KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE ZARZ DZANIA SYSTEMEM EKSPLOATACJI NA PRZYKŁADZIE FORM PRODUKCYJNYCH DO WIBROPRASOWANIA PREFABRYKATÓW BETONOWYCH

Transkrypt

1 KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE ZARZ DZANIA SYSTEMEM EKSPLOATACJI NA PRZYKŁADZIE FORM PRODUKCYJNYCH DO WIBROPRASOWANIA PREFABRYKATÓW BETONOWYCH MARIUSZ ÓŁTOWSKI, MAREK DOERING Streszczenie Komputerowe systemy zarz dzania eksploatacj stosowane w przedsi biorstwach produkcyjnych s ukierunkowane na osi ganie celów strategicznych firmy, które priorytetowo traktuj podsystem produkcyjny, marketingowy i finansowy. Maszyny traktowane jako główne w kształtowaniu jako ci oraz ilo ci produkowanych wytworów funkcjonuj w okre lonej strategii eksploatacji. Komputerowe wspomaganie systemu eksploatacji maszyn w okre lonym systemie zarz dzania przedsi biorstwa jest podstaw racjonalnej gospodarki rodkami trwałymi. W tym artykule przedstawiono model komputerowo wspomaganego zarz dzania eksploatacj maszyn na przykładzie linii produkcyjnej firmy CEG-TOR z Torunia. Słowa kluczowe: system zarz dzania, system eksploatacji, modułowo, proces zarz dzania 1. Wprowadzenie Przedsi biorstwo jest zło onym systemem gospodarczym składaj cym si z wielu mniejszych składników, najcz ciej w rozwa aniach u ywa si podziału organizacji gospodarczych na podsystemy funkcjonalne. Znaczna cz funkcji realizowana jest w ramach poszczególnych podsystemów i odpowiednich procedur, co jest charakterystyczne dla wszystkich przedsi biorstw prowadz cych działalno produkcyjn. W zale no ci od przyj tego kryterium podziału wyst puje mniejsza lub wi ksza agregacja funkcji w poszczególnych podsystemach i zawartych w nich procedurach. Ka de przedsi biorstwo istnieje dla okre lonego celu, którego syntetycznym miernikiem jest najcz ciej osi gni ty zysk. Przeprowadzone badania potwierdzaj, e na osi gni te wyniki podstawowy wpływ wywiera proces zarz dzania firm. Proces zarz dzania organizacj, podobnie jak jej struktura nie jest jednorodny i statyczny. Obydwa wspomniane tu składniki powinny reagowa dynamicznie na zmieniaj c si strategi firmy, która jest reakcj na zdarzenia zachodz ce w jej otoczeniu. Ka da z organizacji gospodarczych ma okre lony system zarz dzania, który spełnia jej wymagania w zakresie realizacji przyj tej strategii. Systemy zarz dzania stosowane w przedsi biorstwach produkcyjnych s ukierunkowane na osi ganie celów strategicznych firmy, które priorytetowo traktuj podsystemy produkcyjne, marketingowe i finansowe. Jest to szczególnie istotne dla podsystemów, które maj istotny wpływ na przebieg procesu produkcyjnego (logistyka, eksploatacja, narz dzia i przyrz dy) lub nadzoruj rodki trwałe o istotnej, z punktu widzenia firmy, warto ci (utrzymanie ruchu, naprawy, przegl dy) [1].

2 178 Mariusz ółtowski, Marek Doering Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji na przykładzie form produkcyjnych do wibroprasowania prefabrykatów betonowych Znacz ca cz opracowa literaturowych dotyczy zagadnie zwi zanych z obszarem produkcji, który postrzega si jako dostawc okre lonych produktów w okre lonym miejscu i czasie po kosztach akceptowanych przez otoczenie. Mo na uzna, e problemy istniej ce w tym obszarze znalazły ju swoje rozwi zania badawcze i aplikacyjne. Akceptowana filozofia pracy systemów produkcyjnych wedle odpowiednich procedur bez przestojów, spowodowanych awariami maszyn i urz dze, wymaga jako ciowych zmian w zarz dzaniu systemami eksploatacji. Problemy te b d narastały wraz z przybli aniem technologicznym i organizacyjnym firm do standardu systemów zintegrowanego zarz dzania. Je eli do wspomnianych ju przerw w procesie produkcyjnym dodamy jeszcze znacz cy wpływ eksploatacji na koszty, jako i terminy realizacji zada produkcyjnych to doskonalenie rozwi za wspomagania zarz dzania tymi procesami nale y uzna za w pełni uzasadnione. Zasygnalizowane tutaj problemy wskazuj potrzeb bie cego i perspektywicznego doskonalenia rozwi za obejmuj cych kompleksowe zarz dzanie eksploatacj maszyn produkcyjnych w obszarze decyzji operacyjnych, taktycznych i strategicznych. Szczególne znaczenie posiadaj rozwi zania dotycz ce strategii eksploatacji zrobotyzowanych systemów produkcyjnych, których efektywne wykorzystanie w cyklu ycia produktu posiada znaczenie dla zachowania konkurencyjno ci funkcjonowania przedsi biorstwa na globalnym rynku. Strategiczne rozwi zania rotacji zasobów produkcyjnych posiadaj z jednej strony znaczenie z punktu widzenia kosztów amortyzacji linii produkcyjnych, z drugiej za wpływaj bezpo rednio na poziom kosztów eksploatacyjnych rosn cych w miar wydłu ania czasu eksploatacji zło onych i zautomatyzowanych linii produkcyjnych. Z dotychczasowych analiz w przedsi biorstwach wynika, e o ile w du ych firmach prowadz cych działalno wytwórcz na wielk skal konieczne jest doskonalenie systemu eksploatacji maszyn przy pomocy metod komputerowego wspomagania decyzji, to nie wsz dzie wydaje si to by skuteczne. Badane podmioty reprezentuj ce sektor M P, w których rozmiar oraz skala działalno ci determinuj ca ilo maszyn, urz dze oraz zdarze zwi zanych z utrzymaniem sprawno ci oraz niezawodno ci maszyn nie s du e, co powoduje, e na obecnym etapie skomputeryzowanie stosowanych systemów zarz dzania jako ci nie stanowi pilnej potrzeby. W bliskiej przyszło ci taka potrzeba mo e si pojawi i wówczas firmy te podejm proces komputeryzacji systemów zarz dzania eksploatacj maszyn. W szczególno ci wyzwanie to pojawia si ju obecnie przed podmiotami z grupy M P, które chc sta si wiarygodnym partnerem dla przedsi biorstw wytwarzaj cych zło ony produkt finalny, gdzie o powodzeniu przedsi wzi cia i akceptacji warto ci dostarczanej klientom decyduj wszystkie komponenty i podzespoły dostarczane firmie wiod cej integruj cej procesy wytwarzania podzespołów poprzez partnerów reprezentuj cych grup współpracuj cych firm tworz cych wi zi kooperacyjne lub outsourcingowe. W fazie intensywnego rozwoju firm problem standaryzacji oraz integracji i koordynacji dostaw musi by wspomagany zaawansowanymi narz dziami komputerowymi [2]. W praktyce zarz dzania problem zakupu licencji oprogramowania, jego wdro enia i odpowiedniego wykorzystania zakładowych systemów informatycznych zarz dzania eksploatacj maszyn, cz sto nie jest jeszcze skutecznie rozwi zany w odró nieniu od wsparcia narz dziami informatycznymi procesów wytwarzania. Bez wsparcia procesu zarz dzania parkiem maszyn technologicznych niemo liwe jest doskonalenie niezawodno ci maszyn, co warunkuje obni k kosztów wytwarzania oraz wzrost jako ci produktów.

