Ocena uciążliwości środowiskowej procedur analitycznych
|
|
- Konrad Marciniak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ocena uciążliwości środowiskowej procedur analitycznych Marek Tobiszewski, Jacek Namieśnik Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska Ul. G. Narutowicza 11/ Gdańsk 1
2 LICZBA ZNANYCH ZWIAZKÓW CHEMICZNYCH Liczba znanych związków Liczba znanych reakcji chemicznych Liczba substancji chemicznych dostępnych w obrocie handlowym Liczba związków chemicznych podlegających uregulowaniom prawnym Źródło: Chemical Abstract System (CAS) - 2
3 Planowany wskaźnik wzrostu WZROST ZALUDNIENIA A PRODUKCJA CHEMICZNA ogólnoświatowa produkcja substancji i odczynników chemicznych wzrost zaludnienia Rok Założenia: -produkcja wyrobów chemicznych wzrasta o 3% w skali roku -zaludnienie globu wzrasta tempie 0.77% / rok Źródło: OECD Raport,
4 PRZESŁANKI DO ROZWOJU ZIELONEJ CHEMII, TECHNOLOGII I INŻYNIERII CHEMICZNEJ 1969 Człowiek i Środowisko (Problems of the Human Environment) Raport Sekretarza Generalnego ONZ (U. Thant) Po raz pierwszy przedstawiono zagrożenia dla cywilizacji wynikające z nieracjonalnego wykorzystania zasobów i degradacji środowiska 1972 Raport Klubu Rzymskiego Granice wzrostu Przedstawiono prognozy, co do przyszłości cywilizacji w oparciu o modele statystyczne. Zwrócono uwagę na potrzebę zmiany podejścia w zakresie korzystania z zasobów środowiskowych w celu zachowania równowagi ekologicznej 1972 Konferencja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Sztokholmie (I Szczyt Ziemi) Po raz pierwszy użyty został termin zrównoważony rozwój i podano jego podstawowe założenia: Człowiek ma podstawowe prawo do wolności, równości i odpowiednich warunków życia w środowisku. Dobra jakość środowiska pozwala na życie w godności i dobrobycie. Stąd też człowiek ponosi wielka odpowiedzialność za ochronę środowiska i poprawę jego stanu tak dla obecnych jak i przyszłych pokoleń. 4
5 1987 Raport Nasza Wspólna Przyszłość (Our Common Future) opracowany przez Komisję ONZ pod przewodnictwem G.H.Bruntland) Przesłanki koncepcji zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) Paradygmat zrównoważonego rozwoju: zaspokojenie potrzeb obecnych pokoleń bez naruszania możliwości przyszłych pokoleń do zaspokojenia swoich potrzeb Deklaracja z Rio (II Szczyt Ziemi) 1998 zielonej chemii ZASADY 2003 zielonej inżynierii chemicznej 2001 zielonej technologii chemicznej Zielona chemia analityczna (green analytical chemistry GAC) 5
6 Termin ZIELONA CHEMIA Poszukiwanie, projektowanie produktów i wdrażanie procesów chemicznych umożliwiających ograniczenie lub eliminację używania i wytwarzania niebezpiecznych substancji P.T. Anastas, Crit. Rev. Anal. Chem. 29, 167 (1999) 6
7 GREEN CHEMISTRY - ZIELONA CHEMIA Synonimy Język angielski Environmentally Benign Chemistry Clean Chemistry Atom Economy Benign by Design Chemistry Język polski Chemia przyjazna dla środowiska Chemia prośrodowiskowa Czysta chemia Ekonomia Atomów Chemia ekologiczna Ekologiczna Technologia Chemiczna 7
8 ZIELONA CHEMIA ANALITYCZNA - WAŻNY ASPEKT ZIELONEJ CHEMII (Green Analytical Chemistry- GAC) 8
9 Zasady zielonej chemii analitycznej w ujęciu mnemotechnicznym B E Z P I E C Z N I E J Bezpośrednie techniki analityczne są najlepsze Efektywnie pozyskuj informacje w oparciu o wyniki uzyskanych w trakcie możliwie najmniejszej liczby analiz próbek o możliwie najmniejsze masie (objętości) Zaplanuj pomiary in-situ Procesy i operacje analityczne powinny być zintegrowane Innowacyjne urządzenia w pelni zautomatyzowane i zminiaturyzowane są najlepsze Eliminuj procesy derywatyzacji Chroń środowisko przed odpadami analitycznymi Zastosuj techniki wieloanalitowe (wykrycie i oznaczenie wielu analitów w jednym cyklu analitycznym) Najmniejsze zużycie energii to priorytet Idealne odczynniki to odczynniki wyprodukowane ze źródeł odnawialnych Eliminuj toksyczne odczynniki Jak największe bezpieczeństwo pracy chemików analityków jest niezbędne Gałuszka A., Migaszewski Z. M., Namieśnik J., Trends Anal. Chem. 50, 78 (2013) 9
