KAPITAŁ LUDZKI W MAŁYCH I ŚREDNICH FIRMACH

Transkrypt

1 Marek Szczepaniec KAPITAŁ LUDZKI W MAŁYCH I ŚREDNICH FIRMACH Modele zachowań podmiotów gospodarczych w zależności od wartości zaangażowanego kapitału ludzkiego Raport z badań Projekt finansowany z grantu KBN N /1791 Marzec 2008

2 Spis treści 1. Prezentacja badania Cele Metodologia badawcza 3 2. Kapitał ludzki w sektorze MSP Kapitał ludzki mierzony poziomem wykształcenia właściciela firmy Kapitał ludzki mierzony doświadczeniem biznesowym właściciela firmy Kapitał ludzki mierzony doradztwem ze strony rodziny właściciela firmy Liczba pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie międzynarodowym Liczba pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie krajowym Doświadczenie pracowników liczba lat pracy w badanej firmie Małe i średnie firmy jako organizacje uczące się Liczba pracowników objętych szkoleniami Korzystanie z doradztwa Prowadzenie badań marketingowych Współpraca z firmami ze swojej branży Kapitał ludzki a zachowania gospodarcze firm Kapitał ludzki a inwestowanie Kapitał ludzki a innnowacje Kapitał ludzki a stopień internetyzacji firmy Kapitał ludzki a planowanie biznesowe Kapitał ludzki a korzystanie z produktów finansowych Kapitał ludzki a zatrudnienie Kapitał ludzki a wyniki firm Kapitał ludzki a ocena sytuacji finansowej firmy Kapitał ludzki a obroty firmy Kapitał ludzki a wartość majątku trwałego 45 Kapitał ludzki w sektorze MSP 2

3 1. PREZENTACJA BADANIA 1.1. CELE Głównym celem naukowym projektu jest określenie zależności pomiędzy zaangażowanym kapitałem ludzkim a zachowaniami finansowymi oraz wynikami ekonomicznymi podmiotów gospodarczych (małych i średnich firm). Cele szczegółowe obejmują zbadanie / pomiar następujących zależności: zaangażowany kapitał ludzki a wyniki małych i średnich firm; zaangażowany kapitał ludzki a innowacje w małych i średnich firmach; zaangażowany kapitał ludzki a inwestycje w małych i średnich firmach; zaangażowany kapitał ludzki a wzorce korzystania z produktów finansowych METODOLOGIA BADAWCZA Przy zbieraniu informacji od przedsiębiorców reprezentujących sektor MSP wykorzystana została metoda wywiadu bezpośredniego. Wielkość próby Próba badawcza liczyła 1308 firm zlokalizowanych na obszarze całej Polski. 1. firmy mikro (0-9 zatrudnionych) n=572; 2. firmy małe (10-49 zatrudnionych) n=472; 3. firmy średnie ( zatrudnionych) n=264. Termin realizacji badania: wiosna 2007 r. W każdej z grup zatrudnienia próba ma charakter reprezentatywny. W celu prezentacji wyników niezależnie od wielkości zatrudnienia pokazywanych w raporcie jako OGÓŁEM MSP stworzono system wag, który pozwala na uzyskanie wyników dla całego rynku. Obszar badania Badanie zostało przeprowadzone na obszarze 16 województw: mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, łódzkiego, kujawsko-pomorskiego, pomorskiego, lubelskiego, podkarpackiego, zachodnio-pomorskiego, opolskiego, lubuskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego i podlaskiego. Sposób doboru próby Dobór próby miał charakter losowy, a operatem losowania była lista firm przygotowana przez GUS. Algorytm losowania firm reprezentujących sektor MSP został opracowany przez zespół statystyków z Uniwersytetu Gdańskiego kierowany przez dr Tomasza Jurkiewicza. Próbę firm wybierano techniką losowania systematycznego. Warstwowanie badanej populacji według sekcji (produkcja, budownictwo, handel, hotele / restauracje, transport, pośrednictwo finansowe, obsługa nieruchomości, edukacja, pozostałe itp.) oraz województwa zagwarantowało odpowiednią proporcję liczby firm reprezentujących różne sektory gospodarki. Kapitał ludzki w sektorze MSP 3

4 Charakterystyka próby Tabela 1 Charakterystyka próby według wielkości zatrudnienia Wielkość zatrudnienia Liczba wywiadów Firmy zatrudniające 0-9 osób (Firmy mikro) 572 Firmy zatrudniające osób (Firmy małe) 472 Firmy zatrudniające osób (Firmy średnie) 264 OGÓŁEM 1308 Tabela 2 Charakterystyka próby według województwa Firmy mikro Firmy małe Firmy średnie Województwo n=572 n=472 n=264 Liczba % Liczba % Liczba % mazowieckie 97 17,0% 77 16,3% 39 14,8% śląskie 73 12,8% 71 15,0% 36 13,6% wielkopolskie 48 8,4% 50 10,6% 31 11,7% małopolskie 46 8,0% 42 8,9% 25 9,5% dolnośląskie 50 8,7% 32 6,8% 19 7,2% łódzkie 43 7,5% 36 7,6% 19 7,2% kujawsko-pomorskie 27 4,7% 22 4,7% 14 5,3% pomorskie 33 5,8% 34 7,2% 15 5,7% lubelskie 25 4,4% 21 4,4% 11 4,2% podkarpackie 20 3,5% 15 3,2% 10 3,8% zachodnio-pomorskie 26 4,5% 18 3,8% 10 3,8% opolskie 16 2,8% 10 2,1% 6 2,3% lubuskie 13 2,3% 11 2,3% 7 2,7% świętokrzyskie 17 3,0% 12 2,5% 8 3,0% warmińsko-mazurskie 19 3,3% 15 3,2% 9 3,4% podlaskie 19 3,3% 6 1,3% 5 1,9% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Tabela 3 Charakterystyka próby według struktury kapitału Firmy mikro Firmy małe Firmy średnie Struktura kapitału n=572 n=472 n=264 Liczba % Liczba % Liczba % wyłącznie kapitał krajowy ,3% ,4% ,4% dominujący udział kapitału krajowego 8 1,4% 19 4,0% 20 7,6% dominujący udział kapitału zagranicznego ,8% 8 3,0% wyłącznie kapitał zagraniczny 2 0,3% 4 0,8% 8 3,0% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 4

5 Tabela 4 Charakterystyka próby według sekcji PKD Firmy mikro Firmy małe Firmy średnie Sekcja PKD n=572 n=472 n=264 Liczba % Liczba % Liczba % produkcja (przemysł) (sekcja D) 66 11,5% 95 20,1% 81 30,7% budownictwo (sekcja F) 59 10,3% 50 10,6% 20 7,6% handel hurtowy i detaliczny (sekcja G) ,9% ,2% 38 14,4% hotele/restauracje (sekcja H) 17 3,0% 17 3,6% 3 1,1% transport (sekcja I) 43 7,5% 8 1,7% 11 4,2% pośrednictwo finansowe (sekcja J) 23 4,0% 4 0,8% 1 0,4% obsługa nieruchomości (sekcja K) 79 13,8% 42 8,9% 32 12,1% edukacja (sekcja M) 13 2,3% 76 16,1% 37 14,0% ochrona zdrowia (sekcja N) 23 4,0% 23 4,9% 16 6,1% pozostałe (sekcja O) 55 9,6% 52 11,0% 25 9,5% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Tabela 5 Charakterystyka próby według formy prawnej Firmy mikro Firmy małe Firmy średnie Forma prawna n=572 n=472 n=264 Liczba % Liczba % Liczba % jednoosobowa działalność gospodarcza ,8% ,9% 24 9,1% spółka jawna 25 4,4% 49 10,4% 16 6,1% spółka partnerska 2 0,3% 10 2,1% 1,4% spółka komandytowa ,2% 3 1,1% spółka komandytowo-akcyjna ,2% - - spółka z o.o. 42 7,3% ,6% ,2% spółka akcyjna 2 0,3% 16 3,4% 18 6,8% spółka cywilna 62 10,8% 61 12,9% 23 8,7% spółdzielnia 3 0,5% 19 4,0% 23 8,7% inna 8 1,4% 34 7,2% 34 12,9% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Tabela 6 Charakterystyka próby według sposobu prowadzenia księgowości Firmy mikro Firmy małe Firmy średnie Sposób prowadzenia księgowości n=572 n=472 n=264 Liczba % Liczba % Liczba % pełna księgowość ,0% ,2% ,5% książka przychodów-rozchodów ,0% 98 20,8% 4 1,5% karta podatkowa 26 4,5% inna 20 3,5% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 5