3 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 48, Dlatego te niezb dne jest opracowanie zało e uniwersalnego systemu informatycznego zarz dzania eksploatacj maszyn w zakładzie produkcyjnym, który umo liwiałby kierownictwu gromadzenie i weryfikacj odpowiednich danych wej ciowych, ich przetwarzanie w oparciu o algorytmy oparte na odpowiednich modelach oraz raportowanie parametrów i wska ników przydanych w planowaniu zakupów, remontów, napraw, konserwacji, modernizacji oraz kasacji czy odsprzeda y maszyn. Rozwi zanie tego problemu musi uwzgl dnia równie mo liwo wykorzystania istniej cych standardów specjalistycznych systemów zarz dzania eksploatacj maszyn poprzez odpowiedni implementacj dost pnych rozwi za i ich modyfikacj wynikaj c ze specyfiki problemów eksploatacji zło onych systemów wytwórczych. Przedstawione w tym opracowaniu rozwi zania zostały opracowane na przykładzie firmy bran y kolejowej produkuj cej podzespoły i kompletne składy kolejowe. 2. Wymagania i funkcje systemu informacyjnego utrzymania ruchu Organizacje Utrzymania Ruchu musz si ci gle rozwija i dopasowywa do nowych wymaga. System informatyczny wspomagaj cy utrzymanie ruchu musi spełnia okre lone funkcje, których realizacja zapewnia sprawne działanie monitoringu linii produkcyjnych oraz kontrol niezawodno ci urz dze. Jedn z wa niejszych charakterystyk systemu utrzymania ruchu jest jego niezawodno rozumiana jako zdatno realizacji zaplanowanych funkcji, w okre lonym przedziale czasu i w zdefiniowanych warunkach otoczenia. Przez zawodno systemu lub brak niezawodno ci rozumiemy sytuacj, w ramach której z okre lon cz stotliwo ci mog wyst pi zakłócenia w realizacji funkcji zarz dzania niezawodno ci maszyn. Urzeczywistnienie funkcji systemu, tzn. zachowanie odpowiedniego stanu niezawodno ci jest z zdeterminowane takimi czynnikami, jak: a) Wła ciwy dobór nowo kupowanych urz dze, stopnia ich doskonało ci technicznej oraz niezawodno ci eksploatacyjnej, a tak e stopnia ich dostosowania do realizowanych zada produkcyjnych. b) Stosowany w organizacji system eksploatacji maszyn technologicznych obejmuj cy: szkolenie operatorów, okresowe diagnozowanie, okresowe przegl dy i remonty bie ce, nadzór i konserwacj, zapobieganie nieoczekiwanym awariom oraz sposoby ich sprawnego usuwania, wła ciwe zaopatrzenie, badanie zdatno ci celem racjonalnego wykorzystywania i inne. c) Umiej tno ci planowania przepływów produkcji, zapasów zasobów, zdolno ci produkcyjnych, dzi ki którym mo na unika organizacyjnych przerw w funkcjonowaniu poszczególnych urz dze, powstawania zatorów produkcyjnych, nadmiernego obci enia w skich gardeł", braków w dostawach do stanowisk elementów koniecznych dla ich funkcjonowania (półfabrykatów, przyrz dów, narz dzi, operatorów i in.). Realizacja zasady 3R (wła ciwa rzecz, na wła ciwym miejscu, we wła ciwym czasie) pozwala zminimalizowa przerwy w funkcjonowaniu powodowane przyczynami organizacyjnymi. Jak wynika z powy szego, niezawodno omawianego systemu uzale niona jest od niezawodno ci poszczególnych elementów składowych systemu (maszyn, stanowisk), przy czym mo na tu wskaza dwie grupy czynników maj cych wpływ na niezawodno : Stan pocz tkowy maszyny, jej wła ciwo ci u ytkowe oraz sposób jej eksploatowania, Sprawno systemu planowania zada produkcyjnych.

4 180 Mariusz ółtowski, Marek Doering Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji na przykładzie form produkcyjnych do wibroprasowania prefabrykatów betonowych W przypadku rozpatrywania pierwszej grupy czynników niezawodno poszczególnych stanowisk lub zgrupowa stanowisk mo na charakteryzowa za pomoc takich parametrów, jak: rednie okresy bezawaryjnej pracy. redni czas usuwania pojedynczej awarii. redni czas przestoju spowodowany czynnikami technicznymi. Cz stotliwo awarii w okre lonym przedziale czasu i in. Celowe jest wprowadzenie szeregu działa organizacyjnych zapewniaj cych zwi kszenie niezawodno ci systemu. Przykład takiego działania stanowi mo e utrzymywanie zwi kszonych zapasów umo liwiaj cych kontynuowanie realizacji produktu finalnego w przypadku wyst pienia awarii stanowisk. Ta metoda działania powoduje konieczno wzrostu poziomu stanu zapasów i wynikaj cych z tego kosztów ich finansowania. Celowe jest uwzgl dnienie mo liwo ci outsourcingowych rozwi za zaopatrzenia w elementy składowe montowanego w warunkach zakłóce produktu, poniewa zapasy magazynowe mog sta si niewystarczaj cym ródłem zaopatrzenia. Podej cie takie zwi ksza mo e konkurencyjno produktów pod warunkiem negocjowania korzystnych warunków buforowania awaryjnego zaopatrzenia przez firm logistyczn. Rozwi zania takie stały si konieczno ci w warunkach rozszerzania si standardu zarz dzania produkcj w systemie JiT (Just In Time), co wyst puje coraz cz ciej w zarz dzaniu produkcj najbardziej konkurencyjnych przedsi biorstw np. PESA Bydgoszcz Holding S.A. [3]. Uzupełnieniem tej strategii jest odpowiednie zarz dzanie całym systemem, obejmuj ce nast puj ce funkcje: Planowanie zakupów, profilaktyki, odnowy i wycofywania maszyn w poł czeniu z analiz portfela technologii i konieczno ci jego doskonalenia, systemu diagnozowania, obsługi, konserwacji, remontów, odnowy i wycofywania urz dze z eksploatacji. Odpowiednie przygotowanie operatorów i słu b profilaktyki oraz remontu do zorganizowanego i kompletnego działania w systemie poprzez stworzenie wła ciwego systemu szkolenia, motywowania i oceny. Prowadzenie systematycznego nadzoru, kontroli i monitorowania stanu elementów systemu, dokumentowania, archiwizowania danych, ich porz dkowania oraz udost pniania dla procesu decyzyjnego. Stosowanym obecnie cz sto systemem zarz dzania w organizacji utrzymania ruchu jest system TPM [Total Productive Maintenance Produktywne Utrzymanie Maszyn]. Jego zadaniem jest zapewnienie wysokiej wydajno ci i dyspozycyjno ci maszyn oraz urz dze wchodz cych w skład systemu utrzymania ruchu w przedsi biorstwie. W TPM został ci le wyodr bniony moduł zarz dzania niezawodno ci. Przeznaczony jest do wykonania nast puj cych zada [4]: zadania funkcjonalne: o utrzymywanie urz dze na poziomie zapewniaj cym wymagany termin dostawy produktów wytwarzanych przy u yciu tych urz dze, o utrzymywanie ruchu maszyn w taki sposób, który gwarantuje ich prawidłowe funkcjonowanie przez długi okres, o utrzymywanie urz dze w warunkach gwarantuj cych wymagan jako produktów wytwarzanych przy ich u yciu, zadania kosztowe:

5 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 48, o o wykreowanie planu utrzymania zapewniaj cego minimalny koszt u ytkowania urz dze w ci gu cyklu ycia" urz dze, standaryzacja kosztów utrzymania maszyn, d enie do wprowadzenia zasady, aby koszty te były proporcjonalne do kosztów produkcji, staj c si składnikiem kosztów zmiennych, sterowanie efektywno ci produkcji poprzez zapewnienie utrzymania kosztów zmiennych na poziomie okre lonym przez ci le okre lony ich procentowy udział w sprzeda y produktów, harmonogramowanie czynno ci serwisowania utrzymywania maszyn w taki sposób, aby unika dodatkowych prac płatnych. Proces zarz dzania niezawodno ci powinien by realizowany w trzech obszarach uwzgl dniaj cych zmian poszczególnych charakterystyk systemu, omówionych powy ej, a przede wszystkim: wykorzystywanie informacji o stanie systemu utrzymania ruchu na podstawie dost pnych danych z podsystemu: o o o o o diagnozowania, czyli okre lania aktualnego stanu, genezowania, czyli okre lenia wcze niejszych (przeszłych) stanów. prognozowania (przewidywania), czyli mo liwo ci okre lenia przyszłych stanów z wykorzystaniem maszyn i urz dze w systemie produkcyjnym oraz odpowiednich mo liwo ci ich przetwarzania, np. przy pomocy oprogramowania komputerowego nowoczesnych narz dzi zarz dzania jako ci, okre lenia odpowiednich parametrów maszyn (wska ników) ich przedziałów dopuszczalnych warto ci opracowanych na podstawie wieloletnich do wiadcze przedsi biorstwa b d zawartych w Polskich Normach [24], okre lenia wła ciwych kwalifikacji pracowników wykorzystuj cych maszyny w systemie produkcyjnym, w celu zapobiegania niewła ciwemu u ytkowaniu okre lonemu przez producenta, b d wewn trznym ustaleniom obowi zuj cym w przedsi biorstwie uwzgl dnione powinny by wszystkie działania zwi zane z niezawodnym funkcjonowaniem maszyny w systemie, jak równie powi zania tych działa z poszczególnymi komórkami organizacyjnymi przedsi biorstwa. Dlatego zaproponowano, aby proponowany system podzieli na nast puj ce obszary: o formowanie systemu maszyn technologicznych, o funkcjonowanie systemu maszyn technologicznych (spełnianie okre lonych funkcji zgodnie z obowi zuj c hierarchi ), o reorganizacja systemu maszyn technologicznych. Obszar formowania systemu jest kluczowy, poniewa opracowane tutaj działania w du ej mierze decyduj o bezawaryjnej pracy (przynajmniej z wykluczeniem awarii powodowanych bł dami, b d zaniedbaniami operatora) maszyny lub urz dzenia. Obszar ten ma na celu spełnienie przez maszyn jako elementu podstawowego w hierarchii, a decyduj cego o całkowitej produktywno ci całego systemu, okre lonych warunków technicznych, jako ciowych itp. Precyzowane jest tym samym post powanie w celu osi gni cia tych parametrów zarówno w przypadku maszyny nowo zakupionej do zakładu, jak równie maszyny ju funkcjonuj cej w zakładzie. Przywracanie maszyny ju funkcjonuj cej w przedsi biorstwie do odpowiedniego stanu technicznego odbywa powinno si za pomoc tzw. sesji TPM. Proponuje si równie, aby

6 182 Mariusz ółtowski, Marek Doering Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji na przykładzie form produkcyjnych do wibroprasowania prefabrykatów betonowych sprawdzenie tych warunków odbywało si za pomoc proponowanych we wcze niejszych publikacjach odbiorów: jako ciowego, ekologicznego, ergonomicznego [5,6,7]. Do podstawowych funkcji wymaganych od systemu nale : A. Prowadzenie ewidencji maj tku przedsi biorstwa. B. Zarz dzanie informacj o poszczególnych obiektach. C. Planowanie, przygotowanie i koordynacja obsługi technicznej obiektów. D. Prowadzenie gospodarki cz ciami zamiennymi. E. Planowanie realizacji zlece. F. Kontrola realizacji zlece i wykorzystania rodków. G. Rozliczanie zlece według miejsc ich powstawania oraz ich rodzajów. H. Analiza kosztów remontów. I. Kontrola praw dost pu. J. Współpraca z otoczeniem. System informatyczny utrzymania ruchu zgodnie ze struktur elastycznych współczesnych systemów wytwórczych, czy te koncepcji lean manufacturing powinien mie struktur modułow, która daje mo liwo przyszłej jego rozbudowy i zakupu w zakresie tylko niektórych potrzebnych modułów. Do najcz ciej spotykanych modułów nale : Moduł Urz dze obejmuj cy: 1. wykaz maszyn i wyposa enia, 2. struktur urz dze, 3. hierarchi, 4. zarz dzanie obiektami. 5. Moduł Zlece obejmuj cy: 6. zlecenia naprawy w Utrzymaniu Ruchu. C. Moduł Materiałów obejmuj cy: 7. cz ci zamienne, 8. dostaw towarów, 9. inwentaryzacj. D. Moduł Projekt/Bud et obejmuj cy: 10. planowanie nakładów finansowych na remonty, 11. realizacj bud etów remontowych. E. Moduł Kontraktów obejmuj cy: 12. zakup usług i materiałów, 13. sprzeda. F. Moduł Analizy obejmuj cy: 14. zu ycie materiałów, 15. koszty całkowite, 16. koszty obiektów. Niezb dnym warunkiem wykorzystania elektronicznego przetwarzania danych w procesie konserwacji i remontów jest podział strukturalny urz dze według rodzajów wymaga i rodzajów kosztów. Realizacja procesu strukturyzacji" urz dze odbywa si w module Moduł Urz dze. Moduł ten ma znaczenie kluczowe. Przed przyst pieniem do strukturyzacji maszyn i urz dze nale y przede wszystkim ustali liczb poziomów strukturalnych. W miar wzrostu zró nicowania

