Wdrugiej części zamieszczamy zestawienie

Transkrypt

1 BEZP ATNY DODATEK DO MAGAZYNU ELEKTROSYSTEMY WRZESIE 2009

2

3 BEZP ATNY DODATEK DO MAGAZYNU ELEKTROSYSTEMY Wydawca: TECHMEDIA Adres redakcji ul. Bociania 23A, Warszawa tel. (22) , fax (22) Redaktor naczelny Jacek RÛøaÒski tel. kom Redaktor Tomasz Krzeúniak Redaktor Rados aw Kaliski Dyrektor Biura Reklamy i Marketingu Mariusz Ignatowicz tel. kom mariusz.ignatowicz@elektrosystemy.com.pl Kierownik Dzia u Reklamy Ewa Burghard tel. kom ewa.b@elektrosystemy.com.pl Specjalista ds. reklamy Jolanta Porembna tel. kom jolanta.porembna@elektrosystemy.com.pl Dyrektor Handlowy S awomir Tokarski slawomir.tokarski@elektrosystemy.com.pl Dzia DTP Pawe Cieszkowski pawel.cieszkowski@elektrosystemy.com.pl Piotr Raszkiewicz piotr.raszkiewicz@elektrosystemy.com.pl Stali wspû pracownicy Piotr Olszowiec, Micha åwierøewski Dariusz Matysek, Tomasz Modras Prenumerata Informacje: (22) ZamÛwienia: (22) Pod tym numerem telefonu uzyskajπ rûwnieø PaÒstwo wszelkie informacje. Cena prenumeraty: kwartalna ñ 20 z pû roczna ñ 38 z roczna ñ 72 z Redakcja nie odpowiada za treúê reklam i og oszeò oraz nie zwraca materia Ûw nie zamûwionych. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji tekstûw oraz zmiany ich formy graficznej i tytu Ûw. Wydawca ma prawo odmûwiê zamieszczenia og oszenia lub reklamy, jeúli ich treúê lub forma sπ sprzeczne z charakterem pisma. Elektrosystemy sπ znakiem zastrzeøonym i zarejestrowanym przez spû kí TECHMEDIA. Reprodukcja lub przedruk zamieszczonych materia Ûw wymaga pisemnej zgody wydawcy. ISSN: Szanowni Państwo Firmy z sektora elektroinstalacyjnego, mimo nie najgorszych wyników za 2008 rok i pierwsze dwa kwartały obecnego, przygotowują się do znacznego obniżenia koniunktury. Spadek jest przede wszystkim wynikiem zastoju w inwestycjach budowlanych. Odbicie, według przedstawicieli branży, ma nastąpić dopiero w przyszłym roku. Szczegóły na temat bieżącej sytuacji znajdą Państwo w analizie na pierwszych stronach niniejszego dodatku. Wdrugiej części zamieszczamy zestawienie oraz artykuł poświęcony jednemu z ważniejszych produktów w branży elektroinstalacyjnej obudowom rozdzielnic niskiego napięcia. Z poważaniem Radosław Kaliski Redaktor 3

4 Na polskim rynku dzia a blisko 31 tys. firm elektroinstalacyjnych. WiÍkszoúÊ to ma e podmioty zatrudniajπce najwyøej kilka osûb Przyszły rok dla branży może być trudny Tomasz Krześniak W bieøπcym roku sytuacja firm elektroinstalacyjnych jest jeszcze dobra. Z powodu trudnoúci z wype nianiem portfela zleceò problemy zacznπ sií w roku przysz ym. Od kilku lat liczba firm elektroinstalacyjnych dzia ajπcych na polskim rynku systematycznie wzrasta. Wed ug stanu z drugiego kwarta- u bieøπcego roku w Polsce dzia- a o blisko 30,7 tys. przedsiíbiorstw zajmujπcych sií wykonywaniem instalacji elektrycznych budynkûw i budowli. Zdecydowanπ wiíkszoúê stanowiπ ma e firmy zatrudniajπce kilku pracownikûw. W drugim kwartale 2009 r. 29,8 tys. podmiotûw z tego sektora zatrudnia o od jednej do dziewiíciu osûb. W 2007 r. takich firm by o 27 tys. Liczba przedsiíbiorstw zatrudniajπcych od 10 do 49 pracownikûw wzros a z 651 w trzecim kwartale 2007 r. do 833 w drugim kwartale roku bieøπcego. Pozosta e to firmy zatrudniajπce powyøej 50 pracownikûw. PRZYCHODY FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH (w tys. z ) Lp. Firma zmiana 1. Elektrobudowa % 2. Elbud Warszawa % 3. RzeszÛw % 4. PoznaÒ % 5. Agat % 6. Elektrotim % 7. Elbudprojekt % 8. KrakÛw % 9. Energoaparatura % 10. ElektriMont % 11. Mazel % 12. Po udnie* % 13. Teltor-Pol PÛ noc % 14. Elwoz % 15. Eltor % 16. Elektromont % Razem % èrûd o: firmy, *Monitor Polski B Przychody ze sprzedaøy Na potrzeby tegorocznego dodatku informacjami na temat osiπgniítych przychodûw w 2008 r. podzieli o sií z naszπ redakcjπ 14 firm. Wyniki finansowe Elektrobudowy pochodzπ z raportu gie dowego, a u Po udnie z Monitora Polski B. Jak wynika z zebranych przez nas danych, dziewiíê firm zano- PRZYCHODY WYBRANYCH FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2008 ROKU (w mln z ) ZYSK (STRATA) NETTO FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2008 ROKU (w mln z ) 4 wrzesieò 2009

5 RENTOWNOåΔ FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2008 ROKU KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Marian Burda prezes u RzeszÛw Naszym g Ûwnym odbiorcπ jest budownictwo przemys owe. Ubieg y rok dla tego segmentu budownictwa nie by jeszcze z y, poniewaø koòczono inwestycje rozpoczíte wczeúniej. Zmartwieniem dla firm elektromontaøowych jest jednak to, øe nie sπ rozpoczynane nowe projekty inwestycyjne. Jeúli juø jakieú przedsiíwziícia sií pojawiajπ, o ich realizacjí walczy duøa liczba firm. Ze wzglídu na fakt, iø praktycznie ca e budownictwo mieszkaniowe staní o, przedsiíbiorstwa, ktûre wczeúniej dzia y w tym segmencie rynku, teraz starajπ sií o kontrakty w budownictwie przemys owym. To przek ada sií z kolei na wzrost konkurencji, a co za tym idzie spadek cen realizowanych robût. Uwaøam, øe budownictwo przemys owe powinno ruszyê w drugim kwartale przysz ego roku. Mimo to rok 2010 dla branøy elektrycznej bídzie trudny. towa o wzrost sprzedaøy w porûwnaniu z rokiem 2007, a siedem spadek obrotûw. Najwyøsze przychody spoúrûd firm elektromontaøowych ujítych w naszym zestawieniu mia- ZYSK (STRATA) NETTO WYBRANYCH FIRM (w tys. z ) LP Firma zmiana 1. Elektrobudowa % 2. ElektriMont % 3. Agat % 4. Elektrotim % 5. RzeszÛw % 6. Elbud Warszawa % 7. PoznaÒ % 8. KrakÛw % 9. Mazel % 10. Elwoz % 11. Elbudprojekt % 12. Teltor-Pol PÛ noc % 13. Energoaparatura % 14. Po udnie* % 15. Elektromont % 16. Eltor ñ Razem % èrûd o: firmy, *Monitor Polski B R E K L A M A

