Występuję również dwa rodzaje architektury kości, od której zależą jej właściwości:
|
|
- Aniela Czajkowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 OSTEOPOROZA Osteoporoza według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) definiowana jest jako uogólniona choroba szkieletu polegająca na zmniejszeniu gęstości mineralnej kości oraz zmiany ich mikroarchitektury, prowadzących do wzmożonej łamliwości oraz do zwiększonego ryzyka złamań. Wzrastająca liczba złamań osteoporotycznych spowodowana głównie starzeniem się społeczeństwa zaczyna być poważnym problemem medycznym i społecznym. Złamania bliższego końca kości udowej (złamania szyjki kości udowej, przez i podkrętażowe) są w tej chwili tak częste, że mówi się wręcz o ich epidemii. Z powodu powikłań po złamaniach osteoporotycznych wśród osób starszych umiera rocznie 20% kobiet i 30% mężczyzn, a 50% spośród tych, którzy przeżyją jest niepełnosprawna. A co bardzo istotne po pierwszym złamaniu ryzyko kolejnego wzrasta 2-10 krotnie. Dlatego tak istotne jest, żeby nie tylko leczyć zdiagnozowane złamania ale również wprowadzić profilaktykę i ochronę przed powtórnymi urazami. Zrozumienie problemu osteoporozy ułatwia poznanie budowy i fizjologii układu kostnego oraz czynników wpływających na wystąpienie w nim patologii. Kości są elementem organizmu ulegającym stałej przebudowie. W tkance kostnej procesy jej przebudowy tzn. usuwanie starej kości i tworzenie na jej miejscu kości nowej są w dynamicznej równowadze i przebiegają równocześnie. W warunkach fizjologicznych ubytek masy kostnej czyli tworzenie jamki w kości trwa średnio około 17 dni podczas gdy tworzenie w tym samym miejscu nowej kości trwa około 170 dni. Przebudowa tkanki kostnej w naszym organizmie podlega kontroli przez hormony docierające z krwią do komórek kości. Budowanie nowej kości następuje pod wpływem hormonów płciowych (kobiece-estrogeny; męskie-androgeny), hormonu wzrostu i kalcytoniny. Niszczenie kości stymulują hormony kory nadnercza (kortykosteroidy) i parathormon. Masa tkanki kostnej zmienia się wraz z wiekiem. Ilość jej zwiększa się stopniowo w ciągu pierwszych 20 lat życia osiągając maksimum czyli szczytową masę kostną około roku życia. Przez następne lat życia gęstość tkanki kostnej podlega niewielkim zmianom. Po 45 roku życia zaczynają przeważać procesy kościogubne. W kości możemy wyróżnić trzy podstawowe elementy: Szkielet nieorganiczny stanowi on 70% całej kości. Składa się on ze związków wapnia i fosforu występujących w postaci uwodnionych kryształów hydroksyapatytów. Zaburzenie proporcji miedzy wapniem a fosforem prowadzi do zaburzeń w strukturze beleczek kostnych i tym samym do osteoporozy Włókna kolagenowe stanowią one ok. 30% kości, dzięki długim, elastycznym włóknom białkowym kości stają się elastyczne i odporne na nacisk mechaniczny, mają również tzw. pamięć kształtów, która umożliwia powrót odkształconej kości do kształtu wyjściowego. Komórki kostne stanowią 1-2% kości, są to osteocyty czyli dojrzałe komórki kostne, powstające z osteoblastów (drugiego typu komórek kostnych) komórek kościotwórczych, produkujących kolagen i macierz kostną. Trzecim typem komórek kostnych są osteoklasty czyli komórki kościogubne, które powodują trawienie składników kości i tworzenie w nich jamek, które w późniejszym etapie są wypełniane nową tkanką kostną. Występuję również dwa rodzaje architektury kości, od której zależą jej właściwości: Kość korowa jest to twarda warstwa zewnętrzna kości, z niej zbudowane są trzony kości długich, swoją twardość zawdzięcza ilości zawartych w niej minerałów (75%) oraz strukturze przestrzennej. Kość gąbczasta to kość o strukturze beleczkowatej i tym samym mniejszym ciężarze właściwym. Zawiera ona zdecydowanie mniej minerałów (25%) ale więcej komórek. Sieć elastycznych połączeń sprawia, że kość
2 gąbczasta odpowiada za równomierny rozkład obciążeń oraz odciążanie niektórych elementów szkieletu. O zagrożeniu osteoporozą w dużej mierze decydują czynniki ryzyka czyli okoliczności wynikające z cech dziedzicznych i fizjologii naszego organizmu. Wieloletnie badania wykazały, że najważniejszymi czynnikami ryzyka są: 1. Czynniki genetyczne i demograficzne wiek powyżej 65 lat - U obu płci, masa kostna zmniejsza się wraz z wiekiem płeć żeńska - U kobiet osteoporoza występuje znacznie częściej i wcześniej niż u mężczyzn co wiąże się z wcześniej występującą menopauzą u kobiet niż andropauzą u mężczyzn. wątła budowa ciała - Im bardziej masywna budowa ciała tym mniejsze zagrożenie osteoporoza. Osoby o drobnych kościach są bardziej narażone na rozwój osteoporozy niż osoby o masywnej budowie ciała. Przy niskiej masie kości 5% ubytek może oznaczać przekroczenie tzw. progu złamania, natomiast u osoby o masywnych kościach pozostaje jeszcze znaczny margines bezpieczeństwa. osteoporoza u matki - Skłonność do osteoporozy dziedziczymy po matce. Jeżeli nasza mama czy babcia miała osteoporozę, to jesteśmy na nią narażeni w większym stopniu od innych osób. Cechy genetyczne decydują w głównej mierze jaką osiągniemy masę szczytową kości, czy będziemy mieć wątłą czy też masywną budowę ciała. niska masy kostnej - Stwierdzenie w badaniu densytometrycznym (pomiar gęstości tkanki kostnej) ujemnego współczynnika T-score poniżej 2,5. rasa biała i żółta - Częściej chorują kobiety białe i żółte niż osoby rasy czarnej 2. Czynniki hormonalne i prokreacyjne menopauza u kobiet - Niedobór hormonów takich jak estradiol i progesteron zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy. Większe ryzyko osteoporozy występuje wtedy, gdy menopauza pojawia się niezależnie od przyczyny przed 45 rokiem życia lub przerwa w miesiączkach jest długa i trwa powyżej 6 miesięcy. W okresie menopauzy kobieta może tracić nawet 4-7% masy kostnej rocznie. kastracja chirurgiczna lub farmakologiczna - Ubytek masy kostnej może być szczególnie szybki po menopauzie pooperacyjnej u kobiet po zabiegach ginekologicznych, podczas których konieczne było usunięcie jajników. przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników zaburzenia miesiączkowania, hiperprolaktynemia pierwotny lub wtórny brak miesiączki nierodzenie hipogonadyzm 3. Czynniki żywieniowe i środowiskowe niska podaż wapnia w diecie - Dieta pozbawiona wapnia doprowadza do obniżania się jego poziomu w surowicy krwi a to kolejno zmusza organizm do uwalniania wapnia z kości poprzez zmniejszanie jej masy. Utrzymywanie się tego procesu przez kilka lat jest jedną z przyczyn
