Metody planowania dekompresji w locie Analiza metody

Transkrypt

1 Metody planowania dekompresji w locie Analiza metody Paweł Poręba II 29

2 Spis treści Wstęp... 4 Strefy dekompresyjne... 7 Głębokość nurkowania... 8 Streszczenie... 8 Wstęp... 8 Opis wykresów... 8 Porównanie przesyceń w dekompresjach zaplanowanych wg róŝnych parametrów Nurkowania zaplanowane wg. maksymalnej głębokości Nurkowania zaplanowane wg. średniej głębokości... Podejście kombinowane.... Podejście kombinowane w nieregularnych profilach... Wyznaczenie czasu dekompresji... 3 Wstęp... 3 Zestawienie współczynników... 3 Globalne schematy dekompresyjne... 6 Wstęp... 6 Wyznaczenie obszaru dekompresji... 6 Głębokość gazów obojętnych ppig:... 6 Pierwszy moŝliwy przystanek dekompresyjny PMPD:... 6 Głębokość rozpoczęcia dekompresji GRD:... 7 Porównanie przesyceń na pierwszym przystanku dekompresyjnym... 7 Wyznaczenie schematu Nurkowania powietrzne z dekompresją na Nx Nurkowania powietrzne z dekompresją na Nx5 i O Nurkowania trymiksowe Tx2/35 z dekompresją na Nx5 i O Nurkowania trymiksowe Tx8/45 z dekompresją na Nx5 i O Nurkowania trymiksowe Tx5/55 z dekompresją na Tx35/25, Nx5 i O Nurkowania trymiksowe Tx/7 z dekompresją na Tx7/53 Tx35/25, Nx5 i O Nurkowania trymiksowe Tx/7 z dekompresją na Tx5/55 Tx35/25, Nx5 i O Nurkowania trymiksowe z dekompresją na Tx25/X, Tx35/X, Nx5 i O Cząstkowe schematy dekompresyjne... 3 Streszczenie... 3 Wstęp... 3 Omówienie wykresów... 3 Krzywa S... 3 Liniowy schemat dekompresji Arytmetyczny schemat dekompresji Krzywa eksponencjalna Porównanie schematów stosowanych w kolejnych fazach dekompresji Faza deepstopów Faza dekompresji na gazie dekompresyjnym Awaryjna dekompresja na gazie plecowym Podsumowanie Podział strefy 6-m Dekompresja na tlenie Dekompresja w strefie 6-m na Nx Dekompresja w strefie 6-m na gazie dennym

3 Przerwy na gazie o obniŝonym ppo Dodatkowy konserwatyzm w przypadku stosowania krzywej S Krzywa S z przerwą na gazie plecowym: Konserwatywna krzywa S z przerwą na gazie plecowym: Dostosowywanie profilu do warunków nurkowania... 5 Długie dekompresje: Deepstopy: Dekompresja na Nx5: Dekompresja na tlenie i wynurzenie: Porównanie z innymi modelami Model neohaldanowski Modele neohaldanowskie z łatkami deepstopy Pyle: Model ZHL6 z deepstopami z tabelki GUE/WKPP Model ZHL6 z GF... 6 GF 3/ GF/ VPMB Konserwatyzm % NOF RD: z tabelką WKPP RD: z deepstopami wg reguły połówek Podsumowanie porównań Przykłady zastosowania Nurkowanie 6'/66m Tx8/45; Nx5; O

4 Wstęp Metody planowania dekompresji w locie słuŝą do szybkiego, ad hoc zaplanowania dekompresji - przed nurkowaniem lub nawet w trakcie nurkowania. SłuŜą do planowania nurkowań rekreacyjnych a więc relatywnie krótkotrwałych (to znaczy czas denny rzadko przekracza godzinę i nigdy nie przekracza kilku godzin). Dekompresje w locie moŝna stosować wyłącznie na własną odpowiedzialność. Warunkiem bezpieczeństwa jest bardzo dobre opanowanie rachunków wykonywanych w pamięci podczas ćwiczebnego planowania róŝnych dekompresji. KaŜdemu uŝytkownikowi polecam weryfikowanie planów za pomocą arkusza kalkulacyjnego i dekoplanera. Jeśli ktoś świadomy ryzyka chce stosować takie procedury, to poniŝsza analiza moŝe pomóc w wyborze właściwych schematów dekompresyjnych. Nagrodą za wysiłek związany z opanowaniem umiejętności planowania dekompresji w locie jest fakt, Ŝe przy dobrym opanowaniu metody moŝliwości które ona oferuje są ogromne, w wielu aspektach większe niŝ moŝliwości które dają komputery nurkowe. Warunkiem tego jest dobre zrozumienie jak działają dekompresje na nasz organizm. Z tego względu w poniŝszym tekście zrezygnowałem ze zwartego opisu algorytmu planowania dekompresji w locie. Taki algorytm oczywiście moŝna z tekstu wyciągnąć po zapoznaniu się z całością artykułu. Najpowszechniej stosowane są metody propagowane przez Andrew Georgistsisa nazywane Ratio Deco (RD). W istocie nie jest to jedna metoda. Artykuł A. Georgistisa w którym opisane są metody Ratio Deco i Min Deco w istocie jest eklektycznym zbiorem drobnych artykułów opisujących dwie róŝne metody dochodzenia do planu dekompresji. To one są podstawą na której oparłem analizy w tym tekście. Metody planowania dekompresji w locie nie są modelami dekompresyjnymi, wystarczy, Ŝeby dawały poprawne plany w zakresie swojego działania. Po to by zweryfikować ich poprawność naleŝy porównać je z istniejącymi modelami dekompresyjnymi, np. weryfikując wygenerowane profile za pomocą decoplanerów. W poniŝszym artykule poszedłem inną drogą, pokazując bezpośrednio do jakich przesyceń prowadzi ich zastosowanie. Takie podejście pozwala zrozumieć działanie metody od środka, co pozwala na późniejsze jej świadome i elastyczne jej stosowanie. MoŜna przyjąć, Ŝe za punkt odniesienia przyjmuję model stałego krytycznego przesycenia, któremu naleŝy poświęcić kilka słów wyjaśnienia. Zaznaczam, Ŝe podobną analizę moŝna prowadzić z punktu widzenia dowolnych ograniczeń nałoŝonych na przesycenia. W modelach neohaldanowskich zwykle przyjmowano silną zaleŝność pomiędzy ciśnieniem otoczenia a dopuszczalnym przesyceniem w szybkich i średnich tkankach. Z kolei z prostych modeli pęcherzykowych wynika pewne stałe krytyczne przesycenie niezaleŝne od ciśnienia. Bardziej skomplikowane modele pęcherzykowe uwzględniają zaleŝność krytycznego przesycenia od ciśnienia otoczenia, jednak z reguły ta zaleŝność jest bardzo słaba. Warto rozumieć skąd się bierze ograniczenie na krytyczne przesycenie w złoŝonych modelach pęcherzykowych: Po pierwsze to czy pęcherzyk zacznie rosnąć czy nie przy danym przesyceniu zaleŝy od promienia tego pęcherzyka. Tak więc warunek stałego przesycenia oznacza, Ŝe przez całe wynurzenie będą do wzrostu pobudzane pęcherzyki większe od pewnego krytycznego promienia. Jeśli uwzględnimy fakt wynikający z prawa Boyla, Ŝe promień pęcherzyków zmienia się wraz z pierwiastkiem trzeciego stopnia ciśnienia, moŝemy ustalić inny warunek - warunek powstrzymania od wzrostu stałej ilości pęcherzyków. Wtedy otrzymamy dość słabą zaleŝność pomiędzy dopuszczalnym przesyceniem na duŝej głębokości w porównaniu do przesycenia dopuszczalnego na małej głębokości (wg tej zasady dekompresję naleŝałoby planować tak, 4