6 Liczba firm elektroinstalacyjnych w poszczegûlnych wojewûdztwach* Liczba firm elektroinstalacyjnych zatrudniajπcych do 9 pracownikûw* ZATRUDNIENIE W WYBRANYCH FIRMACH ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2008 ROKU Lp. ZATRUDNIENIE W WYBRANYCH FIRMACH Firma zatrudnienie zmiana % osûb 1. Elektrobudowa % RzeszÛw PoznaÒ % % Elbud Warszawa % Energoaparatura % ElektriMont % Agat % Elektrotim % KrakÛw % Mazel % Eltor % Teltor-Pol PÛ noc % Elwoz % Elektromont % Elbudprojekt % 3 Razem % 297 èrûd o: firmy a w ubieg ym roku Elektrobudowa. Katowicka spû ka wypracowa a w 2008 r. 786,2 mln z przychodûw, wobec 664 mln z w roku NajwiÍksze przychody spû ka zanotowa a na realizacji kontraktu: Budowa Centrum Dystrybucyjnego LPP w Pruszczu GdaÒskim, ktûrego wartoúê umowna wynosi 84,9 mln z. WartoúÊ wykonanych w 2008 r. robût w ramach tego zlecenia wynios a 46,8 mln z. Obroty kolejnych trzech przedsiíbiorstw by y zdecydowanie niøsze. Elbud Warszawa wypracowa 153,3 mln z (spadek o 8% w porûwnaniu z rokiem 2007), RzeszÛw 149,5 mln z (+28%) i PoznaÒ 148 mln z (+19%). Najwyøszπ dynamikí sprzedaøy (97%) zanotowa a firma Elbudprojekt ñ wzrost z 30 mln z do 59 mln z, a najwiíkszy spadek obrotûw (-38%) spû ka Agat z Koluszek (woj. Ûdzkie). Andrzej Diakun prezes Elektrotimu Zysk netto W przypadku zysku netto osiem firm poprawi o wynik KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Ca y rynek budownictwa, na ktûrym dzia ajπ firmy oferujπce instalacje elektryczne, sk ada sií z wielu segmentûw. Elektrotim funkcjonuje na wielu z nich, lecz nie na wszystkich. W roku 2008 r. najwiíkszy udzia w obrotach mia y przychody z segmentu budownictwa przemys owego. W tym czasie na tym rynku sprzedawaliúmy przede wszystkim instalacje elektryczne silno- i s aboprπdowe. åwiatowy kryzys ekonomiczny spowodowa spowolnienie i zmianí struktury popytu na rynku budownictwa w Polsce. NajwiÍkszy udzia w sprzedaøy Elektrotimu w pierwszym pû roczu 2009 r. mia y instalacje elektryczne s abo- i silnoprπdowe w segmencie budownictwa, ktûry nazywamy Ñhandel i logistykaî. Obecnie g Ûwnym czynnikiem podtrzymujπcym koniunkturí na rynku budowlanym w branøy elektroinstalacyjnej sπ inwestycji rzπdowe i samorzπdowe. Istotnπ zmianí w sytuacji na rynku w branøy elektroinstalacyjnej mûg by wywo aê powracajπcy optymizm inwestorûw oraz pojawienie sií ürûde kapita u pozwalajπcych na sfinansowanie przedsiíwziíê inwestycyjnych. Optymizm spowodowa by wzrost inwestycji prywatnych w nowe úrodki produkcji oraz wiíkszπ sk onnoúê do wydatkowania przysz ych przychodûw w celu zaspokojenia obecnych i przysz ych potrzeb mieszkaniowych. 6 wrzesieò 2009

7 UDZIA EKSPORTU W OBROTACH FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2008 ROKU WARTOåΔ EKSPORTU WYBRANYCH FIRM W 2008 ROKU (w mln z ) KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Jacek Faltynowicz prezes Elektrobudowy Sytuacja na rynku elektromontaøowym nie wyglπda dobrze. Realizowane sπ g Ûwnie tylko inwestycje infrastrukturalne finansowane ze úrodkûw unijnych: projekty zwiπzane z ochronπ úrodowiska, drogi. Pozosta ych praktycznie nie ma. Przysz y rok ze wzglídu na zastûj na rynku inwestycyjnym bídzie jeszcze gorszy niø bieøπcy. Uwaøam, øe obecny kryzys potrwa trzy lata. Jeden rok mamy juø za sobπ, pozosta y nam jeszcze dwa. z roku 2007, a osiem osiπgní o gorszy rezultat (w tym jedna mia a stratí netto). NajwiÍkszym zarobkiem na czysto moøe pochwaliê sií Elektrobudowa, ktûrej dochûd netto wzrûs z 33,9 mln z do 56,3 mln z. Druga w zestawieniu jest firma ElektriMont z Krakowa, ktûra osiπgní a czysty dochûd w wysokoúci 9,8 mln z. Na kolejnym miejscu znalaz a sií spû ka Agat z Koluszek, ktûra zarobi a na czysto 8,8 mln z. Warto podkreúliê, øe wszystkie powyøsze firmy w ubieg ym roku mia y dwucyfrowπ dynamikí wzrostu wyniku netto, odpowiednio o 66%, 45% i 53%. RentownoúÊ netto Dwie firmy ujíte w naszym zestawieniu mia y rentownoúê netto powyøej 20%. W przypadku ElektriMontu stosunek zysku netto do przychodûw w ubieg ym roku wyniûs 20,9% (wobec 14% w roku 2007), a w pomorskiej spû ce Elwoz z Miechucina (woj. pomorskie) 20,7% (wobec 21,5%). Ponad 10-procentowπ rentownoúê mia y: Mazel z Zielonej GÛry (12%), KrakÛw (11%) oraz Teltor-Pol PÛ noc z GdaÒska (10,1%). PROJEKTOWANIE SIECI I INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU WYBRANE FIRMY ZAJMUJ CE SI EKSPORTEM Firma Rynki eksportu Udzia w sprzedaøy w 2008 r. Elbud Warszawa Irlandia, Ukraina 3% ElektriMont Elektrobudowa KrakÛw PoznaÒ RzeszÛw Mazel èrûd o: firmy Holandia, Niemcy, Francja Rosja, Finlandia, Ukraina, Turcja, Bia oruú, Belgia, Irak, Arabia Saudyjska, Australia, Ukraina, Wielka Brytania Rosja, Rumunia, Bia oruú Unia Europejska, Ukraina Unia Europejska, Rosja, Kanada 47% 9,1% 5% 4% 1,6% 23% PRZEDSI BIORSTWA ZAJMUJ CE SI IMPORTEM Firma Rynki importu Udzia w obrotach Elektromont Niemcy, Czechy 20% PoznaÒ èrûd o: firmy Niemcy, Dania, W ochy, Austria, Francja PROJEKTOWANIE SIECI I INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) 2% 7