7 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 48, elementów maszyn i urz dze, w ramach procesu strukturyzacji, wzrasta zakres i zwi ksza si czas czynno ci gromadzenia danych. Dlatego nale y zawsze rozwa y koszty i korzy ci wynikaj ce z przyj tego wariantu strukturyzacji. Dzi ki temu, e wszystkie urz dzenia, maszyny oraz elementy konstrukcyjne s uj te w postaci struktury hierarchicznej i oznaczone odpowiednim kodem, istnieje mo liwo powi zania wszelkich zlece oraz odpowiadaj cych im reakcji systemu. W ten sposób analiza skutków uszkodze mo e by przeprowadzona bez zwłoki 3. Otoczenie wewn trzne Otoczeniem wewn trznym dla systemu eksploatacji jest struktura podsystemowa organizacji wraz z realizowanymi przez poszczególne podsystemy funkcjami. Podział na podsystemy wynika z realizowanych funkcji. Zakres tan mo e by znacznie zró nicowany. Przykładowo organizacja bardziej rozbudowana mo e w ramach podsystemu gospodarki narz dziowej posiada wydział produkuj cy narz dzia. Przedsi biorstwo małe b dzie posiadało podr czny magazyn narz dzi i ewentualnie ich prost regeneracj. Podobnie jest rozwi zywany problem agregacji poszczególnych funkcji. W wielu polskich firmach ł czy si podsystem produkcji z podsystemem rodki trwałe lub gospodark materiałow z technicznym przygotowaniem produkcji. Zale y to od wielu elementów, które s przedstawione mi dzy innymi w [7]. Ka dy z wymienionych podsystemów funkcjonalnych jest zarz dzany przez przypisany do niego podsystem zarz dzania. Ka dy podsystem dla którego jeste my wstanie okre li, istotne dla jego działania, WE / WY oraz relacje mo emy uwa a za system. Rysunek 1. Struktura przedsi biorstwa traktowanego jako system

8 184 Mariusz ółtowski, Marek Doering Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji na przykładzie form produkcyjnych do wibroprasowania prefabrykatów betonowych 4. Charakterystyka systemu eksploatacji w zakresie realizowanych funkcji Przyporz dkowane dla poszczególnych podsystemów funkcje, w zale no ci od organizacji, mog by realizowane w cało ci, cz ciowo lub nie realizowane w ogóle w poszczególnych podsystemach. Zostały one omówione w pozycji [10]. Dla potrzeb tej publikacji funkcje przypisane systemowi eksploatacji zostały przedstawione szczegółowo. Funkcje podsystemu: - prowadzi klasyfikacj i ewidencj wszystkich rodków trwałych, - proponuje podstawowe wska niki techniczno-ekonomiczne gospodarki rodkami trwałymi, - nadzoruje eksploatacj rodków trwałych, - analizuje dane z monitoringu i podejmuje decyzje, - wnioskuje likwidacj rodków trwałych, - planuje, nadzoruje i realizuje wszystkie rodzaje przegl dów, konserwacji i napraw, - ustala podstawowe normatywy, - ewidencjonuje i rozlicza prowadzone prace, - planuje zaopatrzenie w cz ci zamienne i materiały potrzebne do napraw, - nadzoruje realizacj zamówie w tym zakresie, - wnioskuje i uzasadnia leasing, - wnioskuje i uzasadnia outsourcing, - organizuje magazynowanie cz ci zamiennych ich wydawanie oraz rozliczanie, - planuje zadania inwestycyjne, - organizuje i realizuje zakup maszyn i urz dze oraz szkolenie, - realizuje niezb dne prace budowlano monta owe, - organizuje odbiór rodków trwałych, - organizuje cało prac zwi zan z produkcj i regeneracj cz ci zamiennych, - przygotowuje konstrukcje i technologie napraw. Analizuj c zakres funkcji przypisanych do realizacji systemowi mo na okre li jakie grupy danych powinny do niego wpływa jak równie jakie dane on generuje.

9 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 48, Wspomagany komputerowo system eksploatacji wykorzystywany w przedsi biortwie CEG-TOR. Firma Ceg-Tor, dzi ki dotacji na projekt Uruchomienie innowacyjnego wielokolorowego systemu mieszania betonu licowego Colormix CEG-TOR Toru z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Działanie 4.4: Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym zakupiła lini do produkcji kostki brukowej i galanterii betonowej a wraz z ni technologi produkcji. Rysunek 2. Wygl d głównej strony programu zarz dzaj cego technologi produkcji Istotn cz ci tej linii s formy produkcyjne b d ce matryc nadaj c kształt i wzór produktom oczekiwanym na rynku i one b d przedmiotem artykułu. Wszystkie urz dzenia a wraz z nimi formy produkcyjne obj te s informatycznym zarz dzaniem i kontrol, z mo liwo ci podgl du on-line na odległo co umo liwia m.in. u ytkownikowi i dostawcy linii ci głego monitoringu, analizie sytuacji, wprowadzaniu zmian i usuwaniu usterek. Fima Ceg-Tor jest przedsi biorstwem z bran y budowlanej i zgodnie z jednym z wymogów Dyrektywy 89/106/EWG powinno obligatoryjnie posiada wdro ony System Zakładowej Kontroli Produkcji (ZKP), bez wzgl du na stosowany system oceny zgodno ci. Zgodnie z zasad ZKP, patrz c na struktur przedsi biorstwaw uj ciu systemowym, praktycznie wszystkie elementy /podsystemy/ w firmie /systemie/ podlegaj jej kontroli.

10 186 Mariusz ółtowski, Marek Doering Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji na przykładzie form produkcyjnych do wibroprasowania prefabrykatów betonowych 5.1. Przepływ informacji Firma Ceg-Tor jest firm nale c do grupy M P. W swoim otoczeniu - biznesowej konkurencji posiada firmy od typowo rodzinnych do du ych, z kapitałem zagranicznym. Zatem musi obserwowa rynek przez pryzmat klientów (indywidualnych, hurtowych, instytucji) jak i kapitału i w nim stara si ulokowa własne zasoby, które b d podlega ocenie i przynosi wymierne, finansowe efekty. Decyzje o zakupie formy produkcyjnej s podyktowane przede wszystkim przez trzy czynniki: rynek strategi firmy zu ycie Rysunek 3. Wygl d formy produkcyjnej typu Nostalit Dokładny obraz przepływu informacji w firmie Ceg-Tor jest przedstawiony na rys. 5. Nast pne kroki to: 1. okre lenie parametrów technicznych (kształt, wielko, technologia wykonania) 2. ofertowanie 3. zamówienie 4. odbiór i kontrola jako ci 5. czas eksploatacji (przedzielona okresowymi kontrolami jako ciowymi) 6. regeneracja (wewn trz firmy b d zlecona na zewn trz) 7. odbiór i kontrola jako ci 8. czas eksploatacji (przedzielona okresowymi kontrolami jako ciowymi) 9. wycofanie z produkcji

11 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 48, Zarz dzanie systemem eksploatacji Badaniom b dzie podlega zaznaczony obszar (pkt. 5 8). Przy pojawieniu si nowej formy produkcyjnej na terenie zakładu, ka dorazowo jest wpisywana do programu Zarz dzanie formami w pozycji lista form wraz ze szczegółami (m.in. data, producent, wymiary). Rysunek 4. Wygl d głównej strony programu Zarz dzanie formami Rysunek 5. Wygl d głównej strony programu Zarz dzanie formami c.d.

