Malta pa stwo wyspiarskie po o one w Europie Po udniowej, na Morzu ródziemnym, miedzy Sycyli i Afryk Pó nocn.

Transkrypt

1

2

3

4 Malta pa stwo wyspiarskie po o one w Europie Po udniowej, na Morzu ródziemnym, miedzy Sycyli i Afryk Pó nocn. Pa stwo malta skie to 5 wysp: Malta, Ghawdex, Kemuna, oraz niezamieszka e: Cominotto i Filfa. O Malcie mówi si, e jest to ogromne muzeum pod otwartym niebem. Relikty sprzed tysi cy lat odnajdywane s znacznie atwiej ni to by si mog o wydawa. Powierzchnia kraju wynosi: 316 km². Waluta obowi zuj ca na Malcie to: Lira malta ska (LM). Stolic kraju jest Valletta, która jest najdalej wysuni t na po udnie europejsk stolic.

5 Ale Malta to równie cel podró y zapale ców nurkowania. Wiele osób uwa a, e wokó tej wyspy panuj najlepsze warunki do nurkowania w ca ym basenie Morza ródziemnego. Temperatura wody zapewnia komfort p ywania a wyj tkowa przejrzysto pozwala dok adnie przygl da si yciu podwodnego wiata. Pla e na Malcie s najcz ciej skaliste, ze stromymi zej ciami do wody. W niektórych miejscach s umieszczone drabinki. Piaszczyste pla e znajduj si w Cirkewwa i Mellieha.

6

7 Malta jest republik, z jednoizbowym parlamentem. Po ostatnich wyborach, które odby y si w 2003 w parlamencie zasiadaj dwie partie: Partia Narodowa (Partit Nazzjonalista, PN) - 35 mandatów Partia Pracy (Partit Laburista, PL) - 30 mandatów Partie te dziel mi dzy siebie mandaty w parlamencie nieprzerwanie od 1971 roku. Oprócz nich istniej te inne drobne partie m.in.: Alternatywa Demokratyczna (Alternattiva Demokratika, AD) Malta ska Partia Komunistyczna (Partit Komunista Malti, PKM) Od 1 maja 2004 roku Malta jest cz onkiem Unii Europejskiej.

8 W 1993 roku zosta ustanowiony podzia administracyjny Malty obejmuj cy Malt (wysp ) i Gozo. Powsta o 68 samorz dów, 54 na Malcie i 14 na Gozo.

9

10 W sk ad archipelagu Wysp Malta skich wchodz wyspy: Malta, Gozo, Comino, Cominotto, Wyspy w. Paw a (dwie wysepki obok siebie) i Filfla, b d ce wierzcho kami wapiennego masywu, pe nego g bokich zatok i dolin. Wspó rz dne geograficzne: 35 50' N, 14 35' E. D ugo wybrze a: 136 km Malta i 43 km Gozo. Najwy szy punkt: Ta'Dmejrek w pobli u Dingli m n.p.m. Najni szy punkt: Morze ródziemne - 0 m.

11 Mapa Malty

12 Malta le y w strefie klimatycznej ródziemnomorskiej. Nie wyst puj tu ostre wiatry, mg y, nieg czy mróz. rednia temperatura waha si od 14,1 C w zimie (listopad - kwiecie ) do 32 C latem (maj - pa dziernik). Nas onecznienie odpowiednio 6:46 godzin zim i 10:11 godzin latem. Opady, przewa nie deszcz, pojawiaj si g ównie w okresie zimy. Roczna suma opadów to 578 mm.

13 Satelitarne zdj cie Malty

14 Pocz tki cywilizacji na Malcie si gaj a 5200 lat p.n.e. gdy trafili tu z Sycylii pierwsi osadnicy. Oko o 3500 lat p.n.e. w miejscowo ci gantija na wyspie Gozo zosta a wzniesiona wi tynia. Podobne budowle powsta y pó niej tak e w innych miejscach, zarówno na Gozo jak i na Malcie. Malta, która jest dogodnym miejscem do kontrolowania centralnego i wschodniego basenu Morza ródziemnego, przechodzi a na przestrzeni dziejów cz sto z r k do r k. Oko o 800 p.n.e. za o yli tu swoje osiedla Fenicjanie, a 300 lat pó niej wysp podbili Kartagi czycy. W 257 r. p.n.e. mia miejsce pierwszy atak Rzymian i w 218 p.n.e. Malta przesz a pod w adanie Imperium Rzymskiego. W 60 r. n.e. u brzegów wyspy, na mieli nie, rozbi si statek przewo cy do Rzymu, jako wi nia w. Paw a, który nawróci Malt na chrze cija stwo. W 395 po podziale Imperium Rzymskiego wyspa znalaz a si we w adaniu Cesarstwa Wschodniego ze stolic w Konstantynopolu. W 870 roku zosta a zdobyta przez Arabów, a w 1090 przez Normanów i przy czona do ksi stwa, a nast pnie Królestwa Sycylii. W 1530 roku cesarz Karol V Habsburg przekaza wysp jako lenno wydalonemu z Rodos zakonowi joannitów (Kawalerów Malta skich). 18 maja 1565 roku rozpocz si atak licz cej oko o 40 tys. o nierzy armii tureckiej.