8 Agat ElektriMont Elektromont KrakÛw PoznaÒ Mazel Teltor-Pol PÛ noc èrûd o: firmy PLANY FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH Zatrudnienie WúrÛd najwiíkszych firm elektromontaøowych w Polsce w ubieg ym roku zatrudnienie wzros o. W katowickiej Elektrobudowie zatrudnionych by- o w 2008 r osûb, podczas gdy w roku 2007 ñ 1436 Wypracowanie w 2009 r. przychodûw w wysokoúci 100 mln z. Wzrost przychodûw w 2009 r. do 55 mln z. Wypracowanie w 2009 r. przychodûw w wysokoúci 15 mln z i 9% rentownoúci netto. Wzrost udzia u w rynku, poszukiwanie nowych klientûw oraz koncentracja na partnerach, ktûrzy dotychczas nam zaufali. Koncentracja na doskonaleniu wewnítrznych procesûw, realizacji kolejnych kontraktûw w energetyce (m.in. IOS w EC Siekierki) oraz promocji nowej rozdzielnicy gûrniczej SN Rawa. Realizacja kontraktûw: Centrum sportoworekreacyjne w Zielonej GÛrze, basen w Sulechowie, Enea, Centrum Onkologii w Szczecinie, Centrum Rekreacyjno-Sportowe w Øaganiu, KWB TurÛw, Alumetal KÍty w Nowej Soli, Gedia Poland, Kronopol w Øarach. Utrzymanie us ug na niezmiennym poziomie. pracownikûw. Kadra u RzeszÛw liczy a w roku ubieg ym 585 osûb i by a wiíksza od tej z roku 2007 o 26 etatûw. W przypadku u PoznaÒ wzrost zatrudnienia by jeszcze bardziej widoczny ñ z 339 do 379 osûb. Agat ElektriMont Elektromont KrakÛw PoznaÒ Elektrotim Mazel èrûd o: firmy INNE INFORMACJE DOTYCZ CE FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH PrzedsiÍbiorstwo úwiadczy us ugi w zakresie: energetyki, automatyki przemys owej, telekomunikacji, przewiertûw sterowanych, ochrony úrodowiska, systemûw ochrony katodowej. Ponadto spû ka realizuje kompleksowo inwestycje pe niπc funkcjí Generalnego Wykonawcy. Projektowanie i wykonawstwo instalacji silnoprπdowych i s aboprπdowych oraz automatyki. Instalacje niskiego i úredniego napiícia, instalacje s aboprπdowe, instalacje teletechniczne i telekomunikacyjne, serwis i utrzymanie ruchu, projektowanie, badania i pomiary. Firma oferuje kompleksowy zakres instalacji silnoprπdowych, s aboprπdowych, AKPiA oraz dostawí, montaø i uruchamianie urzπdzeò sterowniczych i rozdzielczych SN i NN. Specjalizuje sií w kompleksowej realizacji branøy elektrycznej dla wszystkich typûw obiektûw Przeprowadzone w lutym 2009 r. w u PoznaÒ audyty potwierdzi y zgodnoúê Zintegrowanego Systemu Zarzπdzania z piícioma normami: PN-EN ISO 9001:2001, AQAP 2110:2006, PN-EN ISO 14001:2005, PN-N 18001:2004, PN-ISO/IEC 27001:2007. Elektrotim istnieje na rynku 10 lat, w 2007 r. zadebiutowa na GPW. Firma poszerza sukcesywnie zakres oferowanych produktûw i dba o utrzymywanie wysokich standardûw. Specjalistyczna firma kompleksowo obs ugujπcπ klienta w zakresie projektowania oraz realizacji us ug w obszarach energetyki zawodowej, automatyki przemys owej i instalacji elektrycznych. STRUKTURA ZATRUDNIENIA W FIRMACH ELEKTROINSTALACYJNYCH WED UG DZIA W W ROKU 2008 Elektromonterzy (na budowach) Elektromonterzy (przy produkcji urzπdzeò) Kadra inøynieryjno-techniczna (na budowach) Kadra inøynieryjno-techniczna (przy produkcji) Sprzedaø i marketing Finanse i administracja Logistyka Inne (jakie) Agat 32% 0% 22% 0% 1% 15% 5% 25% telemonterzy, úlusarze, dzia budowlany Elbud Warszawa 58% 3% 8% 2% 4% 9% 5% 11% biuro projektûw Elbudprojekt 49% 12% 16% 2% 14% 5% 2% 0% ElektriMont 56% 0% 26% 0% 2% 5% 2% 9% Elektromont 44% 0% 19% 9% 6% 16% 0% 6% zarzπd KrakÛw 70% 5% 14% 1% 1% 4% 5% 0% projektowanie (2%) i realizacja (7%) PoznaÒ 26% 8% 27% 13% 8% 14% 4% 0% Elektrotim 20% 9% 30% 5% 17% 10% 1% 8% Eltor 40% 0% 6% 0% 12% 12% 5% 25% pracownicy oznakowania drûg i ulic (7%), zarzπd (1%) (monterzy wod-kan na budowach (20%), kadra inø.-tech wod-kan na budowach (5%) Elwoz 66% 0% 12% 0% 3% 9% 0% 10% kierowcy (4%), operatorzy sprzítu (6%) Mazel 70% 0% 25% 0% 0% 5% 0% 0% Teltor-Pol PÛ noc 66% 0% 18% 0% 3% 10% 3% 0% èrûd o: firmy 8 wrzesieò 2009

9 PRZYK ADOWE REALIZACJE FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH Z OSTATNICH TRZECH LAT Agat Elbud Warszawa Elbudprojekt ElektriMont Budowa zbiornikûw magazynowych ON o poj. 32 tys. m 3 i 10 tys. m 3, Modernizacja Bazy Magazynowej nr 94 w åwinoujúciu, Budowa Wojskowego Portu Lotniczego na Lotnisku w asku, Wykonanie robût elektroenergetycznych na szlaku Metra Warszawskiego B23, Modernizacja linii kolejowej Warszawa- Ûdü etap I. Budowa stacji 110/15 kv Powiúle, Modernizacja stacji 110/15 kv MirÛw, Przebudowa linii 400 kv Wielopole- Noszowice/DobrzeÒ-Albrechcice w zwiπzku z budowπ autostrady A1, Budowa linii 400 kv OstrÛw Wlkp ñ do linii Rogwiec/TrÍbaczew. Komplet instalacji w Galerii Kasztanowej w Pile, ZespÛ BudynkÛw biurowo-us ugowych Marynarska w Warszawie, Przebudowa zasilania w Homanit Polska w Karlinie. Budynek IBC II w Warszawie, Budynek Administracyjno-Techniczny na Lotnisku KrakÛw-Balice, Hala Ferrero Kinder Joy w Belsku Duøym, ZespÛ Mieszkaniowy Olbrachta w Warszawie, Fabryka Royal Canin w Niepo omicach, Hala Produkcyjna w Boles awcu, Centrum Dystrybucyjne Lidl w Gliwicach. Elektromont KrakÛw PoznaÒ Robert Bosch: Obiekt produkcyjny MirkÛw k. Wroc awia, Centrum Biurowo-Szkoleniowego i Dystrybucyjnego Warszawa, EMC Instytut Medyczny: Szpital Wroc aw, Polimex-Mostostal: ZespÛ Szkolno-Przedszkolny Wroc aw, Zak ad produkcyjny Sitech i Volkswagen Motor Polska Polkowice, Farmacol: Hala magazynowa wysokiego sk adowania oraz budynek biurowy Macierzysz k. Oøarowa Mazowieckiego, ATA-Technik: Oczyszczalnia åciekûw Szklarska PorÍba, Wepa Professional Piechowice: Zak ady Produkcji Papieru/Fabryka Papieru Piechowice, Pre-Fabrykat: Miejski Oúrodek Pomocy Spo ecznej Jelenia GÛra, Interbud-West: Komenda WojewÛdzka Policji GorzÛw Wielkopolski, Areszt åledczy MiÍdzyrzecz, Contrast: Centrum Dystrybucji zak adûw cukierniczych Jutrzenka Kostrzyn Wielkopolski. Biurowiec ComArch, Wydzia Zarzπdzania i Komunikacji Spo ecznej UJ w Krakowie, Apartamenty LudwinÛw w Krakowie, Can-Pack w Bydgoszczy, Arcelor Mittal Huta w Warszawie. Instalacja Odsiarczania Spalin w Elektrowni Ostro Íka, Fabryka EkranÛw Ciek okrystalicznych LG ñ Philips w Kobierzycach k. Wroc awia, Fabryka Montaøu TelewizorÛw LCD ñ Funai w Nowej Soli, GPZ dla farmy wiatrowej Tychowo, Fabryka Bridgestone w Poznaniu oraz Stargardzie SzczeciÒskim. RzeszÛw Sπd Rejonowy RzeszÛw, Biurowiec Asseco RzeszÛw, Textorial Park Ûdü, Hispano Suiza SÍdziszÛw Ma opolski, PWSZ Krosno, Grzybowska Park Warszawa, Adgar Warszawa, Fabryka gumy do øucia Cadbury w Skarbimierzu, Hala Sikorsky Mielec, Sπd Apelacyjny KrakÛw Elektrotim Eltor Elwoz Energoaparatura System NRB ñ Elektra dla PKN Orlen w P ocku, Roboty elektryczne i teletechniczne przy rozbudowie IKEA Franowo w Poznaniu, Przebudowa ulicy Lotniczej we Wroc awiu dla Skanska. Energetyka: ukowo, TrzciÒsk, Kwidzyn ul. Po udniowa, Elblπg ul. GojawiczyÒskiej, Tczew; wod-kan: Straszyn, Pelplin, Otomin, MOP Olsze; wojsko: LÍbork. Salon sprzedaøy i obs ugi samochodûw marki Toyota w Rumi, Wielkopowierzchniowy obiekt handlowo-us ugowy Centrum Kaszuby w Wejherowie, Stacja obs ugi i salon sprzedaøy samochodûw marek Mercedes-Benz, Chrysler, Jeep, Smart, Dodge w GdaÒsku, Salon sprzedaøy i obs ugi samochodûw osobowych marki Volvo w GdaÒsku, Budynek biurowo-administracyjny w GdaÒsku Osowie. Realizacja docelowej instalacji AdBlue na ZA Pu awy, Modernizacja systemu sterowania urzπdzeò M ynowni WÍgla na Cementowni Warta, Przebudowa linii wysokiego napiícia na skrzyøowaniu autostrad A1/A4 dla J&P Avax, Prace dla EC Saturn, Mondi åwiecie, Prace dla Grupy Lotos w ramach Programu 10+. Mazel Teltor-Pol PÛ noc èrûd o: firmy Lumel, Jost, Palmiarnia w Zielonej GÛrze, KWB TurÛw, Gedia Poland, RZI, Rockwool Polska, Karmann Ghia Øary, Kronopol Øary, Enea. Autostrada A1, Oczyszczalnia WschÛd, Morski Oddzia Straøy Granicznej, Izba Skarbowa, Oczyszczalnia Kartuzy, Alstom Power, Lotos, Be chatûw, Policja Liczba firm elektroinstalacyjnych zatrudniajπcych od 10 do 49 pracownikûw* Eksport SpoúrÛd firm elektroinstalacyjnych ujítych w naszym zestawieniu, najwiíkszy udzia eksportu w obrotach ma spû ka ElektriMont. G Ûwnym rynkiem zbytu tej firmy jest Holandia, pozosta e dwa kraje, na ktûrych od lat spû ka úwiadczy us ugi w za- INSTALACJE S ABOPR DOWE ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU 9