12 188 Mariusz ółtowski, Marek Doering Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji na przykładzie form produkcyjnych do wibroprasowania prefabrykatów betonowych Po zarejestrowaniu danej formy i przypisaniu jej do danej produkcji, zgodnie z wymogiem programu, nast puje automatyczne naliczanie ilo ci taktów, które wykonała wibroprasa wraz z form. Przy zało onej ilo ci taktów np program automatycznie alarmuje (patrz rys. 4) i operator jest zobowi zany do oceny stanu technicznego. Po pozytywnej ocenie jest nadawany kolejny poziom ilo ci taktów mo liwy do wykonania przez form. Oczywi cie wszystkie powy sze sytuacje s przedmiotem wcze niejszych szkole i bazy do wiadcze i dopiero na tej podstawie istnieje mo liwo przekazania tak przydatnego oprogramowania w r ce operatora. Rysunek 6. Wygl d strony szczegółowej Zarz dzanie formami Gdy nast pi chwilowa niezdatno formy do dalszej produkcji, kolejnym wykonywanym krokiem jest ocena poziomu wad/uszkodze. W tym wypadku firma stosuje dwa tryby: usuni cie wad/uszkodze wewn trz zakładu (proste operacje na małych obszarach: szlifowanie, napawanie, spawanie etc.) usuni cie wad/uszkodze zlecanych na zewn trz (napawanie i szlifowanie na du ych obszarach, ponowne hartowanie i utwardzanie stali. W tym wypadku po ofertowaniu wybiera si najlepszego pod wzgl dem ceny i do wiadczenia. W przypadku wad/uszkodze podlegaj cych gwarancji czy r kojmi forma jest przekazywana producentowi. Po ponownym wł czeniu formy do produkcji, ponawia si kroki dotycz ce kontroli poziomu zu ycia i wybiera si kolejny poziom. I tak a do całkowitego wykorzystania i ostatecznego wycofania z produkcji (złomowanie).

13 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 48, Program poza poziomem eksploatacji i amortyzacji formy umo liwia równie (rys.5 i 6) okre lenie czasu produkcji danego wyrobu w przeliczeniu na 1m 2, wydajno ci danej zmiany produkcyjnej niezb dne do technicznego kosztu wytworzenia TKW. Program pozwala tak e na porównanie stopnia wykorzystanie ró nych form i długo jej ycia (i tym samym jako ci wytworzenia przez dostawców). Rysunek 7. Wygl d strony szczegółowej Zarz dzanie formami przegl d zmiany Rysunek 8. Wygl d strony szczegółowej Zarz dzanie formami detale zmiany

14 190 Mariusz ółtowski, Marek Doering Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji na przykładzie form produkcyjnych do wibroprasowania prefabrykatów betonowych Oczywi cie wszystkie informacje mog zosta zaczerpni te z ka dego miejsca z dost pem do internetu. Podgl d na sytuacj ma zarówno Dyrektor Zakładu jak i Kierownik Produkcji czy Technolog. Na tej podstawie równie istnieje mo liwo oceny stopnia zaanga owania przez operatora spo ród trzech zmian produkcyjnych zarówno pod wzgl dem wydajno ci produkcyjnej i opieki nad parkiem maszynowym. 6. Podsumowanie System eksploatacji niejako deleguje uprawnienia z poziomu redniego szczebla zarz dzania tj. technologa i kierownika produkcji do najni szego z mo liwych poziomów: operatora i samej maszyny. Ponadto jak wskazano na powy szym przykładzie ilo zagregowanych funkcji w tym systemie eksploatacji form produkcyjnych jest du a i ka da z tych funkcji uwzgl dnia współczesny model zarz dzania, bowiem umo liwia wykorzystanie okre lonych danych przez nast puj ce podsystemy: jako ci, technicznego planowania produkcji, organizacji procesu produkcji, gospodarki narz dziowej i materiałowej przetwarzaniu danych i ich przepływie organizacji spraw ekonomiczno-finansowych oraz logistystyki. Dzi ki zbieraniu i przepływowi informacji system eksploatacji form produkcyjnych realizuje: a) bezpo rednio funkcj : zbierania i przetwarzania danych elektronicznych kierownicz przez nasuwanie informacji nakazuj cych podj cie decyzji co do dalszej eksploatacji kontroli rozlicze b) po rednio funkcj : realizacji zada własnych lub/i obcych oraz techniczn i odnowy bazy technicznej Na podstawie ww. przykładu wynika, e zainstalowany system eksploatacji form produkcyjnych w firmie Ceg-Tor jest do zło onym, a jednocze nie z du ymi mo liwo ciami i umiej tno ciami technologiczno informatycznymi. Ka da przewidziana usterka b d awaria pozwala unikn wielotysi czne koszty zwi zane z przestojem i utraconym materiałem (betonem) oraz odpowiednio wcze niej zaplanowa modernizacj, napraw, b d zakup kolejnej formy. Kilka funkcji nie jest wykorzystywane do celów kalkulacyjnych ze wzgl du na ogromn ilo danych. Stosuje si pewne uproszczenia gdy jedna forma jest u ywana niekiedy do produkcji wyrobów w czterech technologiach produkcyjnych (jednokolorowej warstwy licowej, colormix,

15 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 48, płukania i postarzania). Ka d z nich cechuje inny czas produkcji. Ponadto rynek decyduje o powodzeniu jednej technologii nad drug. Jedna forma produkcyjna w zale no ci od wzoru i technologii wykonania pomi dzy 32 tys. zł a 46 tys. zł netto i pozwala wyprodukowa rednio 80tys. m 2. S cennym rodkiem trwałym, st d ich eksploatacja jest istotnym elementem zarz dzania w firmie. 7. Literatura [1] Bojar W. ółtowski M Procesy wspomagania decyzji w zakresie utrzymania ruchu i eksploatacji maszyn PSZW nr 40. [2] Bojar W., Drelichowski L., ółtowski M , Problems of standardization in virtual organizations. Proceedings of Polish Association for Knowledge Management, Bydgoszcz 2010: No. 35.s [3] Drelichowski L., Mierzejewski J., ółtowski M Mi dzyorganizacyjne rozwi zania komunikacji i zarz dzania wiedz jako metoda kompensowania skutków dynamicznego rozwoju PESA Bydgoszcz SA. Wydawnictwa UE Katowice. [4] Grudzewski W, Pietrowski H.: Modułowa organizacja przedsi biorstwa. Zeszyty naukowe IOPM 1989r. [5] Łunarski J. Antosz K. Zarz dzanie niezawodno ci systemu maszyn technologicznych. Technologia i automatyzacja monta u 4/2003, s [6] Muhleman A. P.: Zarz dzanie, produkcja i usługi. PWN W-wa 1997r. [7] Opracowanie w ramach POIG za IV kwartał 2010 Cz II Analiza metod i narz dzi oceny jako ci maszyn na podstawie wst pnych bada empirycznych w wybranym przedsi biorstwie Waldemar Bojar na podstawie: Lunarski J., Antosz K. Ecological, technical and organizational aspects of machine tools repair and modernization. Acta Mechanica Slovaca, Koszyce 2002, s [8] ółtowski M.: Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji w przedsi biorstwie produkcyjnym Komputerowo Zintegrowane Zarz dzanie T.II, Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarz dzania Produkcj Opole 2011 Prac wykonano w ramach projektu POIG nr WND-POIG /09.

