kto ma dwie ręce i chęci - z życia, co chce, wykręci

Transkrypt

1 kto ma dwie ręce i chęci - z życia, co chce, wykręci Katarzyna Marciniak-Paprocka

2 1 Dziecko, od momentu urodzenia, aż do chwil kiedy podejmie edukację w szkole musi nabyć wiele umiejętności. Rodzice nie zawsze uświadamiają sobie, jak ważne są codzienne czynności i ćwiczenie podstawowych sprawności w zakresie funkcjonowania ciała, w obrębie motoryki małej i dużej. Jedną z podstawowcyh i niezmiernie ważnych jest lateralizacja. Lateralizacja to inaczej stronność albo mówiąc jaśniej preferencja człowieka w zakresie używania dominującej części ciała (oka, ucha, ręki, nogi). Wiąże się to również z większą aktywnością określonej półkuli mózgowej. Jeśli dominującą stroną jest prawa, znaczy to, że aktywniej pracuje lewa półkula mózgowa i odwrotnie. Myślę, że potraficie Państwo zauważyć, że jedna ręka dziecka jest sprawniejsza dominująca, a druga tym samym pełni funkcję pomocniczą. Rozwój lateralizacji Dziecko nie rodzi się ze sprecyzowaną lateralizacją. Ta stronność kształtuje się wraz wiekiem i nabywaniem przez dziecko nowych umiejętności. Przez dłuższy czas w okresie niemowlęctwa, dziecko jest bilateralne. Nawet fizjoterapeuci zwracają uwagę na to, by rodzice wykonując czynności pielęgnacyjne przy maluchu zmieniali stronę, tak aby w sztuczny sposób nie kształtować asymetrii. Pierwsze sygnały w zakresie dominacji oka, ręki i nogi, które kojarzyć można z lateralizacją obserwujemy około 4 roku życia dziecka. Pierwsza klasa szkoły podstawowej to czas kiedy powinna ustalić się dominacja jednej ręki. U dobrze rozwijających się dzieci, nie posiadających żadnych zaburzeń rozwojowych, proces lateralizacji powinien zakończyć się pomiędzy 12 a 14 rokiem życia. Rodzaje lateralizacji Lateralizacja prawostronna zdecydowanie dominuje prawe oko, prawe ucho, prawa ręka i prawa noga; Lateralizacja lewostronna zdecydowanie dominuje lewe oko, lewe ucho, lewa ręka i lewa noga. Człowiekowi leworęcznemu jest znacznie trudniej w codziennym funkcjonowaniu. Wynika to z tego, że większość populacji na świecie operuje ręką prawą, jako ręką dominującą. Oznacza to tym samym, że chociażby przedmioty codziennego użytku dla dzieci i dorosłych skonstruowane są z myślą o osobach praworęcznych. Pytanie do Państwa praworęcznych, którzy prowadzą auto, czy tak po prostu byłoby wygodnie zmieniać biegi ręką lewa? Już nie pytam, czy czynność byłaby wykonana równie sprawnie jak ręką dominującą? Trudno?