10 STRUKTURA ODBIORC W FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH Budownictwo przemys owe Energetyka Budownictwo mieszkaniowe Budownictwo uøytecznoúci publicznej INSTALACJE S ABOPR DOWE ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) Obiekty handlowomagazynowe Obiekty biuro-hotelowe Ochrona úrodowiska Infrastruktura komunikacyjna Agat 35% 40% 0% 0% 0% 0% 5% 10% 10% Elbud Warszawa 0% 95% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 0% Elbudprojekt 16% 5% 0% 0% 56% 23% 0% 0% 0% ElektriMont 41% 2% 21% 17% 10% 5% 4% 0% 0% Elektromont 70% 0% 0% 20% 0% 10% 0% 0% 0% KrakÛw 60% 0% 5% 30% 5% 0% 0% 0% 0% PoznaÒ 54% 8% 0% 16% 15% 5% 1% 1% 0% RzeszÛw 44% 3% 0% 10% 16% 25% 1% 1% 0% Elektrotim 34% 1% 3% 6% 16% 2% 14% 17% 7% Eltor 0% 45% 0% 0% 0% 50% 3% 2% 0% Elwoz 2% 78% 7% 5% 0% 8% 0% 0% 0% Mazel 56% 37% 6% 0% 0% 0% 0% 1% 0% Teltor-Pol PÛ noc 5% 52% 10% 7% 3% 5% 4% 3% 11% èrûd o: firmy Wojsko kresie robût elektrycznych (podobnie jak w Holandii), to Niemcy i Francja. Pod wzglídem nominalnym najwiíkszym eksporterem jest Elektrobudowa. Eksport w 2008 r. w katowickiej spû ce wyniûs 71,5 mln z i stanowi 9,1% przychodûw ogû em. G Ûwnym zagranicznym rynkiem zbytu jest Rosja, dokπd wysy ane sπ przede wszystkim rozdzielnice D-12P i D-12PT, a takøe przenoúne stacje kontenerowe. Rynek instalacji elektrycznych W ciπgu kilkunastu miesiícy sytuacja na rynku instalacji elektrycznych uleg a diametralnej zmianie. Jeszcze w 2007 r., w okresie boomu gospodarczego firmy elektroinstalacyjne mia y portfele zleceò wype nione po brzegi i informowa y jednoczeúnie o trudnoúciach ze znalezieniem nowych, wykwalifikowanych pracownikûw do pracy. INSTALACJE SILNOPR DOWE ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) INSTALACJE SILNOPR DOWE ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU INSTALACJE AUTOMATYKI ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU 10 wrzesieò 2009

11 UDZIA OWCY WYBRANYCH FIRM Lp. Firma Udzia owcy 1. Agat 100% polscy 2. Elbud Warszawa 100% osoby fizyczne 3. ElektriMont Wies aw Skimina 95%, Maciej Skimina 5% 4. Elektromont KrakÛw PoznaÒ RzeszÛw 8. Elektrotim Jaros aw Mazur 35,38%, Jacek Charπøka 31,38%, Ma gorzata TymiÒska 10,11%, Zdzis aw Kondrat 19,30%, pozostali 3,83% Prochem 52%, pracownicy i byli pracownicy 48% Budimex 30,78%, Skarb PaÒstwa 49%, Citibank Handlowy 19,88% 100% pracownicy Krzysztof Wieczorkowski 18,65%, Krzysztof Folta 15,51%, Miros aw Nowakowski 6,26%, ING TFI 6,19%, Aviva Investors Poland S.A. 6,17%, Millenium Dom Maklerski S.A. (z podmiotami zaleønymi) 5,22% 9. Eltor 270 akcjonariuszy, 4101 akcji 10. Elwoz 100% w asnoúê prywatna 11. Energoaparatura Leszek Rejniak 5,04%, Jaro 25,93%, pozostali 65,03% 12. Mazel dwûch wspûlnikûw po 50% Firma Agat ElektriMont PoznaÒ Elektrotim Elwoz DOSTAWCY WYBRANYCH FIRM Dostawcy Siemens, ABB, Schneider Electric, Wavin Metalplast-Buk, Legrand, NKT Cables, Tele-Fonika Kable, Stahl-Polska, Ceag, Arot Siemens, Schneider Electric, ABB, Energy Group, Tele-fonika Kable, Lapp Kabel, ZK Bitner, Baks, Es System, Philips, Erco, Candelux, CES, C&C Partners Telecom, Honeywell, Moeller Electric, OBO Bettermann, Hybryd, Awex, Mercor, Raychem Polska, Prima-Bud, Taurus Technic, Olmex, Tim-Ex, Technokabel Logstrup, VEI, Areva, Schrack Technik, Datwyler Kabel-Systeme, ABB, Moeller Electric Schneider Electric, Moeller Electric, TIM, Gemark, FEGA Poland, ES-System, Arpol, Nowa France, Energokabel, Thorn Lightning, Odeon, C&C Partners Telecom, PPG Polifarb Cieszyn, National Instruments Poland, Solar Polska, Metall-Expres ZPUE W oszczowa, Tele-Fonika Kable, Lamel Rozdzielnice, ZBE Koszalin, ZWAE LÍbork, Instytut Energetyki Oddzia GdaÒsk, Philips, NKT Cables, Arot, Radpol, Ensto, PBE Elbud GdaÒsk, Euromold Polska 13. Teltor-Pol PÛ noc 8 akcjonariuszy Energoaparatura ABB, Siemens, Rittal, Schneider Electric, Moeller Electric èrûd o: firmy Ubieg y rok, jak pokaza y wyniki finansowe spû ek, takøe by jeszcze korzystny, choê nie aø tak dobry jak lata poprzednie. W zesz ym roku realizowano inwestycje rozpoczíte wczeúniej. Podobnie sytuacja wyglπda a w pierwszych dwûch kwarta ach roku bieøπcego. Z rezultatûw osiπgniítych przez spû ki gie dowe w pierwszym pû roczu 2009 r. wynika, øe w okresie tym przedsiíbiorstwa te prosperowa y dobrze. Elektrobudowa mia a w pierwszych szeúciu miesiπcach 2009 r. 31,5 mln z zysku netto wobec 26,1 mln z rok wczeúniej. Przychody spad y z 374,4 mln z do 285,2 mln z, jednak w adze katowickiej spû ki podkreúlajπ, øe sprzedaø nie odbiega od za oøeò budøetowych na ten rok. Wroc awski Elektrotim w pierwszym pû roczu wypracowa wyøsze przychody i zysk netto niø w tym samym czasie roku W pierwszych szeúciu miesiπcach 2009 r. sprzedaø w spû ce wynios a 38,5 mln z, a zysk netto 3,7 mln z. Rok wczeúniej spû ka osiπgne a wynik 35,5 mln z obrotûw i zarobi- a na czysto 2,3 mln z. Energoaparatura takøe poprawi a pû roczne wyniki. Przychody wzros y z 17,1 mln z do 24,2 mln z. Zysk netto przekroczy 1 mln z, choê pierwsze pû rocze 2008 spû ka zamkní a stratπ netto w wysokoúci 836 tys. z. Z kolei Elektromont ñ spû ka notowana na rynku NewConnect ñ mia a w pierwszym pû roczu 10,4 mln z przychodûw, wobec 3,9 mln z rok wczeúniej. Zysk netto wzrûs z 345,4 tys. z do 448,9 tys. z. ZastÛj w inwestycjach Pomimo korzystnych rezultatûw finansowych uzyskanych przez spû ki z GPW, firmy dzia- ajπce w obszarze instalacji elektrycznych informujπ, øe z powodu zastoju na rynku inwestycji budowlanych obecnie bardzo trudno zdobyê nowe zlecenia. ñ Spowolnienie inwestycyjne najbardziej zauwaøalne jest w sektorze budownictwa biurowego. Przyk adem moøe byê m.in. wstrzymanie budowy Sky èrûd o: firmy KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Roman Przyby prezes u PoznaÒ WiÍkszoúÊ firm elektroinstalacyjnych úredniej i duøej wielkoúci realizuje kontrakty podpisane jeszcze w roku ubieg ym. Dlatego teø na razie nie widaê spadku sprzedaøy w stosunku do roku Problemem w bieøπcym roku jest natomiast pozyskiwanie nowych kontraktûw. Wiele inwestycji zosta o zamroøonych lub wstrzymanych ze wzglídu na zablokowanie finansowania tych projektûw przez banki. Z drugiej strony realizowanych inwestycji jest niewiele, a to sprawia, øe nasila sií konkurencja. Jest ma o projektûw, a duøo chítnych do ich realizacji, co przek ada sií na poziom uzyskiwanych marø przez firmy elektroinstalacyjne. Kontrakty podpisywane na bardzo niskich marøach mogπ przynieúê wielu firmom spore problemy w przysz ym roku. Jeøeli w po owie przysz ego roku ñ jak przewidujemy ñ rynek inwestycji nieco sií odmrozi, wzrosnπ teø ceny materia Ûw i wyrobûw niezbídnych do realizacji prac elektrycznych (m.in. kabli). To z kolei moøe negatywnie prze oøyê sií na przysz oroczne wyniki finansowe tych firm. INSTALACJE AUTOMATYKI ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) 11