5 Ŝeby na głębokości 7m dopuszczalne przesycenie było dwukrotnie większe jak na powierzchni, natomiast na głębokości 26m trzykrotnie większe). Wreszcie moŝemy rozwaŝyć fakt, Ŝe jeśli zgodzimy się na podział organizmu na tkanki o róŝnym tempie nasycania, to pęcherzyki powstające w szybkich tkankach mają stosunkowo mniej czasu na wzrost w porównaniu do pęcherzyków powstających w tkankach wolnych. PoniewaŜ w nurkowaniach rekreacyjnych to szybkie tkanki są krytyczne na większych głębokościach, to dopuszczenie do duŝych przesyceń w tej fazie dekompresji prowadzi do wzrostu duŝej liczby pęcherzyków które jednak nie osiągają ostatecznie duŝej objętości i zwykle nie powodują ostrych objawów choroby dekompresyjnej. Niestety pojawiają się tu pewne problemy: - w typowym nurkowaniu rekreacyjnym, w trakcie względnie szybkiego zanurzania dochodzi do duŝego i zróŝnicowanego niedosycenia tkanek - niedosycenie jest tym większe im wolniejsza jest dana tkanka. W wyniku tego niedosycenia dochodzi do częściowego rozpuszczenia pęcherzyków które znajdują się w tkankach. W wyniku tego procesu dochodzi do sytuacji w której w momencie rozpoczęcia dekompresji w szybkich tkankach jest więcej duŝych pęcherzyków w porównaniu do tkanek wolnych, a więc określone przesycenie doprowadzi do wzrostu WIĘKSZEJ ilości pęcherzyków w szybkich tkankach niŝ w wolnych. - zwrócimy uwagę na fakt, Ŝe typowa tkanka wolna w istocie składa się ze stref coraz bardziej oddalonych od naczyń krwionośnych czyli stref o róŝnym tempie nasycania, a z tego wynika Ŝe doprowadzenie do wzrostu duŝej ilości pęcherzyków w szybkiej strefie takiej wolnej tkanki powoduje powstanie pęcherzyków które zwolnią jej odsycanie i będą naraŝone na wzrost przez okres dłuŝszy niŝ pęcherzyki w klasycznych szybkich tkankach - pęcherzyki wzrastające w szybkich tkankach równieŝ spowalniają ich odsycanie co jest czynnikiem ryzyka w nurkowaniach powtórzeniowych - drobne pęcherzyki wywołują szereg niekorzystnych reakcji w organizmie określanych jako subkliniczna postać choroby dekompresyjnej W końcu warto zauwaŝyć, Ŝe w typowych nurkowaniach rekreacyjnych pewien nadmierny konserwatyzm w głębokiej fazie dekompresji jest bardzo mało kosztowny. Przystanki do których nas obliguje chęć utrzymania stałego przesycenia krytycznego są bardzo krótkie a więc w niewielkim stopniu wpływają na łączny czas dekompresji. Podsumowując te wszystkie okoliczności moŝemy przyjąć, Ŝe dobrym punktem wyjścia jest przyjęcie pewnego niewielkiego przesycenia krytycznego jako linii odniesienia podczas analizy profili generowanych metodami planowania dekompresji w locie. Dla ustalenia uwagi poniŝej przedstawiam poprawki wynikające z prawa Boyla: Jeśli ustalimy krytyczne przesycenie przy wyjściu na powierzchnię jako.6 bara to: krytyczne przesycenie na 6m wyniesie.7 bara krytyczne przesycenie na 2m wyniesie.8 bara krytyczne przesycenie na 36m wyniesie. bar krytyczne przesycenie na 5m wyniesie. bara krytyczne przesycenie na 66m wyniesie.2 bara Lub analogicznie jeśli jako krytyczne na powierzchni przyjmiemy przesycenie.5 bara to: 6m -,6 bara 2m -,7 bara 36m -,8 bara 5m -,9 bara 66m -, bara Zanim zaczniemy planować dekompresje w locie, naleŝy zapoznać się z pewnymi konwencjami. Po pierwsze naleŝy podzielić obszar dekompresji na strefy. Proponuję tu podział na krótkie strefy obejmujące po kilka (np. 5) przystanków. Do kaŝdej z tych stref moŝna przyporządkować gaz dekompresyjny o adekwatnym ppo 2. 5

6 Planowanie dekompresji w locie składa się z następujących kroków:. Wyznaczenie czasu dekompresji w strefie 6..m a. Wyznaczenie parametrów nurkowania b. Wyznaczenie czasu dekompresji 2. Wyznaczenie globalnego schematu dekompresji a. Wyznaczenie obszaru dekompresji b. Podział czasu dekompresji pomiędzy strefy dekompresyjne 3. Wyznaczenie cząstkowych schematów dekompresyjnych a. Wyznaczenie schematu dekompresji w kaŝdej ze stref dekompresyjnych W dalszej części artykułu po kolei omówię te etapy. 6

7 Strefy dekompresyjne Proponuje następujący podział: 6..m O m Nx m Nx35, Tx35/X 5..39m Tx25/X m Tx2/X 8..69m Tx8/X m Tx5/X W przypadku głębiej połoŝonych stref gdzie róŝnice w dopuszczalnym ppo 2 są nieduŝe moŝna je wydłuŝyć jednak wtedy wnioski dotyczące schematów stosowanych w tych strefach muszą być ograniczone zgodnie z wnioskami części "cząstkowe schematy dekompresyjne". W przypadku głębiej połoŝonych stref moŝna obniŝyć ppo 2 do.5 albo nawet.4 szczególnie jeśli czas spędzony w tej strefie miałby być dłuŝszy. Zawartość helu w mieszaninach dekompresyjnych moŝna dobrać tak, aby ppn 2 w trakcie dekompresji nie rosło gwałtownie tak aby ograniczyć ryzyko wystąpienia choroby dekompresyjnej typu III wynikającej z kontrdyfuzji w komórkach nerwowych. Do tego schematu moŝna wpasować standardowe gazy dekompresyjne GUE: O 2 Nx5 Tx35/3 Tx2/35 Tx5/55 Tx2/6 6..m 2..9m m m 72..6m 9..75m 7

8 Głębokość nurkowania Zastosowanie średniej głębokości jako parametru wyznaczającego dekompresję w metodach obliczania dekompresji w locie. Streszczenie W nurkowaniach wielopoziomowych moŝemy uŝyć średnią głębokość jako parametr do wyznaczenia dekompresji. Korzystne jest zastosowanie metody kombinowanej polegającej na uŝyciu głębokości na której przebywaliśmy w okresie poprzedzającym rozpoczęcie wynurzania do wyznaczenia najgłębszej części deepstopów. Profile w których maksymalną głębokość osiągamy na początku nurkowania, a kolejne poziomy są płytsze, są bardziej korzystne w porównaniu do profili jednopoziomowych i profili odwróconych. Wstęp Przyzwyczajeni jesteśmy do uŝywania maksymalnej głębokości nurkowania jako parametru wyznaczającego dekompresję wg tabel dekompresyjnych. Oczywiste i proste jest zastosowanie tej samej zasady w trakcie nurkowań w których dekompresję oblicza się w locie. Jednak maksymalna głębokość nurkowania nie jest dobrym parametrem przy określaniu nasycenia tkanek gazem. W istocie uŝycie jej do planowania dekompresji powoduje iŝ dodajemy dodatkowy konserwatyzm przybliŝając rzeczywisty profil nurkowania, trapezem w którym jest on zawarty. MoŜna by sądzić, Ŝe taki konserwatyzm jest korzystny, jednak ma on zasadniczą wadę: jest tym mniejszy im nasz profil bardziej jest zbliŝony do trapezowego. PoniewaŜ zwykle trudno jest określić jak bardzo profil odbiega od trapezu, dlatego teŝ ten konserwatyzm jest w duŝej mierze poza kontrolą nurka. Dawniej uŝywane urządzenia pomiarowe nie umoŝliwiały bezpośredniego określenia innego parametru jak maksymalna głębokość nurkowania. UŜywano metod obliczania średniej głębokości w trakcie nurkowania, jednak są one dość Ŝmudne i niewygodne w stosowaniu. Od momentu wprowadzenia digitala 33 problem przestał istnieć. To urządzenie wyświetla pod wodą średnią głębokość nurkowania, co umoŝliwia wykorzystanie tego parametru w planowaniu dekompresji. PoniŜej przeprowadzę analizę zastosowania średniej głębokości jako parametru wyznaczającego dekompresję. Opis wykresów Na wykresach przedstawiona jest krzywa maksymalnych przesyceń ze wszystkich tkanek (maksimum ze wszystkich przesyceń) w modelu obejmującym 2 tkanek o półokresach nasycenia:.5';.'; 2.'; 3.'; 4.'; 5.'; 8.'; 2.5'; 8.5'; 27.'; 38.3'; 54.3'; 77.'; 9.'; 46.'; 87.'; 239.'; 35.'; 39.'; 498.'; 635.'. Półokresy nasycenia tkanek pochodzą z modelu ZHL6 i są rozszerzone o 5 szybkich tkanek nie uwzględnianych w tym modelu. Jako przykład przyjąłem nurkowania wykonywane na Tx8/45 z gazami dekompresyjnymi Nx5 i O 2. Analizowane profile to: 4'/66m 2'/57m+2'/75m 2'/75m+2'/57m 8