16 192 Mariusz ółtowski, Marek Doering Komputerowe wspomaganie zarz dzania systemem eksploatacji na przykładzie form produkcyjnych do wibroprasowania prefabrykatów betonowych THE COMPUTER AID MANAGEMENT SYSTEM AS AN EXPLOITATION EXAMPLE OF PRODUCTIVE FORMS TO VIBROPRESS OF CONCRETE PREFABRICATED ELEMENTS Summary The management applied in productive enterprises with exploitation computer systems be steered on achieving strategic aims of the firm, which treat productive marketing and financial. Machine treated as main in formation quality as well as the quantities of produced products function in definite strategy of exploitation. The computer aid system of machines exploitation in definite management system of enterprise is the basis of rational economy the durable canters. It the exploitation of machines in this article was introduced a model which helps to management on example of production line of CEG TOR Toru company. Key words: system of management, system of exploitation, mods, process of management Mariusz ółtowski Katedra: In ynieria Zarz dzania Wydział Zarz dzania Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy ul.kordeckiego 20, Bydgoszcz mariusz.zoltowski@utp.edu.pl Marek Doering CEG-TOR Toru

17 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 48, MARIUSZ ÓŁTOWSKI Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy LOGISTYCZNY SYSTEM INFORMACJI Streszczenie Przepływy informacyjne w logistyce i ich obj to staj si punktem wyj cia do rozwa a na temat logistycznego systemu informacji LIS (Logistics Information System). Aby wybra informacje najistotniejsze z punktu trafno ci decydowania, o najwi kszej warto ci i w krótkim czasie, nale y zastosowa odpowiednie rodki i techniki informacyjne. Tylko techniki komputerowe s w stanie upora si z tak olbrzymi ilo ci danych i przetworzy je w warto ciowe, u yteczne informacje. Zapewnieniem efektywno ci funkcjonowania systemu LIS jest informatyzacja przedsi biorstw. Odpowiednie wdro enie i zastosowanie rodków i technik informatycznych wspomagaj cych funkcjonowanie LIS gwarantuje polepszenie wydajno ci przedsi biorstwa, przejawiaj cej si w: poprawie szybko ci działa, podnoszeniu jako ci produkcji i poziomu obsługi klienta, zmniejszaniu kosztów a tym samym wzrost konkurencyjno- ci na rynku. Słowa kluczowe: logistyka, system informacji LIS, system informatyczny, system eksploatacji 1. Wprowadzenie Integracja i kompleksowo logistycznego systemu informacji LIS musi odbywa si w relacji do wcze niej wspomnianego otoczenia. Ono nadaje kształt działalno ci przedsi biorstwa poprzez uwzgl dnienie w systemach informacyjnych istotnych problemów ekonomicznych, społecznych, geograficznych, kulturowych itp. Istot logistycznego systemu informacji jest gromadzenie danych i informacji, przechowywanie, odpowiednie przetwarzanie i dystrybuowanie informacji, prezentowanie i podejmowanie optymalnych decyzji koordynuj cych działania logistyczne. Podejmowana decyzja musi dotyczy wszystkich elementów i ogniw systemu logistycznego z uwzgl dnieniem zjawisk zachodz cych w całym ła cuchu dostaw i zmian maj cych miejsce w otoczeniu przedsi biorstwa [1]. Potrzeba poł czenia wszystkich ogniw ła cucha wynika z synergicznego charakteru poszczególnych aspektów działalno ci logistycznej. Zarz dzanie ła cuchem dostaw (SCM Supply chain management), jest okre leniem, które zyskało znacznie na popularno ci pod koniec lat 80, ale do tej pory wzbudza kontrowersje. Zarz dzanie Ła cuchem Dostaw jest cało ci procesów biznesowych od u ytkownika ko cowego przez dostawców ródłowych, którzy dostarczaj produkty, usługi i informacje, które dodaj warto ci dla klientów. Cz sto okre lenie to jest u ywane jako substytut lub synonim dla logistyki. A przecie logistyka w takim przypadku powinna stanowi wspólny obszar decyzyjny. Wówczas szybciej wykorzystywane s wszystkie informacje zwi zane z działalno ci logistyczn, istnieje wi ksza mo liwo gromadzenia ich, szybkiego przesyłania, co prowadzi do trafnego podejmowania decyzji dla wszystkich współpracuj cych przedsi biorstw. le podj ta decyzja w jednym z przedsi biorstw ła cucha

18 194 Mariusz ółtowski Logistyczny system informacji dostaw, powoduje straty i dodatkowe koszty w innych przedsi biorstwach. Rzeteln analiz ci gle nowych problemów i prawidłowo podj t decyzj opart na warto ciowych, odpowiednio zinterpretowanych informacji zapewnia LIS. Warunkiem koniecznym funkcjonowania systemów logistycznych w sposób optymalny jest zastosowanie w tych systemach informatyki. Komputerowe wspomaganie systemów informacyjnych ma strategiczne znaczenie dla przedsi biorstwa. Stosowane techniki i rodki informatyczne umiej tnie wdro one i wykorzystane umo liwiaj, drog przewagi konkurencji, maksymalizowanie zysków zarówno w firmie, w ogniwie ła cucha logistycznego, jak i w całym ła cuchu. Podstawowym zadaniem dla mened era odpowiedzialnego za informatyzacj systemu logistycznego w przedsi biorstwie jest okre lenie zakresu rzeczowego, przedmiotowego dla tych zbiorów danych ródłowych, które maj zasadnicze znaczenie w procesach planowania i koordynacji zarz dzania logistycznego, poprzez monitoring i controlling operacji logistycznych. Informatyzacja w logistyce przedsi biorstw sprowadza si zarówno do tworzenia architektury systemów informatycznych jak i do sposobu wykorzystania ich. 2. Logistyczny system informacji Działalno logistycznego systemu informacji rozpoczyna si od gromadzenia danych niezb dnych w podejmowaniu decyzji. Dane dla systemu logistycznego powinny by uzyskiwane z wielu, ró nych ródeł. Powinny obejmowa całokształt działa logistycznych, a wi c dotyczy mi dzy innymi: procesów zaopatrzenia, magazynowania, produkcji, dystrybucji, marketingu, zbytu, powstawania kosztów. Niezb dne s równie dane pochodz ce od wszystkich przedsi biorstw b d cych podstawowymi elementami ła cucha dostaw z uwzgl dnieniem: dostawców, po redników, spedytorów, dystrybutorów, przewo ników, czyli wszystkich jednostek gospodarczych, które bior udział w wiadczeniu usług logistycznych oraz dane z otoczenia finansowego. Zebrane informacje s przechowywane w zintegrowanych bazach danych przedsi biorstw nale cych do ła cucha dostaw, dopełnieniem tych baz s bazy lokalne i osobiste. Ogólnie bazy danych mo na podzieli na bazy zewn trzne i wewn trzne, na bie co s uzupełnianie i modyfikowanie. Logistyczny system informacji (LIS) posługuje si najnowszymi osi gni ciami z zakresu informatyki i telekomunikacji. Infrastruktura teleinformatyczna obejmuje zarówno rodki techniczne (hardware) jak i wła ciwe dla tych rodków rozwi zania softwarowe (algorytmy, programy, systemy kodowania itp.). Wykorzystuje si tu wszystkie znane media przesyłowe jak: ł cza komutowane, radiowe, satelitarne. Na terenie przedsi biorstw zazwyczaj stosowane s sieci lokalne. Maj one ograniczony zasi g i dotycz budynków poło onych blisko siebie. Przykładem mo e by np. intranet funkcjonuj cy na terenie jednego przedsi biorstwa czy ekstranet ł cz cy dwa obiekty gospodarcze, w których funkcjonuj sieci intranet. W Polsce, głównym sieciowym systemem jest nadal Novell Net Ware. W sieciach rozległych wykorzystywane s komutowane poł czenia telefoniczne, poł czenia satelitarne oraz sieci pakietowe i telefonia komórkowa [2]. Technicznym odpowiednikiem sieci rozległych jest tzw. autostrada informacyjna, tworz ca mo liwo do globalnej komunikacji o charakterze systemowym. Obecnie funkcje te spełnia internet. Aby logistyczny system informacji sprawnie działał oraz zapewniał szybkie przesyłanie