6 2. KAPITAŁ LUDZKI W SEKTORZE MSP Na podstawie wyników badania powstaje pierwszy w Polsce rozbudowany opis kapitału ludzkiego w sektorze MSP (małych i średnich przedsiębiorstw). Podział firm na 3 grupy przedsiębiorstw - firmy mikro, firmy małe i firmy średnie jest zgodny z obowiązującą w Unii Europejskiej od 1 stycznia 2005 r. definicją małych i średnich przedsiębiorstw (jako podstawowy wyróżnik każdej grupy uwzględniono zatrudnienie). Tabela 7 Podział firm na kategorie w UE od Kategoria przedsiębiorstwa Mikro < 10 Mała < 50 Średnia < 250 Zatrudnienie Obroty roczne lub Suma bilansowa 2 mln euro (wcześniej nie definiowane) 10 mln euro (1996: 7 mln) 50 mln euro (1996: 40 mln) 2 mln euro (wcześniej nie definiowane) 10 mln euro (1996: 5 mln) 43 mln euro (1996: 27 mln) Źródło: Wspólnoty Europejskie, 2006 ( Prezentowane w poniższych tabelach dane w kategorii Ogółem MSP zostały obliczone przy wykorzystaniu wag, odzwierciedlających udział liczbowy każdej grupy firm w populacji generalnej aktywnych firm z sektora MSP: firmy mikro = 96,48%, firmy małe = 2,66% i firmy średnie = 0,86% (zobacz poniższa tabela). Tabela 8 Podział firm na kategorie w UE od Grupa firm Liczebność Udział procentowy Firmy mikro ,48% Firmy małe ,66% Firmy średnie ,86% Ogółem MSP ,0% Źródło: PARP 2006; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach Kapitał ludzki w sektorze MSP 6

7 2.1. KAPITAŁ LUDZKI MIERZONY POZIOMEM WYKSZTAŁCENIA WŁAŚCICIELA FIRMY W małych i średnich firmach w podstawowych procesach decyzyjnych kluczową rolę odgrywa właściciel. To on decyduje o alokacji zasobów firmy, o zatrudnieniu pracowników, o wyborze partnerów biznesowych (np. banków). Uwzględniając szczególną rolę właściciela w procesach gospodarczych, pomiar kapitału ludzkiego w sektorze MSP rozpoczyna się od analizy uzyskanego przez niego poziomu wykształcenia. 51,1% właścicieli MSP w Polsce ma średnie wykształcenie, 37,6% właścicieli ukończyło studia wyższe. Odsetek właścicieli posiadających wyższe wykształcenie rośnie wraz ze wzrostem skali działalności firm (wynosi 36,7% w firmach mikro, 57,2% w firmach małych i 69,3% w firmach średnich). Tabela 9 Kapitał ludzki w sektorze MSP analiza wg poziomu wykształcenia właściciela firmy / osoby zarządzającej Firmy mikro Małe firmy firmy Wykształcenie Ogółem n=572 n=472 n=264 właściciela firmy / MSP liczba % liczba % liczba % osoby zarządzającej Podstawowe 0,3% 2 0,3% 0 0,0% 2 0,8% Zasadnicze zawodowe 11,1% 65 11,4% 14 3,0% 4 1,5% 51,1% ,6% ,8% 75 28,4% 37,6% ,7% ,2% ,3% OGÓŁEM 100% ,0% ,0% ,0% Inną metodą pomiaru kapitału ludzkiego jest liczba lat nauki właściciela firmy. Średnia liczba lat nauki właściciela MSP wynosi 14,22 lat (a mediana 13 lat). Im większa firma, tym więcej lat nauki ma za sobą jej właściciel. Tabela 10 Liczba lat nauki właściciela firmy / osoby zarządzającej Wskaźnik Ogółem MSP Firmy mikro n=469 Małe firmy n=357 firmy n=203 Średnia liczba lat nauki 14,22 14,15 15,62 16,14 Mediana liczby lat nauki 13,00 13,00 16,00 17,00 Kapitał ludzki w sektorze MSP 7

8 2.2. KAPITAŁ LUDZKI MIERZONY DOŚWIADCZENIEM BIZNESOWYM WŁAŚCICIELA FIRMY Kolejną metodą pomiaru zgromadzonego kapitału ludzkiego jest określenie doświadczenia właściciela firmy w prowadzeniu działalności w danej branży. Średnia liczba lat pracy właściciela w danej branży wyniosła 13,40 lat (mediana 11,00 lat). Uzyskanie większej skali działalności wymaga z reguły większego doświadczenia, co potwierdzają wyniki badania. W firmach mikro średnia liczba lat pracy właściciela w danej branży wynosi 13,36 lat, w firmach małych 13,78 lat, a w firmach średnich 15,53 lat. Tabela 11 Liczba lat pracy w danej branży właściciela firmy / osoby zarządzającej Wskaźnik Średnia liczba lat pracy w danej branży Mediana liczby lat pracy w danej branży Ogółem MSP Firmy mikro n=469 Małe firmy n=357 firmy n=203 13,40 13,36 13,78 15,53 11,00 11,00 11,00 15, KAPITAŁ LUDZKI MIERZONY DORADZTWEM ZE STRONY RODZINY WŁAŚCICIELA FIRMY 24,5% właścicieli firm z sektora MSP korzysta z doradztwa ze strony rodziny (wcześniej prowadzącej ten sam biznes). Najwyższy odsetek właścicieli korzystających z doradztwa rodziny został odnotowany w grupie firm mikro (24,8%), a najniższy w grupie firm średnich (9,8%). Tabela 12 Doradztwo ze strony rodziny (wcześniej prowadzącej ten sam biznes) Doradztwo ze strony rodziny (wcześniej Ogółem Firmy mikro n=572 Małe firmy n=472 firmy n=264 prowadzącej ten sam biznes) MSP liczba % liczba % liczba % Nie 75,6% ,2% ,0% ,2% Tak 24,5% ,8% 85 18,0% 26 9,8% OGÓŁEM 100% ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 8

9 2.4. LICZBA PRACOWNIKÓW O KWALIFIKACJACH NA DOBRYM POZIOMIE MIĘDZYNARODOWYM Kapitał ludzki może być też mierzony liczbą pracowników o odpowiednim poziomie kwalifikacji. Średnia liczba pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie międzynarodowym wyniosła 1,5 (a mediana 1,0). Uwaga: należy pamiętać, że ocena kwalifikacji pracowników ma charakter subiektywny. Tabela 13 Liczba pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie międzynarodowym Wskaźnik Średnia liczba pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie międzynarodowym Mediana liczby pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie międzynarodowym Ogółem MSP Firmy mikro n=469 Małe firmy n=357 firmy n=203 1,50 1,13 6,97 25,10 1,00 1,00 4,00 15, LICZBA PRACOWNIKÓW O KWALIFIKACJACH NA DOBRYM POZIOMIE KRAJOWYM Średnia liczba pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie krajowym wyniosła 3,23 (a mediana 3,00). Uwaga: należy pamiętać, że ocena kwalifikacji pracowników ma charakter subiektywny. Tabela 14 Liczba pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie krajowym Wskaźnik Średnia liczba pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie krajowym Mediana liczby pracowników o kwalifikacjach na dobrym poziomie krajowym Ogółem MSP Firmy mikro n=469 Małe firmy n=426 firmy n=234 3,23 2,49 12,83 53,72 3,00 2,00 10,00 40,00 Kapitał ludzki w sektorze MSP 9