12 PRODUKCJA ROZDZIELNIC NN ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU PRODUKCJA ROZDZIELNIC NN ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) PRODUKCJA ROZDZIELNIC SN ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU PRODUKCJA ROZDZIELNIC SN ñ WARTOåΔ SPRZEDAØY W 2008 ROKU (w tys. z ) SPZEDAØ DLA ENERGETYKI ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU SPRZEDAØ DLA ENERGETYKI ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA PRZEMYS OWEGO ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA PRZEMYS OWEGO ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) 12 wrzesieò 2009

13 STRUKTURA PRZYCHOD W FIRM ELEKTROINSTALACYJNYCH W 2008 ROKU Us ugi elektroinstalacyjne Inne us ugi (jakie) Produkcja urzπdzeò elektroenergetycznych Pozosta a dzia alnoúê Firma Projektowanie sieci i instalacji elektrycznych Instalacje s aboprπdowe Instalacje silnoprπdowe Instalacje automatyki Rozdzielnice nn Rozdzielnice SN Stacje kontenerowe (obudowa betonowa) Inne urzπdzenia (jakie) Agat 15% 30% 15% 40% ñ roboty technologiczne, budowlane, przewierty sterowne, telekomunikacyjne Elbud Warszawa 5% ñ szafy obwodûw wtûrnych dla potrzeb stacji WN 95% - budownictwo elektroenergetyczne (linie i stacje wysokich napiíê), produkcja konstrukcji stalowych, wynajem pomieszczeò Elbudprojekt 2% 14% 66% 8% 7% 3% Elektromont 30% 70% KrakÛw PoznaÒ 7% 82% 2% 8% 1% 4% 16% 65% 4% 8% 1% 2% - zarzπdzanie nieruchomoúciami RzeszÛw 1% 8% 68% 7% 16% - s upy i maszty oúwietleniowe stalowe i aluminiowe Elektrotim 2% 3% 22% 39% - instalacje i sieci elektryczne, 2% - inøynieria ruchu drogowego, 10% - zarzπdzanie projektami 11% 3% 8% - us ugi serwisowe Eltor 1% 45% 54% - wod-kan Elwoz 3% 9% 86% 2% Mazel 2% 23% 75% Teltor-Pol PÛ noc 8% 18% 60% 12% 2% - transport èrûd o: firmy Tower we Wroc awiu, choê w kaødym mieúcie moøna napotkaê inwestycje biurowe, ktûre zosta y przerwane lub zrezygnowano z ich realizacji. Drugim segmentem budownictwa, gdzie widaê wyraüny zastûj, sπ centra handlowe powstajπce w duøych miastach. W úrednich miastach, gdzie takich obiektûw nie by o, prace sπ realizowane, choê z opûünieniami ñ wyjaúnia Roman Przyby, prezes u PoznaÒ i Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego. ZastÛj inwestycyjny w budownictwie potwierdzajπ takøe przedstawiciele innych firm dzia ajπcych w branøy elektroinstalacyjnej. SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA MIESZKANIOWEGO ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) 13

14 SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA UØYTECZNOåCI PUBLICZNEJ ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA UØYTECZNOåCI PUBLICZNEJ ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA OBIEKT W HANDLOWO- MAGAZYNOWYCH ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA OBIEKT W HANDLOWO- MAGAZYNOWYCH ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA OCHRONY årodowiska ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA OCHRONY årodowiska ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA BIUROWEGO ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA BIUROWEGO ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) 14 wrzesieò 2009

15 SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU Liczba firm elektroinstalacyjnych zatrudniajπcych powyøej 50 pracownikûw* SPRZEDAØ DLA BUDOWNICTWA INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) SPRZEDAØ DLA WOJSKA ñ UDZIA W OBROTACH W 2008 ROKU Wies aw Skimina prezes spû ki ElektriMont ñ Generalni wykonawcy inwestycji w budownictwie kubaturowym podkreúlajπ, øe takiego problemu z pozyskiwaniem nowych kontraktûw nie by o od bardzo d ugiego czasu ñ informuje Wies aw Skimina, prezes spû ki ElektriMont. Systematycznie ñ choê rûwnieø z pewnymi opûünieniami ñ realizowane sπ projekty wspû finansowane z funduszy unijnych: oczyszczalnie, úciekûw, stacje uzdatniania wody, baseny, hale sportowe etc. PrzedsiÍwziÍcia te nie sπ jednak w stanie zrekompensowaê zastoju na rynku inwestycji komercyjnych, stπd teø firmy elektroinstalacyjne informujπ o nasilajπcej sií konkurencji i walce cenowej. KOMENTUJE DLA ELEKTROSYSTEM W Ubieg y rok w branøy elektroinstalacyjnej oceniam pozytywnie. Realizowane by y inwestycje rozpoczíte we wczeúniejszym czasie. Podobnie sytuacja przedstawia sií w roku bieøπcym. Obecnie problemem jest zastûj na rynku inwestycji prywatnych, a co za tym idzie wype nianie portfela zleceò na najbliøsze miesiπce przez firmy elektroinstalacyjne. Inwestycje prywatne nie sπ realizowane, poniewaø nie majπ finansowania. Ze wzglídu na takπ a nie innπ sytuacje na rynku w Polsce, w przysz ym roku firma ElektriMont bídzie stara a sií skoncentrowaê swojπ dzia alnoúê na rynkach zagranicznych. W ubieg ym roku eksport stanowi blisko po owí naszych przychodûw, w przysz ym roku udzia eksportu powinien byê jeszcze wiíkszy. BÍdziemy realizowaê kontrakty na tych samych rynkach co do tej pory, czyli w Holandii, Niemczech i Francji. Z pewnoúciπ w przysz ym roku nie uda sií powtûrzyê przychodûw z roku 2007 czy 2008, ale o najbliøszπ przysz oúê naszej spû ki jestem spokojny. Dla wielu firm 2010 r. moøe okazaê sií jednak bardzo trudny. Obecny kryzys spowoduje, øe przetrwajπ tylko te firmy, ktûre potrafiπ sií dostosowaê do aktualnych realiûw rynkowych. ñ Sytuacja firm oferujπcych instalacje elektryczne jest rûøna w rûønych segmentach rynku, ale popyt na instalacje elektryczne maleje. To z pewnoúciπ prze oøy sií na mniejszπ sprzedaø i niøsze marøe. Dla firm oferujπcych instalacje elektryczne na rynku budownictwa nadchodzπ trudne czasy ñ wyjaúnia Andrzej Diakun, prezes Elektrotimu. Branøa instalacji elektrycznych w przysz ym roku Wed ug przewidywaò przedstawicieli branøy elektroinstala- SPRZEDAØ DLA WOJSKA ñ WARTOåΔ OBROT W W 2008 ROKU (w tys. z ) 15