19 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 48, i pozyskiwanie danych, musi by systemem otwartym, umo liwiaj cym poł czenie si zarówno z sieciami lokalnymi jak i rozległymi. Bior c pod uwag powy sze rozwa ania nale y stwierdzi, e najistotniejszymi zadaniami logistycznego systemu informacji jest gromadzenie i przetwarzanie danych, dotycz cych całej działalno ci logistycznej przedsi biorstwa oraz jego makrootoczenia i otoczenia konkurencyjnego, wykorzystuj c wszystkie mo liwe ródła. Ponad to system LIS jest odpowiedzialny za dostarczenie zebranych i przetworzonych danych oraz odpowiednich informacji do zespołów podejmowania decyzji na ka dym szczeblu organizacyjnym. Inn wa n cech logistycznego systemu informacji jest jednolito jego wszystkich elementów, bez wzgl du na to czy s one cz ciami składowymi systemu jednego przedsi biorstwa czy grupy przedsi biorstw, a ich sie informacyjna powinna charakteryzowa si wyra nym sprz eniem zwrotnym i słu y zarówno celom jednostronnego przekazu jak i dwustronnej wymianie informacji w ró nej postaci mi dzy dowolnymi partnerami rynkowymi. Wła ciwo ci systemu LIS, przyczyniaj c si do spójno ci poszczególnych elementów i modułów poł czonych relacjami i powi zaniami a w efekcie do optymalizacji całego systemu jest integracja. Celem, której jest skoordynowanie działa logistycznych przedsi biorstwa realizuj c podej cie systemowe w logistyce z uwzgl dnieniem otwarto ci i elastyczno ci strukturalnej i funkcjonalnej. Zapewnieniem efektywno ci funkcjonowania systemu LIS jest informatyzacja przedsi biorstw. Odpowiednie wdro enie i zastosowanie rodków i technik informatycznych wspomagaj cych funkcjonowanie LIS gwarantuje polepszenie wydajno ci przedsi biorstwa, przejawiaj cej si w: poprawie szybko ci działa, podnoszeniu jako ci produkcji i poziomu obsługi klienta, zmniejszaniu kosztów a tym samym wzrost konkurencyjno ci na rynku. Za spraw dynamicznego rozwoju rodków i technik informatycznych w zakresie sprz tu komputerowego, systemów baz danych, technologii przetwarzania i przesyłania informacji, oprogramowania operacyjnego, systemowego i narz dziowego umo liwia uzyskanie efektu synergii zarówno w systemie logistycznym jak i w logistycznym systemie informacji przedsi biorstwa, kiedy to funkcjonalno ko cowa w/w rozwi za informatycznych staje si pełniejsza i daje wi ksze efekty ni algebraiczna suma elementów składowych. Podsumowuj c na rysunku, przestawili my schemat pogl dowy logistycznego systemu informacji wraz z kanałami informacyjnymi i technikami zbierania informacji z ró nych ogniw ła cucha dostaw [3].

20 196 Mariusz ółtowski Logistyczny system informacji Rysunek 1.Logistyczny system informacji Istotnymi i cennymi ródłami informacji s wszystkie ogniwa ła cucha dostaw, a zwłaszcza odbiorcy ko cowi produktu logistycznego, którzy na podstawie zamówie, zlece dostarczaj najbardziej wiarygodnych informacji o aktualnych tendencjach rynku. Du e znaczenie maj tak e informacje czerpane z kanału marketingowego, słu ce do opracowywania prognoz popytu. Logistyczny system informacyjny opiera si na szeroko poj tej infrastrukturze teleinformatycznej, która jest podstaw stosowania dalszych rozwi za technicznych. Popularn technik wymiany dokumentów jest EDI (Electronic Data Interchange). EDI jako system mi dzyorganizacyjny zapewnia przesyłanie danych i informacji mi dzy przedsi biorstwami realizuj c cele logistycznego działania. Za pomoc tej techniki nast puje zbieranie i przesyłanie informacji prawie w ka dym ogniwie ła cucha dostaw. EDI pozwala osi gn korzy ci dzi ki usprawnieniu obsługi klientów, gospodarki materiałowej przez krótsze terminy dostaw, obni enie poziomu zapasów, trafne i precyzyjne prognozy zbytu, usprawnieniu mo liwo ci stosowania strategii JiT (dokładnie na czas) oraz stosowaniu strategii marketingowych. Technologia EDI oraz koncepcja systemów otwartych pozwalaj realizowa zasad tzw. Integracji progresywnej [4]. W elektronicznej wymianie dokumentów jest wykorzystywana technika automatycznej identyfikacji towarów (AI) wykorzystuj ca kody kreskowe. Technika AI jest wykorzystywana w wielu procesach logistycznych w: zaopatrzeniu, produkcji, transporcie, magazynowaniu, handlu. EDI i AI s ci le ze sob powi zane i s nieodł cznym elementem logistycznego systemu