3 2 Zarówno lateralizacja prawostronna, jak i lewostronna jest normą. Jednak w przypadku dzieci leworęcznych należy pamiętać o pewnych zasadach, które mogą w pozytywny sposób wspierać je w nauce szkolnej. 1. Ponieważ dziecko pisząc lewą ręką zasłania sobie napisany tekst można układać kartkę, zeszyt pod skosem, tak by mogło ono kontrolować proces pisania. 2. Niezwykle istotne jest prawidłowe oświetlenie światło przy biurku powinno być umiejscowione centralnie. 3. W ławce szkolnej dziecko powinno siedzieć po lewej stronie, a po prawej mieć sąsiada tak aby podczas pisania, zapewniona była swoboda ruchów. Lateralizacja skrzyżowana układ jest stały, dziecko za każdym razem konsekwentnie wybiera określoną stronę dla danej części ciała, przy czym nie ma zgodności między poszczególnymi elementami, np.: prawe oko i ręka, lewe ucho i noga. Taka sytuacja zdecydowanie sprzyja wystąpieniu trudności w nauce szkolnej. Lateralizacja nieustalona / osłabiona / obustronna ta sytuacja jest najtrudniejszą dla dziecka. Wiąże się z tym, że za każdym razem dziecko staje w sytuacji wyboru i nie potrafi określić którym okiem, uchem, ręką czy nogą powinno daną czynność wykonać więc bez żadnej zasady, losowo, przypadkowo wybiera tą stronę ciała, która mu w danym momencie odpowiada. Kiedy możemy zauważyć zaburzenia w obrębie lateralizacji? Dziecko przy wykonywaniu codziennych czynności posługuje się na zmianę raz ręką lewą, raz prawą; Jest mało sprawne manualnie, nie lubi rysować kredkami, lepić plasteliną wykonywać czynności, które wymagają manipulacji dłońmi; Małej sprawności manualnej towarzyszyć może ogólna niezgrabność w zakresie motoryki dużej, czyli ruchów całego ciała; Dziecko nie potrafi przyswoić pojęć w zakresie orientacji przestrzennej po prawej stronie, po lewej, nad, pod, obok, za, przed; Dziecko błędnie reaguje na polecenia wydawane ze wskazaniem strony chodźmy w prawo, weź do lewej ręki kartkę, a do prawej kredkę itp.; Dlaczego o tym mówimy i z czym wiążą się trudności związane z lateralizacją? Lateralizacja ma największe znaczenie na pierwszym etapie edukacyjnym, kiedy to dziecko uczy się czytać i pisać. Abyście Państwo zobaczyli okiem dziecka, z czym wiąże się stronność w nauce pisania i czytania, proszę zerknąć na schematy poniżej.

4 3 Na schemacie przedstawione są elementy czterech liter. To, jaką literę będziemy mogli przeczytać zależy od umiejscowienia pionowej kreski wobec koła. Czy będzie zamieszczona po jego prawej czy lewej stronie, oraz dodatkowo w przestrzeni na dole, czy na górze okręgu. Tym sposobem powstaną litery: Trudności z lateralizacją wiążą się również z obniżonym rozwojem w koordynacji wzrokoworuchowej. Koordynacja wzrokowo-ruchowa to nic innego jak współdziałanie oka i ręki przy wykonywaniu czynności pisania i czytania przykład ze schematu. Dziecko będzie w efekcie myliło p-b, b-d, d-p, p-g. Pismo może być lustrzane, a w zeszytach wyglądać może to tak. Podpisz obrazek: Na obrazku jest SOK.

5 4 a nie KOS (ta sama ilość liter w wyrazie i zgodność w zakresie poszczególnych składników, tylko kolejność nie taka jak potrzeba co rodzi problem). Pismo może być również chaotyczne i zawierać liczne skreślenia i poprawki. Świadczyć to może o tym, że dziecko spostrzega różnice między tym co zostało napisane a wzorem, ale nie potrafi odpowiednio nanieść poprawek. W związku z tym, oczywiste jest więc, że dziecko może mieć trudności na języku polskim, podczas wykonywania rysunków a z tym wiążą się trudności w matematyce, geografii czy podczas wykonywania ćwiczeń fizycznych. Trudności wykryte we wczesnym etapie w czasie nauki przedszkolnej i wczesnoszkolnej, potraktowane pomocowo w odpowiedni sposób, mają szansę szybko zniwelować się. Jeśli jednak dziecko nie będzie podejmowało adekwatnych (ale bardzo prostych) ćwiczeń to trudność utrwalą się, a problem przerodzi w zaburzenie rozwojowe. Jak sprawdzić lateralizację? To wbrew pozorom jest dość prosta sprawa. Poddajemy dziecko trzem próbom w zakresie oka, ucha, ręki, nogi. OKO 1. zajrzyj czy coś leży na dnie butelki; 2. spójrz przez wizjer czy ktoś nie idzie, 3. przyłóż lunetę/rolkę po ręczniku papierowym i zobacz jak zmienia się świat, UCHO 1. zadzwoń do babci do którego ucha dziecko przykłada słuchawkę?; 2. chodź coś Ci powiem na ucho które ucho nastawi dziecko; 3. weź muszelkę do ucha i posłuchaj jak szumi morze które ucho przyłoży dziecko? RĘKA 1. rzut piłeczką jedną ręką; 2. weź ołówek, kredkę narysuj domek 3. obserwowanie dziecka podczas jedzenia łyżką zupy. NOGA 1. kopnij piłkę do mnie! 2. poskacz na jednej nodze; 3. przesuń nogą do mnie pojemnik leżący na podłodze. Najbardziej korzystnie dla dziecka jest wówczas, kiedy we wszystkich próbach i we wszystkich typach dziecko wykazuje jednorodność, albo prawo albo lewostronność. Co możemy zrobić? usprawnianie motoryki rąk - to wszelkiego rodzaju ćwiczenia, zabawy w których dziecko może manipulować palcami u dłoni np.: malowanie, rysowanie, lepienie, wydzieranie itp.

