. 1. Masa ciała Body weight [g] 3000 Grupa kontrolna Control group 2681 Grupa doświadczalna Experimental group Wiek [dni] Age [days] Średnia masa ciała kurcząt [g] Average body weight of chickens [g] Tabela 2. Wpływ systemu ogrzewania na wybrane wyniki produkcyjne kurcząt Table 2. Effect of heating system on chickens selected production results System ogrzewania Heating system Wykorzystanie paszy* Feed Conversion Ratio [kg] Śmiertelność Mortality [%] EWW** EBI [ ] Centralne (grupa kontrolna) Central (control group) 1,80 3, Mieszane (grupa doświadczalna) Mixed (experimental group) 1,75 3, *1 kg paszy na 1 kg przyrostu masy ciała / 1 kg of feed per 1 kg of body weight gain. **Europejski wskaźnik wydajności / European broiler index. Przez cały okres odchowu kurcząt prowadzona była dokumentacja poddawanych sekcji padłych ptaków oraz określono przyczyny ich brakowań. Nie wykazano wpływu stosowanego systemu grzewczego na śmiertelność kurcząt, różnica wyniosła zaledwie 0,03 punktu procentowego. Może to świadczyć o wyrównanym stanie zdrowia kurcząt w obydwu grupach. Od czwartego tygodnia, gdy ściółka uległa znacznemu zużyciu, zaczęto dokładnie obserwować spodnią płaszczyznę podeszwy i palców ptaków, sprawdzano czy występują na nich odgniecenia, pęknięcia, pęcherze itp. Na 5 dni przed ubojem ptaków przeprowadzono wizualną ocenę jakości skóry podeszwy stóp kurcząt według 5-stopniowej skali [Butterworth 2009]. Do badań wybrano 200 ptaków z różnych miejsc na halach (blisko karmideł, blisko poideł, blisko ścian oraz z dala od poideł i karmideł). Wyniki badania przedstawiono na schemacie 1. Stwierdzono wpływ systemu ogrzewania na jakość skóry podeszwy stopy. Najlepszej jakości skóra podeszwy stopy była obserwowana w grupie kurcząt utrzymywanej w budynku z systemem mieszanego ogrzewania. Ulepszony system ogrzewania gazowego nie wpływał na wzrost wilgotności ściółki i pogorszenie warunków zoohigienicznych w budynku, co często diagnozują i zgłaszają producenci drobiu. Podsumowując, wyniki produkcyjne stada kurcząt według EWW były satysfakcjonujące. Większą wartość EWW (o 19,23 pkt.) oszacowano jednak dla grupy doświadczalnej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych

5 Wpływ systemu ogrzewania na wyniki produkcyjne oraz zapalenie skóry podeszwy Ocena jakości skóry podeszwy stopy według 5-stopniowej skali Quality evaluation of foot sole skin by 5-point scale System ogrzewania Heating system Centralne (grupa kontrolna) Central (control group) Mieszane (grupa doświadczalna) Mixed (experimental group) Odparzenia indeks 3 Score index 3 Pęknięcia i odparzenia indeks 4 Cracks and score index 4 Schemat 1. Ocena nasilenia zmian jakości skóry podeszwy stopy Schema 1. Scale for manual (visual) observation of lesions in skin of the foot pads in broilers Analiza statystyczna wyników wykazała brak istotnych różnic między temperaturą panującą w obydwu budynkach w kolejnych tygodniach życia ptaków, która wynosiła od 33 C w pierwszym dniu życia do 18 C w ostatnim tygodniu życia. Czynnikiem mającym wpływ na przewodzenie ciepła jest wilgotność powietrza. Analiza statystyczna wyników wykazała istotne różnice (P 0,01) w wilgotności powietrza w południe, różnica ta wyniosła 9,75 punktów procentowych więcej w grupie kontrolnej pod koniec okresu utrzymania kurcząt, choć przez pierwsze 2 tygodnie więcej pary wodnej w powietrzu wykazano w grupie doświadczalnej. Było to spowodowane pracą nagrzewnic gazowych, podczas której w procesie spalania gazu produktem ubocznym jest para wodna. Większa zawartość pary wodnej w powietrzu w pierwszych dniach odchowu korzystnie oddziaływała na prawidłowy rozwój piskląt. Wykazano również, że w budynku z ogrzewaniem centralnym trudno jest w pierwszym okresie odchowu utrzymać odpowiednią wilgotność powietrza. Przy ogrzewaniu centralnym zazwyczaj na początku odchowu wilgotność jest zbyt mała, a od 3. tygodnia