3 osteoporozy. Typowa polska dieta dostarcza średnio 600 mg wapnia na dobę podczas gdy optymalne spożycie dobowe wapnia u dorosłych powinno wynosić 1000 mg. mała dostępność do naturalnego światła słonecznego - Pod wpływem promieni słońca zwiększa się w skórze synteza ważnych dla kości witamin z grupy D. obniżona podaż witaminy D obniżona lub nadmierna podaż fosforanów niedobór lub nadmiar białka w diecie dieta wegetariańska ścisła nadmierna podaż sodu używki - Palenie tytoniu i picie alkoholu poprzez toksyczny wpływ na komórki kostne niekorzystnie wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Wskazany jest również umiar w piciu mocnej kawy. siedzący tryb życia - Aktywność fizyczna to stały bodziec dla narządu ruchu modelujący kości i nasilający obrót wapniem. Komórki kostne "są wrażliwe" na obciążenia mechaniczne i pod wpływem naprężeń budują kość, by im sprostać. Brak obciążeń (np. długotrwałe leżenie w łóżku) powoduje niszczenie kości a w konsekwencji ich zaniki. 4. Leki glikokortykoidy - Wieloletnie stosowanie leków steroidowych (Encorton, Prednisolon) w dawce powyżej 6 mg co ma miejsce w leczeniu astmy lub leków przeciwpadaczkowych może powodować osteoporozę. leki przeciwpadaczkowe leki przeciwnowotworowe leki przeciwgruźlicze leki przeciwzakrzepowe tetracykliny leki alkalizujące sole glinu 5. Choroby choroby przewodu pokarmowego - nietolerancja laktozy, zespoły złego wchłaniania lub trawienia i poresekcyjne choroby nerek moczówka fosforanowa, niewydolność nerek choroby endokrynologiczne nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, nadczynność nadnerczy, niedoczynność tarczycy, cukrzyca choroby wrodzone tkanki łącznej wrodzona łamliwość kości, zespół Ehlersa-Danlosa, hemocystynuria choroby układowe - szpiczak mnogi, białaczka szpikowa, chłoniak, reumatoidalne zapalenie stawów
4 Czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy u mężczyzn są podobne jak u kobiet. U osób w wieku podeszłym kluczowym jest niedobór testosteronu. Wiadomo, że aż u 30 % młodych mężczyzn ze złamaniami trzonu kości udowej stwierdza się obniżony poziom tego hormonu. Większy niż u kobiet jest również niekorzystny wpływ palenia tytoniu, spożywania dużych ilości alkoholu, nadwagi oraz braku regularnej kontroli lekarskiej (mężczyźni rzadziej odwiedzają lekarza). Ze względu na to, iż osteoporoza jest chorobą w pierwszym okresie bezobjawową ważne jest jej wczesne rozpoznanie aby nie dopuścić do złamań i innych powikłań z nią związanych. Najczęściej wykonywanym badaniem diagnostycznym jest badanie densytometryczne. Pozwala ono na wczesne wykrycie zmian zachodzących w tkance kostnej. Metoda ta pozawala na wiarygodną ocenę gęstości mineralnej tkanki kostnej (BMD Bone Mineral Desity). Jest też metoda czuła pozwalającą na wykrycie nawet niewielkich, kilku procentowych zmian w masie tkanki kostnej, gdy np. badanie rentgenowskie pozwala na wykrycie ubytku masy kostnej rzędu 20-30%. Stwierdzono silną zależność między BMD a wytrzymałością obciążeniową bliższego końca kości udowej i kręgosłupa oraz ryzykiem złamań. Wyniki badania densytometrycznego przedstawione są w postaci dwóch wskaźników: T jest to wskaźnik określający o ile wynik badanego różni się od średniej BMD u zdrowych, młodych (30-35 lat) kobiet rasy białej. Z jest to wskaźnik mówiący o ile wynik badanego różni się od średniej BMD grupy w tym samym wieku i tej samej płci. Zgodnie z definicją WHO osteoporozę rozpoznaję się gdy wskaźnik T wynosi poniżej -2,5. Kiedy wskaźnik T przyjmuje wartości do -1 wówczas traktowane jest to jako norma (brak zmian w gęstości tkanki kostnej), wartości od -1 do -2,4 świadczy o tzw. osteopenii czyli stanie przedosteoporotycznym. Wynik poniżej -2,5 i stwierdzenie jednego złamania świadczy o osteoporozie ciężkiej. Ze względu na różną budowę anatomiczną poszczególnych elementów szkieletu, różny czas osiągania masy szczytowej oraz różny przebieg procesów osteoporotycznych, pomiary wykonane u tego samego pacjenta mogą mieć różne wyniki i mogą dawać różną interpretację i diagnozę. Dlatego ISCD (International Society of Clinical Densitometry), uznaje że do celów diagnostycznych może służyć wyłącznie pomiar bliższego końca kości udowej lub kręgosłupa. Pomiaru w obrębie kręgosłupa dokonuje się na przestrzeni L1-L4, dopuszczalny jest też pomiar L2-L4, nie dopuszczalny jest jednak pomiar jednego kręgu. W przypadku bliższego końca kości udowej dokonuje się pomiaru w obrębie szyjki kości udowej oraz krętarzy. Jako dodatkową diagnostykę stosuje się również badania krwi i moczu, badania rtg oraz badania ultrasonograficzne lub tomografii komputerowej. Analizy krwi i moczu pozwalają na wykluczenie innych chorób, które mogą być przyczyna osteoporozy oraz na określenie metabolizmu kości. Najczęściej jeśli chodzi o badanie krwi wykonuje się badania OB., poziom hemoglobiny liczbę białych i czerwonych ciałek krwi (wraz z ich analizą). Ponadto określa się poziom fosforu, wapnia, fosfatazy kwaśnej i alkalicznej oraz poziom kreatyniny. W przypadku moczu poza podstawowymi badaniami określa się poziom wapnia, fosforu i kreatyniny. Możliwe jest również oznaczanie tzw. markerów kostnych, które mogą dokładnie określać metabolizm kości. Te badania są jednak bardzo kosztowne i dlatego wykonywane niezwykle rzadko. Radiogramy pozwalają na dokładne określenie struktury wewnętrznej i kształtu kości. Nie są precyzyjnym narzędziem w określaniu ubytku masy kostnej ponieważ na radiogramie można stwierdzić ubytek dopiero rzędu 20-30%, natomiast są niezwykle ważne dla diagnozowania złamań, których pacjenci z osteoporozą niejednokrotnie nie są nawet świadomi.