9 średnia głębokość tych profili wynosi 66m a czas denny to 4' oraz nurkowania 4'/75m. Przyjąłem dość skrajny rozstrzał głębokości w tych porównaniach aby pokazać Ŝe nawet w takim wypadku wnioski na temat uŝycia średniej głębokości są uprawnione. Pomimo, Ŝe na 75m ppo 2 przekracza.5bara pozostawiłem tą mieszankę ze względu na czytelność przykładów. Porównanie przesyceń w dekompresjach zaplanowanych wg róŝnych parametrów. Nurkowania zaplanowane wg. maksymalnej głębokości. Dekompresja po nurkowaniu 4'/75m trwa 35' wobec 6' dekompresji po nurkowaniu 4'/66m. Jest to prawie 3% dłuŝej. PoniŜej przedstawiam przesycenia które powstają po trzech nurkowaniach wykonanych z taką 35' dekompresją: nurkowania 4'/75m, oraz dwóch nurkowań 2'/75m+2'/57m i 2'/57m+2'/75m. Przesycenia w trakcie dekompresji,9,8 5m 36m 2m,7,6 4'/75m 6m m,5,4,3,2, 2'/57m+2'/75m -, -,2 2'/75m+2'/57m -,3 -, Jak moŝna zauwaŝyć na początku fazy deepstopów nurkowanie 2'/57m+2'/75m jest bardzo podobne do nurkowania na 75m, natomiast w dalszej części profilu zaczyna być coraz bardziej zbliŝone do nurkowania 2'/75m+2'/57m. MoŜna przyjąć, Ŝe w nurkowaniu 2'/57m+2'/75m głębsze deepstopy są wykonywane prawidłowo, natomiast reszta dekompresji jest konserwatywna. Z kolei w profilu 2'/75m+2'/57m deepstopy są wykonywane zbyt głęboko a reszta dekompresji jest konserwatywna. Jest to oczywiście zgodne z intuicją która mówi Ŝe deepstopy są po to, Ŝeby odsycić tkanki szybkie, a więc w tym przypadku powinny być oparte o głębokość na której był spędzany czas poprzedzający wynurzenie, a nie o maksymalną głębokość nurkowania. 9

10 Nurkowania zaplanowane wg. średniej głębokości W poniŝszej analizie porównuje trzy nurkowania: 4'/66m 2'/75m+2'/57m 2'/57m+2'/75m z dekompresją zaplanowaną jak dla nurkowania 4'/66m czyli trwającą 6' w porównaniu do 35' dekompresji opartej o głębokość maksymalną 75m. Przesycenia w trakcie dekompresji,9,8 2'/57m+2'/75m 2m,7,6 6m m,5,4,3,2, -, 4'/66m -,2 -,3 2'/75m+2'/57m -, Jak widać róŝnice pojawiają się na początku strefy deepstopów. W nurkowaniu 2'/57m+2'/75m dochodzi do znacznych przesyceń na pierwszych deepstopach. W nurkowaniu 2'/75m+2'/57m pierwsze deepstopy nie są potrzebne. Jest to zgodne z intuicją która wskazuje na to, Ŝe deepstopy które słuŝą do odsycania szybkich tkanek powinny być oparte o głębokość na której nurek przebywa przed wynurzeniem a nie o średnią głębokość nurkowania. W dalszej części dekompresji wszystkie trzy profile praktycznie zlewają się ze sobą, co wyraźnie pokazuje na fakt, Ŝe średnia głębokość jest duŝo lepszym parametrem do zaplanowania zasadniczej części dekompresji. NaleŜy podkreślić, Ŝe wszystkie trzy profile są stosunkowo bezpieczne, nawet profil 2'/57m+2'/75m w którym przesycenia na pierwszych deepstopach przekraczają.9 bara byłby bezpieczny gdybyśmy zgodzili się na poprawkę wynikającą z uwzględnienia prawa Boyla do najgłębszych deepstopów. Warto zauwaŝyć, Ŝe wielopoziomowy profil w którym najpierw osiągamy maksymalną głębokość nurkowania a potem stopniowo przenosimy się na płytsze poziomy jest wyraźnie bezpieczniejszy od profilu odwróconego oraz od profilu jednopoziomowego. Podejście kombinowane. Dekompresja oparta w głębokiej części o głębokość maksymalną a w średniej i płytkiej o głębokość średnią. Takie skomponowanie dekompresji pozwala dokładniej dostosować dekompresję do profili wielopoziomowych. Jednak pamiętać naleŝy o tym, Ŝe przy wydłuŝonych deepstopach

11 dochodzi do większego nasycenia tkanek średnich. PoniŜej przedstawiam porównanie profili w których głębsza część deepstopów została dobrana tak jakby pochodziły z nurkowania odpowiednio na 66m, 57m i 75m, natomiast płytsze deepstopy i reszta dekompresji jak z nurkowania na 66m. Czas rozpoczęcia nurkowań został tak unormowany, Ŝeby kończyły się one w tym samym momencie co ułatwia porównanie przesyceń. W analizie porównuję trzy nurkowania: 4'/66m po którym dekompresja z deepstopami trwa 6' (w tym deepstopy 26') 2'/75m+2'/57m po którym dekompresja z deepstopami trwa 2' (w tym deepstopy 22') 2'/57m+2'/75m po którym dekompresja z deepstopami trwa ' (w tym deepstopy 3') Przesycenia w trakcie dekompresji,9,8,7,6 2m 6m m,5,4,3,2, -, -,2 -,3 2'/57m+2'/75m 4'/66m 2'/75m+2'/57m -, Jak widać nurkowanie o profilu 2'/75m+2'/57m jest w takiej sytuacji wyraźnie bardziej konserwatywne od nurkowania jednopoziomowego, natomiast nurkowanie 2'/57m+2'/75m wyraźnie mniej konserwatywne od niego. Choć w tym drugim przypadku róŝnica w porównaniu do bazowego profilu jednopoziomowego wynosi ok..4bara (pół metra słupa wody), to jednak warto zalecić w takim przypadku zwiększanie konserwatyzmu, poprzez wydłuŝenie przystanku na 9m i 6m (w sumie wydłuŝenie tego przystanku na 9m o 2' i na 6m o 3' spowoduje wyrównanie przesyceń z profilem bazowym). W tym przypadku łączny czas dekompresji wyniósłby 5'. Podejście kombinowane w nieregularnych profilach Średnia głębokość moŝe być zrealizowana w bardzo róŝnych profilach. W przypadku gdy spędzony na danej głębokości okres poprzedzający wynurzenie jest krótki, moŝe on nie wystarczyć na nasycenie szybkich tkanek do poziomu równowagi. W takim przypadku deepstopy zrealizowane na podstawie tej głębokości mogłyby być nieadekwatne dla tego profilu. Jednak fakt, Ŝe pierwsze deepstopy są wyznaczone przez bardzo szybkie tkanki powoduje iŝ sytuacja nie jest tak oczywista. Przyjrzyjmy się jak to wygląda na przykładzie porównania trzech nurkowań: 2'/75m+2'/57m 3'/69m+'/57m 35'/67m+ 5'/57m

12 średnia głębokość kaŝdego z tych nurkowań wynosi 66m jednak okres spędzony na 57m jest coraz krótszy. Przesycenia w trakcie dekompresji,9,8,7,6,5 2m 35'/67m+5'/57m 3'/69m+'/57m 2'/75m+'/57m 6m m,4,3,2, -, -,2 -,3 -, Jak widać wpływ szczegółów profilu na przesycenia na pierwszych deepstopach jest widoczny ale niewielki. Nie ma przeciwwskazań do stosowania podejścia kombinowanego w przypadku skomplikowanych profili wielopoziomowych. 2