15 Obro com, w sk ad których wchodzi kilkuset rycerzy zakonnych, 2 tys. o nierzy hiszpa skich i oko o 6 tys. ludno ci cywilnej, udaje si ten atak ca kowicie odeprze prawie cztery miesi ce pó niej, 8 wrze nia (Wielkie Obl enie Malty). Dla uczczenia zwyci stwa Wielki Mistrz Jean Parisot de la Valette wzniós w 1566 miasto, nazwane od jego nazwiska Valletta. Miasto to sta o si pó niej stolic Malty. W 1798 zd aj ca do Egiptu (54 tys.) flota francuska zaatakowa a i zdoby a wysp. Napoleon Bonaparte nakaza rycerzom zakonu w ci gu kilku dni opu ci Malt. Po kilku miesi cach niezadowoleni z rz dów francuskich mieszka cy wyspy wzniecili powstanie i wspomagani przez Króla Sycylii i Brytyjczyków w 1800 zmusi y wojska francuskie do poddania si. Malta przesz a pod protekcj Wielkiej Brytanii. Trwaj cy od 1814 do 1815 kongres wiede ski ustanowi Malt koloni brytyjsk. Wyspa sta a si brytyjskim "niezatapialnym lotniskowcem" i baz okr tów podwodnych w czasie II wojny wiatowej stwarzaj c powa ne zagro enie dla dostaw zaopatrzenia dla wojsk Osi w Afryce Pó nocnej sama wymagaj c takich dostaw. Wojska osi "oblega y" wysp niszcz c konwoje z zaopatrzeniem p yn ce do Malty, intensywnie j bombarduj c oraz zastawiaj c minami. Spowodowa o to czasow utrat przez aliantów mo liwo ci podejmowania dzia a zaczepnych z Malty. Niemcy zrezygnowali jednak z planowanej inwazji koncentruj c wysi ki na zdobyciu Egiptu.

16 Po obl eniu, kiedy przydzia chleba dla cywilów spad do nieca ych 300 gramów, wyspa w 1942 r. zosta a odznaczona Krzy em Jerzego. W 1947 r. Malta uzyska a autonomi wewn trzn, a w 1963 proklamowane zosta o powstanie Pa stwa Malta skiego. Rok pó niej Malta uzyska a ca kowit niepodleg o jako cz onek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Podpisany zosta te uk ad obronny z Wielk Brytani, który zezwala na utrzymanie na Malcie brytyjskich baz wojskowych. W 1967 r. uk ad ten zosta zerwany i dopiero po czterech latach uda o si wynegocjowa prowizoryczne porozumienie. 13 grudnia 1974 roku proklamowana zosta a Republika Malty (Repubblika ta' Malta). 1 maja 2004 Malta przyst pi a do Unii Europejskiej.

17 W II po owie lat 80. XX wieku szybki rozwój gospodarczy kraju, do niedawna silnie zwi zanego z Wielk Brytani (brytyjskie bazy wojskowe, stocznie remontowe, przemys metalowy). Po 1987 r. prywatyzacja przedsi biorstw pa stwowych, nap yw kapita u zagranicznego i rozwój nowoczesnej ga zi przemys u. Wzrost produktu krajowego brutto o 1,4% (2005 r.). Przemys wytwarza 23% PKB, rolnictwo 3%, pozosta cz us ugi. PKB na 1 mieszka ca w 2005 roku wynosi w parytecie si y nabywczej dolarów ameryka skich. G ówn ga zi gospodarki Malty jest turystyka. G ównymi partnerami handlowymi s W ochy, Niemcy i Wielka Brytania.

18 Obiekty z Listy wiatowego Dziedzictwa UNESCO Valletta wi tynie z okresu megalitu na Malcie i Gozo wi ta pa stwowe Dzie Wolno ci - 31 marca 1979 roku ostatnie jednostki wojsk brytyjskich opu ci y Malt. Sette Giugno (z w. 7 czerwca) - 7 czerwca 1919 roku wojska angielskie si st umi y demonstracj w Valletcie, zgin y 3 osoby, a kolejna zmar a na skutek odniesionych ran nast pnego dnia. Matki Boskiej Zwyci skiej - 8 wrze nia 1565 roku wojska tureckie odst pi y od obl enia Malty. Dzie Niepodleg o ci - 21 wrze nia 1964 roku uzyskanie przez Malt niepodleg o ci. Dzie Republiki - 13 grudnia 1974 roku proklamowana zosta a Republiki Malty.