5 Badanie tomografii komputerowej jest z cała pewnością metodą najprecyzyjniej określającą gęstość mineralną kości, ale z przyczyn ekonomicznych rzadko stosowaną. Natomiast badanie ultrasonograficzne nie mierzy BMD a daje jedynie możliwość określenia struktury tkanki kostnej. Osteoporoza staje się w dzisiejszych czasach poważnym problemem społecznym dlatego tak ważne jest jej wczesne diagnozowanie i leczenie jak również profilaktyka. Jeśli chodzi o leczenie to bez względu na rodzaj leczenia który zostaje zastosowany w przepadku rozpoznania osteoporozy ma ono zawsze jeden nadrzędny cel: zmniejszanie ryzyka złamań oraz zapobieganie podobnym komplikacjom. Ryzyko złamań można zmniejszyć poprzez zapobieganie dalszym ubytkom masy kostnej lub wywołując przyrost jej masy. Leczenie osteoporozy powinno być wielokierunkowe. Ogólnie znane i udowodnione jest działanie poszczególnych grup leków mających wpływ na zwiększenie masy kostnej. Znane są również schematy stosowania tych preparatów. Największe znaczenie mają inhibitory resorpcji kości: bisfosfoniany (etidronian, alendronian, risendronian) oraz kalcytonina. W leczeniu osteoporozy używane są również: stront, związki fluoru oraz preparaty mające wpływ na receptory estrogenowe: tibolon, selektywne modulatory receptora estrogenowego (SERM). Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) dodatkowo wpływa na funkcjonowanie układu mięśniowego, powięzi, utrzymując ich elastyczność, sprężystość, wytrzymałość, napięcie, co ma duże znaczenie w zachowaniu lub odtworzeniu prawidłowych stereotypów ruchowych. Ostatnio zwraca się uwagę na dużą skuteczność preparatów zawierających parathormon (PTH). Jednocześnie z zastosowaniem wyżej wymienionych grup leków powinna być prowadzona suplementacja preparatami wapnia i witaminy D. Wapń jest bowiem pierwiastkiem istotnym nie tylko w samym układzie kostnym ale jest niezbędny w wielu procesach tj. krzepnięcie krwi, przemiany komórkowe. Służy również jako regulator wielu reakcji enzymatycznych. Kanały wapniowe, szczególnie w komórkach układu nerwowego i mięśni, odpowiedzialne są za przewodnictwo nerwowe (bólu, napięcia mięśniowego, propriorecepcji). Niedobór wapnia we krwi zaburza te mechanizmy, prowadząc do dysfunkcji układu ruchu. Dlatego odpowiednia podaż wapnia nie tylko zmniejsza ryzyko ubytków masy kostnej, ale wpływa korzystnie na funkcje układu nerwowo-mięśniowego. Dla właściwego wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym oraz zwrotnej resorpcji w kanalikach nerkowych jest niezbędna witamina D, której stężenie w surowicy krwi zwłaszcza osób starszych jest często niewystarczające. Dlatego ważne jest również zapewnienie odpowiednie suplementacji. Osteoporoza jest jednym z elementów procesu starzenia organizmu ludzkiego. Mięśnie, więzadła, powięzie tracą swoją elastyczność i wytrzymałość na wysiłek fizyczny. W obrębie stawów powstają zmiany o charakterze zwyrodnieniowym. Zmniejsza się wytrzymałość mechaniczna kości. Inwolucja w ośrodkowym układzie nerwowym powoduje zakłócenia we wzajemnej relacji w przesyłaniu bodźców między tym układem i mięśniami. Dochodzi do zaburzeń prawidłowych wzorców ruchowych, czego wynikiem jest przeciążenie więzadeł, mięśni, stawów i kości. Przeciążenie staje się powodem pogłębiania choroby zwyrodnieniowej stawów oraz mikrozłamań w obrębie układu kostnego. Dlatego jednym z pierwszych objawów sygnalizujących powstałą patologię jest ból o różnym stopniu nasilenia. Ból jest przyczyną odruchowego, wzmożonego napięcia mięśni, powodującego przeciążenie. Powstałe przeciążenie staje się źródłem bodźców nocyceptywnych, a tym samym doznań bólowych. Prawidłowe postępowanie wymaga działań, które by jednocześnie wpływały nazmniejszenie bólu, regulowały napięcie mięśniowe, jak również likwidowały przeciążenie. Dlatego właśnie niezwykle istotne jest aby poza leczeniem farmakologicznym prowadzone było równolegle właściwe leczenie usprawniające. Celem rehabilitacji jest zniesienie bólu, utrzymanie prawidłowej postawy ciała, odtworzenie siły mięśniowej, zachowanie właściwego zakresu ruchów w obrębie stawów obwodowych i kręgosłupa. Dysfunkcję w obrębie narządu ruchu w przebiegu osteoporozy dla celów
6 praktycznych dzielimy na trzy okresy: I okres - wczesny, II okres zaawansowanej osteoporozy, III okres - późny. W I okresie - wczesnym - występują wielomiejscowe bóle w obrębie kręgosłupa, kończyn górnych i dolnych, często obniżenie nastroju, a nawet depresja. W badaniu klinicznym stwierdzamy nieprawidłową postawę, polegającą na pogłębieniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, szczególnie zwiększeniu kifozy piersiowej. Chory jest w stanie na nasze polecenie odtworzyć prawidłową postawę ciała poprzez skorygowanie krzywizn kręgosłupa. W II okresie - zaawansowanej osteoporozy, wadliwa postawa ciała jest częściowo utrwalona i na nasze polecenie chory nie może jej całkowicie skorygować. W III okresie - późnym, skorygowanie pogłębionych krzywizn jest niemożliwe. We wszystkich trzech okresach występuje mniej lub bardziej nasilone patologiczne napięcie mięśni przykręgosłupowych, osłabienie mięśni brzucha, bolesność uciskowa wyrostków kolczystych i stawów międzykręgowych. Postępowanie przeciwbólowe, regulujące napięcie mięśni i odciążające, polega na zastosowaniu zabiegów kinezyterapii i fizykoterapii okresowo wspomagane leczeniem farmakologicznym o tym samym działaniu. Dobrą formą kinezyterapii są ćwiczenia w odciążeniu, najlepiej w środowisku wodnym (basenie), które przede wszystkim regulują napięcie mięśni. Podobnie różne formy ćwiczeń czynnych indywidualnych i grupowych przywracają prawidłowe wzorce ruchowe poprzez rozluźnienie patologicznie napiętych i wzmocnienie osłabionych mięśni. Niezbędnym elementem kinezyterapii są ćwiczenia równoważne, mające za zadanie zapobieganie