13 Wyznaczenie czasu dekompresji Wstęp Wyznaczenie czasu niezbędnej dekompresji w metodach obliczania dekompresji w locie, w ogólności jest trudnym zagadnieniem. Czas ten zaleŝy zarówno od uŝytych mieszanek dennych, dekompresyjnych, głębokości i czasu nurkowania. Wybrnąć z tej trudności moŝna dzięki pewnym ograniczeniom i obserwacjom: NaleŜy ograniczyć pulę dobieranych gazów do gazów standartowych a przy uŝyciu innych zastosować jakościowe wskazówki decydujące o tym, czy zmiana zwiększa czy zmniejsza konserwatyzm. Kolejnym ułatwieniem jest zauwaŝenie faktu, Ŝe jeśli zdecydujemy się na określone krytyczne przesycenie i właściwy dobór gazów, to czas dekompresji w strefie 6..m jest powiązany z czasem dennym, o ile wszystkie pozostałe parametry nurkowania pozostają niezmienione. W przypadku rekreacyjnych nurkowań powietrznych i nitroksowych jest to pewna specyficzna proporcja, natomiast w przypadku nurkowań trymiksowych współczynnik maleje wraz z czasem nurkowania. Przykładowo przy załoŝeniu krytycznego przesycenia na poziomie.6 bara przy nurkowaniu na 45m (AIR i Nx5) przy porównaniu takich współczynników dla 9 profili o czasach dennych od 5 do 24' otrzymujemy współczynnik.59±,. Dodatkowo warto zauwaŝyć, Ŝe manipulując współczynnikiem moŝna określić dopuszczalne przesycenie, np. w nurkowaniu 45m AIR, Nx5 i O2 przy ustaleniu dopuszczalnego przesycenia na poziomie.6 bara otrzymujemy współczynnik.5 natomiast po ustaleniu dopuszczalnego przesycenia na poziomie.5 bara otrzymujemy współczynnik.6. PoniewaŜ zwykle ekwiprzesyceniowy czas w strefie 2-9m jest zbliŝony do czasu w strefie 6-m a wtedy gdy tak nie jest, moŝna je z niewielką zmianą przesycenia uśrednić, w tabeli poniŝej podaję średni czas z tych dwóch stref. Zestawienie współczynników Nx5T + O2T 2BT Nurkowania powietrzne z dekompresją na Nx5 (stabilne czasowo) przesycenie głębokość przyrost 24m 27m 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m.9 bara bara bara bara ±..5 bara bara Nurkowania powietrzne z dekompresją na Nx5 i O 2 (stabilne czasowo) przesycenie głębokość [m] przyrost 27m 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m.9 bara bara

14 .7 bara bara ±..5 bara bara, Tx2/35 Nx5 (stabilne czasowo) przesycenie głębokość przyrost 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m.6 bara ±. Tx2/35 Nx5 O 2 (stabilne czasowo) przesycenie głębokość przyrost 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m.6 bara ±. Tx8/45 Nx5(stabilne czasowo) przesycenie głębokość przyrost 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 69m 72m 75m.6 bara ±. Tx8/45 Nx5 O 2 (stabilne czasowo) przesycenie głębokość przyrost 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 69m 72m 75m.9 bara.46.8 bara.52.7 bara.6.6 bara ±..5 bara.85.4 bara.5 Tx8/45 Tx35/2 Nx5 O 2 (stabilne czasowo) przesycenie głębokość przyrost 54m 57m 6m 63m 66m 69m 72m 75m.6 bara ±. Tx5/55 Nx5 O 2 (niestabilne czasowo!) Tx5/55 Tx35/25 Nx5 O 2 (stabilne czasowo) przesycenie głębokość przyrost 57m 6m 63m 66m 69m 72m 75m 78m 8m 84m 87m 9m 93m 96m.9 bara bara bara bara ±.2.5 bara bara Tx/7 Tx35/25 Nx5 O 2 przesycenie głębokość[m] przyrost 66m 69m 72m 75m 78m 8m 84m 87m 9m 93m 96m 99m bara.4 Tx/7 Tx2/35 Tx35/25 Nx5 O 2 (niestabilne czasowo!) przesycenie głębokość przyrost bara ±. Tx/7 Tx5/55 Tx35/25 Nx5 O 2 (dość stabilne czasowo!) przesycenie głębokość przyrost bara

15 Tx8/75Tx5/55 Tx35/25 Nx5 O 2 przesycenie głębokość [m] przyrost bara Podsumowując moŝna stwierdzić:. Czas dekompresji tlenowej jest proporcjonalny do czasu dennego pod warunkiem, Ŝe w szeregu następstwa gazów zawartość helu będzie stopniowo malała a zawartość azotu stopniowo rosła. (Np. uŝycie szeregu Tx5/55 Nx5 O2 prowadzi do niestabilności, gdyŝ następuje gwałtowna zmiana zawartości azotu. Podobnie szereg Tx/7 Tx2/35 Tx35/25 Nx5 O 2 prowadzi do niestabilności gdyŝ zawartość azotu skacze najpierw z 2 do 44% a potem spada do 4%. Szereg Tx/7 Tx2/5 Tx35/25 Nx5 O 2 2. W przypadku uŝycia zestawu gazów które prowadzą do zmiennego współczynnika jak się wydaje - współczynnik maleje wraz z rosnącym czasem dekompresji a więc uŝycie go w dłuŝszym nurkowaniu jest konserwatywne, natomiast w krótszym - agresywne. 3. Jeśli chcemy w danej strefie obniŝyć przesycenie o. bara, naleŝy wydłuŝyć czas w niej spędzany o 5%-2%. Przy większych zmianach naleŝy uŝyć procentów składanych. 5

16 Globalne schematy dekompresyjne Wstęp Ustalenie generalnego schematu dekompresji to określenie obszaru dekompresji i wyznaczenie czasu dekompresji w kolejnych strefach dekompresyjnych. Ustalenie obszaru dekompresji jest dość prostym zagadnieniem, natomiast ustalenie czasu dekompresji w kolejnych strefach to problem złoŝony zaleŝny od doboru gazów dekompresyjnych i parametrów nurkowania. Tym niemniej przy ustaleniu konkretnych gazów i odpowiadających im stref dekompresyjnych, otrzymujemy stosunkowo stabilny schemat globalny dla danego rodzaju nurkowań. Stabilny czyli taki który w niewielkim stopniu zaleŝy od zmian czasu i głębokości nurkowania. Wyznaczenie obszaru dekompresji Obszarem dekompresji nazywam strefę która rozpoczyna się od momentu pierwszego osiągnięcia krytycznego przesycenia podczas wynurzania a kończy po osiągnięciu powierzchni. Po to by zrozumieć jak moŝna wyznaczyć głębokość rozpoczęcia tego obszaru naleŝy zapoznać się z kilkoma pojęciami: Głębokość gazów obojętnych ppig: Definicja Jest to głębokość równowaŝna ciśnieniu gazów obojętnych w mieszaninie oddechowej. Sposób wyliczenia w locie: ppig = P FIG Gdzie P - ciśnienie otoczenia w fazie dennej FIG - frakcja gazów obojętnych w mieszaninie oddechowej, czyli dla ułatwienia: FIG = ppo 2 Pierwszy moŝliwy przystanek dekompresyjny PMPD: Definicja Jest to głębokość na której w trakcie wynurzenia dochodzi do zrównania się ciśnienia otoczenia z ciśnieniem gazu w najbardziej nasyconej tkance. Sposób wyliczenia w locie: Liczymy ppig. Przy krótkich nurkowaniach musimy uwzględnić fakt, Ŝe skrajnie szybkie tkanki odsycają się w trakcie wynurzania do pierwszego przystanku, dlatego w praktyce warto uwzględniać tkanki o półokresie nasycania rzędu kilku minut. Jeśli weźmiemy jako referencyjną tkankę o półokresie 5', to jest ona nasycona po: po 5' w 5% 6