10 2.6. DOŚWIADCZENIE PRACOWNIKÓW LICZBA LAT PRACY W BADANEJ FIRMIE Średnia liczba lat pracy na kluczowych stanowiskach wyniosła 8,55 lat (a mediana 6,00 lat). Najwyższa średnia liczba lat pracy na kluczowych stanowiskach została odnotowana w grupie firm średnich (zatrudnienie osób) i wyniosła 10,88 lat. Tabela 15 Doświadczenie pracowników liczba lat pracy w badanej firmie Wskaźnik Średnia liczba lat pracy na kluczowych stanowiskach Mediana liczby lat pracy na kluczowych stanowiskach Ogółem MSP Firmy mikro n=572 Małe firmy n=472 firmy n=264 8,55 8,54 7,83 10,88 6,00 6,00 6,00 10,00 Kapitał ludzki w sektorze MSP 10

11 3. MAŁE I ŚREDNIE FIRMY JAKO ORGANIZACJE UCZĄCE SIĘ Zgodnie z teorią T. Schultza kapitał ludzki może być powiększany przez różnego rodzaju inwestycje - takie jak np. szkolenia, zwiększanie dostępu do fachowej wiedzy oraz informacji LICZBA PRACOWNIKÓW OBJĘTYCH SZKOLENIAMI Średnia liczba pracowników, którzy uczestniczyli w ciągu ostatnich 12 miesięcy w jakichkolwiek szkoleniach wyniosła 0,99 (mediana 0). Tabela 16 Liczba pracowników objętych szkoleniami Wskaźnik Średnia liczba pracowników, którzy uczestniczyli w ciągu ostatnich 12 miesięcy w jakichkolwiek szkoleniach Mediana liczby pracowników, którzy uczestniczyli w ciągu ostatnich 12 miesięcy w jakichkolwiek szkoleniach Ogółem MSP Firmy mikro n=469 Małe firmy n=389 firmy n=227 0,99 0,69 5,59 19,48 0,00 0,00 3,00 10, KORZYSTANIE Z DORADZTWA Tylko 2,5% badanych firm w ostatnich 3 latach korzystało z doradztwa ze strony wyższych uczelni, ośrodków doradztwa dla MSP, centrów technologicznych (jednostek badawczorozwojowych) itp. Najwyższy odsetek firm korzystających z doradztwa odnotowano w grupie firm średnich (14%), a najniższy w grupie firm mikro (2,3%). Tabela 17 Korzystanie z doradztwa ze strony wyższych uczelni, ośrodków doradztwa dla MSP, centrów technologicznych Korzystanie Ogółem Firmy mikro n=572 Małe firmy n=472 firmy n=264 z doradztwa MSP liczba % liczba % liczba % Nie 97,6% ,7% ,0% ,0% Tak 2,5% 13 2,3% 33 7,0% 37 14,0% OGÓŁEM 100% ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 11

12 Tabela 18 Korzystanie z doradztwa analiza wg rodzaju instytucji / firmy, która doradzała badanym podmiotom gospodarczym z sektora MSP Instytucje / firmy Ogółem Firmy mikro n=572 Małe firmy n=472 firmy n=264 doradzające MSP MSP liczba % liczba % liczba % uczelnie 1,1% 6 1,0% 14 3,0% 19 7,2% Ośrodki doradztwa dla małych firm 0,9% 5 0,9% 7 1,5% 7 2,7% Centra technologiczne 0,3% 1 0,2% 5 1,1% 11 4,2% Inkubatory przedsiębiorczości 0,2% 1 0,2% 1 0,2% 2 0,8% Firmy konsultingowe 0,3% 1 0,2% 9 1,9% 5 1,9% Inne 0,3% 2 0,3% 2 0,4% 0 0,0% OGÓŁEM* 2,5% 13 2,3% 32 6,8% 37 14,0% *Firmy, które skorzystały z jakiejkolwiek instytucji / firmy doradczej (można było wymienić kilka takich instytucji firm) PROWADZENIE BADAŃ MARKETINGOWYCH Tylko 5,5% badanych firm prowadziło w ciągu ostatnich 12 miesięcy badania marketingowe. Odsetek firm prowadzących badania marketingowe zwiększał się wraz ze skalą działalności (od 5,4% w grupie firm mikro, przez 9,1% w grupie małych firm, do 19,3% w grupie średnich firm). Tabela 19 Prowadzenie badań marketingowych Prowadzenie badań Ogółem Firmy mikro n=572 Małe firmy n=472 firmy n=264 marketingowych MSP liczba % liczba % liczba % Nie 94,5% ,6% ,9% ,7% Tak 5,5% 31 5,4% 43 9,1% 51 19,3% OGÓŁEM 100% ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 12

13 3.4. WSPÓŁPRACA Z FIRMAMI ZE SWOJEJ BRANŻY 25,9% badanych podmiotów gospodarczych współpracuje z innymi firmami ze swojej branży. Tak duży odsetek firm współpracujących ze swoimi konkurentami jest pewnym zaskoczeniem i może oznaczać, że w gospodarce spontanicznie tworzą się skupiska branżowe firm (clusters). Odsetek firm współpracujących z innymi firmami ze swojej branży rośnie wraz ze skalą działalności (od 25,7% w grupie firm mikro, przez 29,7% w grupie małych firm, do 38,3% w grupie średnich firm). Tabela 20 Współpraca z innymi firmami z branży Współpraca z innymi Ogółem Firmy mikro n=572 Małe firmy n=472 firmy n=264 firmami z branży MSP liczba % liczba % liczba % Nie 74,2% ,3% ,3% ,7% Tak 25,9% ,7% ,7% ,3% OGÓŁEM 100% ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 13

14 4. KAPITAŁ LUDZKI A ZACHOWANIA GOSPODARCZE FIRM Jednym z głównych celów projektu jest analiza wpływu zaangażowanego kapitału ludzkiego na zachowania gospodarcze firm z sektora MSP. Na tym etapie badań wszystkie dane wynikowe będą przedstawiane odrębnie dla 3 grup firm: firm mikro, firm małych i firm średnich. W grupie firm mikro analizie opisowej zostaną poddane wszystkie 3 poziomy wykształcenia właściciela (podstawowe i zawodowe, średnie oraz wyższe). W grupach firm małych i średnich analizie opisowej zostaną poddane tylko dwa poziomy wykształcenia średnie i wyższe, bo próbki firm, których właścicielami są osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym okazały się zbyt małe (wynoszą odpowiednio n=14 w grupie firm małych i n=6 w grupie firm średnich). Do celów poglądowych dane o próbkach firm prowadzonych przez właścicieli z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym zostały jednak przedstawione w tabelach (są oznaczone szarym kolorem). Kapitał ludzki w sektorze MSP 14

15 4.1. KAPITAŁ LUDZKI A INWESTOWANIE Badane były inwestycje zrealizowanych w ostatnich 12 miesiącach oraz plany inwestycyjne na najbliższy rok. Wszystkie analizy prezentowane są w rozbiciu na 3 klasy wielkościowe firm (firmy mikro, małe i średnie) oraz 3 grupy wykształcenia. Firmy mikro Poziom wykształcenia właściciela firmy mikro nie przekłada się bezpośrednio na odsetek firm podejmujących inwestycje (analiza ogółem). Tabela 21 mikro a podejmowane inwestycje Inwestowanie zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Nie 40 59,7% ,0% ,0% Tak 27 40,3% ,0% 84 40,0% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Przy analizie rodzajowej zrealizowanych inwestycji widać następujące prawidłowości im wyższy poziom wykształcenia właściciela firmy, tym częściej firmy kupują sprzęt komputerowy, a tym rzadziej środki transportu. Tabela 22 mikro a rodzaje podejmowanych inwestycji Rodzaje inwestycji Podstawowe i zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Zakup sprzętu komputerowego 4 6,0% 29 9,8% 40 19,0% Bieżące remonty i przebudowy 8 11,9% 53 18,0% 35 16,7% Zakup pojedynczych maszyn i urządzeń 11 16,4% 45 15,3% 25 11,9% Zakup oprogramowania komputerowego 5 7,5% 20 6,8% 24 11,4% Zakup środków transportu 11 16,4% 42 14,2% 20 9,5% Budowa nowych pomieszczeń, zakładów 3 4,5% 17 5,8% 9 4,3% Zakup kompletnych linii technologicznych 0 0,0% 4 1,4% 2 1,0% Inne inwestycje 3 4,5% 5 1,7% 4 1,9% Firma inwestowała 27 40,3% ,0% 84 40,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 15

16 Przy analizie źródeł finansowania inwestycji uwagę zwraca relatywnie niski (7,4%) wskaźnik korzystania z kredytów w grupie firm prowadzonych przez właścicieli z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym. Tabela 23 mikro a źródła finansowania inwestycji Źródła finansowania inwestycji zawodowe (n=27) (n=118) (n=84) Środki własne 26 96,3% ,0% 79 94,0% Kredyty 2 7,4% 19 16,1% 13 15,5% Leasing 2 7,4% 11 9,3% 6 7,1% Inne 0 0,0% 3 2,5% 0 0,0% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Plany inwestycyjne najczęściej deklarują firmy zarządzane przez osoby z wyższym wykształceniem (42,4%). Tabela 24 mikro a plany inwestycyjne Plany inwestycyjne zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Nie 46 68,7% ,4% ,6% Tak 21 31,3% 99 33,6% 89 42,4% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Im wyższy poziom wykształcenia właściciela firmy, tym częściej firmy deklarują plany zakupu sprzęt komputerowego oraz oprogramowania, a tym rzadziej plany zakupu środków transportu. Tabela 25 mikro a rodzaje planowanych inwestycji Rodzaje planowanych inwestycji zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Zakup sprzętu komputerowego 1 1,5% 21 7,1% 37 17,6% Zakup oprogramowania komputerowego 0 0,0% 15 5,1% 27 12,9% Bieżące remonty i przebudowy 9 13,4% 42 14,2% 25 11,9% Zakup pojedynczych maszyn i urządzeń 7 10,4% 30 10,2% 22 10,5% Zakup środków transportu 7 10,4% 28 9,5% 17 8,1% Budowa nowych pomieszczeń, zakładów 2 3,0% 9 3,1% 6 2,9% Zakup kompletnych linii technologicznych 0 0,0% 5 1,7% 2 1,0% Inne inwestycje 0 0,0% 5 1,7% 1 0,5% Firma planuje inwestycje 21 31,3% 99 33,6% 89 42,4% Kapitał ludzki w sektorze MSP 16

17 Firmy małe Uwaga: ze względu na niewielką liczebność n=14 firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. Porównując firmy prowadzone przez osoby ze średnim i wyższym wykształceniem, widać wyraźnie wyższy wskaźnik inwestycji w tej drugiej grupie przedsiębiorstw (wskaźniki odpowiednio: 38,3% : 56,7%). Tabela 26 Wykształcenie właściciela małej firmy a podejmowane inwestycje Inwestowanie zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Nie 8 57,1% ,7% ,3% Tak 6 42,9% 72 38,3% ,7% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% W analizie porównawczej duże różnice na korzyść firm prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem występują w następujących rodzajach inwestycji: zakup sprzętu komputerowego (26,7% : 9,0%), zakup oprogramowania (20,4% : 5,9%) oraz bieżące remonty i przebudowy (28,5% : 14,4%). Tabela 27 Wykształcenie właściciela małej firmy a rodzaje podejmowanych inwestycji Rodzaje inwestycji zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Bieżące remonty i przebudowy 4 28,6% 27 14,4% 77 28,5% Zakup sprzętu komputerowego 0 0,0% 17 9,0% 72 26,7% Zakup oprogramowania komputerowego 0 0,0% 11 5,9% 55 20,4% Zakup pojedynczych maszyn i urządzeń 4 28,6% 30 16,0% 52 19,3% Zakup środków transportu 1 7,1% 21 11,2% 43 15,9% Budowa nowych pomieszczeń, zakładów 0 0,0% 17 9,0% 21 7,8% Zakup kompletnych linii technologicznych 0 0,0% 5 2,7% 7 2,6% Inne inwestycje 0 0,0% 5 2,7% 6 2,2% Firma inwestowała 6 42,9% 72 38,3% ,7% Przy finansowaniu inwestycji małe firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem relatywnie częściej (niż firmy prowadzone przez osoby ze średnim wykształceniem) korzystają z kredytów (17,0% : 12,5%), a rzadziej z leasingu (11,8% : 15,3%). Kapitał ludzki w sektorze MSP 17

18 Tabela 28 Wykształcenie właściciela małej firmy a źródła finansowania inwestycji Źródła finansowania inwestycji zawodowe (n=6) (n=72) (n=153) Środki własne 6 100,0% 66 91,7% ,2% Kredyty 1 16,7% 9 12,5% 26 17,0% Leasing 1 16,7% 11 15,3% 18 11,8% Inne 0 0,0% 2 2,8% 3 2,0% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% Małe firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem częściej deklarują plany inwestycyjne (54,8% : 39,9%). Tabela 29 Wykształcenie właściciela małej firmy a plany inwestycyjne Plany inwestycyjne zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Nie 9 64,3% ,1% ,2% Tak 5 35,7% 75 39,9% ,8% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% W analizie porównawczej duże różnice na korzyść firm prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem występują w następujących rodzajach planowanych inwestycji: zakup sprzętu komputerowego (17,4% : 8,0%), zakup oprogramowania (13,0% : 4,3%) oraz bieżące remonty i przebudowy (22,6% : 10,1%). Tabela 30 Wykształcenie właściciela małej firmy a rodzaje planowanych inwestycji Rodzaje planowanych inwestycji zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Bieżące remonty i przebudowy 3 21,4% 19 10,1% 61 22,6% Zakup sprzętu komputerowego 0 0,0% 15 8,0% 47 17,4% Zakup pojedynczych maszyn i urządzeń 2 14,3% 24 12,8% 35 13,0% Zakup oprogramowania komputerowego 0 0,0% 8 4,3% 35 13,0% Zakup środków transportu 1 7,1% 22 11,7% 35 13,0% Budowa nowych pomieszczeń, zakładów 0 0,0% 13 6,9% 22 8,1% Zakup kompletnych linii technologicznych 0 0,0% 2 1,1% 2 0,7% Inne inwestycje 0 0,0% 1 0,5% 5 1,9% Firma planuje inwestycje 5 35,7% 75 39,9% ,8% Kapitał ludzki w sektorze MSP 18

19 Firmy średnie Uwaga: ze względu na niewielką liczebność n=6 firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. Porównując firmy prowadzone przez osoby ze średnim i wyższym wykształceniem, widać wyższy wskaźnik inwestycji w tej drugiej grupie przedsiębiorstw (wskaźniki odpowiednio: 58,7% : 67,2%). Tabela 31 Wykształcenie właściciela średniej firmy a podejmowane inwestycje Inwestowanie zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Nie 1 16,7% 31 41,3% 60 32,8% Tak 5 83,3% 44 58,7% ,2% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% W analizie porównawczej znaczące różnice na korzyść firm prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem występują w następujących rodzajach inwestycji: bieżące remonty i przebudowy (42,6% : 29,3%), zakup pojedynczych maszyn i urządzeń (27,3% : 16,0%), zakup oprogramowania (23,5% : 17,3%) oraz zakup sprzętu komputerowego (30,6% : 25,3%). Firmy prowadzone przez osoby ze średnim wykształceniem częściej inwestowały w środki transportu (18,7% : 14,2%) oraz kompletne linie technologiczne (10,7% : 7,1%). Tabela 32 Wykształcenie właściciela średniej firmy a rodzaje podejmowanych inwestycji Rodzaje inwestycji zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Bieżące remonty i przebudowy 2 33,3% 22 29,3% 78 42,6% Zakup sprzętu komputerowego 0 0,0% 19 25,3% 56 30,6% Zakup pojedynczych maszyn i urządzeń 4 66,7% 12 16,0% 50 27,3% Zakup oprogramowania komputerowego 0 0,0% 13 17,3% 43 23,5% Zakup środków transportu 2 33,3% 14 18,7% 26 14,2% Budowa nowych pomieszczeń, zakładów 1 16,7% 10 13,3% 22 12,0% Zakup kompletnych linii technologicznych 0 0,0% 8 10,7% 13 7,1% Inne inwestycje 0 0,0% 3 4,0% 3 1,6% Firma inwestowała 5 83,3% 44 58,7% ,2% Przy finansowaniu inwestycji właściciele z wyższym wykształceniem relatywnie częściej korzystali ze środków własnych (95,9% : 90,9%), a rzadziej z kredytów (19,5% : 22,7%) i leasingu (8,9% : 13,6%). Kapitał ludzki w sektorze MSP 19

20 Tabela 33 Wykształcenie właściciela średniej firmy a źródła finansowania inwestycji Źródła finansowania inwestycji zawodowe (n=5) (n=44) (n=123) Środki własne 5 100,0% 40 90,9% ,9% Kredyty 1 20,0% 10 22,7% 24 19,5% Leasing 1 20,0% 6 13,6% 11 8,9% Inne 0 0,0% 1 2,3% 6 4,9% OGÓŁEM 5 100,0% ,0% ,0% firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem częściej deklarują plany inwestycyjne (67,2% : 53,3%). Tabela 34 Wykształcenie właściciela średniej firmy a plany inwestycyjne Plany inwestycyjne zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Nie 2 33,3% 35 46,7% 60 32,8% Tak 4 66,7% 40 53,3% ,2% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% W analizie porównawczej znaczące różnice na korzyść firm prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem występują w następujących rodzajach planowanych inwestycji: zakup sprzętu komputerowego (20,2% : 10,7%), zakup pojedynczych maszyn i urządzeń (21,3% : 13,3%), budowa nowych pomieszczeń / zakładów (16,4% : 9,3%), zakup oprogramowania (15,8% : 9,3%) oraz budowa nowych pomieszczeń, zakładów (16,4% : 9,3%). Tabela 35 Wykształcenie właściciela średniej firmy a rodzaje planowanych inwestycji Rodzaje planowanych inwestycji zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Bieżące remonty i przebudowy 3 50,0% 23 30,7% 51 27,9% Zakup pojedynczych maszyn i urządzeń 1 16,7% 10 13,3% 39 21,3% Zakup sprzętu komputerowego 0 0,0% 8 10,7% 37 20,2% Zakup środków transportu 1 16,7% 9 12,0% 31 16,9% Budowa nowych pomieszczeń, zakładów 2 33,3% 7 9,3% 30 16,4% Zakup oprogramowania komputerowego 0 0,0% 7 9,3% 29 15,8% Zakup kompletnych linii technologicznych 0 0,0% 2 2,7% 10 5,5% Inne inwestycje 0 0,0% 4 5,3% 3 1,6% Firma planuje inwestycje 4 66,7% 40 53,3% ,2% Kapitał ludzki w sektorze MSP 20

21 4.2. KAPITAŁ LUDZKI A INNNOWACJE Firmy mikro Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia właściciela, rośnie odsetek firm wprowadzających innowacje. Tabela 36 mikro a innowacje Innowacje zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Nie 56 83,6% ,6% ,5% Tak 11 16,4% 75 25,4% 62 29,5% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% W większości (6 na 7 analizowanych) kategorii rodzajowych wprowadzanych innowacji najwyższy odsetek firm odnotowano w grupie firm prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem (ale różnice na ogół nie były znaczące). Tabela 37 mikro a rodzaje wdrażanych innowacji Rodzaje innowacji zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Wprowadzenie nowych produktów / usług 9 13,4% 44 14,9% 29 13,8% Znaczące modyfikacje / zmiany w istniejącej ofercie 0 0,0% 7 2,4% 15 7,1% Znaczące zmiany w organizacji 0 0,0% 8 2,7% 11 5,2% Nowy sposób obsługi klientów 2 3,0% 13 4,4% 10 4,8% Zmiany technologii / sposobu produkowania towarów / świadczenia usług 1 1,5% 11 3,7% 9 4,3% Wejście na nowe rynki geograficzne 0 0,0% 4 1,4% 8 3,8% Zmiany w sposobach dystrybucji produktów 0 0,0% 4 1,4% 4 1,9% Inne innowacje 0 0,0% 7 2,4% 3 1,4% Firma wprowadzała innowacje 11 16,4% 75 25,4% 62 29,5% Kapitał ludzki w sektorze MSP 21

22 Firmy małe Uwaga: ze względu na niewielką liczebność (n=14) firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. Porównując firmy prowadzone przez osoby ze średnim i wyższym wykształceniem, widać wyraźnie wyższy wskaźnik firm wprowadzających innowacje w tej drugiej grupie przedsiębiorstw (wskaźniki odpowiednio: 29,3% i 37,8%). Tabela 38 Wykształcenie właściciela małej firmy a innowacje Innowacje zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Nie 9 64,3% ,7% ,2% Tak 5 35,7% 55 29,3% ,8% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% W 5 kategoriach rodzajowych innowacji wyższy odsetek małych firm wdrażających różne innowacje został odnotowany w grupie przedsiębiorstw prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem, w 2 kategoriach - w grupie przedsiębiorstw prowadzonych przez osoby ze średnim wykształceniem. Tabela 39 Wykształcenie właściciela małej firmy a rodzaje wdrażanych innowacji Rodzaje innowacji zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Wprowadzenie nowych produktów / usług 5 35,7% 20 10,6% 45 16,7% Znaczące modyfikacje / zmiany w istniejącej ofercie 1 7,1% 14 7,4% 27 10,0% Nowy sposób obsługi klientów 0 0,0% 13 6,9% 21 7,8% Zmiany technologii / sposobu produkowania towarów / świadczenia usług 1 7,1% 11 5,9% 19 7,0% Wejście na nowe rynki geograficzne 0 0,0% 10 5,3% 19 7,0% Znaczące zmiany w organizacji 0 0,0% 10 5,3% 13 4,8% Zmiany w sposobach dystrybucji produktów 0 0,0% 12 6,4% 9 3,3% Inne innowacje 1 7,1% 1 0,5% 1 0,4% Firma wprowadzała innowacje 5 35,7% 55 29,3% ,8% Kapitał ludzki w sektorze MSP 22

23 Firmy średnie Uwaga: ze względu na niewielką liczebność (n=6) firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. Porównując firmy prowadzone przez osoby ze średnim i wyższym wykształceniem, widać wyraźnie wyższy wskaźnik firm wprowadzających innowacje w tej drugiej grupie przedsiębiorstw (wskaźniki odpowiednio: 26,7% i 47,5%). Tabela 40 Wykształcenie właściciela średniej firmy a innowacje Innowacje zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Nie 2 33,3% 55 73,3% 96 52,5% Tak 4 66,7% 20 26,7% 87 47,5% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% W 5 kategoriach rodzajowych wyższy odsetek średnich firm wdrażających innowacje został odnotowany w grupie przedsiębiorstw prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem, w 2 kategoriach - w grupie przedsiębiorstw prowadzonych przez osoby ze średnim wykształceniem. Tabela 41 Wykształcenie właściciela średniej firmy a rodzaje wdrażanych innowacji Rodzaje innowacji zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Wprowadzenie nowych produktów / usług 1 16,7% 9 12,0% 36 19,7% Znaczące modyfikacje / zmiany w istniejącej ofercie 3 50,0% 6 8,0% 22 12,0% Wejście na nowe rynki geograficzne 2 33,3% 6 8,0% 21 11,5% Zmiany technologii / sposobu produkowania towarów / świadczenia usług 0 0,0% 8 10,7% 18 9,8% Znaczące zmiany w organizacji 0 0,0% 2 2,7% 15 8,2% Nowy sposób obsługi klientów 0 0,0% 4 5,3% 14 7,7% Zmiany w sposobach dystrybucji produktów 0 0,0% 5 6,7% 8 4,4% Inne innowacje 0 0,0% 0 0,0% 4 2,2% Firma wprowadzała innowacje 4 66,7% 20 26,7% 87 47,5% Kapitał ludzki w sektorze MSP 23

24 4.3. KAPITAŁ LUDZKI A STOPIEŃ INTERNETYZACJI FIRMY Firmy mikro Wskaźniki korzystania przez firmy z internetu rosną wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia. Różnice są bardzo duże - tylko 35,8% firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym korzysta z internetu, przy 73,8% firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem wyższych. Tabela 42 mikro a korzystanie z internetu Korzystanie z internetu zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Nie 43 64,2% ,8% 55 26,2% Tak 24 35,8% ,2% ,8% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Tabela 43 mikro a stopień internetyzacji firmy Stopień internetyzacji firmy zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Korzystamy z internet bankingu 17 25,4% ,6% ,5% Posiadamy stronę www zawierającą tylko podstawowe informacje o firmie 3 4,5% 42 14,2% 43 20,5% Posiadamy stronę www z funkcją interaktywną (możliwość nawiązania kontaktu z firmą poprzez adres podany na stronie) 7 10,4% 25 8,5% 40 19,0% Możliwość złożenia zamówienia i zapłaty za produkty drogą elektroniczną 1 1,5% 10 3,4% 8 3,8% Możliwość złożenia zamówienia na nasze produkty drogą elektroniczną 2 3,0% 14 4,7% 6 2,9% Firma korzysta z internetu 24 35,8% ,2% ,8% Kapitał ludzki w sektorze MSP 24

25 Firmy małe Uwaga: ze względu na niewielką liczebność (n=14) firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. Firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem wyższym częściej korzystają z internetu, niż firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem średnim (85,2% : 73,9%). Tabela 44 Wykształcenie właściciela małej firmy a korzystanie z internetu Korzystanie z internetu zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Nie 8 57,1% 49 26,1% 40 14,8% Tak 6 42,9% ,9% ,2% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Tabela 45 Wykształcenie właściciela małej firmy a stopień internetyzacji firmy Stopień internetyzacji firmy zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Korzystamy z internet bankingu 3 21,4% 94 50,0% ,4% Posiadamy stronę www zawierającą tylko podstawowe informacje o firmie 2 14,3% 48 25,5% 74 27,4% Posiadamy stronę www z funkcją interaktywną (możliwość nawiązania kontaktu z firmą poprzez adres podany na stronie) 2 14,3% 33 17,6% 57 21,1% Możliwość złożenia zamówienia na nasze produkty drogą elektroniczną 0 0,0% 9 4,8% 28 10,4% Możliwość złożenia zamówienia i zapłaty za produkty drogą elektroniczną 0 0,0% 12 6,4% 26 9,6% Firma korzysta z internetu 6 42,9% ,9% ,2% Kapitał ludzki w sektorze MSP 25

26 Firmy średnie Uwaga: ze względu na niewielką liczebność (n=6) firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. Firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem wyższym częściej korzystają z internetu, niż firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem średnim (95,6% : 84,0%). Tabela 46 Wykształcenie właściciela średniej firmy a korzystanie z internetu Korzystanie z internetu zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Nie 0 0,0% 12 16,0% 8 4,4% Tak 6 100,0% 63 84,0% ,6% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% Tabela 47 Wykształcenie właściciela średniej firmy a stopień internetyzacji firmy Stopień internetyzacji firmy (n=75) zawodowe (n=6) (n=183) L. % L. % L. % Korzystamy z internet bankingu 5 83,3% 45 60,0% ,9% Posiadamy stronę www zawierającą tylko podstawowe informacje o firmie 3 50,0% 31 41,3% 74 40,4% Posiadamy stronę www z funkcją interaktywną (możliwość nawiązania kontaktu z firmą poprzez adres podany na stronie) 1 16,7% 12 16,0% 43 23,5% Możliwość złożenia zamówienia i zapłaty za produkty drogą elektroniczną 1 16,7% 4 5,3% 20 10,9% Możliwość złożenia zamówienia na nasze produkty drogą elektroniczną 1 16,7% 6 8,0% 10 5,5% Firma korzysta z internetu 6 100,0% 63 84,0% ,6% Kapitał ludzki w sektorze MSP 26

27 4.4. KAPITAŁ LUDZKI A PLANOWANIE BIZNESOWE Firmy mikro Firmy mikro prowadzone przez osoby z wykształceniem podstawowym relatywnie częściej (niż firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem średnim i wyższym) nie stosują w ogóle biznes planów (19,4%) lub planują działania biznesowe tylko na bieżąco (44,8%). Tabela 48 mikro a horyzont czasowy biznes planu Horyzont czasowy biznes planu zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) na bieżąco 30 44,8% ,1% 83 39,5% 3 miesiące 2 3,0% 11 3,7% 5 2,4% 6 miesięcy 4 6,0% 18 6,1% 11 5,2% 1 rok 7 10,4% 60 20,3% 61 29,0% 3 lata 2 3,0% 12 4,1% 16 7,6% 5 lat lub więcej 9 13,4% 23 7,8% 15 7,1% nie stosuje 13 19,4% 44 14,9% 19 9,0% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Firmy małe Uwaga: ze względu na niewielką liczebność (n=14) firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. W grupie firm o różnej wartości kapitału ludzkiego nie widać wyraźnych prawidłowości. Firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem wyższym częściej stosują roczne plany biznesowe (48,1% : 34,6%), ale rzadziej np. 3-letnie plany biznesowe (5,2% : 10,1%). Tabela 49 Wykształcenie właściciela małej firmy a horyzont czasowy biznes planu Horyzont czasowy biznes planu zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) na bieżąco 4 28,6% 48 25,5% 54 20,0% 3 miesiące 2 14,3% 10 5,3% 8 3,0% 6 miesięcy 1 7,1% 9 4,8% 12 4,4% 1 rok 5 35,7% 65 34,6% ,1% 3 lata 0 0,0% 19 10,1% 14 5,2% 5 lat lub więcej 2 14,3% 22 11,7% 25 9,3% nie stosuje 0 0,0% 15 8,0% 27 10,0% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 27

28 Firmy średnie Uwaga: ze względu na niewielką liczebność (n=6) firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. W grupie firm o różnej wartości kapitału ludzkiego nie widać wyraźnych prawidłowości. Firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem wyższym częściej stosują roczne plany biznesowe (41,5% : 26,7%), ale rzadziej np. 3-letnie plany biznesowe (11,5% : 14,7%). Firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem średnim częściej planują na bieżąco (28,0% : 20,2%) oraz częściej w ogóle nie stosują biznes planów (9,3% : 6,6%). Tabela 50 Wykształcenie właściciela średniej firmy a horyzont czasowy biznes planu Horyzont czasowy biznes planu zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) na bieżąco 2 33,3% 21 28,0% 37 20,2% 3 miesiące 0 0,0% 2 2,7% 5 2,7% 6 miesięcy 1 16,7% 8 10,7% 11 6,0% 1 rok 1 16,7% 20 26,7% 76 41,5% 3 lata 0 0,0% 11 14,7% 21 11,5% 5 lat lub więcej 1 16,7% 6 8,0% 21 11,5% nie stosuje 1 16,7% 7 9,3% 12 6,6% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 28

29 4.5. KAPITAŁ LUDZKI A KORZYSTANIE Z PRODUKTÓW FINANSOWYCH Firmy mikro Analizując wzorce wykorzystania produktów finansowych wśród firm mikro o różnym poziomie kapitału ludzkiego nie widać wyraźnych prawidłowości, poza faktem, że w miarę wzrostu wykształcenia właściciela firmy nieznacznie częściej wykorzystywane są produkty lokacyjne. Tabela 51 mikro a korzystanie z produktów finansowych Korzystanie z produktów finansowych zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Karty płatnicze 19 28,4% 76 25,8% 65 31,0% Kredyty 10 14,9% 61 20,7% 33 15,7% Lokaty terminowe w zł 2 3,0% 29 9,8% 24 11,4% Doradztwo finansowe 4 6,0% 28 9,5% 19 9,0% Skrytki depozytowe 1 1,5% 15 5,1% 10 4,8% Doradztwo podatkowe 0 0,0% 11 3,7% 8 3,8% Gwarancje bankowe 2 3,0% 3 1,0% 7 3,3% Fundusze inwestycyjne 1 1,5% 6 2,0% 6 2,9% (TFI) Akcje 0 0,0% 7 2,4% 6 2,9% Lokata inwestycyjna 0 0,0% 3 1,0% 6 2,9% Usługi maklerskie (akcje, obligacje) 0 0,0% 2 0,7% 5 2,4% Lokata dwuwalutowa 1 1,5% 6 2,0% 3 1,4% Obsługa inkasa dokumentowego 0 0,0% 7 2,4% 3 1,4% Karty kredytowe 1 1,5% 6 2,0% 2 1,0% Bankowa lokata w 1 0,3% 2 1,0% walutach obcych 0 0,0% Obsługa akredytyw importowych i eksportowych 0 0,0% 0 0,0% 2 1,0% Wrzutnie nocne / usługi tresora 0 0,0% 2 0,7% 2 1,0% Rozliczenia zagraniczne w systemie SWIFT 0 0,0% 3 1,0% 2 1,0% Bony skarbowe 0 0,0% 1 0,3% 0 0,0% Obligacje skarbu 1 1,5% 2 0,7% państwa 0 0,0% Skup i inkaso czeków 1 1,5% 2 0,7% 0 0,0% Factoring 0 0,0% 1 0,3% 0 0,0% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 29

30 Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia właściciela firmy zwiększa się wykorzystanie nowoczesnych kanałów dystrybucji produktów finansowych: internet bankingu (25,4% : 38,6% : 50,5%), automatycznych usług telefonicznych (3,0% : 7,1% : 11,4%) oraz home bankingu (0,0% : 2,7% : 4,8%). Tabela 52 mikro a wykorzystywane kanały dystrybucji produktów finansowych Kanały dystrybucji produktów finansowych zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Placówka banku 61 91,0% ,5% ,7% Konto internetowe (Internet Banking) 17 25,4% ,6% ,5% Bankomaty 17 25,4% 69 23,4% 63 30,0% Usługi telefoniczne (stacjonarne) 2 3,0% 21 7,1% 24 11,4% Home banking 0 0,0% 8 2,7% 10 4,8% Mobile banking 0 0,0% 3 1,0% 2 1,0% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem częściej (niż firmy osób z wykształceniem podstawowym lub średnim) zmieniały bank w ostatnich 3 latach (ale różnice nie były znaczące). Tabela 53 mikro a zmiana banku w ciągu ostatnich 3 lat Zmiana banku zawodowe (n=67) (n=295) (n=210) Nie 65 97,0% ,6% ,3% Tak 2 3,0% 16 5,4% 14 6,7% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 30

31 Przy analizie kryteriów wyboru banku do obsługi bieżącej nie odnotowano większych różnic w modelach decyzyjnych. Zwraca uwagę jedynie to, że właściciele firm mający wykształcenie podstawowe lub zawodowe wyraźnie częściej przy wyborze banku kierują się dogodną lokalizacją oddziału. Tabela 54 Kryteria wyboru banku do obsługi bieżącej wskazania na pierwszym miejscu Kryteria wyboru banku do obsługi bieżącej zawodowe (n=58) (n=282) (n=202) Dogodna lokalizacja 37% 30% 27% Niskie opłaty za prowadzenie konta / niskie prowizje za usługi 25% 29% 26% Posiadanie w tym banku rachunku osobistego przez właściciela 14% 11% 15% Nowoczesność obsługi (elektronizacja) / Internet 9% 9% 12% Bezpieczeństwo powierzonych środków / zaufanie do banku 5% 9% 7% Renoma banku / korzystny wizerunek 5% 5% 5% Kompleksowość obsługi / szerokość oferty 0% 2% 2% Atrakcyjna oferta kredytowa 0% 1% 2% Bank został polecony przez znajomych 2% 0% 1% Kompetencje / uprzejmość personelu 4% 0% 0% Szybkość obsługi / brak kolejek 0% 1% 0% Reklama / promocja rachunku 0% 0% 0% Inne 0% 2% 0% Firmy małe Uwaga: ze względu na niewielką liczebność (n=14) firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. Analizując wzorce wykorzystania produktów finansowych wśród małych firm o różnym poziomie kapitału ludzkiego, nie widać wyraźnych prawidłowości, poza faktem, że w miarę wzrostu wykształcenia właściciela firmy nieznacznie częściej wykorzystywane są kredyty oraz lokaty terminowe. Kapitał ludzki w sektorze MSP 31

32 Tabela 55 Wykształcenie właściciela małej firmy a korzystanie z produktów finansowych Korzystanie z produktów finansowych zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Kredyty 5 35,7% 38 20,2% 81 30,0% Karty płatnicze 3 21,4% 54 28,7% 80 29,6% Lokaty terminowe w zł 0 0,0% 33 17,6% 64 23,7% Doradztwo finansowe 1 7,1% 32 17,0% 40 14,8% Skrytki depozytowe 0 0,0% 17 9,0% 20 7,4% Gwarancje bankowe 0 0,0% 3 1,6% 18 6,7% Rozliczenia zagraniczne w systemie SWIFT 0 0,0% 5 2,7% 17 6,3% Doradztwo podatkowe 0 0,0% 10 5,3% 16 5,9% Akcje 0 0,0% 6 3,2% 11 4,1% Karty kredytowe 0 0,0% 1 0,5% 8 3,0% Lokata dwuwalutowa 0 0,0% 4 2,1% 8 3,0% Fundusze inwestycyjne (TFI) 0 0,0% 3 1,6% 8 3,0% Usługi maklerskie (akcje, obligacje) 0 0,0% 1 0,5% 8 3,0% Obsługa akredytyw importowych i eksportowych 0 0,0% 1 0,5% 7 2,6% Obsługa inkasa dokumentowego 0 0,0% 3 1,6% 5 1,9% Wrzutnie nocne / usługi tresora 0 0,0% 5 2,7% 5 1,9% Factoring 0 0,0% 1 0,5% 3 1,1% Bony skarbowe 0 0,0% 1 0,5% 2 0,7% Obligacje skarbu państwa 0 0,0% 2 1,1% 2 0,7% Lokata inwestycyjna 0 0,0% 6 3,2% 2 0,7% Skup i inkaso czeków 0 0,0% 0 0,0% 1 0,4% Bankowa lokata w walutach obcych 0 0,0% 1 0,5% 0 0,0% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 32