niespodziewanym upadkom. Nauka prawidłowej postawy ciała, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń antykifotycznych, zmniejsza ryzyko powstawania i utrwala deformację kręgosłupa, typową dla osteoporozy. Chory powinien wykonywać tego typu ćwiczenia wielokrotnie w ciągu dnia, w różnych pozycjach ciała (siedzącej, stojącej i leżącej). Dobór ćwiczeń jest uzależniony od obrazu radiologicznego kręgosłupa w odcinku piersiowym i lędźwiowym, jak również od wyniku badania densytometrycznego. Stwierdzenie w badaniu gęstości kości osteopenii (Tscore od -1 do -2,5SD) oraz osteoporozy (T-score poniżej -2,5SD), a w obrazie radiologicznym obecność trzonów kręgowych o obniżonej wysokości, wyznaczy granice, w jakich możemy poprawić postawę chorego, będzie również warunkować pozycje ciała i siły, jakie możemy użyć w indywidualnym programie ćwiczeń. Fizykoterapię możemy stosować w postaci: elektroterapii (DD, galwanizacja anodowa), TENS (neuromodulacja przezskórna), pola magnetyczngo i termoterapii (krioterapia oraz wyjątkowo zabiegi cieplne, gdy są przeciwwskazania do leczenia zimnem). Dla odciążenia kręgosłupa stosuje się również kołnierze ortopedyczne, zapewniające ograniczenie ruchów zgięcia i wyprostu oraz ruchów rotacyjnych. Kołnierz daje możliwość stabilizacji i odciążenia struktur mięśniowo więzadłowych. Dla stabilizacji odcinka piersiowo-krzyżowo-lędźwiowego stosuje się wysokie sznurówki z podpaszkami oraz różnego typu gorsety. W przypadku złamań kompresyjnych odcinka lędźwiowego zwykle stosuje się gorset Jewetta, którego zastosowanie w przypadku złamań osteoporotycznych powinno zostać gruntownie przemyślane. O ile to tylko możliwe stosowanie gorsetu Jewetta powinno być ograniczone do minimum lub powinien być on zastępowany innym typem zabezpieczenia. Obecnie często stosowane są również ochraniacze na stawy biodrowe, które w razie upadku zabezpieczają przed złamaniami w obrębie miednicy oraz bliższego końca kości udowej. Dodatkowo wskazane jest zastosowanie dodatkowych pomocy takich jak kule, laski i balkoniki, które stanowią dodatkowy punkt podparcia i ułatwiają bezpieczne poruszanie (ochronę przed upadkami) zwłaszcza dla pacjentów z problemami z równowagą czy zawrotami głowy. Pacjenci często potrzebują również zaopatrzenia ortotycznego mającego na celu odciążenie kończyn górnych lub dolnych (odciążenie stawów, korekcji ich osi) co pozwala na bezbolesny i bardziej funkcjonalny chód. W III okresie choroby, gdy doszło do trwałych zmian w obrębie narządu ruchu, istnieje duże zagrożenie upadkami i złamaniami, jakość życia ulega obniżeniu. Ból, nasilający się przy ruchach, znacznie utrudnia prace domowe, a w skrajnych sytuacjach nawet samoobsługę. Niezwykle ważnym jest wówczas odpowiednie zaplanowanie nie tylko leczenia usprawniającego, ale również dostosowanie najbliższego
7 otoczenia do możliwości chorego zarówno w warunkach domowych (progi, ruchome chodniki, kable, złe oświetlone pomieszczenia, śliska podłoga). Często dużym ułatwieniem i jednocześnie ochroną przed nagłymi utratami równowagi są uchwyty w toalecie, łazience maty antypoślizgowe. Meble takie jak krzesło czy łóżko powinny być dostosowane do wzrostu chorego tak aby ułatwić mu wstawanie i siadanie. Materac do spania powinien być sprężysty i nie zapadać się pod wpływem ciężaru ciała. W przypadku pacjentów z osteoporozą nie jest wskazane spanie na wysokiej poduszce gdyż może to utrwalać zwiększoną kifozę w odcinku piersiowym. Wystąpienie złamania w obrębie kończyn dolnych czy górnych w przebiegu osteoporozy wymaga zewnętrznej stabilizacji złamania lub zabiegu operacyjnego. W tych przypadkach dążymy do jak najszybszego uruchomienia i pionizacji chorego. Ważne jest również aby pacjenci z osteoporozą unikali chorób zmuszających ich do długiego pozostawania w łóżku (infekcje, schorzenia sercowo- naczyniowe lub płucne) lub aby w razie ich zaistnienia ograniczać czas bez pionizacji do minimum. Chory na osteoporozę powinien uzyskać instruktaż, mający na celu zapobieganie przeciążeniem narządu ruchu i pozwoli bezpiecznie wykonywać czynności, takie jak: ścielenie łóżka, zamiatanie, odkurzanie, pranie, wieszanie bielizny, praca w pozycji siedzącej, stojącej, klęczącej. Szczególnie przeciwwskazane są gwałtowne ruchy pochylania do przodu, skręcania, podnoszenia z pozycji pochylonej przedmiotów. Nawet najlepsze leczenie farmakologiczne nie poprawi jakości życia chorego. Jest to natomiast możliwe po rozważeniu i zaplanowaniu kompleksowego postępowania, które zapobiegnie następstwom osteoporozy, szczególnie w postaci złamań. Autor: mgr Anna Zaremba-Ner
Osteoporoza. (skrypt z najważniejszymi informacjami dla studentów nieobecnych na wykładzie)
1 Osteoporoza (skrypt z najważniejszymi informacjami dla studentów nieobecnych na wykładzie) 1. Osteoporoza jest chorobą metaboliczną kości, charakteryzująca się zmniejszoną mineralną gęstością kości,
Bardziej szczegółowoRecommendations for rehabilitation of patients with osteoporosis
Recommendations for rehabilitation of patients with osteoporosis Zalecenia rehabilitacyjne dla pacjentów z osteoporozą Wojciech Roczniak, Magdalena Babuśka-Roczniak, Anna Roczniak, Łukasz Rodak, Piotr
Bardziej szczegółowoProfilaktyka osteoporozy
Krakowskie Centrum Rehabilitacji i Ortopedii Al. Modrzewiowa 22, 30 224 Kraków Profilaktyka osteoporozy Program edukacyjny pacjentów Krakowskiego Centrum Rehabilitacji i Ortopedii realizowany w ramach
Bardziej szczegółowoOsteoporoza. Opracowanie: dr n. med. Bogdan Bakalarek www.ortopeda.biz.pl Strona: 1 /5
Osteoporoza Osteoporoza jest chorobą cywilizacyjną. Zagraża ona co dziesiątej osobie. Polega na nadmiernej utracie masy kostnej połączonej z osłabieniem wytrzymałości kości. Kości stają się kruche i łatwo
Bardziej szczegółowoOSTEOPOROZA. bez tajemnic. Ulotka informacyjna.