17 po ' w 75% po 5' w 88% po 2' w 94% po 25' w 97% po 3' w 98% Dlatego teŝ przyjmujemy Ŝe PMPD dla nurkowań dłuŝszych niŝ 25-3' znajduje się w przybliŝeniu na głębokości odpowiadającej ppigb. Dla nurkowań krótszych PMPD przesuwa się stopniowo od do ppigb, przy czym moŝemy przyjąć Ŝe dla realnych nurkowań przesuwa się od 5% ppigb do % ppigb. W praktyce najprościej przyjąć zgrubną zasadę: przy nurkowaniach do 25' przyjmujemy Ŝe PMPD odpowiada ok. 8% ppigb, przy nurkowaniach dłuŝszych, % ppigb. Głębokość rozpoczęcia dekompresji GRD: Definicja Jest to głębokość na której po raz pierwszy osiągamy krytyczne przesycenie i robimy pierwszy przystanek dekompresyjny. Sposób wyliczenia w locie: W praktyce uŝywa się wielu metod od najprostszej: do 3' /2 głębokości lub 2/3 ciśnienia powyŝej 3' 3/4 głębokości lub 4/5 ciśnienia do takich jak np. PMPD-Nm gdzie np. N=6m. Porównanie przesyceń na pierwszym przystanku dekompresyjnym Wszystkie przystanki są zaokrąglane do wartości podzielnych przez 3m - stóp. Na czerwono zaznaczyłem wartości ujemne oraz przekraczające przesycenie.6 na powierzchni skorygowane prawem Boyla do głębokości przystanku. 3' - /2 głębokości 3m AIR 3m*/2 = 5m 3' -.5 bara 2' -.5 bara ' -.4 bara 42m AIR 42m*/2 = 2m 3' -.8 bara 2' -.7 bara ' -.5 bara 66m Tx8/45 66m*/2=33m 3' -.4 bara 2' -.2 bara ' -.9 bara 7

18 9m Tx5/55 9m*/2=45m 3' -.8 bara 2' -.5 bara ' -. bara 2m Tx/7 2m*/2=6m 3' bara 2' bara ' -.6 bara 5m Tx8/75 5m*/2=75m 3' bara 2' - 3. bara ' - 2. bara Jak widać powyŝsza zasada sprawdza się tym gorzej im głębiej nurkujemy dając akceptowalne przesycenia praktycznie tylko w nurkowaniach do ok. 45m głębokości. 3' - 2/3 ciśnienia 3m AIR 4.bara*2/3=2.7bar 5m 3' -.5 bara 2' -.5 bara ' -.4 bara 42m AIR 5.2bara*2/3=3.5bar 24m 3' -.5 bara 2' -.4 bara ' -.3 bara 66m Tx8/45 7.6bara*2/3=5.bar 42m 3' -.5 bara 2' -.4 bara ' -. bara 9m Tx5/55.bara*2/3=6.7bar 57m 3' -. bara 2' -.7 bara ' -.4 bara 2m Tx/7 3.bara*2/3=8.7bar 78m 3' -.7 bara 2' -.4 bara ' -.9 bara 5m Tx8/75 6.bara*2/3=.7bar 96m 3' bara 2' -.8 bara ' -.2 bara 8

19 Jak widać przy płytszych nurkowaniach powyŝsza zasada daje niezłe przybliŝenie dla wyznaczenia pierwszego przystanku, choć przy skrajnie krótkich nurkowaniach moŝna go zwykle wykonać przynajmniej 3m płycej. Jednak przy głębokich nurkowaniach, głębszych niŝ ok. 9m, dochodzi do znacznych przesyceń a więc naleŝy ostroŝnie stosować tą regułę w takich przypadkach. 3' - 3/4 głębokości 3m AIR 3m*3/4=22.5m 2m 3' -. bara 24' -. bara 42m AIR 42m*3/4=3.5m 3m 3' -. bara 24' -. bara 66m Tx8/45 66m*3/4=49.5m 48m 3' -. bara 24' -.4 bara 9m Tx5/55 9m*3/4=67.5m 66m 3' -.4 bara 24' -.8 bara 2m Tx/7 2m*3/4=9m 3' -.9 bara 24' -.5 bara 5m Tx8/75 5m*3/4=2,5m m 3' bara 24' -.4 bara Jak widać powyŝsza zasada w płytkich nurkowaniach wyznacza przystanki o ok. 6m za płytko, natomiast w głębokich prowadzi do stosunkowo wysokich przesyceń (aczkolwiek na granicy akceptowalności), dopiero w przypadku nurkowań w okolice 5m prowadzi do przesyceń zdecydowanie przekraczających akceptowalne. 3' - 4/5 ciśnienia 3m AIR 4,bara*4/5=3.2bara 2m 3' -. bara 24' -. bara 42m AIR 5.2bara*4/5=4.6bara 3m 3' -. bara 24' -. bara 66m Tx8/45 7.6bara*4/5=6.8bara 5m 66m/3' Tx8/45 (5m) - -. bara 9

20 66m/24' Tx8/45 (5m) -. bara 9m Tx5/55.bara*4/5=8.bara 69m 3' -.2 bara 24' -.5 bara 2m Tx/7 3.bara*4/5=.4bara 93m 3' -.7 bara 24' -.2 bara 5m Tx8/75 6.bara*4/5=2.8bara 7m 3' -. bara 24' -.8 bara Jak widać powyŝsza zasada w płytkich nurkowaniach wyznacza przystanki o ok. 6m za płytko, natomiast w bardzo głębokich nurkowaniach prowadzi do stosunkowo wysokich przesyceń (aczkolwiek na granicy akceptowalności). GRD 3m AIR GRD=8%PMPD ppig = 4bary.79 = 3.6bara PMPD =.8 * ppig = 2.53bara 5m GRD = PMPD = 5m 3' -.5 bara 2' -.5 bara ' -.4 bara GRD=PMPD-6m ppig = 4bary.79 = 3.6bara PMPD = ppig = 3.6bara 2m GRD = PMPD 6m = 5m 3' -.5 bara 24' -.6 bara 42m AIR GRD=8%PMPD ppig = 5.2bary.79 = 4.bara PMPD =.8* ppig = 3.3bara 2m GRD = PMPD = 2m 3' -.8 bara 2' -.7 bara ' -.5 bara 2

21 GRD=PMPD-6m ppig = 5.2bary.79 = 4.bara PMPD = ppig = 4.bara 3m GRD = PMPD 6m = 24m 3' -.5 bara 24' -.7 bara 66m Tx8/45 GRD=8%PMPD ppig = 7.6bara.82 = 6.23bara PMPD =.8* ppig = 4.99bara 39m GRD = PMPD = 39m 3' -.7 bara 2' -.6 bara ' -.3 bara GRD=PMPD-6m ppig = 7.6bary.82 = 6.23bara PMPD = ppig = 6.23bara 5m GRD = PMPD 6m = 45m 3' -.3 bara 24' -.6 bara 9m Tx5/55 GRD=8%PMPD ppig = bar.85 = 8.5bara PMPD =.8* ppig = 6.8bar 57m GRD = PMPD = 57m 3' -. bara 2' -.7 bara ' -.4 bara GRD=PMPD-6m ppig =.bary.85 = 8.5bara PMPD = ppig = 8.5bara = 75m GRD = PMPD 6m = 69m 3' -.2 bara 24' -.5 bara 2

22 2m Tx/7 GRD=8%PMPD ppig = 3.bara.9 =.7bara PMPD =.8* ppig = 9.36bara 84m GRD = PMPD = 84m 3' -.3 bara 2' -. bara ' -.6 bara GRD=PMPD-6m ppig = 3.bar.9 =.7bara PMPD = ppig =.7bara 5m GRD = PMPD 6m = 99m 3' -.3 bara 24' -.7 bara 5m Tx8/75 5m*/2=75m GRD=8%PMPD ppig = 6bar.92 = 4.72bara PMPD =.8* ppig =.78bara 8m GRD = PMPD = 8m 3' -.6 bara 2' -.3 bara ' -.7 bara GRD=PMPD-6m ppig = 6bara.92 = 4.72bara PMPD = ppig = 4.72bara 35m GRD = PMPD 6m = 29m 3' -.3 bara 24' -.7 bara Jak widać powyŝsza metoda jest skuteczna w szerokim zakresie głębokości. Dla większości nurkowań przy nurkowaniach trwających około 3' moŝna alternatywnie stosować oba warianty metody, dla bardzo głębokich nurkowań bardziej konserwatywne jest zaliczenie nurkowań 3' do nurkowań długich. Wyznaczenie schematu Schemat dekompresyjny rozpoczyna się na GRD która moŝe być połoŝona wewnątrz którejś strefy dekompresyjnej. W takim przypadku czas spędzany w tej strefie jest liniowo ograniczany proporcjonalnie do ilości przystanków w rzeczywistości spędzanych w tej strefie. Uwaga! Jeśli GRD jest połoŝona wewnątrz strefy dekompresyjnej w której uŝywamy gazu dekompresyjnego to sensowne jest rozpoczęcie dekompresji od MODu a nie od GRD! Co prawda wtedy na MODzie nie ma jeszcze przesyceń, ale za to dochodzi do znacznego niedosycenia i bardzo efektywnego rozpuszczania pęcherzyków gazu w tkankach a 22

