Informacja na temat możliwości zagospodarowania odpadów w postaci skoszonej trawy

Transkrypt

1 Warszawa, 30stycznia 2017 r. BAS-WASGiPU-13/17 Pani Poseł Dorota Niedziela Klub PO Informacja na temat możliwości zagospodarowania odpadów w postaci skoszonej trawy Pytania: - Czy rolnik może skupować skoszoną trawę od indywidualnych dostawców lub spółek miejskich zajmujących się koszeniem? - Jakie są regulacje prawne dotyczące lokalizacji, budowy i eksploatacji składowisk odpadów organicznych dotyczące rolników? - Jakie przepisy obowiązują rolnika w przypadku składowania skoszonej trawy: na pryzmach, w kompostownikach lub termokompostownikach i używania jej jako nawozu na polach? Odpowiedź: Kwestie zagospodarowania bioodpadów, eksploatacji składowisk odpadów oraz produkcji kompostu regulowane są przez szereg aktów prawnych dotyczących gospodarki odpadami, utrzymania czystości i porządku w gminach oraz wprowadzania do obrotu nawozów. W niniejszym opracowaniu przedstawiony zostanie zarys tych uregulowań, a następnie, na tej podstawie sformułowana będzie odpowiedź na powyższe pytania. Biorąc pod uwagę kontekst zadawanych pytań przyjęto w nim założenie, iż w omawianej sytuacji skoszona trawa jest odpadem, czyli nie znajduje zastosowania w produkcji rolniczej jako pasza dla zwierząt (tzn. nie jest wykorzystywana jako siano, susz, czy kiszonka). Wymaga więc zagospodarowania jako odpad.

2 Ustawa o odpadach Podstawą prawną rozstrzygania problemów zagospodarowania odpadów jest ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. W myśl tej ustawy, skoszoną trawę można zakwalifikować do bioodpadów (obejmujących m.in. ulegające biodegradacji odpady z ogrodów i parków) oraz do szerszej kategorii odpadów ulegających biodegradacji (przez co rozumie się odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów). Skoszoną trawę można również objąć terminem odpady zielone, który zgodnie z definicją zawartą w ustawie oznacza odpady komunalne stanowiące części roślin pochodzących z pielęgnacji terenów zielonych, ogrodów, parków i cmentarzy, a także z targowisk, z wyłączeniem odpadów z czyszczenia ulic i placów. Jednym z kluczowych postanowień ustawy jest określenie hierarchii postępowania z odpadami. Ustala ona następującą, pożądaną kolejność sposobów postępowania: 1) zapobieganie powstawaniu odpadów; 2) przygotowywanie do ponownego użycia; 3) recykling; 4) inne procesy odzysku; 5) unieszkodliwianie (formą unieszkodliwiania jest składowanie na składowiskach odpadów). Oznacza to, że odpady, których powstaniu nie udało się zapobiec, w pierwszej kolejności powinny być poddane odzyskowi. Zgodnie z art. 18 ust. 3-4, polega on m.in. na poddaniu odpadów recyklingowi, a jeżeli nie jest to możliwe z przyczyn technologicznych lub nie jest uzasadnione z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych - poddaniu innym procesom odzysku. Przez recykling rozumie się także recykling organiczny polegający na obróbce tlenowej, w tym kompostowaniu, lub obróbce beztlenowej odpadów, które ulegają rozkładowi biologicznemu w kontrolowanych warunkach przy wykorzystaniu mikroorganizmów, w wyniku której powstaje materia organiczna lub metan. Składowanie na składowisku odpadów nie jest traktowane jako recykling organiczny. Zgodnie z art. 18 ust. 6 składowane powinny być wyłącznie te odpady, których unieszkodliwienie w inny sposób było niemożliwe ze wspomnianych wyżej przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych. Zasady te stanowią ogólne wytyczne postępowania również z takimi odpadami jak skoszona trawa. Inne przepisy ustawy określają bardziej precyzyjnie wymogi, jakie spoczywają na posiadaczach odpadów. Ustawa zobowiązuje wytwórcę odpadów do ich zagospodarowania, dopuszcza jednak możliwość, że wykonanie tego obowiązku zostanie zlecone innym podmiotom, pod warunkiem, iż podmioty te posiadają odpowiednie zezwolenie (np. zezwolenie na przetwarzanie odpadów). Od tej zasady istnieje wyjątek: z obowiązku 2

3 uzyskania zezwolenia na przetwarzanie odpadów zwolnione zostały osoby fizyczne i jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami, które wykorzystują odpady na potrzeby własne. Zgodnie z art. 27 ust. 9 można im też przekazywać określone rodzaje odpadów do wykorzystania na potrzeby własne za pomocą dopuszczalnych metod odzysku. Listę rodzajów odpadów, które takie osoby lub jednostki organizacyjne mogą poddawać odzyskowi oraz dopuszczalne metody i wymagania dotyczące odzysku określił Minister Środowiska w rozporządzeniu z dnia 10 listopada 2015 r. 1 Na liście tej znalazły się odpady ulegające biodegradacji (kod odpadu ). Jednak w opisie dopuszczalnych metod odzysku sformułowano następujący wymóg: Do wykorzystania w przydomowych kompostownikach (dopuszcza się możliwość wykorzystania wyłącznie własnych odpadów wytworzonych przez osobę fizyczną lub jednostkę organizacyjną niebędącą przedsiębiorcą, która dokonuje ich kompostowania) oraz Nie dopuszcza się możliwości przyjmowania odpadów o kodzie Odpady ulegające biodegradacji w celu wykorzystania w przydomowych kompostownikach. Wynika stąd, iż wprawdzie w myśl ogólnej, sformułowanej w ustawie zasady dopuszczalne jest przekazanie osobom fizycznym niektórych odpadów do wykorzystania na ich potrzeby własne, to jednak szczegółowe wymogi określone w rozporządzeniu wyłączają ze stosowania tej zasady odpady ulegające biodegradacji. Ustawa określa też ogólne wymagania dotyczące składowania odpadów. Jednym z nich jest wskazanie rodzajów odpadów, które nie mogą być składowane na składowiskach odpadów: zgodnie z art. 122 ust. 1 zakazuje się składowania na składowisku m.in. selektywnie zebranych odpadów ulegających biodegradacji. Szczegółowe wymagania dotyczące lokalizacji, budowy i prowadzenia składowisk odpadów oraz zakres, czas, częstotliwość oraz warunki prowadzenia monitoringu składowisk odpadów określa rozporządzenie Ministra Środowiskaz dnia 30 kwietnia 2013 r. 2 Z punktu widzenia omawianego problemu zagospodarowania bioodpadów istotne znaczenie ma również rozporządzenie określające kryteria dopuszczenia odpadów do składowania. 3 W odniesieniu do odpadów z grupy 20 (odpady komunalne, a więc także odpady ulegające biodegradacji ) określa ono 1 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku. 2 RozporządzenieMinistra Środowiskaz dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów. 3 RozporządzenieMinistra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach. 3

4 dopuszczalne graniczne wartości całkowitego węgla organicznego (5% suchej masy) oraz ciepła spalania (6 MJ/kg suchej masy). Nie ulega wątpliwości, że zawartość węgla organicznego zawartego w takim rodzaju bioodpadu jak skoszona trawa, znacznie przekracza tę graniczną wartość. Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Kwestie zagospodarowania odpadów zielonych reguluje również ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Transponuje ona wymóg prawa UE dotyczący ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. Na gminy został nałożony obowiązek, aby do dnia 16 lipca 2020 r. ograniczyły całkowitą masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania do nie więcej niż 35% wagowo, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Szereg wymogów tej ustawy odnosi się bezpośrednio do odpadów zielonych. Jednym z nich jest obowiązek uwzględnienia w uchwalanym przez radę gminy regulaminie utrzymania czystości i porządku wymagań dotyczących przyjmowania odpadów zielonych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Zgodnie z art. 9e ust. 1 podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jest obowiązany do przekazywania odebranych odpadów zielonych bezpośrednio do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Obowiązek przekazania przyjętych od właścicieli nieruchomości odpadów zielonych bezpośrednio do regionalnej instalacji spoczywa również na prowadzącym punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych (art. 9ea). Z kolei prowadzący regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych, w granicach posiadanych mocy przerobowych, jest obowiązany zawrzeć umowę na zagospodarowanie odpadów zielonych ze wszystkimi podmiotami odbierającymi je od właścicieli nieruchomości w ramach regionu gospodarki odpadami komunalnymi (art. 9l ust. 1). Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy może oprócz zasad wywozu odpadów zielonych określać warunki ich zagospodarowania (kompostowania) na terenie nieruchomości, na której powstały. Kompostowanie odpadów nie może jednak stanowić uciążliwości (np. być źródłem nieprzyjemnych zapachów czy siedliskiem gryzoni). Warunki usytuowania kompostowników określone zostały w rozporządzeniuministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia

5 r. 4 W myśl 36 (ust. 1 6) odległość pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe, dołów ustępów nieskanalizowanych o liczbie miejsc nie większej niż 4 i podobnych urządzeń sanitarno-gospodarczych o pojemności do 10 m 3 powinna wynosić co najmniej: 1) od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz do magazynów produktów spożywczych - 15 m; 2) od granicy działki sąsiedniej, drogi (ulicy) lub ciągu pieszego - 7,5 m. Odległości pokryw i wylotów wentylacji z dołów ustępów nieskanalizowanych o liczbie miejsc większej niż 4 oraz zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe i kompostowników o pojemności powyżej 10 m 3 do 50 m 3 powinny wynosić co najmniej: 1) od okien i drzwi zewnętrznych do pomieszczeń wymienionych w ust. 1 pkt 1-30 m; 2) od granicy działki sąsiedniej - 7,5 m;3) od linii rozgraniczającej drogi (ulicy) lub ciągu pieszego - 10 m. Odległości zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe i kompostowników o pojemności powyżej 50 m 3 od budynków przeznaczonych na pobyt ludzi należy przyjmować zgodnie ze wskazaniem ekspertyzy technicznej, przyjętej przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Ustawao nawozach i nawożeniu Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniureguluje warunki i tryb wprowadzania do obrotu nawozów. W myśl przepisów ustawy kompost uznawany jest za nawóz organiczny (tj. nawóz wyprodukowany z substancji organicznej lub z mieszanin substancji organicznych). Może być wprowadzony do obrotu jedynie na podstawie uzyskanego pozwolenia wydanego, w drodze decyzji, przez ministra właściwego do spraw rolnictwa. Do wniosku o wydanie takiego pozwolenia dołącza się m.in. wyniki badań nawozu, opinie upoważnionych jednostek organizacyjnych oraz projekt instrukcji stosowania i przechowywania. Opinie wydawane są na podstawie przeprowadzonych badań, i powinny potwierdzić, że nawóz spełnia określone wymogi (m.in. jest przydatny do nawożenia roślin lub gleb lub rekultywacji gleb, w tym dostarcza roślinom składników pokarmowych, nie zawiera zanieczyszczeń w ilości przekraczającej ich dopuszczalne wartości, oraz spełnia minimalne wymagania jakościowe, np. nawóz organiczny w postaci stałej powinien zawierać co najmniej 30% substancji organicznej w przeliczeniu na suchą masę). 4 RozporządzenieMinistra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. 5

6 Koszty badań i koszty związane z wydawaniem opinii ponosi producent nawozu. Ustawa nie ma zastosowania do kompostu produkowanego na własne potrzeby. Podsumowanie Warunki zagospodarowania odpadów zielonych na terenie gminy określa gminny regulamin utrzymania czystości i porządku. Odpady zielone na terenie nieruchomości (w tym także nieruchomości należącej do rolnika) mogą być poddane kompostowaniu na potrzeby własne. Odpady zielone odbierane w ramach zorganizowanego gminnego systemu odbioru odpadów powinny trafiać bezpośrednio do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (której częścią jest kompostownia odpadów ulegających biodegradacji). Wydaje się, że w świetle rozporządzeniaministra Środowiska z dnia 10 listopada 2015 r. rolnik nie może przyjmować od indywidualnych dostawców lub spółek miejskich skoszonej trawy w celu jej kompostowania. Prawo wymaga poddawania bioodpadów recyklingowi organicznemu (kompostowaniu) inie przewiduje możliwości budowy i eksploatacji składowisk odpadów organicznych dotyczących rolników. Składowanie na składowisku odpadów nie jest recyklingiem organicznym. Lokalizacja i eksploatacja kompostowników na terenie prywatnej nieruchomości powinny być zgodne z wymogami określonymi w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Stosowanie wyprodukowanego przez rolnika kompostu do nawożenia własnego pola nie podlega przepisom ustawy o nawozach i nawożeniu. Autor: Mirosław Gwiazdowicz specjalista ds. systemu gospodarczego w Biurze Analiz Sejmowych Akceptowała: Wicedyrektor Biura Analiz Sejmowych Małgorzata Bajor-Stachańczyk Deskryptory bazy Rex: odpady, ochrona środowiska, nawozy, rolnictwo 6