OSTEOPOROZA bez tajemnic Ulotka informacyjna www.wygrajmyzdrowie.pl Osteoporoza uznana została przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za jedną z głównych chorób cywilizacyjnych. Narażona jest na nią
Bardziej szczegółowoSPRAWDŹ, CZY JESTEŚ ZAGROŻONA OSTEOPOROZĄ
SPRAWDŹ, CZY JESTEŚ ZAGROŻONA OSTEOPOROZĄ Test ryzyka osteoporozy umożliwia określenie zagrożenie jej wystąpienia zanim wykonamy badania specjalistyczne. Został opracowany przez IOF (Międzynarodowa Fundacja
Bardziej szczegółowoZasady postępowania w osteoporozie. skrócona wersja
Zasady postępowania w osteoporozie skrócona wersja Zasady postępowania w osteoporozie skrócona wersja 1 U kogo wykonywać badania w kierunku osteoporozy? Badania w kierunku osteoporozy należy wykonać u
Bardziej szczegółowoChoroby związane z wygasaniem czynności jajników.
Choroby związane z wygasaniem czynności jajników. Sytuacja hormonalna przed i po menopauzie Względny hyperestrogenizm - zmiany przerostowe (polipy, mięśniaki, przerost śluzówki macicy, mastopatia) Hypoestrogenizm
Bardziej szczegółowoKręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza
Kręgozmyk, choroba Bechterowa, reumatyzm stawów, osteoporoza Kręgozmyk (spondylolisteza) - jest to zsunięcie się kręgu do przodu (w kierunku brzucha) w stosunku do kręgu położonego poniżej. Dotyczy to
Bardziej szczegółowoDoustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Żylna choroba zakrzepowozatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny
Bardziej szczegółowoOsteoporoza. Opracowała: Gargula Angelika Klasa 1g
Osteoporoza Opracowała: Gargula Angelika Klasa 1g 1 Spis treści 1. Charakterystyka 2. Objawy 3. Przyczyny osteoporozy wtórnej 4. Leczenie 5. Profilaktyka 6. Podsumowanie 7. Źródła 2 1. Charakterystyka
Bardziej szczegółowoProblemy kostne u chorych ze szpiczakiem mnogim doświadczenia własne
Problemy kostne u chorych ze szpiczakiem mnogim doświadczenia własne dr n.med. Piotr Wojciechowski Szpiczak Mnogi Szpiczak Mnogi (MM) jest najczęstszą przyczyną pierwotnych nowotworów kości u dorosłych.
Bardziej szczegółowoZASADY PROFILAKTYKI, ROZPOZNAWANIA I LECZENIA OSTEOPOROTYCZNYCH Z AMAÑ KOŒCI
STRONY KRAJOWEGO KONSULTANTA W DZIEDZINIE ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZ DU RUCHU I PREZESA POLSKIEGO TOWARZYSTWA ORTOPEDYCZNEGO I TRAUMATOLOGICZNEGO Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja MEDSPORTPRESS,
Bardziej szczegółowoNiedociśnienie tętnicze. IKARD r dr Radosław Sierpiński
Niedociśnienie tętnicze IKARD 15.12.2015r dr Radosław Sierpiński Definicja Przez niedociśnienie tętnicze, czyli hipotonię, rozumiemy trwale utrzymujące się niskie ciśnienie tętnicze, zazwyczaj skurczowe
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoKatarzyna Pawlak-Buś
Katarzyna Pawlak-Buś Klinika Rumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego Oddział Reumatologii i Osteoporozy Szpitala im. Józefa Strusia w Poznaniu Canalis at al., N. Engl. J. Med. 2007 Równowaga
Bardziej szczegółowo30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST
30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST Przedlacki J, Księżopolska-Orłowska K, Grodzki A, Sikorska-Siudek K, Bartuszek T, Bartuszek D, Świrski A, Musiał J,
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowosposobu odżywiania się. Jakie produkty spożywcze są zalecane w walce z osteoporozą, a jakie osłabiają kości. Świadomość tego, że sposób odżywiania
WSTĘP Nazywana jest cichym złodziejem kości, bo przez lata nie powoduje żadnych dolegliwości. Atakuje nagle, bez uprzedzenia. Najczęściej dochodzi do bolesnego złamania. Na szczęście osteoporozę można
Bardziej szczegółowoDr inż. Marta Kamińska
Nowe techniki i technologie dla medycyny Budowa kończyb Kość zbita i gąbczakta Budowa Ktawów i więzadeł OKteoKyBteza Dr inż. Marta Kamińska 1 TkaBka chrzęktba TkaBka chrzęktba KtaBowi rodzaj tkabki łączbej.
Bardziej szczegółowoRola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej. dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska
Rola witaminy D w praktyce lekarza rehabilitacji medycznej dr n. med. Anna Pacholec prof. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska Rehabilitacja medyczna Rehabilitacja medyczna to dziedzina medycyny
Bardziej szczegółowoEtiopatogeneza: Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem
Leczenie kręgozmyków z dużym ześlizgiem Physiotherapy & Medicine www.pandm.org Definicja: Kręgozmyk prawdziwy jest to wada chorobowa polegająca na ześlizgu kręgów w obrębie kręgoszczeliny na poziomie L5-
Bardziej szczegółowosposobu odżywiania się. Jakie produkty spożywcze są zalecane w walce z osteoporozą, a jakie osłabiają kości. Świadomość tego, że sposób odżywiania
WSTĘP Nazywana jest cichym złodziejem kości, bo przez lata nie powoduje żadnych dolegliwości. Atakuje nagle, bez uprzedzenia. Najczęściej dochodzi do bolesnego złamania. Na szczęście osteoporozę można
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowoFlexagen 12g*30saszetek smak malinowy OLIMP
Kości i stawy > Model : - Producent : - Flexagen to innowacyjna kompozycja dwóch form kolagenu: natywnej, typu II i hydrolizatu kolagenu, wzbogacona w kompleks składników mineralnych: wapń i fosfor (Calci-K,
Bardziej szczegółowoFORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA
Data wypełnienia: FORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA NAZWISKO i IMIĘ PESEL ADRES TELEFON Nazwisko i imię opiekuna/osoby upoważnionej do kontaktu: Telefon osoby upoważnionej do kontaktu: ROZPOZNANIE LEKARSKIE
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE
POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych
Bardziej szczegółowoSPRAWNY JAK SENIOR! RZECZ O AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ WIEKU PODESZŁEGO. Mgr Radosław Perkowski
SPRAWNY JAK SENIOR! RZECZ O AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ WIEKU PODESZŁEGO. Mgr Radosław Perkowski Starość jest więc wynikiem procesu starzenia się, który charakteryzują zmiany: biologiczne psychiczne społeczne
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoJAK CHRONIĆ SWÓJ KRĘGOSŁUP
JERZY STODOLNY JOANNA STODOLNA-TUKENDORF JAK CHRONIĆ SWÓJ KRĘGOSŁUP ------------------------ PORADNIK DLA K A Ż D E G O --------- sk NATURA WYDAWNICTWO NATURA POPULARNEGO PORADNIKA dr n. med. Jerzy Stodolny
Bardziej szczegółowoCo to jest dietetyka?