21 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 48, informacji. Gwarancj efektywnego działania transmisji dokumentów jest dost pno i niezawodno usług sieciowych i telekomunikacyjnych. Wspomaganie logistycznego systemu informacyjnego zapewniaj metody oparte na: sterowaniu produkcj zgodnie ze standardami MRP II (Manufakturing Resource Planning planowanie zasobów produkcyjnych), MRP II Plus (MRP Money Resource Planning rozwini cie MRP II o procedury finansowe, np. cash flow, metoda ABC (ABC Activity Based Costing)), kompleksowym zarz dzaniu jako ci zgodnie z ide TQM (Total Quality Management) oraz standardami norm ISO Inn technik stosowan w systemie LIS jest ł czno satelitarna, zwłaszcza odgrywaj ca du e znaczenie w procesie przewozowym. Transport charakteryzuj cy si du ym rozproszeniem taboru wykorzystuje system nawigacyjny GPS. System ten wraz z sieciami opartymi o ł cza satelitarne zapewnia optymalizacj fizycznego przemieszczania towarów i dokładne okre lenie poło enia przemieszczanych towarów ka dym momencie procesu. Integracja i kompleksowo informatycznych systemów logistycznych musi odbywa si w relacji do wcze niej wspomnianego otoczenia. Ono nadaje kształt działalno ci przedsi biorstwa poprzez uwzgl dnienie w systemach informacyjnych istotnych problemów ekonomicznych, społecznych, geograficznych, kulturowych itp. Samodzielnie działaj cy system LIS w obr bie jednego przedsi biorstwa nie daje przewidywanych efektów. Dokonuj ce si intensywne zmiany w otoczeniu przedsi biorstwa skłaniaj do patrzenia na logistyczny system informatyczny (LIS) jako na moduł zintegrowanego systemu informatycznego zarz dzania (ZSIZ). Istot zintegrowanego systemu informatycznego zarz dzania jest utworzenie nowego jako ciowo systemu zarz dzaj cego gospodarowaniem w przedsi biorstwie, wspomaganego informatycznie, a elementy tego systemu s uzale nione od siebie i od cało ci oraz poł czone odpowiednimi relacjami i powi zaniami w celu dostarczania informacji niezb dnych do podejmowania decyzji. Integracja w ZSIZ odbywa si w dwóch płaszczyznach: funkcjonalnej i fizycznej. W pierwszej z nich ró ne funkcje realizowane s w taki sposób jakby wykonywane były w jednym, pojedynczym systemie. Przejawia si to tym, e uprawniony u ytkownik ma mo liwo dost pu do wszystkich funkcji realizowanych w ZSIZ poprzez jeden spójny interfejs wraz z przeł czaniem si pomi dzy ró nymi zadaniami. Integracja w płaszczy nie fizycznej polega na kompleksowym poł czeniu wszystkich elementów systemu odpowiednim sprz tem komputerowym i oprogramowaniem. ZSIZ stanowi najwy sz form ewolucyjn zastosowania technologii komputerowej do wspomagania procesów zarz dzania w przedsi biorstwie. ZSIZ to otwarty, modułowo zorganizowany kompleksowy system informatyczny, obsługuj cy wszystkie sfery jego działalno ci, pocz wszy od marketingu, planowania i zaopatrzenia poprzez techniczne przygotowanie produkcji i jej sterowanie, dystrybucj, sprzeda, gospodark remontow, prace finansowo ksi gowe i gospodark kadrami, umo liwiaj cy sprawowanie kontroli, przeprowadzanie analiz i podejmowanie wła ciwych decyzji. Modułowa budowa systemu umo liwia etapowe wdra anie poszczególnych, niezb dnych składowych [5]. Najwa niejszymi cechami systemów ZSIZ s : kompleksowy charakter funkcjonalny obejmuje swym zakresem wszystkie obszary działalno ci przedsi biorstwa w ramach struktury funkcjonalnej,

22 198 Mariusz ółtowski Logistyczny system informacji wysoki stopie integracji danych i procesów dotyczy wymiany danych zarówno wewn trz przedsi biorstwa mi dzy odpowiednimi modułami jak i z partnerami rynkowymi oraz z całym otoczeniem w skali makro i najbli szego (konkurencyjnego), budowa modułowa i otwarto umo liwia etapowe wdra anie systemu, tworzenie poł cze z systemami zewn trznymi, charakteryzuje si skalowaln architektur (zazwyczaj klient serwer), elastyczno strukturalna i funkcjonalna zapewnia maksymalne dostosowanie rozwi za sprz towo programowych w ramach struktury technicznej i funkcjonalnej do potrzeb przedsi biorstwa chwili wdra ania systemu jak równie umo liwia jego modyfikacj i dynamiczne dopasowanie przy zmiennych wymaganiach i potrzebach generowanych przez otoczenie, zaawansowanie merytoryczne zapewnia całkowite informatyczne wspomaganie procesów informacyjno decyzyjnych, z wykorzystaniem mechanizmów swobodnej ekstrakcji i agregacji danych, optymalizacji, prognozowania, analizowania, diagnozowania, wyboru wariantów, prezentowania, a tak e praktyczne oparcie systemu na koncepcjach zarz dzania logistycznego i spełnianie wymogów MRP II, zaawansowanie technologiczne gwarantuje stosowanie najnowszych osi gni z zakresu technologii informatycznej (sprz t, programy, systemy operacyjne, techniki umo liwiaj ce tworzenie zestawie, raportów, prezentacji itp.) i bie c modyfikacj, oferuje interfejs graficzny i wykorzystanie ró nych rodzajów baz danych w zale no ci od potrzeb z zastosowaniem najnowszych, odpowiednich narz dzi programistycznych, zgodno z polskim ustawodawstwem, a w szczególno ci w zakresie rachunkowo ci. Typy systemów: Systemy Transakcyjne Przetwarzania Danych TPD (Transaction Processing Data Systems TPS), zwane te Systemami Elektronicznego Przetwarzania Danych) Electronic Data Processing EPD); Systemy Informowania Kierownictwa SIK (Management Informatio Systems MIS), na tym szczeblu rozwoju cz sto uto samiany z Systemami Zarz dzania Relacyjnymi Bazami Danych (Relational Data Base Management Sysytems RDBMS); Systemy Wspomagania Zarz dzania SWZ (Management Support Systems MSS); Systemy Informacyjno Wykonawcze SIW (Executive Information Systems EIS), uto samiane niekiedy z Systemami Wspomagania Naczelnego Kierownictwa (Executive Support Systems ESS); Systemy Eksperckie SE (Expert Systems ES); Systemy Wspomagania Decyzji SWD (Decision Support Systems DSS); Logistyczne Systemy Informacji LIS (Logistics Information Systems LIS); Systemy Sztucznej Inteligencji SSI (Artificial Inteligence Systems), uto samiane cz sto z Systemami Sieci Neuronowych SNN (Artificial Neuron Networks ANN), a tak e systemy umiejscowione nieco na uboczu: Systemu Automatyzacji Biura SAB (Office Automation Systems OAS); Systemy Komputerowego Projektowania SKP (Computer Aided Designing CAD); Systemy Komputerowego Wspomagania Produkcji SKW (Computer Aided Manufacturing CAM);

23 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 48, Systemy Komputerowego Wspomagania In ynierii SKI (Computer Aided Engineering CAE). Rysunek 2. Relacje mi dzy systemami informatycznymi w ZSIZ (IMIS) Relacje i powi zania pomi dzy poszczególnymi typami systemów składaj cych si na ZSIZ (IMIS Intergrated Management Information Systems). 3. Umiej tno wyboru i wdra ania systemów informatycznych. Przyst puj c do budowy informatycznych systemów logistycznych, niezb dne staje si uporz dkowanie i wyodr bnienie odpowiednich struktur systemów i podsystemów. Praktyka wykazała, e przy zło onych systemach gospodarczych nieuchronnie pojawiaj si konflikty na stykach pomi dzy podsystemami. Wła nie zadaniem logistyki jest likwidacja b d ograniczenie i łagodzenie tych konfliktów. S ró ne przyczyny powstawania konfliktów najistotniejsze to: wynikaj ce z ró norodnego rozumienia celów działa w zale no ci od szczebla decydentów, rodz ce si z odmiennego wyobra enia ról mi dzy składnikami wyst puj cymi w systemie, wynikaj ce z dominacji niektórych podsystemów, uwarunkowane historycznie, cz sto wynikaj ce z powi za nieformalnych itp.