19 Na Malcie obowi zuje ruch lewostronny. Maksymalna pr dko w terenie zabudowanym wynosi 50 km/godz., poza 80 km/godz. Pierwotnym po czeniem Malty z innymi krajami wiata jest lotnisko w Gudja. Malta ma 2254 kilometrów dróg, 1972 km (87,5%) z nich s betonowe i 282 km - gruntowe. Autobusy s podstawow metod komunikacji miejskiej dla wysp, które oferuj tanie i cz ste us ugi wielu cz ciach Malty i Gozo. Istnieje oko o 500 autobusów w s u bie publicznej tranzytu na Malcie, w wi kszo ci kierowane przez prywatnych kierowców autobusów.

20 Stary malta ski autobus

21 Autobus na Malcie

22 Obce wp ywy odgrywaj znacz c rol w malta skiej kuchni. Blisko W och spowodowa a rozpowszechnienie na Malcie potraw z makaronu, po Brytyjczykach zosta y steki, szarlotka i sma ona ryba z frytkami. Autentyczne malta skie potrawy nale do kuchni ródziemnomorskiej. Potrawy charakterystyczne dla Malty: Zupy Aljotta - zupa rybna, przyprawiona cebul i zio ami Brodu - bulion wo owy z dodatkiem selera, kabaczka i rzepy Kawlata - zupa jarzynowa z wieprzowin lub malta skimi kie baskami Minestra - zupa jarzynowa, podobna do w oskiej minestrone, lecz g stsza Soppa tal-armla - zupa jarzynowa podawana z kozim serem Pasta Ross fil-forn - ry z siekan wo owin, jajami, pomidorami i szafranem Timpana - zapiekanka z makaronu, mi sa, warzyw, sera i jaj

23 Aljotta Ross Fil Forn Minestra

24 Jarzyny Potrawy z miejscowych warzyw s cz sto nadziewane farszem z mielonego mi sa, cebuli, pietruszki, oliwek, czerstwego pieczywa, zió i pomidorów. Brungiel - nadziewane bak a any Kapunata - bak a any, pomidory, zielona papryka i czosnek Qagoc c mimli - nadziewane karczochy Qara'bali mimli - nadziewany kabaczek Ryby i owoce morza Lampuka - ryba migruj ca wzd u wybrze y malta skich od wrze nia do listopada Accola - seriola Awwija - homar Calamari - ka amarnica (nadziewana, sma ona lub duszona) Cerna - granik Clamar - ka amarnica Dott - wrako Gamblu - wielka krewetka

25 Granc - krab Merluzzo - morszczuk Qarnita - o miornica (cz sto sma ona w czosnku lub duszona w sosie z czerwonego wina) Tamar - omu ek Tunnagg - tu czyk (cz sto gotowany z pomidorami, zielon papryk i cebul ) Potrawy z mi sa Bragioli - zrazy wo owe z nadzieniem z mielonego mi sa, oliwek, jaj, bekonu, czerstwego pieczywa i pietruszki. Fenek biz-zalza - potrawka z królika z dodatkiem cebuli, zió i wina. Torta tal-fenek - pasztet z królika. Sery Gbejna - owczy ser, który podaje si wie y, podsuszony lub przyprawiony. Jest to specjalno Gozo. Napoje Na Malcie mo na kupi rodzime wina i piwa. Przyk adem mo e by Farson's Shandy - po czenie piwa i lemoniady. Najbardziej charakterystyczny napój to Kinnie - malta ska wersja coca-coli, z pomara czow goryczk.

26 Gbejna Kinnie Bragioli

27

28 Panorama Valletty (widok od strony Zatoki Marsamxett)

29 Valletta

30 Valletta - Ulica w. Urszuli

31 Brama g ówna w Mdinie

32 Katedra w Mdinie

33 Rotunda w Mosta

34 Lazurowe okno w Dwejra

35 Klify na Gozo

36 Miasto M arr

37 Cytadela w Victorii

38 urrieq - B kitna Grota

39 Nadbrze na promenada w Sliemie

40 a ar Qim

41 wi tynia Mnajdra

42 Popeye Village

43 Widok na Morze ródziemne z klifu Dingli, (L-Irdum ta 'nie-dingli)

44 Buskett Gardens przy Verdala Palace

45 Verdala

46 Xlendi