Co to jest dietetyka? Dietetyka to nauka, która bada jak to, co spożywamy wpływa na nasze zdrowie i wydajność organizmu. Bada pewne składniki pożywienia, które mogą wpływać na nasze zdrowie. Na przykład
Bardziej szczegółowoNAUKI O CZŁOWIEKU. Biologia kości Terminologia
NAUKI O CZŁOWIEKU Biologia kości Terminologia PODSTAWOWE INFORMACJE O KOŚCIACH Kośd jest jedną z najmocniejszych substancji biologicznych Szkielet jednak to mniej niż 20% masy ciała FUNKCJE KOŚCI Układ
Bardziej szczegółowoUkład dokrewny. Hormony zwierzęce związki chemiczne wydzielane przez gruczoły i tkanki układu dokrewnego; mają funkcję regulacyjną.
Układ dokrewny (hormonalny, wewnątrzwydzielniczy, endokrynny) układ narządów u zwierząt składający się z gruczołów dokrewnych i pojedynczych komórek tkanek; pełni funkcję regulacyjną. Hormony zwierzęce
Bardziej szczegółowo2. Plan wynikowy klasa druga
Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3
Bardziej szczegółowo1. Polska szkoła rehabilitacji. Ogólnoustrojowe konsekwencje bezruchu po urazach ośrodkowego układu nerwowego, udarach i urazach wielonarządowych
Wykłady: 1. Polska szkoła rehabilitacji. Ogólnoustrojowe konsekwencje bezruchu po urazach ośrodkowego układu nerwowego, udarach i urazach wielonarządowych - przeglądowa historia rehabilitacji na świecie
Bardziej szczegółowoAutor: Prof. dr hab. med. Wanda Horst-Sikorska Kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w
Autor: Prof. dr hab. med. Wanda Horst-Sikorska Kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Członek Zarządu PTMR i Rady Naukowej PFO Spis treści
Bardziej szczegółowoTrzymaj się prosto! program profilaktyki wad postawy
Trzymaj się prosto! program profilaktyki wad postawy Przesłanki do realizacji programu: Wady postawy to coraz większy problem zdrowotny naszego społeczeństwa. W ostatnich latach znacząco wzrosła ilość
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA. Ostowap D 3 Calcii carbonas + Cholecalciferolum 250 mg Ca 2+ + 200 j.m. Tabletki powlekane
ULOTKA DLA PACJENTA Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona ważne informacje dla pacjenta. Lek ten jest dostępny bez recepty, aby można było leczyć niektóre schorzenia bez pomocy lekarza.
Bardziej szczegółowoINŻYNIERIA REHABILITACYJNA Materiały dydaktyczne 3
INŻYNIERIA REHABILITACYJNA Materiały dydaktyczne 3 ZAOPATRZENIE ORTOTYCZNE Ortozą nazywamy każde urządzenie kompensujące dysfunkcję układu senso-motorycznego (Wooldrige 1972) Ortoza jest urządzeniem techniczny,
Bardziej szczegółowoKARTA ZALICZEŃ PRAKTYKI
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie DZIEKANAT WYDZIAŁU Nauk o Zdrowiu 71-210 SZCZECIN, ul. Żołnierska 48 tel. 914800926, fax. 914800943 KARTA ZALICZEŃ PRAKTYKI Rok akademicki. Wydział Nauk o Zdrowiu
Bardziej szczegółowoCharakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie.
Anastasiya Zasimovich Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie. Ciąża jest to specyficzny, fizjologiczny stan organizmu kobiety. O
Bardziej szczegółowoJak przygotować się do badań rentgenowskich
Jak przygotować się do badań rentgenowskich? W trosce o prawidłowe przygotowanie pacjentów do badań prosimy o uważne przeczytanie poniższych informacji i zaleceń. Ciąża jest przeciwwskazaniem do badania
Bardziej szczegółowoĆwiczenia w autokorektorze
Ćwiczenia w autokorektorze W proponowanej metodyce terapii uwzględniliśmy wytyczne i zalecenia opracowane przez SOSORT. 1 - najważniejszym elementem kinezyterapii skolioz są ćwiczenia czynne prowadzące
Bardziej szczegółowo(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi
Gdy robimy badania laboratoryjne krwi w wyniku otrzymujemy wydruk z niezliczoną liczbą skrótów, cyferek i znaków. Zazwyczaj odstępstwa od norm zaznaczone są na kartce z wynikami gwiazdkami. Zapraszamy
Bardziej szczegółowoUkład kostny jest strukturą żywą, zdolną do:
FUNKCJE KOŚCI Układ kostny jest strukturą żywą, zdolną do: wzrostu adaptacji naprawy FUNKCJE KOŚCI Podstawowym elementem składowym układu kostnego jest tkanka kostna. FUNKCJE KOŚCI Układ kostny składa
Bardziej szczegółowoWADY POSTAWY CIAŁA U DZIECI DETERMINANTY ROZWOJU I PROFILAKTYKA. opracowała: Izabela Gelleta
WADY POSTAWY CIAŁA U DZIECI DETERMINANTY ROZWOJU I PROFILAKTYKA opracowała: Izabela Gelleta Z roku na rok zwiększa się liczba osób ze schorzeniami narządu ruchu, zgłaszających się do poradni rehabilitacyjnych.