23 jednocześnie usuwanie gazu rozpuszczonego jest dość efektywne (patrz rozdział Cząstkowe schematy dekompresyjne). PoniŜsze porównania przeprowadzone dla modelu ekwiprzesyceniowego (przesycenie krytyczne,72bara, przesycenie sumy N2 i He,6bara, para wodna i CO 2,2 bara). Na pomarańczowo zaznaczyłem uŝycie mieszanki przy ppo 2 >.4 bara, na czerwono przy ppo 2 >.5 bara, natomiast na niebiesko obszar w którym moŝna uŝyć innej standardowej mieszanki przy ppo 2.4 bara. Kursywą zaznaczyłem obszary w których END>5m. Uwaga! Jeśli zastosowany schemat ma się róŝnić od optymalnego, to naleŝy pamiętać o propagacji róŝnicy. Dla przykładu jeśli stosunki pomiędzy kolejnymi strefami wyglądają tak: N+2:N+.6 N+:N.4 to N+2:N wyniesie.24. W takim razie zmiana schematu na: N+2:N+.6 N+:N.5 Spowodowałaby znaczną zmianę czasu w strefie N+2 (z.24 do.3), tymczasem schemat: N+2:N+.5 N+:N.5 Zachowa niemal niezmieniony czas w strefie N+2 (z.24 do.25). Uwaga nr 2! Ze względu na fakt, Ŝe strefa dla tlenu jest stosunkowo krótka, ewentualna zmiana proporcji czasu spędzonego w strefie Nx5 i strefie O2 przynosi stosunkowo nieduŝe zmiany końcowych przesyceń. Uwaga nr 3! Najgłębsze, najkrótsze strefy Nurkowania powietrzne z dekompresją na Nx5 2 / 24m 27m 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 5/36,24,2,27,29 36/2,22,34,39,48,46,44,49,53,54,55 2/6,6,63,66,72,67,79,8,82,83,84,84,84,83,85,84 5/2,,,3,4 36/2,9,3,35,44,42,4,44,48,49,5 2/2,76,78,79,84,8,88,89,9,9,9,9,9,9,92,92 Te schematy są stosunkowo stabilne przy zmianach czasu nurkowania. Dla przykładu: 2 / 24m 27m 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 5/36,9,3,42,4 36/2,37,45,44,57,52,47,52,53,54,55 2/6,9,83,76,83,75,79,8,82,82,82,84,84,85,84,84 5/2,9,4,2,2 36/2,33,4,4,5,47,43,48,49,49,5 2/2,95,9,86,9,86,89,9,9,9,9,9,9,92,9,9 W praktyce moŝna przyjąć proste przybliŝenie: 5-39m:36-24m m:2-9m m:6-m.9 Albo wręcz: 5-39m:36-24m m:2-9m

24 2-9m:6-m. Dla przykładu przy zastosowaniu tej zasady dla nurkowania 6'/45m uzyskamy przesycenia:.75 bara przy wyjściu ze strefy deepstopów.6 bara przy wyjściu ze strefy Nx5 i.7 bara przy wyjściu na powierzchnię Nurkowania powietrzne z dekompresją na Nx5 i O 2 2 / 24m 27m 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 5/36,24,2,27,29 36/2,22,34,39,48,46,44,49,53,54,55 2/6,94,98,,2,6,25,26,27,34,33,34,35,34,38,36 5/2,3,2,7,8 36/2,24,38,43,55,53,5,56,6,62,63 2/2,97,99,,6,3,,,2,4,4,4,5,5,6,5 Przy zmianie czasu: 2 / 24m 27m 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 5/36,9,3,42,4 36/2,37,45,44,57,52,47,52,53,54,55 2/6,4,3,2,32,8,29,3,3,3,33,35,36,37,36,37 5/2,,8,26,25 36/2,42,5,5,65,6,54,6,63,63,63 2/2,7,3,9,4,8,3,3,3,3,4,5,5,6,5,6 W praktyce moŝna przyjąć proste przybliŝenie: 5-39m:36-24m m:2-9m m:6-m.3 Albo wręcz: 5-39m:36-24m m:2-9m m:6-m. Dla przykładu przy zastosowaniu tej zasady dla nurkowania 4'/45m uzyskamy przesycenia:,8 bara przy wyjściu ze strefy deepstopów,8 bara przy wyjściu ze strefy Nx5,7 bara przy wyjściu na powierzchnię Nurkowania trymiksowe Tx2/35 z dekompresją na Nx5 i O 2 2 / 24m 27m 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 5/36,3,22,22,26 36/2,3,36,4,49,49,46,52,56,59,6 2/6,45,57,63,7,68,85,89,92,94,95,96,96,97,99,99 5/2,5,2,3,6 36/2,27,34,38,48,47,45,5,55,59,6 2/2,63,72,77,83,8,92,94,96,97,97,98,98,99,99,99 2 / 24m 27m 3m 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 5/36,,26,42,37 24

25 36/2,38,44,49,6,55,5,58,59,59,6 2/6,,86,8,9,8,87,88,9,93,97,97,96,99,99,99 5/2,6,5,25,22 36/2,35,42,47,59,54,5,57,59,59,6 2/2,,93,89,95,89,93,94,95,97,98,99,98,99,99,99 W praktyce moŝna przyjąć proste przybliŝenie: 5-39m:36-24m m:2-9m m:6-m. Albo wręcz: 5-39m:36-24m m:2-9m m:6-m. Dla przykładu przy zastosowaniu tej zasady dla nurkowania 45'/45m uzyskamy przesycenia:,7 bara przy wyjściu ze strefy deepstopów,7 bara przy wyjściu ze strefy Nx5,7 bara przy wyjściu na powierzchnię Nurkowania trymiksowe Tx8/45 z dekompresją na Nx5 i O 2 2 / 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 69m 72m 75m 5/36,26,22,22,27,27,27,28,33 36/2,3,36,52,52,53,5,57,62,65,67,68,69,7,7 2/6,66,8,86,89,92,92,92,93,94,96,95,95,95,96,96 5/2,4,3,4,8,8,8,9,23 36/2,28,34,49,5,5,48,55,6,63,65,66,67,68,69 2/2,79,9,93,94,96,96,96,96,97,98,97,98,97,98,98 2 / 33m 36m 39m 42m 45m 48m 5m 54m 57m 6m 63m 66m 69m 72m 75m 5/36,,36,37,34,32,32,35,36 36/2,26,38,64,6,56,55,6,64,65,67,68,69,7,7 2/6,76,85,9,89,92,94,92,95,95,95,95,96,96,96,96 5/2,6,23,23,22,2,2,24,25 36/2,24,36,6,58,54,53,59,62,63,65,67,67,68,69 2/2,86,92,95,94,96,97,96,98,97,97,98,98,98,98,98 W praktyce moŝna przyjąć proste przybliŝenie: 5-39m:36-24m m:2-9m m:6-m -. (O2T=BT) Dla przykładu w nurkowaniu 4'/66m Tx8/45 otrzymamy: przy wyjściu ze strefy 5-39m -.8 bara przy wyjściu ze strefy 36-24m -.75 bara przy wyjściu ze strefy 2-9m -.7 bara przy wyjściu ze strefy 6-m -.7 bara 25