16 OCENA SYTUACJI W 2008 ROKU PROGNOZA SYTUACJI NA KONIEC 2009 ROKU cyjnej, koniunktura na rynku inwestycji budowlanych powinna sií poprawiê w przysz ym roku, najprawdopodobniej w drugim kwartale. Mimo to, dla firm specjalizujπcych sií w instalacjach elektrycznych rok 2010 bídzie bardzo trudny. Cykl inwestycyjny w przypadku budownictwa kubaturowego trwa zazwyczaj kilkanaúcie miesiícy, a prace elektryczne wykonywane sπ w koòcowej fazie realizacji projektu. Ze wzglídu na trudnoúci z pozyskiwaniem obecnie nowych zleceò, czíúê firm w przysz ym roku moøe mieê problemy z p ynnoúciπ finansowπ. Dotyczy to szczegûlnie tych podmiotûw, ktûre nie majπ odpowiedniego zabezpieczenia finansowego w postaci kapita u zak adowego. ñ Przysz y rok bídzie bardzo wymagajπcy dla firm oferujπcych Lp. instalacje elektryczne. Jednak te firmy, ktûre sπ dobrze zarzπdzane i dobrze przygotowane, wyjdπ z kryzysu wzmocnione i dobrze przygotowane do hossy, ktûra na pewno przyjdzie po bessie. WierzÍ, øe Elektrotim znajdzie sií w grupie tych przedsiíbiorstw, ktûre potrafiπ wykorzystaê szansí, jakπ daje nam panujπcy obecnie kryzys ñ wyjaúnia Andrzej Diakun, prezes Elektrotimu. NiezbÍdne inwestycje NAK ADY NA årodki TRWA E (INWESTYCJE) Firma Nak ady (w tys. z ) (plan) 1. Agat Elbudprojekt ElektriMont Elektromont PoznaÒ Elektrotim Elwoz Energoaparatura b.d. 9. Mazel 953 b.d. 10. Teltor-Pol PÛ noc èrûd o: firmy b.d. ñ brak danych ChoÊ na rynku inwestycji budowlanych panuje zastûj, sπ obiekty, ktûre muszπ byê zbudowane, a co za tym idzie, bídπ musia y byê takøe wykonane na nich instalacje elektryczne. Do takich inwestycji naleøy zaliczyê stadiony pi karskie, ktûre powstajπ na Euro 2012, a takøe inne obiekty, majπce stanowiê zaplecze treningowe i pobytowe dla pi karzy. Szacuje sií, øe w przypadku najwiíkszej areny pi karskiej powstajπcej na Euro 2012 ñ Stadionu Narodowego w Warszawie ñ wartoúê wykonania wszelkich instalacji elektrycznych úredniego i niskiego napiícia to oko o 100 mln z. ñ Koszt prac elektrycznych na wszystkich czterech polskich stadionach powinien moim zdaniem przekroczyê 300 mln z ñ podkreúla Roman Przyby. Farmy wiatrowe Perspektywicznπ branøπ z punktu widzenia firm elektroinstalacyjnych jest takøe branøa odnawialnych ürûde energii, a przede wszystkim energetyka wiatrowa ñ najpopularniejsze ürûd o zielonej energii w Polsce i na úwiecie. Obecnie w naszym kraju pracujπ turbiny wiatrowe o πcznej mocy 553 MW. Potencja, jaki drzemie w energetyce wiatrowej dla branøy elektromontaøowej, jest bardzo duøy. Plany rzπdowe na rok 2010 zak adajπ 2 tys. MW zainstalowanej mocy w energetyce wiatrowej. Oznacza to, øe do koòca przysz ego roku powinny zostaê wybudowane farmy o mocy ponad 1,4 tys. MW. Problemy natury prawnej (m. in. protesty mieszkaòcûw) czy natury finansowej (trudnoúci z pozyskaniem ürûde finansowania inwestycji) mogπ jednak spowodowaê, øe tak ambitne cele rzπdu mogπ nie zostaê osiπgniíte, a co za tym idzie firmy elektroinstalacyjne mogπ mieê mniejsze przychody z realizacji projektûw w energetyce wiatrowej, niø pokazujπ to liczby powyøej. Oceny i prognozy Jak wynika z przeprowadzonych przez nas badaò wúrûd firm elektroinstalacyjnych, ponad po- owa respondentûw uwaøa, øe ubieg y rok by lepszy od Blisko jedna czwarta ankietowanych jest zdania, øe sytuacja na prze omie dwûch lat nie uleg a zmianie. 19% pytanych stwierdzi o natomiast, øe w ubieg ym roku na rynku instalacji elektrycznych nastπpi o pogorszenie koniunktury. Prognozy sπ mniej optymistyczne. Tylko 12% ankietowanych jest zdania, øe w 2010 r. nastπpi poprawa. Aø 44% uwaøa, øe sytuacja ulegnie pogorszeniu, 37% jest zdania, øe przysz y rok bídzie podobny do bieøπcego. 7% respondentûw nie potrafi obecnie stwierdziê, jak bídzie przedstawiaê sií sytuacja na rynku w roku Tomasz Krzeúniak 16 wrzesieò 2009

17

18 ñ DANE TELEADRESOWE Firma Profil dzia alnoúci Adres Kontakt (telefon, fax, , www) Osoba kierujπca Agat S.A. U Paderewskiego Koluszki Ûdzkie (44) , biuro@agat-koluszki.pl Zbigniew Winkiel El - Grzeú s.c. U Mickiewicza 2/ Pruszcz GdaÒski pomorskie (58) , el-grzes@el-grzes.pl Bogus aw Grzeúkowiak El Professional Luzino JPG D U Kwiatowa Luzino pomorskie (58) , biuro@elprofessional.pl Mariusz Maszota Elbud GdaÒsk S.A. PU PowstaÒcÛw Warszawy 53 A Sopot pomorskie (058) , sekretariat@elbudgdansksa.com.pl Ryszard Prawdzik Elbud PoznaÒ S.A. U Zak adowa Plewiska wielkopolskie (61) , info@elbud.poznan.pl Anna BiedziÒska Elbud Warszawa Sp. z o.o. PU Al. Krakowska Warszawa mazowieckie (22) , office@elbud.waw.pl Marek WrÛblewski Elbudprojekt Sp. z o.o. P U Prz Rzemieúlnicza Baranowo wielkopolskie (61) , office@elbudprojekt.pl Krzysztof åmiglak Elbudrem GdaÒsk s.j. U Macieja GdaÒsk pomorskie (58) , elbudrem@elbudrem.pl JÛzef Jarzπbkowski, Andrzej Jarzπbkowski ElektriMont Sp. z o.o. U RÍkawka KrakÛw ma opolskie (12) , elektrimont@elektrimont.pl Wies aw Skimina Elektrobud Wschowa S.A. PU Przyczyna Dolna Wschowa lubuskie (65) , wschowa@elektrobud.pl Marek Bazylewicz Elektrobudowa Katowice S.A. PU Porcelanowa Katowice úlπskie (032) , elbudowa@elbudowa.com.pl Jacek Faltynowicz Elektromont 1 Sp. z o.o. U Gajowa Konin wielkopolskie (63) , em1@em1.pl Piotr Kotlewski Elektromont S.A. U Wiejska Jelenia GÛra dolnoúlπskie (75) , jelenia.gora@elektromont.pl Jaros aw Mazur, Jacek Charπøka Elektromontaz RzeszÛw S.A. PU S owackiego RzeszÛw podkarpackie (17) , sekretariat@elektromontaz.com.pl Marian Burda GdaÒsk S.A. D U Wosia Budzysza GdaÒsk pomorskie (58) , eg@eg.pl Edward Lipski KrakÛw S.A. PU Czysta KrakÛw ma opolskie (12) , marketing@elektromontaz.krakow.pl W adys aw åwiadek PoznaÒ S.A. PU Wieruszowska 12/ PoznaÒ wielkopolskie , (61) elmont@elektromontaz.com Roman Przyby -Lublin Sp. z o.o. D P U Diamentowa Lublin lubelskie (81) , sekretariat@elektromontaz.lublin.pl Aneta Gruszkiewicz Elektroproces Sp. z o.o. P U Prz Ciep ownicza KrakÛw ma opolskie (12) , biuro@elektroproces.pl Tadeusz Osuszek Elektrotim S.A. PU H Stargardzka Wroc aw dolnoúlπskie (71) , sekretariat@elektrotim.pl Andrzej Diakun 18 wrzesieò 2009