Bardziej szczegółowoProgram praktyk zawodowych dla kierunku: Fizjoterapia ( studia stacjonarne i niestacjonarne)
Wyższa Szkoła Mazowiecka w Warszawie Wydział Nauk Medycznych Program praktyk zawodowych dla kierunku: Fizjoterapia ( studia stacjonarne i niestacjonarne) Student studiów pierwszego stopnia (licencjat)
Bardziej szczegółowoPułapki osteoporozy. Beata Kwaśny-Krochin Zakład Reumatologii UJ CM. INTERNA DLA REZYDENTÓW Listopad 2017, Kraków
Pułapki osteoporozy Beata Kwaśny-Krochin Zakład Reumatologii UJ CM INTERNA DLA REZYDENTÓW 24-25 Listopad 2017, Kraków U kogo diagnozować osteoporozę? kobieta> 65 r.ż. mężczyzny >70 r.ż. przebyte złamanie
Bardziej szczegółowoMaria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO
Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu Pomorski Uniwersytet Medyczny Szczecin ZESPÓŁ SŁABOŚCI I JEGO WPŁYW NA ROKOWANIE CHOREGO Zespół słabości: definicja Charakteryzuje się spadkiem odporności na ostry
Bardziej szczegółowoUKŁAD RUCHU (UKŁAD KOSTNY, UKŁAD MIĘŚNIOWY)
Zadanie 1. (2 pkt). Na rysunku przedstawiono szkielet kończyny dolnej (wraz z częścią kości miednicznej) i kość krzyżową człowieka. a) Uzupełnij opis rysunku ( ) o nazwy wskazanych kości. b) Wybierz z
Bardziej szczegółowoPrawidłowa postawa ciała a ergonomia pracy
Prawidłowa postawa ciała a ergonomia pracy Współczesny człowiek jest szczególnie narażony na wady postawy ciała. Siedzący tryb życia coraz mniejsza aktywność ruchowa, złe nawyki żywieniowe a w konsekwencji
Bardziej szczegółowoARCUS. OFERTA DLA FIRM by. Ul. Wysłouchów 51/u2, 30-611 Kraków Telefon 012 654 89 87 Kom 601 95 65 25 www.arcus.strefa.pl
OFERTA DLA FIRM by ARCUS 2011r Szanowni Państwo Cieszę się, że mogę zapoznać Państwa z działalnością usługową Firmy ARCUS. Jestem przekonany, że firma posiadając szerokie spektrum usług będzie odpowiednim
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoProfilaktyka wad postawy
Profilaktyka wad postawy Prawidłowa postawa ciała w dużym stopniu decyduje o zdrowiu dziecka. Postęp cywilizacji przyczynia się do eliminowania wysiłku fizycznego prowadząc do dysfunkcji układu ruchowego.
Bardziej szczegółowoTrener mgr Michał Ficoń. Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie Warsztat Trenera Przygotowania Motorycznego Zakopane 2016
Trener mgr Michał Ficoń Wyższa Szkoła Edukacja w Sporcie Warsztat Trenera Przygotowania Motorycznego Zakopane 2016 Organizm ludzki posiada niebywałą zdolność do samo leczenia. Właściwie niezależnie od
Bardziej szczegółowoII KRAJOWY KURS OSTEOPOROZY DLA PIELĘGNIAREK I PERSONELU MEDYCZNEGO SZCZYRK 11-12.04.2014
II KRAJOWY KURS OSTEOPOROZY DLA PIELĘGNIAREK I PERSONELU MEDYCZNEGO SZCZYRK 11-12.04.2014 Organizatorem kursu było Niepubliczne Centrum Kształcenia Ustawicznego Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii ul.
Bardziej szczegółowoOsteoporoza diagnostyka i terapia u osób starszych
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Nauk o Zdrowiu Osteoporoza diagnostyka i terapia u osób starszych Psychofizyczne aspekty zdrowego starzenia warsztaty z fizjoterapii i dietetyki AŚwitoń
Bardziej szczegółowoCzęstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie.
GALAKTOZEMIA Częstotliwość występowania tej choroby to 1:60 000 żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. galaktoza - cukier prosty (razem z glukozą i fruktozą wchłaniany w przewodzie pokarmowym),
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 9 lipca 2018 r. Poz. 1319
Warszawa, dnia 9 lipca 2018 r. Poz. 1319 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 27 czerwca 2018 r. w sprawie szczegółowego wykazu czynności zawodowych fizjoterapeuty Na podstawie art. 4 ust. 7 ustawy
Bardziej szczegółowoJak żyć na co dzień z osteoporozą
Jak żyć na co dzień z osteoporozą mgr fizjoterapii Izabela Łojko Klinika Ortopedii i Ortopedii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Jak żyć na co dzień z osteoporozą mgr fizjoterapii Izabela Łojko
Bardziej szczegółowoTomasz Szafrański UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU ODDZIAŁ REUMATOLOGII I OSTEOPOROZY SZPITAL IM. J. STRUSIA W POZNANIU
5 Tomasz Szafrański UNIWERSYTET MEDYCZNY IM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU ODDZIAŁ REUMATOLOGII I OSTEOPOROZY SZPITAL IM. J. STRUSIA W POZNANIU Historia choroby pacjenta Pacjentka lat 67 Wzrost 156
Bardziej szczegółowojest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz
Światowy Dzień Nerek Światowy Dzień Nerek jest ogólnoświatową kampanią, której celem jest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz informowanie o powszechności
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoNiestabilność kręgosłupa
Niestabilność kręgosłupa Niestabilność kręgosłupa jest to nadmierna ruchomość kręgosłupa wykraczająca poza fizjologiczne zakresy ruchu, wywołująca dolegliwości bólowe lub objawy neurologiczne, również
Bardziej szczegółowoRehabilitacja po udarze - rozpoznanie udaru
Rehabilitacja po udarze - rozpoznanie udaru Jak można zapobiec udarowi? 1 / 6 Jednym ze sposobów jest jak najszybsze rozpoznanie udaru. Jeśli to udar niedokrwienny to istnieje szansa podania leków trombolitycznych
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowo50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
Bardziej szczegółowoWpływ pozycji siedzącej na organizm człowieka
Wpływ pozycji siedzącej na organizm człowieka Rozwój gospodarczy, dokonujący się we wszystkich obszarach życia ludzi, wiąże się nieodzownie ze zmianą dominującej pozycji ciała człowieka. W ciągu doby,
Bardziej szczegółowoEuropejski Tydzień Walki z Rakiem
1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie
Bardziej szczegółowoSpis treści. Podziękowania...V
Spis treści Podziękowania...V O autorze... VI Dorobek naukowy Robina McKenziego... VIII Wstęp: Przypadkowe odkrycie... XIII Wstęp do wydania polskiego... XVII Rozdział 1: Kark, czyli szyjny odcinek kręgosłupa...
Bardziej szczegółowoOBWODOWY UKŁAD NERWOWY
KRĘGOSŁUP Cechy dzięki którym chroni rdzeń : Elastyczność połączeń międzykręgowych sprężystości krążków Krzywizny kręgosłupa Obszerne światło kanału kręgowego i OBWODOWY UKŁAD NERWOWY Nerwy łączą się z
Bardziej szczegółowoAnkieta Połykanie i gryzienie a stan funkcjonalny w rdzeniowym zaniku mięśni. Data urodzenia.. Telefon.. Mail. Liczba kopii genu SMN2..