wzrasta i jest zbyt duża, dlatego ogrzewanie mieszane w budynkach dla brojlerów jest korzystniejsze pod tym względem, w porównaniu z ogrzewaniem centralnym. Badając wpływ systemów ogrzewania, wykazano wzrost emisji amoniaku po 21. dniu odchowu w grupie kontrolnej, co potwierdzają również badania Mitran i innych [2008]. Wyniki codziennej kontroli powietrza w obu halach nie wykazały obecności siarkowodoru podczas całego cyklu produkcyjnego, a poziom dwutlenku węgla nie przekroczył zalecanej normy (2500 ppm), co świadczy o czystym i higienicznym utrzymaniu tych pomieszczeń. nr 579, 2014

6 64 M. Michalczuk, K. Damaziak, D. Pietrzak i inni W dostępnej literaturze brak jest informacji łączących system ogrzewania budynku z jakością skóry podeszwy stopy kurcząt. O tym problemie coraz częściej dyskutują naukowcy, o czym świadczą wyniki ich badań dotyczące zmian chorobowych skóry podeszwy stopy (FPD) w zależności od jednostek chorobowych uaktywniających pogorszenie stanu zdrowia ptaków [Abd El-Wahab i in. 2012] oraz w zależności od okresu odchowu [Bergmann i in. 2013] czy wielkości obsady ptaków [Estevez 2007, Škrbić i in. 2009]. W ostatnim czasie pojawiła się nowa możliwość ogrzania budynków inwentarskich dzięki wykorzystaniu energii termicznej skał znajdujących się we wnętrzu Ziemi. Energię geotermalną wykorzystuje się najintensywniej na Islandii i Filipinach. Choi i inni [2012] porównywali wpływ zastosowania ogrzewania geotermalnego w budynku z systemem konwencjonalnym stosowanym powszechnie w Korei. Badania wykazały, że ogrzewanie geotermalne zwiększa liczbę upadków kurcząt ze względu na zmniejszenie zawartości tlenu w powietrzu w ostatnich 2. tygodniach odchowu oraz wzrost (P 0,05) zawartości CO 2 i NH 3, pogarszający warunki zoohigieniczne panujące w budynku. WNIOSKI Wykazano, że lepsze wyniki produkcyjne (większą masę ciała oraz mniejsze wykorzystanie paszy na kilogram przyrostu masy ciała, a przez to wyższy wskaźnik EWW) uzyskano w przypadku kurcząt odchowywanych w hali ogrzewanej systemem mieszanym w porównaniu z kurczętami utrzymywanymi w hali z centralnym systemem ogrzewania. Zastosowanie mieszanego systemu ogrzewania pozwoliło również stworzyć lepszy mikroklimat w hali, co miało korzystny wpływ na jakość ściółki. Dzięki temu u kurcząt z grupy doświadczalnej rzadziej występowały problemy z zapaleniem skóry podeszwy stopy i zmniejszyła się liczba przypadków choroby kwalifikowanych do 4. i 5. skali oceny. LITERATURA Abd El-Wahab A., Visscher C.F., Wolken S., Reperant J.M., Beineke A., Beyerbach M., Kamphues J., Foot-pad dermatitis and experimentally induced coccidiosis in young turkeys fed a diet without anticoccidia. Poult. Sci. 91, Bergmann S., Ziegler N., Bartels T., Hubel J., Schumacher C., Rauch E., Brandl S., Bender A., Casalicchio G., Krautwald-Junghanns M.E., Erhard M.H., Prevalence and severity of foot pad alterations in German turkey poults during the early rearing phase. Poult. Sci. 92, Butterworth A., Animal welfare indicators and their use in society. W: (red.) H. Smulders, B. Algers. Welfare of production animals: assessment and management of risks. Food Safety Assurance and Veterinary Public Health Series 5. Wageningen Academic Publisher, Wageningen, Choi H.C., Salim H.M., Akter N., Na J.C., Kang H.K., Kim M.J., Kim D.W., Bang H.T., Chae H.S., Suh O.S., Effect of heating system using a geothermal heat pump on the production performance and housing environment of broiler chickens. Poult. Sci. 91, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych

7 Wpływ systemu ogrzewania na wyniki produkcyjne oraz zapalenie skóry podeszwy Ekstrand C., Algers B., Svedberg J., Rearing conditions and foot-pad dermatitis in Swedish broiler chickens. Prev. Vet. Med. 31, Estevez I., Density allowances for broilers: Where to set the limits? Poult. Sci. 86, Greene J.A., McCracken R.M., Evans R.T., A contact dermatitis of broilers clinical and pathological findings. Avian Pathol. 14, Haslam S.M., Knowles T.G.,. Brown S.N., Wilkins L.J., Kestin S.C., Warriss P.D., Nicol C.J., Factors affecting the prevalence of foot pad dermatitis, hock burn and breast burn in broiler chicken. Br. Poult. Sci. 48, Meluzzi A., Fabbri C., Folegatti E., Sirri F., Survey of chicken rearing conditions in Italy: Effects of litter quality and stocking density on productivity, foot dermatitis and carcase injuries. Br. Poult. Sci. 49, Mitran L., Harter-Deisis J.M., Meisinger J.J., Determining the nitrogen budget and total ammoniacal nitrogen emission from commercial broilers grown in environmental chambers. Poult. Sci. 17, Škrbić Z., Pavlovski Z., Lukić M., Stocking density factor of production performance, quality and broiler welfare. biotechnology in animal husbandry. Biotech. Anim. Hus. 25 (5 6), SPSS, SPSS 19.0 for Windows user s guide, by SPSS Ins. USA. THE INFLUENCE OF HEATING SYSTEMS ON THE PRODUCTION RESULTS AND FOOT PAD DERMATITIS OF BROILER CHICKENS Summary. One of the factors influencing the performance of broiler chicken production is to ensure proper temperature and humidity in the house. Zoohygienic conditions prevailing in the building as well as the quality of the bedding depend to a large extent on the type of heating. Incorrect litter quality can lead to Foot Pad Dermatitis (FPD), which is a big problem in the great scale production of broiler chickens. The aim of this study was to determine the effect of heating system of a chicken house on performance and quality of the skin of foot pads in chickens. The study was conducted on chickens Cobb 500 line, divided into two groups depending on the heating system used in building during rearing. Central heating system for chickens from control group and mixed heating system (gas heating and central heating) for experimental group of chickens were used. Zoohygienic conditions inside the house and the production results of chickens were controlled. 5 days before slaughter 200 birds were selected randomly from different places in the building for detailed evaluation of the quality of the skin of the foot pads. The influence of the heating systems on the humidity level in buildings and increase of ammonia emissions after 21 days of rearing in the control group was confirmed. Throughout the period of chickens rearing, the documentation of dead birds autopsy was conducted and there were defined reasons for their culling. The results showed no effect of the heating system used on mortality of the chickens; the difference was only 0.03 percentage point. In the experimental group production results of chickens (increased body weight and decreased feed converse ratio, and the higher values of the European Broiler Index EBI) was confirmed. nr 579, 2014

8 66 M. Michalczuk, K. Damaziak, D. Pietrzak i inni The influence of the heating system on the result of FPD was stated; the best quality of the feet sole skin was observed in the group of chickens kept in a building with a mixed system of heating. It In this group fewer cases of skin defects of the foot sole, which are rated as 4 and 5 degree of quality, were found. Improved gas heating system did not affect the increase in litter moisture and deterioration of zoohygenic conditions in the building. Air monitoring results did not reveal the presence of hydrogen sulfide during the entire production cycle, and carbon dioxide levels did not exceed 2500 ppm. The test results clearly show, that in the national climatic conditions, using a combination of gas and central heating of the halls, where rearing of broiler chickens takes place, leads to a reduction in defects of the foot sole skin of the birds. Key words: broiler chickens, rearing conditions, Foot Pad Dermatitis, production results Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych