WAŻNIEJSZY HISTOGRAM NIŻ PROGRAMY TEMATYCZNE

Transkrypt

1 Migawki i przysłony Rozdział s. 156 Sikorki lubią orzeszki Dzieci karmiące wiewiórki są częstym tematem fotografii wykonywanych podczas niedzielnych spacerów w miejskich parkach. W warszawskich Łazienkach można wykonać ciekawsze zdjęcia z sikorką bogatą lub modrą, a nawet z kowalikiem na ręce, jest to jednak znacznie trudniejsze niż fotografowanie ufnych wiewiórek. Sikorki, łakome na wszystkie orzeszki, siadają na dłoni, ale bardzo szybko uciekają w krzaki. Sytuacja warta sfotografowania trwa wyjątkowo krótko. Mały ptaszek przylatuje szybko, porywa orzeszek i jeszcze szybciej odfruwa. Najlepiej fotografować lustrzanką cyfrową w trybie szybkich zdjęć seryjnych, stosować bardzo krótki czas otwarcia migawki, aby wibrujące skrzydełka sikorki nie zamieniały się na zdjęciu w rozmazaną, słabo widoczną plamę. Co ważne: jeżeli aparat ustawiony jest w tryb Autofokus, należy wybrać jeden aktywny punkt nastawiania ostrości, usytuować go dokładnie na dłoni z orzeszkiem i pilnować, aby nie zmienić położenia, bezpieczniej jest ustawić odległość fotografowania ręcznie. Publikowana fotografia jest fotomontażem. Wykonałem kilka zdjęć z jednego miejsca, a dwa złączyłem z sobą w jedno, dodając sikorkę w locie. Zapisując zdjęcia w warstwach, robi się to łatwo, pod warunkiem że łączone zdjęcia są jednakowo naświetlone i wykonane z tego samego miejsca. Z górnej warstwy wymazałem gumką ścieżkę w miejscu, gdzie w drugiej warstwie była sikorka, i złączyłem obie warstwy w jedną fotografię. I proszę, proszę, kto by przypuszczał Canon EOS 30D. Tryb nastawiania ekspozycji: preselekcja czasu naświetlania Tv. Migawka: 1/250 s. Przysłona obiektywu: f/5,6. Pomiar ekspozycji: wielosegmentowy. Czułość aparatu: ISO 400. Ekwiwalent ogniskowej obiektywu: 60 mm. Zdjęcia seryjne: pięć na sekundę. Przestrzeń kolorów: Adobe RGB. Typ zapisu: RAW. Może się oczywiście zdarzyć, że gdy fotografujemy w słabym oświetleniu, czas otwarcia migawki będzie zbyt długi, co zagrozi poruszeniem i w konsekwencji nieostrością, wtedy jeśli aparat trzymany jest w rękach trzeba zwiększyć czułość. A gdy jest to niepożądane, należy ustawić aparat na sztywnym statywie fotograficznym lub unieruchomić go w inny sposób zabezpieczający skutecznie przed poruszeniem i drganiami. Stabilizator obrazu usytuowany w obiektywie lub korpusie aparatu odsuwa nieco konieczność użycia statywu, jednak nie jest w stanie zastąpić go w każdej sytuacji. M jest symbolem ustawień ręcznych (Manual). Fotografujący sam ustawia przysłonę obiektywu oraz czas otwarcia migawki, a światłomierz aparatu informuje tylko, czy przy takim ustawieniu naświetlenie będzie prawidłowe lub w jakim stopniu zdjęcie zostanie niedoświetlone albo prześwietlone. WAŻNIEJSZY HISTOGRAM NIŻ PROGRAMY TEMATYCZNE Programy tematyczne mają ułatwić fotografowanie w typowych sytuacjach. W zależności od aparatu są one mniej lub bardziej skomplikowane. W tańszych aparatach kompaktowych program Portret powoduje następujące zmiany: aparat samodzielnie ustawia czułość przetwornika, otwiera całkowicie przysłonę obiektywu po to, aby zdjęcie miało małą głębię ostrości i tło nie konkurowało z przedstawieniem osoby. W razie potrzeby lampa błyskowa otwiera się automatycznie, a błysk roboczy, naświetlający zdjęcie, zostaje poprzedzony słabym błyskiem zabezpieczającym przed efektem czerwonych oczu. W droższych aparatach program Portret jest bardziej rozbudowany, pomiar światła jest lepszy, bo wielosegmentowy, obraz zostaje zmiękczony, a kontrast zmniejszony. Fotografujący może samodzielnie ingerować

2 158 Rozdział 6 Migawki i przysłony

3 Migawki i przysłony Rozdział s. 158 Przed czerwonym światłem Chciałem zrobić zdjęcie z dydaktycznym zamiarem: sfotografować dziecko oczekujące na możliwość przejścia przez jezdnię ruchliwej ulicy w taki sposób, aby widać było przejeżdżające samochody nieostre, rozmazane, co w czytelny sposób przedstawia ruch obiektu na fotografii. Wyjątkową okazję do wykonania takiego zdjęcia dał zawieszony na ścianie Teatru Nowego baner, który zasłonił obdrapany mur i mógł być interesującym tłem. Fotografowałem lustrzanką cyfrową ustawioną na zdjęcia seryjne z częstotliwością pięciu na sekundę. W chwili gdy w celowniku ujrzałem przód nadjeżdżającego samochodu, naciskałem spust migawki, nie zmieniając położenia aparatu, a ten w sekundę wykonywał kilka zdjęć. W sumie zrobiłem ich aż trzydzieści dwa, a tylko jedno można uznać za bardziej interesujące. Rezultaty takiego fotografowania są nieprzewidywalne. Stopień rozmazania obiektu zależy od jego szybkości, odległości fotografowania, ogniskowej obiektywu i czasu otwarcia migawki. Fotografowane samochody poruszały się z prędkością w mieście niedozwoloną, w odległości paru metrów od aparatu ustawiłem migawkę na 1/30 s. Automatyka nastawiania ostrości powinna zostać do takich zdjęć wyłączona, a odległość fotografowania ustawiana ręcznie, aby autofokus nie ogłupiał. Proszę zwrócić uwagę, że na fotografii zarejestrowały się dwa samochody, a jadący dwukrotnie szybciej od czarnego hamuje, co widać po czerwonej smudze świateł stop. w barwę skóry, zmieniając ją na bardziej żółtą lub bardziej czerwoną po naciśnięciu spustu migawki aparat wykonuje kilka fotografii z umiarkowaną prędkością trzech zdjęć na sekundę. Nie jest to portretowy rodzaj autobracketingu, chodzi w tym wypadku o to, aby nie przytrafiło się zdjęcie osoby z zamkniętymi oczami. Program Sport przeznaczony jest do fotografowania czegokolwiek, co porusza się z dużą prędkością, wymaga silnego oświetlenia. Aparat wybiera pomiar wielosegmentowy, ustawia wysoką czułość ISO i bardzo krótki czas naświetlania. Automatyka nastawia ostrość w sposób ciągły i nawet, jeżeli fotografowany obiekt znajdzie się poza centralnym punktem AF, śledzi go i pilnuje, aby był na zdjęciu ostry. Flesz aparatu nie zostaje włączony. Program Landscape, proponowany fotoamatorom do zdjęć krajobrazów, wybiera także wielosegmentowy sposób pomiaru światła, zmniejsza otwór przysłony obiektywu, żeby powiększyć maksymalnie głębię ostrości. Przed zapisaniem na karcie pamięci zdjęcie jest przetworzone w sposób, który zwiększa nasycenie zieleni i błękitu, wyostrza krawędzie fotografowanych drzew, traw. W rezultacie ustalonych przez program Landscape zabiegów kosmetycznych zdjęcie nabiera cech kolorowej pocztówki niekoniecznie pożądanych. Nie tylko dla dokładności pomiaru, ale i po to by uzyskać dobre nasycenie barw, ważne jest, aby jedynie światło odbite od fotografowanego obiektu docierało do wnętrza aparatu. Dlatego należy koniecznie chronić obiektyw przed innymi źródłami światła. Służy do tego osłona przeciwsłoneczna, którą należy koniecznie zakładać na obiektyw. W tanich aparatach nie przewidziano takiej możliwości, a wielu fotoamatorów nie przywiązuje do tego większej wagi i często dziwi się potem, że na niektórych zdjęciach barwy są wyblakłe albo pojawiają się tajemnicze smugi światła. Warto zwrócić uwagę na pracę zawodowych operatorów kamer filmowych. Chronią obiektywy wielkimi osłonami przed niepożądanym oświetleniem. Wszystkie lepsze aparaty cyfrowe pozwalają sprawdzić poprawność naświetlenia wykonanych zdjęć i sygnalizują popełnione błędy. W technice

4 160 Rozdział 6 Migawki i przysłony cyfrowej błędem o najpoważniejszych konsekwencjach jest nadmierne naświetlenie. Jeżeli wyświetlane na monitorze zdjęcie ma migające białe plamy w jednym czy kilku miejscach, to oznacza, że te obszary zostały prześwietlone i pozbawione jakichkolwiek szczegółów. Są aparaty informujące dokładniej. Aparat Sony DSLR-A100 zabarwia na kolor czerwony miejsca nadmiernie naświetlone, a na niebieski niedoświetlone. W przypadku bardzo dużych kontrastów obiektu fotografujący aparatem Sony ma do pomocy funkcję DRO (Dynamic-Range Optimizer) w dwóch wersjach: DRO standard i DRO+, które przetwarzają zdjęcie tak, aby zachowało możliwie dużo szczegółów zarówno w cieniach, jak i w najjaśniejszych miejscach. W wielu innych aparatach dostępna jest funkcja zmiany kontrastu na mniejszy s Pstryk, i Nowa generacja małych i lekkich cyfrowych aparatów kompaktowych, a także najnowszych lustrzanek cyfrowych ułatwia sprawdzanie wykonanych zdjęć, ponieważ można je oglądać na wyświetlaczach o znacznie większych rozmiarach i rozdzielczości niż w starszych modelach. Pozwala to nie domyślać się, ale dokładnie sprawdzić, czy zdjęcie jest rzeczywiście ostre, czy nie, jak wyglądają fotografowane osoby, czy mrużą oczy. Wyświetlacz LCD służy jednak nie tylko do podglądu wykonanych zdjęć, zastąpił celownik optyczny, który został wyeliminowany. Zredukowano liczbę elementów, z jakich składa się aparat, obniżono koszty produkcji, a o to przecież w biznesie chodzi. Nie mamy jednak powodów do gderania, sami fotografujący podsunęli pomysł zwiększenia zysków, tworząc modę na fotografowanie aparatami trzymanymi w wyciągniętych przed siebie rękach, a tanie jak suszony groch elektroniczne stabilizatory obrazu utwierdzają ich w przekonaniu, że taki sposób fotografowania jest właściwy. Zgłaszam zdanie odrębne: Nie jest. Ale skoro to się większości podoba jest demokracja, decyduje większość. Na małych zdjęciach pokazano dwa sposoby fotografowania: staromodny, ale stabilny, i nowomodny, na który kręcę z dezaprobatą nosem.

5 Migawki i przysłony Rozdział lub większy. Aparat nie zmienia oczywiście kontrastu fotografowanego obiektu, ale zapisuje zdjęcie z mniejszym lub większym kontrastem. Ustawienia kontrastu należy jednak dokonać przed wykonaniem zdjęcia. Dokładne sprawdzenie poprawności naświetlenia umożliwia histogram. Wykres ten informuje o liczbie pikseli białych (prawa strona) i czarnych (lewa strona) oraz pośrednich walorów tonalnych (środek). Jeżeli histogram sięga od lewej do prawej, oznacza to, że na zdjęciu została zarejestrowana cała skala tonalna fotografowanego obiektu, jaką przetwornik może zarejestrować. Jeżeli po prawej stronie, przy samej krawędzi, wykres sięga apogeum, jest to informacja o prześwietleniu najjaśniejszych miejsc fotografowanego obiektu. Jeżeli cały wykres histogramu wygląda, jakby był przyklejony do lewej strony, może to oznaczać, że zdjęcie jest złe, bo niedoświetlone, czarne i ciemne, nie ma na nim miejsc jasnych ani pośrednich. Ale może także oznaczać, że jest bardzo dobre, jeśli zostało wykonane o zmierzchu lub wieczorem, a zatem musi być ciemne. Gdy wykres koncentruje się po prawej stronie, znaczy to, że brakuje czerni i ciemnych szarości, ale nie komunikuje jednoznacznie, że zdjęcie jest złe, bo może przedstawiać jasnowłosą dziewczynkę w białej sukience na jasnym tle. Wykres histogramu oceniać należy tylko w kontekście wykonanej fotografii. Na koniec jeszcze jedna, niebagatelna sprawa. Aparatem cyfrowym wykonuje się znacznie więcej zdjęć niż każdym innym. Film fotograficzny ma trzydzieści sześć klatek, krótszy dwadzieścia cztery klatki, trzeba zakładać nowy ze świadomością, że kosztuje, razem z wywołaniem, wcale niemało, co w sposób oczywisty ogranicza chęć zbyt częstego, czasem nieprzemyślanego pstrykania. Karta pamięci nie ma właściwie końca: zdjęcia przelewa się z aparatu do pamięci komputera i już wyczyszczoną pamięć można napełniać od nowa. Niezależnie od trudnej do opanowania chęci pstrykania wszystkiego, co się porusza, istnieje całkiem poważny przymus wykonywania dużej liczby zdjęć. Przymus ten jest rezultatem wad

6 162 Rozdział 6 Migawki i przysłony s. 163 Braterski pocałunek Najlepszy nawet stabilizator obrazu nie chroni przed popełnianiem błędów wynikających z pośpiechu lub nieuwagi. Przykładem może być zamieszczone zdjęcie. Ogniskowa 55 mm w aparacie cyfrowym Canon EOS 30D ma ekwiwalent 82,5 mm obiektywu aparatu małoobrazkowego, zatem czas otwarcia migawki powinien być krótszy od 1/80 s, a z włączonym stabilizatorem obrazu w obiektywie krótszy od 1/20 s. W warunkach, w jakich wykonywane było zdjęcie, aparat odmierzył czas naświetlania równy 1/8 s. W tak długim czasie otwarcia migawki powstało zdjęcie częściowo ostre, częściowo nieostre. Leżące dziecko i tło są jako tako ostre, ale Wiktor, obdarzający malucha braterskim pocałunkiem, rozmazał się w nieostrości. Z technicznego punktu widzenia zdjęcie jest zwyczajnym knotem, ale nie tylko taka ocena jest miarodajna. Czasem, mimo oczywistego błędu, powstają interesujące fotografie. Czy przyznać się bez bicia do błędu, czy przypisać sobie zamiar twórczy, to już inne zagadnienie. Canon EOS 30D. Tryb nastawiania ekspozycji: preselekcja przysłony Av. Migawka: 1/8 s z aktywnym stabilizatorem obrazu. Przysłona obiektywu: f/9. Pomiar ekspozycji: wielosegmentowy. Czułość aparatu: ISO 400. Balans bieli: Auto. Styl obrazu: Standard. Przestrzeń kolorów: Adobe RGB. Typ zapisu: RAW. cyfrowych aparatów kompaktowych, które działają wolno, z dużym opóźnieniem. Duży procent zdjęć trzeba kasować zaraz po ich wykonaniu. O skutkach informuje licznik aparatu i każdy wie, jak szybko zdjęcia otrzymują wysoką numerację, nawet w krótkim czasie przekraczają kolejne tysiące. Skoro tak, warto zadać sobie pytanie: Jaką wytrzymałość ma migawka aparatu? Dwie najważniejsze firmy: Nikon i Canon, reklamując swoje najlepsze aparaty, podawały do niedawna, że ich migawki wytrzymują cykli, teraz zwiększyły tę liczbę do tyle mają wytrzymać bez usterek. Migawki nie do zdarcia. To prawda, ale ich zasłonki wykonane są z kompozytów na bazie włókna węglowego lub kewlaru, a przede wszystkim porównanie Nikona F6 czy Canona EOS 1V z kompaktowym aparatem cyfrowym to jak porównanie maybacha z tico jeden i drugi służy do tego samego, tylko nieco inaczej. Można żywić nadzieję, że migawka aparatu kompaktowego, mniejsza i lżejsza od migawki pełnoformatowej lustrzanki cyfrowej, nie rozsypie się po kilkunastu tysiącach cykli, ale czy będzie jeszcze działać równie dokładnie jak na początku, gdy aparat był nowy, o tym nie wiemy. Możemy się domyślać, że jednak nie. Moja rada: Nie pstrykać. Lepiej mniej fotografować, ale z rozwagą. * * * Najprostszy aparat kompaktowy, całkowicie zautomatyzowany, z obiektywem fixfocus, o stałej ogniskowej, pozwala fotografującemu ustalić kadr, przez zbliżenie się do fotografowanego obiektu lub oddalenie się od niego, oraz wybrać moment wykonania zdjęcia. Aparat, którym można fotografować, a nie tylko pstrykać, daje fotografującemu swobodę wyboru wielu ustawień: czułości aparatu, jeśli jest to apa-