19 ñ DANE TELEADRESOWE Firma Profil dzia alnoúci Adres Kontakt (telefon, fax, , www) Osoba kierujπca Elektroproces Sp. z o.o. P U Prz Ciep ownicza KrakÛw ma opolskie (12) , biuro@elektroproces.pl Tadeusz Osuszek Elektrotim S.A. PU H Stargardzka Wroc aw dolnoúlπskie (71) , sekretariat@elektrotim.pl Andrzej Diakun Energoaparatura S.A. PU Gen.K.Pu askiego Katowice úlπskie (32) , poczta@enap.com.pl Tomasz Michalik Mazel S.J. PU Piaskowa 2a Zielona GÛra lubuskie (68) , biuro@mazel.pl Henryk Mazurkiewicz, Miros awa Mazurkiewicz P&P Sp. z o.o. U Orle, Wejhera Zamostne pomorskie (58) , office@pp-orgle.com.pl Pawe Piechota Qumak-Sekom S.A. U Al. Jerozolimskie Warszawa mazowieckie (22) , qumak@qumak.pl Pawe Jaguú Teltor-pol PÛ noc S.A. U ånieøna GdaÒsk pomorskie (58) , teltor-pol@teltor-pol.pl Wies aw JÍdryszek S.A. ñ spû ka akcyjna s.c. ñ spû ka cywilna s.j.ñ spû ka jawna JPG ñ jednosobowy podmiot gospodarczy D ñ dystrybucja H ñ hurtownia P ñ produkcja Prz ñ przedstawicielstwo U ñ us ugi R E K L A M A

20 Rozdzielnice niskiego napiícia muszπ odpowiadaê rûønorodnym oczekiwaniom projektantûw instalacji, instalatorûw i uøytkownikûw. Podstawowym wymaganiem, wspûlnym dla kaødej z tych grup odbiorcûw, jest bezpieczeòstwo uøytkowania. Obudowy rozdzielnic niskiego napięcia Michał Świerżewski Nowoczesne obudowy rozdzielnic charakteryzujπ sií zazwyczaj estetycznym wyglπdem, materia ami konstrukcyjnymi wysokiej jakoúci, nowoczesnymi technologiami produkcji i rûønorodnπ kolorystykπ. Jednoczeúnie muszπ spe niaê wymagania przepisûw i zachowywaê charakterystyczne cechy urzπdzenia elektrycznego. Zpunktu widzenia instalatora najwaøniejsze cechy obudûw rozdzielnic to prostota i szybkoúê montaøu, atwoúê doboru lub dostosowania do rûønych wykonaò oprzewodowania, kompatybilnoúê wyposaøenia, moøliwoúê wprowadzania przewodûw i kabli z dowolnej strony. Uøytkownik zwraca uwagí na to, aby rozdzielnice oraz szafy rozdzielcze i sterownicze mia y estetyczny wyglπd, zw aszcza w budownictwie mieszkaniowym i w obiektach uøytecznoúci publicznej, i harmonizowa y z wnítrzem. Istotne jest takøe, aby by y funkcjonalne, tzn. proste w obs udze, niezawodne i øeby zajmowa y jak najmniej miejsca, by y odporne na wp ywy zewnítrzne i przystosowane do rozbudowy. Wymiary i wykonanie Rozdzielnice produkowane sπ najczíúciej w postaci pustych obudûw lub obudûw zawierajπcych podstawowe elementy, np. szyny, p yty montaøowe ñ przystosowanych do wyposaøenia podczas montaøu instalacji. Obudowy mogπ byê wyposaøane w aparaturí przez producentûw, na podstawie projektu zamawiajπcego. W ofercie rynkowej znajduje sií ca a gama obudûw, poczπwszy od ma ych skrzynek na kilka aparatûw przeznaczonych do budownictwa jednorodzinnego lub pojedynczych mieszkaò, do szaf rozdzielczych i sterowniczych do obiektûw przemys owych i budynkûw uøytecznoúci publicznej. Wymiary obudûw zaleøπ od ich przeznaczenia, przewidywanego wyposaøenia w aparaturí zabezpieczajπcπ i sterowniczπ, rodzaju tej aparatury oraz od przewidywanych urzπdzeò pomocniczych, np. wentylatorûw. Przy montaøu aparatury modu owej pionowe wymiary obudowy zaleøπ od liczby rzídûw tej aparatury i odleg oúci miídzy rzídami. Odleg oúci miídzy rzídami wyznaczajπ warunki ch odzenia urzπdzeò i wielkoúê etykiet opisowych. Wymiary poziome zaleøπ od liczby modu Ûw w rzídzie i warunkûw ch odzenia. NajczÍúciej spotyka sií modu y typowe 17,5 mm. Aparatura modu owa instalowana jest zazwyczaj na szynach noúnych TS lub TH 35 x 7,5 mm. Aparaty niemodu owe instalowane sπ najczíúciej na p ycie montaøowej. Obudowy, w zaleønoúci od przeznaczenia i warunkûw eksploatacji, mogπ byê wykonywane bez drzwiczek ñ tylko z maskownicπ chroniπcπ przed nieumyúlnym dotkniíciem do czíúci pod napiíciem, z drzwiczkami pe nymi lub transparentnymi metalowymi lub z tworzywa. Drzwiczki majπ zazwyczaj konstrukcjí odwracalnπ i duøy kπt otwarcia dochodzπcy do 180 o. Drzwiczki wyposaøane sπ w rûønego typu zamki, zamkniícia awaryjne lub mogπ byê przystosowane do plombowania. Drzwiczki obudûw umieszcza sií w p aszczyünie pionowej. Obudowy o ma ych rozmiarach mieszczπce kilka aparatûw modu owych, np. wy πcznikûw instalacyjnych, przeznaczone do lokali mieszkalnych lub ma ych biur czísto wyposaøone sπ w podnoszone os ony z przyciemnionego przezroczystego tworzywa. Obudowy puste sπ czísto dostarczane w stanie z oøonym, gotowe do samodzielnego zmontowania i zainstalowania. Obudowy z tworzyw sztucznych instalowane na zewnπtrz budynkûw naraøone sπ na dzia anie promieniowania ultrafioletowego. Mimo stosowania materia Ûw dobrej jakoúci trzeba sií liczyê z tym, øe po kilku latach eksploatacji mogπ powstawaê mikropíkniícia i erozja powierzchni zewnítrznych. Nie ma to zasadniczego wp ywu na trwa oúê szafek i d ugoúê ich eksploatacji. Aby uniknπê skutkûw dzia ania promieniowania UV, zw aszcza tych natury estetycznej, powierzchnie zewnítrzne szafek maluje sií specjalnym lakierem. Szafki i szafy teleinformatyczne 19î Osobnπ grupí obudûw stanowiπ szafki i szafy przeznaczone do montaøu urzπdzeò i aparatury teleinformatycznej. Szafki wiszπce naúcienne do montaøu aparatury standardu 19î zazwyczaj wykonane sπ z blachy stalowej lakierowanej proszkowo lub pokrytej poliestrem. Ich g ÍbokoúÊ wynosi zwykle od 300 (310) mm do 600 (610) mm. Drzwi i úciana 20 wrzesieò 2009