Szanowni Państwo, Po raz kolejny zwracam się do Państwa z prośbą o wypełnienie ankiety. Tym razem zawiera ona pytania dotyczące połykania, gryzienia, oddychania i mówienia. Funkcje te w znacznym stopniu
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Bardziej szczegółowo"Jedz aby żyd, a nie żyj aby jeśd
"Jedz aby żyd, a nie żyj aby jeśd Przyjmowanie pokarmów to potrzeba biologiczna, której istotne znaczenie uznaje się za oczywiste W przypadku zaburzeo odżywiania wskaźniki chorobowości i śmiertelności
Bardziej szczegółowoZasady wdroŝenia absolutnego ryzyka złamaz. amań w algorytmach diagnostyczno-leczniczych
Zasady wdroŝenia absolutnego ryzyka złamaz amań w algorytmach diagnostyczno-leczniczych Dr hab. med. Jerzy Przedlacki XVII Wielodyscyplinarne Forum Osteoporotyczne Warszawa-Mi Międzylesie, 20.05.2006 Algorytm
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi
SZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi I. Przedmiot fakultatywny Choroby metaboliczne kości problem współczesnej cywilizacji. Mity i fakty (zajęcia oparte
Bardziej szczegółowoniedostatecznego rozwój części kręgu (półkręg, kręg klinowy, kręg motyli) nieprawidłowego zrostu między kręgami (płytka lub blok kręgowy)
Kifozy wrodzone Błędy w rozwoju kręgosłupa w okresie wewnątrzmacicznym prowadzą do powstawania wad wrodzonych kręgosłupa. Istnienie wady w obrębie kręgosłupa nie jest równoznaczne z powstaniem deformacji
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoBADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE
BADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE SZPICZAKA MNOGIEGO Bartosz Białczyk Ośrodek Diagnostyki, Terapii i Telemedycyny KSS im. Jana Pawła II Szpiczak mnogi multiple
Bardziej szczegółowoChoroba Parkinsona perspektywa pacjentów. Wojciech Machajek
Choroba Parkinsona perspektywa pacjentów Wojciech Machajek Choroba Parkinsona Ważne INFORMACJE przed rozpoczęciem terapii ocena densytometrii - czy jest osteoporoza (dwa parametry - kręgosłup i kość
Bardziej szczegółowoZaopatrzenie ortopedyczne
Zaopatrzenie ortopedyczne ZAOPATRZENIE KOŃCZYNY GÓRNEJ Sprężynowa szyna odwodząca staw ramienny (szyna podpiera staw ramienny wraz z ramieniem i ręką) Wskazania W ostrych zespołach bólowych i urazach barku.
Bardziej szczegółowoZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU
ZMIANY W ORGANIZMIE SPOWODOWANE PICIEM ALKOHOLU ( na podstawie artykułu zamieszczonego na portalu internetowym www.wp.pl zebrał i opracował administrator strony www.atol.org.pl ) Przewlekłe nadużywanie
Bardziej szczegółowoOdżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi
SZCZEGÓŁOWY PLAN ĆWICZEŃ DLA SŁUCHACZY 5 lub 6 RS Wydziału Wojskowo lekarskiego UM w Łodzi I. Przedmiot fakultatywny ZABURZENIA GOSPODARKI WAPNIOWO FOSFORANOWEJ I OSTEOPOROZA Zakład Zaburzeń Endokrynnych
Bardziej szczegółowoTesty wysiłkowe w wadach serca
XX Konferencja Szkoleniowa i XVI Międzynarodowa Konferencja Wspólna SENiT oraz ISHNE 5-8 marca 2014 roku, Kościelisko Testy wysiłkowe w wadach serca Sławomira Borowicz-Bieńkowska Katedra Rehabilitacji
Bardziej szczegółowoPodstaw y rehabilitacji dla studentów m edycyny
Podstaw y rehabilitacji dla studentów m edycyny Redakcja naukowa prof. dr hab. n. k. f. Zdzisława Wrzosek dr n. med. Janusz Bolanowski Warszawa Wydawnictwo Lekarskie PZWL Spis treści Wstęp - Zdzisława
Bardziej szczegółowoCzłowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu.
RUCH TO ZDROWIE Człowiek żyje życiem całego swojego ciała, wszystkimi jego elementami, warstwami, jego zdrowie zależy od zdrowia jego organizmu. P A M I Ę T A J Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na
Bardziej szczegółowoZaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej i diagnostyka kamicy dróg moczowych u dzieci. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab.
Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej i diagnostyka kamicy dróg moczowych u dzieci. Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. Anna Wasilewska Metabolizm wapnia i fosforu Zaburzenia gospodarki wapniowej organizmu
Bardziej szczegółowoJak wzmocnić skorupkę jajka?
.pl https://www..pl Jak wzmocnić skorupkę jajka? Autor: dr Izabela Kozłowska Data: 27 sierpnia 2017 1 / 6 .pl https://www..pl 2 / 6 .pl https://www..pl Straty ekonomiczne spowodowane złą jakością skorupy
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoCo to jest cukrzyca?
Co to jest cukrzyca? Schemat postępowania w cukrzycy Wstęp Cukrzyca to stan, w którym organizm nie może utrzymać na odpowiednim poziomie stężenia glukozy (cukru) we krwi. Glukoza jest głównym źródłem energii
Bardziej szczegółowoPLECY OKRĄGŁE choroba kręgosłupa
PLECY OKRĄGŁE To choroba kręgosłupa, której cechą charakterystyczną jest nadmierne wygięcie kręgosłupa ku tyłowi w odcinku piersiowym i krzyżowym. Nieleczona kifoza może nie tylko się pogłębić i doprowadzić
Bardziej szczegółowoBROSZURA INFORMACYJNA DLA PACJENTA
BROSZURA INFORMACYJNA DLA PACJENTA Zastosowanie produktu BOTOX /Vistabel 4 jednostki Allergan/0,1 ml toksyna botulinowa typu A w leczeniu zmarszczek pionowych gładzizny czoła Spis treści Co to są zmarszczki
Bardziej szczegółowoOsteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D
Atlanta Osteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D Jerzy Przedlacki Katedra i Klinika Nefrologii Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, WUM Echa ASBMR 2016 Łódź, 14.01.2017
Bardziej szczegółowoNatureheals
Natureheals www.donatmg.eu/en Magnez NAUKOWCY OKREŚLILI MAGNEZ MIANEM MINERAŁU DO WALKI ZE STRESEM, NAZYWAJĄC GO RÓWNIEŻ BALSAMEM DLA NERWÓW I MIĘŚNI. MAGNEZ JEST JEDNYM Z NAJWAŻNIEJSZYCH MINERAŁÓW NIEZBĘDNYCH
Bardziej szczegółowoAnna Słupik. Układ czucia głębokiego i jego wpływ na sprawność ruchową w wieku podeszłym
Anna Słupik Układ czucia głębokiego i jego wpływ na sprawność ruchową w wieku podeszłym 16.05.2007 Struktura układu czucia głębokiego Receptory w strukturach układu ruchu: mięśnie + ścięgna więzadła torebka
Bardziej szczegółowo