26 Nurkowania trymiksowe Tx5/55 z dekompresją na Tx35/25, Nx5 i O 2 2 / 54m 57m 6m 63m 66m 69m 72m 75m 78m 8m 84m 87m 9m 93m 96m 8/66,43,32,3 66/5,3,26,3,3,3,32,39,43,45 5/36,42,49,56,63,62,63,75,8,84,85,87,88,88,89,89 36/2,36,38,39,39,39,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4 2/6,94,95,96,96,97,97,97,97,98,97,98,98,98,99,98 8/2,6,5,5 66/2,9,8,,,,,4,5,6 5/2,9,8,2,24,24,25,29,32,34,34,35,35,36,36,36 36/2,35,37,38,38,39,4,39,4,4,4,4,4,4,4,4 2/2,97,98,98,98,98,98,99,99,99,99,99,99,99,99,99 2 / 54m 57m 6m 63m 66m 69m 72m 75m 78m 8m 84m 87m 9m 93m 96m 8/66,48,44,46 66/5,36,44,39,38,38,47,44,45,44 5/36,52,7,69,69,68,77,79,79,84,85,84,88,89,88,9 36/2,37,37,38,39,39,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4 2/6,95,97,95,97,97,98,97,98,,3,7,9,4,8,24 8/2,8,8,8 66/2,,4,3,3,4,8,7,8,8 5/2,9,25,26,26,26,3,32,32,34,35,36,37,38,39,4 36/2,36,36,37,38,39,39,4,4,4,4,42,42,43,45,45 2/2,98,98,97,99,99,99,98,99,,,3,4,6,8, W praktyce moŝna przyjąć proste przybliŝenie 66-54m:5-39m, m:36-24m, m:2-9m,4 2-9m:6-m. 44/8m Przy wyjściu ze strefy 66-54m,72bara Przy wyjściu ze strefy 5-39m,72bara Przy wyjściu ze strefy 36-24m,72bara Przy wyjściu ze strefy 2-9m,7bara Przy wyjściu na powierzchnię,7 bara Albo wręcz: 66-54m:5-39m,5 5-39m:36-24m, m:2-9m,5 2-9m:6-m. Dla przykładu nurkowanie 44 /8m Przy wyjściu ze strefy 66-54m,65bara Przy wyjściu ze strefy 5-39m,9bara Przy wyjściu ze strefy 36-24m,55bara Przy wyjściu ze strefy 2-9m,6bara Przy wyjściu na powierzchnię,7 bara Nurkowania trymiksowe Tx/7 z dekompresją na Tx7/53 Tx35/25, Nx5 i O 2 2 / /,45,38 /96,33,39,4,4,5,52,5 96/8,56,69,76,74,88,9,,3,5,6,9,7,8 8/66,4,3,32,45,47,5,5,53,55,53,54,53,53,53,53,52,54,53 26

27 66/5,33,39,42,45,47,47,47,47,48,48,48,48,48,49,49,48,49,49,48,49 5/36,75,76,76,76,77,77,78,78,78,78,78,78,79,79,79,79,79,78,79,79 36/2,4,4,4,4,4,4,4,42,4,4,4,42,4,4,4,4,42,42,4,4 2/6,96,98,97,97,98,98,98,98,97,98,98,98,99,98,98,99,98,98,99,98 26/2,2,2 /2,3,3,3,4,5,5,5 96/2,4,5,6,6,7,8,8,9,9,9,9,9,9 8/2,5,4,5,7,7,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8,8 66/2,,2,3,4,5,5,5,5,5,5,5,5,6,6,6,6,6,6,6,6 5/2,3,3,3,3,3,3,32,32,32,32,32,32,32,32,32,33,32,32,33,32 36/2,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4 2/2,98,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99 PowyŜsze schematy są dobrze zachowane w znurkowaniach do 3. W dłuŝszych znurkowaniach zaczynają się rozjeŝdŝać, w szczególności w trzech najpłytszych strefach: 2 / /,22,4,43,57 /96,36,4,5,52,49,55,57,56,57 96/8,29,63,79,85,95,89,97,,,3,3,8,5,9, 8/66,2,38,39,43,45,46,5,5,48,5,52,53,53,52,53,54,52,54,52,52 66/5,43,43,46,47,45,47,46,47,48,48,48,47,48,48,48,48,49,48,49,49 5/36,74,75,76,76,77,76,78,78,78,78,79,79,79,79,79,79,79,79,79,79 36/2,4,4,4,4,4,42,42,43,43,45,46,47,49,5,53,55,57,6,63,65 2/6,2,7,22,28,34,4,47,53,59,63,67,7,73,76,78,8,82,82,83,83 26/2,2,4,4,6 /2,4,5,7,7,7,9,9,, 96/2,2,6,7,8,,,,2,3,4,5,6,7,8,9 8/2,3,5,6,7,7,8,9,9,,,,2,2,3,4,5,5,6,6,7 66/2,4,4,6,6,4,8,8,9,2,2,22,22,24,25,26,27,28,29,4,33 5/2,32,34,34,35,37,37,39,4,4,43,45,47,49,5,54,56,58,6,64,67 36/2,43,45,45,46,47,49,5,52,53,55,57,59,62,65,68,7,74,77,8,85 2/2,6,8,,2,5,7,9,2,23,24,25,26,27,28,28,29,29,29,29,29-99m:96-84m, m:8-69m, 8-69m:66-54m, m:5-39m,5 5-39m:36-24m, m:2-9m,4 2-9m:6-m, Np. przy nurkowaniu 3 /2m otrzymujemy przesycenia jak na wykresie: przesycenie [bary],5 -,5 - -,5 Przesycenia maksymalne czas[min] przesycenie maksymalne czyli w miarę ładnie utrzymane nieco poniŝej,72 bara. Przy przybliŝeniu: -99m:96-84m,5 głębokość głębokość [m] 27

28 96-84m:8-69m, 8-69m:66-54m, m:5-39m,5 5-39m:36-24m, m:2-9m,5 2-9m:6-m, Otrzymamy przesycenia jak na wykresie: przesycenie [bary],5,5 -,5 - -, Czyli nieco większe przesycenia w strefie głębokich przystanków i nieco mniejsze na granicy strefy Tx35/25, jednak wszystko mieszczące się w granicach akceptowalnej dekompresji. Nurkowania trymiksowe Tx/7 z dekompresją na Tx5/55 Tx35/25, Nx5 i O 2 2 / /,46,45,38,4,45,42 /96,63,56,66,67,67,88,9,98,2,,7 96/8,44,59,39,35,52,5,58,58,59,6,58,57,6,58,6,57 8/66,32,27,37,45,42,49,52,5,53,52,53,54,53,54,54,54,55,54,54 66/5,46,46,46,47,47,48,48,48,48,48,48,48,49,48,49,48,48,49,49 5/36,83,83,83,84,84,85,85,85,84,84,85,86,85,86,86,86,86,86,86 36/2,4,4,4,4,4,4,4,4,4,42,42,4,4,42,4,4,42,4,4 2/6,98,97,98,98,97,98,99,97,98,98,97,99,98,98,99,99.98,98,99 26/2,2,2,2,2,3,2 /2,3,3,3,4,4,5,5,5,6,6,6 96/2,3,4,3,3,4,5,5,5,5,5,5,5,5,5,6,5 8/2,5,4,6,7,7,8,9,8,9,9,9,9,9,9,9,9,9,9,9 66/2,5,5,6,6,6,6,7,7,7,7,7,7,7,7,7,7,7,7,7 5/2,33,34,34,34,34,34,34,35,35,35,35,35,35,35,35,35,35,36,35 36/2,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4,4 2/2,99,98,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99,99.99,99,99 2m 96-84m:8-69m m:66-54m m:5-39m m:36-24m m:2-9m m:6-m -. Przesycenia maksymalne czas[min] przesycenie maksymalne głębokość głębokość [m] 28

29 W praktyce moŝna przyjąć, choć owocuje to znacznym przedłuŝeniem dekompresji: 96-84m:8-69m -.5 (.3 bara) 8-69m:66-54m -.5 (.bara) 66-54m:5-39m -.5 (. bara) 5-39m:36-24m -. (.2 bara) 36-24m:2-9m -.5 (.bara) 2-9m:6-m -. (.55bara) i.55 przy wyjściu na powierzchnię (przy ratio O 2 T do BT 3:) Nurkowania trymiksowe z dekompresją na Tx25/X, Tx35/X, Nx5 i O 2 8m 66-54m:5-39m m:36-24m m:2-9m m:6-m -. W praktyce moŝna przyjąć przybliŝenie: 66-54m:5-39m m:36-24m m:2-9m m:6-m -. 9m 66-54m:5-39m m:36-24m m:2-9m m:6-m -. W praktyce moŝna przyjąć przybliŝenie: 66-54m:5-39m m:36-24m m:2-9m m:6-m -. Podsumowując powyŝsze reguły moŝna przyjąć Ŝe: w strefie 2-9m spędzamy tyle samo czasu co w strefie 6-m o ile uŝywamy optymalnej dla danego nurkowania liczby gazów dekompresyjnych to w następnej głębszej strefie spędzamy połowę czasu spędzanego w strefie płytszej. o ile brakuje właściwego gazu dekompresyjnego, to we właściwej mu strefie podwajamy czas dekompresji 29

30 Cząstkowe schematy dekompresyjne Porównanie schematów dekompresyjnych stosowanych wewnątrz stref gazów dekompresyjnych. Streszczenie W trakcie dekompresji na gazie dekompresyjnym stosowanym w pobliŝu MODu warto zastosować schemat S. W przypadku dekompresji na gazie o obniŝonym ppo2 moŝna uŝyć schemat arytmetyczny. W trakcie dekompresji w strefie 6-m wykonywanej na tlenie podział strefy na przystanki na 6 i 3m nie ma wpływu na maksymalne przesycenia w momencie wynurzenia, jednak ma wpływ na niedosycenie w trakcie dekompresji. Z tego względu w sytuacji potrzeby ograniczenia zegara CNS warto rozwaŝyć podział tej strefy na przystanki na 5 lub na 4.5m. W razie dekompresji na Nx5 podobnie jak w przypadku dekompresji na tlenie nie ma róŝnicy w końcowym przesyceniu niezaleŝnie od podziału. Nie istnieją przesłanki Ŝeby w tej sytuacji przedwcześnie wynurzać się z przystanku na 6m. W razie dekompresji na gazie dennym taki podział znacząco obniŝa przesycenie występujące w momencie wynurzenia. W kaŝdym przypadku na 6m naleŝy odbyć ok. /3 czasu przeznaczonego na tą strefę aby uzyskać równomierne przesycenia. Metoda Ratio Deco jest konserwatywna w krótkich i średniej długości nurkowaniach, natomiast staje się nieco mniej konserwatywna w długich nurkowaniach. Konserwatyzm moŝna zwiększyć wydłuŝając przystanki przed przejściem do następnej strefy dekompresyjnej, w szczególności przystanki na 9m i czas spędzony w strefie 6m-m. Metoda RD jest znacząco mniej konserwatywna w przypadku wykonywania awaryjnej dekompresji na gazie dennym. W przypadku takiej konieczności, moŝna zwiększyć konserwatyzm wydłuŝając płytkie przystanki oraz naleŝy potraktować taką awarię jako przeciwwskazanie do nurkowań powtórzeniowych. Nie ma przeciwwskazań dekompresyjnych dla stosowania przerw na gazie dennym w trakcie dekompresji tlenowej. Wstęp PoniŜej opiszę i porównam kilka cząstkowych schematów dekompresyjnych stosowanych w liczeniu dekompresji w locie. Schematy te mają na celu uzyskanie krzywej dekompresji o poŝądanych właściwościach. Opisane schematy dekompresyjne mogą być punktem wyjścia do własnych modyfikacji pod warunkiem dobrego zrozumienia konsekwencji tych modyfikacji w czym mogą pomóc poniŝsze analizy. Omówienie wykresów Na wykresach przedstawiona jest krzywa maksymalnych przesyceń ze wszystkich tkanek (maksimum ze wszystkich przesyceń) w modelu obejmującym 2 tkanek o półokresach nasycenia:.5';.'; 2.'; 3.'; 4.'; 5.'; 8.'; 2.5'; 8.5'; 27.'; 38.3'; 54.3'; 77.'; 9.'; 46.'; 87.'; 239.'; 35.'; 39.'; 498.'; 635.'. Jako podstawowy przykład przyjąłem nurkowanie 4'/66m wykonywane na Tx8/45 z gazami dekompresyjnymi Nx5 i O 2. Czas dekompresyjny dzięlę na kolejne strefy dekompresyjne: 3

31 strefę 5-39m określona jako strefa głębszych deepstopów (ograniczane przez pierwszy moŝliwy przystanek dekompresyjny) strefę 36-24m określoną jako strefa płytszych deepstopów strefę 2-9m określoną jako strefa dekompresji na Nx5 strefę 6-m określoną jako strefa dekompresji tlenowej. Dekompresje awaryjne na gazie dennym są wydłuŝone dwukrotnie. Oczywiście jest to pewien szczególny przypadek średnio głębokiego i średnio długiego nurkowania. W przypadku realizacji długich nurkowań relacje pomiędzy krzywymi są zachowane, chociaŝ sama dekompresja robiona wg RD staje się coraz mniej konserwatywna. Jako przykład długiego nurkowania przedstawiam analogiczne nurkowanie 5'/66m. Krzywa S Definicja: Krzywa o kształcie litery S. Długie przystanki w głębokiej fazie dekompresji, krótkie w środkowej i długie w płytkiej fazie dekompresji. Gdzie stosować: NaleŜy stosować w trakcie dekompresji na gazie dekompresyjnym w strefie jego uŝycia. Zalety: Jej zastosowanie doprowadza do zmniejszenia istniejących pęcherzyków gazu i przyśpieszenia dekompresji w porównaniu do profilu który pozostawi w tkankach większe pęcherzyki. Wady: W sytuacji w której pęcherzyków nie ma wiele, ten profil słabiej usunie gaz rozpuszczony w porównaniu do innych krzywych. Krzywa S zwiększa %CNS bardziej od innych krzywych. Jak szybko wyliczyć w locie: W praktyce dekompresji moŝna ją uzyskać w następujący sposób: -dzielimy czas dekompresji przez liczbę wszystkich przystanków na których ma być ta faza dekompresji wykonywana. Po zaokrągleniu w górę otrzymujemy czas bazowy który: - na najgłębszych przystankach zwiększamy o 5% zaokrąglając w dół - na takiej samej liczbie kolejnych przystanków skracamy o połowę zaokrąglając w górę - na najpłytszym przystanku pozostawiamy bez zmian - jeśli czas dekompresji nie jest podzielny przez 5, to moŝemy postąpić konserwatywnie i wykonać dekompresję dłuŝszą o -4' albo skrócić ją odejmując ten czas z głębszej środkowej części krzywej. Przykład: Mamy do podziału 4' dekompresji w strefie 2-9m. Dzielimy 4' na 5 przystanków i otrzymujemy 8' czasu bazowego. Na przystankach 2 i 8m zwiększamy ten czas o 5% i otrzymujemy po 2'. Na przystankach 5 i 2m zmniejszamy ten czas o połowę i otrzymujemy po 4'. Na przystanku 9m pozostawiamy czas bazowy czyli 8'. W efekcie otrzymujemy schemat: 2'/2m 3

32 2'/8m 4'/5m 4'/2m 8'/ 9m Porównanie przesyceń przy zastosowaniu krzywej S w róŝnych fazach dekompresji: Faza deepstopów: przesycenia w schemacie S zastosowanym w deepstopach na gazie dennym,9,8,7 6'/36m 4'/24m 2m,6,5,4,3,2 6'/33m 2'/3m 2'/27, -, -,2 -,3 -, Jak widać na wykresie dzięki zastosowaniu tej krzywej mamy większe odsycenie na głębszych przystankach w strefie, jednak nie na tyle duŝe aby doszło do niedosyceń w tkankach krytycznych. Niestety do następnej strefy przechodzimy ze stosunkowo duŝym przesyceniem. 32

33 Faza dekompresji na gazie dekompresyjnym przesycenia w schemacie S zastosowanym w dekompresji na gazie dekompresyjnym zastosowanym w jego strefie uŝycia,9,8,7 2'/2m,6,5,4,3,2, 2'/8m 4'/2 8'/9m 6m 4'/5 -, -,2 -,3 -, Jak widać na powyŝszym wykresie, przy zastosowaniu tego schematu dekompresji na pierwszych przystankach dochodzi do potęŝnego odsycenia tkanek które przy jednocześnie stosunkowo wysokim ciśnieniu otoczenia powoduje zmniejszanie się istniejących pęcherzyków gazu nawet w tkankach krytycznych. Jednocześnie końcowe przesycenia w trakcie wychodzenia do następnej strefy są nieznacznie większe niŝ w przypadku zastosowania innych krzywych. Awaryjna dekompresja na gazie dennym przesycenia w schemacie S zastosowanym w awaryjnej dekompresji na gazie dennym zastosowanym w strefie gazu dekompresyjnego,9,8,7 2'/2m 8'/9m 6m,6,5,4,3,2, 2'/8m 4'/5 m 4'/2 -, -,2 -,3 -,