33 Firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem częściej (niż firmy prowadzone przez osoby z wykształceniem średnim) korzystają z bankowości internetowej (58,5% : 50,5%). Tabela 56 Wykształcenie właściciela małej firmy a wykorzystywane kanały dystrybucji produktów finansowych Kanały dystrybucji produktów finansowych zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Placówka banku 12 85,7% ,9% ,2% Konto internetowe (Internet Banking) 3 21,4% 95 50,5% ,5% Bankomaty 3 21,4% 52 27,7% 77 28,5% Usługi telefoniczne (stacjonarne) 0 0,0% 25 13,3% 45 16,7% Home banking 0 0,0% 23 12,2% 22 8,1% Mobile banking 0 0,0% 3 1,6% 3 1,1% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem wykazują się mniejszą lojalnością (częściej zmieniają bank prowadzący rachunek bieżący wskaźniki odpowiednio: 10,7% i 6,4%). Tabela 57 Wykształcenie właściciela małej firmy a zmiana banku w ciągu ostatnich 3 lat Zmiana banku zawodowe (n=14) (n=188) (n=270) Nie 13 92,9% ,6% ,3% Tak 1 7,1% 12 6,4% 29 10,7% OGÓŁEM ,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 33

34 W procesie wyboru banku do obsługi bieżącej nie występują większe różnice pomiędzy firmami prowadzonymi przez osoby z wykształceniem wyższym i średnim. Tabela 58 Kryteria wyboru banku do obsługi bieżącej wskazania na pierwszym miejscu Kryteria wyboru banku do obsługi bieżącej zawodowe (n=14) (n=182) (n=265) Niskie opłaty za prowadzenie konta / niskie prowizje za usługi 36% 20% 23% Dogodna lokalizacja 14% 24% 22% Nowoczesność obsługi (elektronizacja) / Internet 14% 14% 13% Bezpieczeństwo powierzonych środków / zaufanie do banku 7% 11% 13% Posiadanie w tym banku rachunku osobistego przez właściciela 14% 12% 8% Renoma banku / korzystny wizerunek 14% 10% 8% Kompleksowość obsługi / szerokość oferty 0% 3% 5% Atrakcyjna oferta kredytowa 0% 2% 2% Kompetencje / uprzejmość personelu 0% 1% 1% Szybkość obsługi / brak kolejek 0% 1% 1% Bank został polecony przez znajomych 0% 1% 0% Reklama / promocja rachunku 0% 1% 0% Inne 0% 1% 4% Kapitał ludzki w sektorze MSP 34

35 Firmy średnie Uwaga: ze względu na niewielką liczebność (n=6) firm prowadzonych przez osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym grupa ta została pominięta w analizach opisowych. Firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem wyraźnie częściej korzystają z takich produktów finansowych, jak: karty płatnicze (37,2% : 22,7%), doradztwo finansowe (24,6% : 16,0%), rozliczenia zagraniczne w systemie SWIFT (9,3% : 2,7%), lokata inwestycyjna (7,1% : 1,3%); a rzadziej ze skrytek depozytowych (4,4% : 16,0%). Tabela 59 Wykształcenie właściciela średniej firmy a korzystanie z produktów finansowych Korzystanie z produktów finansowych zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Kredyty 2 33,3% 29 38,7% 75 41,0% Lokaty terminowe w zł 3 50,0% 27 36,0% 72 39,3% Karty płatnicze 2 33,3% 17 22,7% 68 37,2% Doradztwo finansowe 1 16,7% 12 16,0% 45 24,6% Gwarancje bankowe 2 33,3% 11 14,7% 20 10,9% Doradztwo podatkowe 2 33,3% 5 6,7% 18 9,8% Rozliczenia zagraniczne w systemie SWIFT 1 16,7% 2 2,7% 17 9,3% Lokata inwestycyjna 0 0,0% 1 1,3% 13 7,1% Obsługa inkasa dokumentowego 0 0,0% 2 2,7% 11 6,0% Lokata dwuwalutowa 1 16,7% 5 6,7% 9 4,9% Wrzutnie nocne / usługi tresora 0 0,0% 4 5,3% 9 4,9% Skrytki depozytowe 0 0,0% 12 16,0% 8 4,4% Obsługa akredytyw importowych i eksportowych 1 16,7% 3 4,0% 8 4,4% Usługi maklerskie (akcje, obligacje) 1 16,7% 1 1,3% 7 3,8% Akcje 1 16,7% 1 1,3% 6 3,3% Fundusze inwestycyjne (TFI) 0 0,0% 0 0,0% 5 2,7% Bony skarbowe 0 0,0% 0 0,0% 3 1,6% Bankowa lokata w walutach 1 16,7% 3 4,0% 3 1,6% obcych Obligacje skarbu państwa 0 0,0% 3 4,0% 3 1,6% Skup i inkaso czeków 0 0,0% 2 2,7% 3 1,6% Factoring 0 0,0% 0 0,0% 2 1,1% Karty kredytowe 0 0,0% 1 1,3% 1 0,5% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 35

36 Firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem częściej (niż firmy osób z wykształceniem średnim) korzystają z bankomatów (34,4% : 17,3%), internet bankingu (69,9% : 60,0%) oraz home bankingu (20,8% : 14,7%). Tabela 60 Wykształcenie właściciela średniej firmy a wykorzystywane kanały dystrybucji produktów finansowych Kanały dystrybucji produktów finansowych zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Placówka banku 6 100,0% 58 77,3% ,1% Konto internetowe 5 83,3% 45 60,0% ,9% (Internet Banking) Bankomaty 2 33,3% 13 17,3% 63 34,4% Home banking 0 0,0% 11 14,7% 38 20,8% Usługi telefoniczne 1 16,7% 16 21,3% 36 19,7% (stacjonarne) Mobile banking 0 0,0% 1 1,3% 6 3,3% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% Nie odnotowano większych różnic (tylko 0,4%) w poziomie lojalności firm prowadzonych przez osoby z różnym poziomem wykształcenia. Tabela 61 Wykształcenie właściciela średniej firmy a zmiana banku w ciągu ostatnich 3 lat Zmiana banku zawodowe (n=6) (n=75) (n=183) Nie 6 100,0% 71 94,7% ,1% Tak 0 0,0% 4 5,3% 9 4,9% OGÓŁEM 6 100,0% ,0% ,0% Kapitał ludzki w sektorze MSP 36

37 Firmy prowadzone przez osoby z wyższym wykształceniem relatywnie częściej niż (firmy prowadzone przez osoby ze średnim wykształceniem) przy wyborze banku kierują się nowoczesnością (elektronizacją) obsługi (16% : 10%) oraz dogodną lokalizacją (18% : 13%), a rzadziej niskimi opłatami za prowadzenie konta (23% : 36%). Tabela 62 Kryteria wyboru banku do obsługi bieżącej wskazania na pierwszym miejscu Kryteria wyboru banku do obsługi bieżącej zawodowe (n=6) (n=72) (n=177) Niskie opłaty za prowadzenie konta / niskie prowizje za usługi 0% 36% 23% Dogodna lokalizacja 0% 13% 18% Nowoczesność obsługi (elektronizacja) / Internet 50% 10% 16% Bezpieczeństwo powierzonych środków / zaufanie do banku 17% 17% 16% Renoma banku / korzystny wizerunek 17% 7% 10% Kompleksowość obsługi / szerokość oferty 0% 8% 7% Posiadanie w tym banku rachunku osobistego przez właściciela 17% 7% 5% Atrakcyjna oferta kredytowa 0% 0% 3% Kompetencje / uprzejmość personelu 0% 0% 1% Szybkość obsługi / brak kolejek 0% 0% 0% Bank został polecony przez znajomych 0% 0% 0% Reklama / promocja rachunku 0% 0% 0% Inne 0% 3% 1% Kapitał ludzki w sektorze MSP 37