21 tylna mogπ byê otwierane w prawo lub w lewo. Drzwi najczíúciej oszklone sπ szk em przyciemnionym. Szafki sπ na ogû wyposaøone w gûrne i dolne szczeliny do wentylacji naturalnej. Przewody mogπ byê wprowadzane przez przepusty kablowe w dolnej i gûrnej czíúci szafki oraz przez tylnπ úcianí. Szafy stojπce przyúcienne wykonywane sπ z blachy stalowej pasywowanej pokrytej proszkowo warstwπ poliestru i przeznaczone do montaøu aparatury teleinformatycznej standardu 19î. G ÍbokoúÊ szaf wynosi od 600 do 1000 mm, szerokoúê standardowa 600 mm i 800 mm. Drzwi przednie sπ zazwyczaj oszklone i przek adane, drzwi tylne blaszane na zawiasach ñ przek adane lub zdejmowane. Przewody wprowadza sií od gûry lub od do u szafy przez pokrywy i p yty. åciany boczne sπ przykrícane wkrítami lub zamykane na zamki w zaleønoúci od tego, czy sπ to szafy pojedyncze kompletne, czy w zestawach szeregowych. Szafy mogπ byê wyposaøone w szyny i p yty montaøowe oraz w pû ki sta e i wysuwane do urzπdzeò aktywnych. Szafy wyposaøane sπ w otwory do wentylacji naturalnej oraz w wentylatory. Do sterowania wentylatorami s uøy termostat. Szafy i szafki majπ zazwyczaj klasí ochronnoúci I i stopieò ochrony IP20 lub IP30. BezpieczeÒstwo BezpieczeÒstwo obudûw zapewnione jest przez wykonanie ich w II klasie ochronnoúci lub w klasie I z przystosowaniem do zainstalowania ochrony przeciwporaøeniowej przed dotykiem poúrednim, tzn. w razie uszkodzenia izolacji. Dodatkowym zabezpieczeniem jest wykonanie obudowy o odpowiednim stopniu ochrony przed dotkniíciem czíúci pozostajπcych pod napiíciem, przenikaniem do jej wnítrza obcych cia sta ych oraz wody zgodnie z normπ PN-EN oraz zapewnienie jej wytrzyma- oúci mechanicznej wyraøajπcej sií odpowiednim stopniem IK zgodnie z normπ PN-EN W zaleønoúci od przeznaczenia i miejsca zamontowania, obudowy rozdzielnic wykonuje sií w stopniu ochrony IP20 do IP66. Przypadkowemu dotkniíciu do czíúci pod napiíciem po otwarciu drzwiczek zapobiegajπ maskownice wykonane z tworzyw izolacyjnych. W specjalnych wykonaniach zamkniícia obudûw mogπ byê wyposaøone w blokady mechaniczne lub elektryczne uniemoøliwiajπce otwarcie drzwi, gdy rozdzielnica jest pod napiíciem. Aparatura wewnπtrz rozdzielnic niskiego napiícia moøe byê podzielona os onami lub przegrodami na oddzielne przestrzenie w celu ochrony podczas czynnoúci eksploatacyjnych przed: ï dotykiem czíúci czynnych w sπsiednim bloku funkcjonalnym pozostajπcych pod napiíciem ñ wymagany stopieò ochrony IP 2X lub IP XXB, ï powstaniem uku elektrycznego, ï dostaniem sií cia obcych z jednego bloku funkcjonalnego do drugiego. SzczegÛ owe wymagania w zakresie bezpiecznego wykonania rozdzielnic i sterownic przeznaczonych do instalowania w rûønych obiektach i w rûønych warunkach eksploatacji z dostípem osûb niewykwalifikowanych i tylko osûb wykwalifikowanych oraz zakresy badaò pe nych i czíúciowych podane sπ w normach (tablica 1). Materia y Obudowy rozdzielnic, skrzynki rozdzielcze, szafy sterownicze itp. wykonywane sπ nastípujπcych materia Ûw: ï blachy stalowej, ï blachy stalowej nierdzewnej, ï blachy aluminiowej, ï tworzyw sztucznych: poliestrûw, poliwíglanûw PC lub ABS. Materia y te powinny sií charakteryzowaê: ï odpornoúciπ na korozjí lub bardzo dobrym zabezpieczeniem przed korozjπ, Tablica 1. Podstawowe normy dotyczπce budowy rozdzielnic niskiego napiícia Nr normy Tytu Tematyka PN-EN :2003/A1:2006 Rozdzielnice i sterownice niskonapiíciowe ñ CzÍúÊ 1. Zestawy badane w pe nym i niepe nym zakresie badaò Podano wymagania w zakresie budowy rozdzielnic i sterownic niskonapiíciowych do elektrycznego wyposaøenia maszyn. Podano wymagania i badania dotyczπce odpornoúci na wysokie temperatury. Rozszerzono postanowienia dotyczπce kompatybilnoúci elektromagnetycznej (EMC). PN-EN : 2004/A1:2007 PN-EN :2004 PN-EN :2008 PN-EN :2008 PN-EN 50274:2004 PN-EN 50300:2006 (waøna do ) Rozdzielnice i sterownice niskonapiíciowe ñ CzÍúÊ 2. Wymagania dotyczπce przewodûw szynowych Rozdzielnice i sterownice niskonapiíciowe ñ CzÍúÊ 3. Wymagania dotyczπce niskonapiíciowych rozdzielnic i sterownic przeznaczonych do instalowania w miejscach dostípnych do uøytkowania przez osoby niewykwalifikowane. Rozdzielnice tablicowe Rozdzielnice i sterownice niskonapiíciowe ñ CzÍúÊ 4. Wymagania dotyczπce zestawûw przeznaczonych do instalowania na terenach budûw (ACS) Rozdzielnice i sterownice niskonapiíciowe ñ CzÍúÊ 5. Wymagania dotyczπce zestawûw do rozdzia u energii w sieciach publicznych Rozdzielnice i sterownice niskonapiíciowe ñ Ochrona przeciwporaøeniowa ñ Ochrona przed niezamierzonym dotykiem bezpoúrednim czíúci niebezpiecznych czynnych Rozdzielnice i sterownice niskonapiíciowe ñ Wymagania ogûlne dotyczπce niskonapiíciowych kablowych rozdzielnic tablicowych do stacji elektroenergetycznych Podano wymagania dotyczπce przewodûw szynowych wraz z akcesoriami do zasilania i rozdzia u energii elektrycznej w obiektach mieszkalnych, uøytecznoúci publicznej, handlowych, przemys owych i rolniczych. Podano wymagania dotyczπce rozdzielnic wnítrzowych tablicowych os oniítych, zawierajπcych zabezpieczenia, przeznaczonych do instalowania w obiektach mieszkalnych oraz miejscach, w ktûrych majπ do nich dostíp osoby niewykwalifikowane. Podano wymagania szczegû owe dotyczπce zestawûw przewoünych i ruchomych przeznaczonych do instalowania na terenach, na ktûrych prowadzone sa roboty budowlane, montaøowe, rozbiûrkowe i ziemne. Podano wymagania dotyczπce kablowych rozdzielnic szafowych stacjonarnych instalowanych w miejscach ogûlnie dostípnych, lecz dostípnych tylko dla osûb wykwalifikowanych. Podane sπ wymagania w zakresie ochrony przed bezpoúrednim dotykiem czíúci czynnych w czasie rícznej obs ugi aparatûw przez osoby wykwalifikowane w rozdzielnicach i sterownicach o napiíciu przemiennym do 1000 V i sta ym do 1500 V. Podane sπ wymagania uzupe niajπce dotyczπce niskonapiíciowych rozdzielnic i sterownic przeznaczonych do publicznych stacjonarnych stacji transformatoroworozdzielczych, instalowanych w miejscach dostípnych tylko dla osûb wykwalifikowanych. 21