6 5 rozwijanie koordynacji wzrokowo- słuchowej, orientacji w przestrzeni w ramach ćwiczeń powinno się dbać o sprawność motoryki dużej, czyli ruchów całego ciała (pomocne mogą być zabawy ruchowe pobawmy się w lustro - powtarzaj za mną, zabawy, które sami Państwo pamiętacie z dzieciństwa jak noszenie woreczka wypełnionego grochem na głowie, noszenie piłeczki pingpongowej na łyżce, rzucanie woreczkiem/piłką do celu, zabawa w chowanego, gry zręcznościowe związane z dłońmi bierki, pchełki, układanie puzzli). W dalszej kolejności zadania angażujące bezpośrednio rękę i oko bardziej statyczne, jak: rysowanie szlaczków, obrysowywanie konturów kształtów, zgadki rysunkowe, labirynry, wycinanki, łączenie punktów, kopiowanie przez kalkę techniczną itp. wykształcenie prawidłowego uchwytu ołówka prawidłowy chwyt ołówka jest wówczas kiedy dziecko trzyma go pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym, którego zadaniem jes podtrzymywanie narzędzia piśmienniczego. Ćwiczenia dotyczą palców dłoni co zostało opisane wyżej. wyrobienie nawyków ruchowych związanych z zachowaniem tu drodzy Państwo kłania się nasze zachowanie rodziców przy codziennych czynnościach samoobsługowych, jeśli wyręczamy dziecko w zapinaniu guzików, nie nabędzie tej umiejętności, albo nauczy się to robić, ale stosunkowo późno. Trzeba pozwolić dzieciom na wykonywanie mniej i bardziej precyzyjnych prac w zakresie codziennych czynności. Kiedyś, jak byłam dzieckiem zbierało się jarzębinę i nawlekało na nitkę tworząc korale. Dzisiaj dzieci też wykonują takie czynności, tyle że na terapii pedagogicznej. prawidłowego kierunku w czasie rysowania szlaczków (pisania w szkole) ćwiczenia z kreśleniem linii pionowych od góry do dołu, lini poziomych od lewej do prawej strony, rysowanie okręgów w kierunku przeciwnym do wskazówek zegara, rysowanie szlaczków, pisanie w liniaturze, zeszycie od lewej strony do prawej, stosowanie gier i zabaw, czy też kart pracy z zachowaniem zasad prawidłowego kierunku. kontrolowanie i regulowanie napięcia mięśni w czasie ćwiczeń grafomotorycznych używanie różnych narzędzi piśmienniczych do ćwiczeń, malowanie pędzlem, kredką świecową, pastelą, ołówkiem, kredką drewnianą, mazakiem, palcem, dłonią tak aby ćwiczyć nacisk położony do wytworzenia śladu, by nie był zbyt mocny i zbyt słaby. Jak widzicie Państwo ćwiczenia wspierające lateralizację są proste i nie wymagają wielkiego nakładu finansowego. Wymagają za to dwóch rzeczy cierpliwości i czasu. I znowu do tego czasu wracamy. Czasu spędzonego z Wami! Nawet najdoskonalsze ćwiczenia terapeutyczne, korekycjno- kompensacyjne prowadzone z dzieckiem w szkole nie będą spełniały swojej funkcji, jeśli nie będziecie Państwo pracować z dziećmi w domu. Jak widzicie nie namawiam Was do skomplikowanych rzeczy, ale do zabaw, gier i do niewyręczania dzieci.dadzą sobie radę, wolniej, mniej dokładnie wyćwiczą, tylko dajmy im taką możliwość. Mam nadzieję, że artykuł okazał się Państwu pomocy. Powodzenia!

7 6 Pozdrawiam, Katarzyna Marciniak-Paprocka