10 Zielona chemia analityczna Zapewnienie zgodności warunków pracy laboratoriów analitycznych z zasadami zielonej chemii J. Namieśnik, Crit. Rev. Anal. Chem. 30, 221 (2000) KRYTERIA WYBORU METODY ANALITYCZNEJ: Dokładność Precyzja Selektywność Granice wykrywalności WPŁYW NA ŚRODOWISKO I ZDROWIE CZŁOWIEKA (ekspozycja zawodowa chemików-analityków) 10
11 Uciążliwość środowiskowa działalności analityków WPROWADZANIE DO ŚRODOWISKA Lotne związki w postaci par i gazów Odpady (stałe i ciekłe) CZERPANIE ZE ŚRODOWISKA Surowce do syntezy odczynników Surowce do wytworzenia energii Surowce do produkcji aparatury i materiałów pomocniczych 11
12 SPOSOBY OCENY UCIĄŻLIWOŚCI ŚRODOWISKOWEJ PRAC ANALITYCZNYCH ocena jakościowa ocena ilościowa analiza porównawcza 12
13 OCENA UCIĄŻLIWOSCI ŚRODOWISKWOEJ LABORATIRÓW ANALITYCZNYCH Ocena jakościowa Zasady zielonej chemii 3R (Redukcja, Recyrkulacja, Zastąpienie) Kryteria oceny zielonego charakteru metodyk analitycznych baza NEMI (U.S. EPA) Zasady zielonej chemii analitycznej (GAC) 13
14 ODCZYNNIKI METODY ENERGIA Wprowadzanie 12 zasad zielonej chemii do laboratoriów analitycznych Eliminacja lub zmniejszenie zużycia Zastępowanie mniej toksycznymi, bezpieczniejszymi, pozyskiwanymi ze źródeł odnawialnych, łatwo ulegającymi biodegradacji Preferowanie metod in-situ, miniaturowe urządzenia i zestawy pomiarowe, bezpośrednie, wielopierwiastkowe (wieloanalitowe) Unikanie procesu derywatyzacji Zmniejszenie zużycia energii ODPADY Eliminacja lub ograniczenie wytwarzania Oczyszczanie w układzie on-line lub odzysk A. Gałuszka, P. Konieczka, Z.M. Migaszewski, J. Namieśnik, Trends in Anal. Chem. 37, 61 (2012) 14
15 CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM TECHNIKA BEZROZPUSZCZALNIKOWA? Jest to taki tok postępowania analitycznego, który nie pociąga za sobą konieczności stosowania ciekłych rozpuszczalników organicznych. Przyczyny wzrostu zainteresowania tymi technikami 1.Aspekty środowiskowe: zrzucanie do środowiska zlewek rozpuszczalników (wykazujące niekiedy właściwości toksyczne i ekotoksyczne). 2.Aspekty ekonomiczne: wysoka cena rozpuszczalników charakteryzujących się dużą czystością koszty związane z recyrkulacją używanych rozpuszczalników (destylacja, frakcjonowanie itp.). 15
16 WYJAŚNIENIE OCENY ZAGROŻENIA Globally Harmonized System of Classification and Labeling of Chemicals (GHS) Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów ZAGROŻENIA FIZYCZNE ZAGROŻENIA ZDROWIA ZAGROŻENIA ŚRODOWISKOWE ORAZ HASŁA OSRZEGAWCZE DANGER (WIĘKSZE ZAGROŻENIE) I WARNING (MNIEJSZE ZAGROŻENIE) 16
17 ZUŻYCIE ROZPUSZCZALNIKÓW ORGANICZNYCH W LABORATORIACH ANALITYCZNYCH (w skali globalnej/ rok) dm 3 (15 milionów litrów) TO JEST SKALA WYZWANIA 17
18 Ocena zgodności procedur analitycznych z zasadami zielonej chemii - BAZA NEMI W bazie zawartych ponad 1000 procedur Ponad 6,5 tys. osób odwiedzających stronę/miesiąc 18
19 KRYTERIA OCENY ZIELONEGO CHARAKTERU METODYK ANALITYCZNYCH (baza NEMI) Kryterium zielonego charakteru metodyki analitycznej Stosowanie związków, które są uważane za: trwałe zanieczyszczenia środowiska, mające zdolność do bioakumulacji, wykazujące właściwości toksyczne. Stosowanie związków traktowanych jako niebezpieczne. Opis kryterium Związki zgodne z definicja zawartą w U. S. EPA Toxic Release Inventory - U. S. EPA- TRI. Związki zamieszczone są w U. S. EPA TRI lub na jednej z list odpadów niebezpiecznych (D, S, P, U). Stosowanie odczynników wywołujących proces korozji. Ilość wytwarzanych odpadów. ph w trakcie procesu analitycznego jest poniżej 2 lub też większe niż 12. Wytwarza się więcej niż 50 g odpadów na analizę. R. Majors, D. Raynie, LC GC Europe, 24, 78 (2011) 19
20 PRZYKŁAD - OZNACZANIE ALDRYNY W WODZIE W spisie metodyk analitycznych zalecanych przez U. S. EPA (U. S. EPA National Environmental Methods Index-NEMI) Dostępne są dwie metodyki, które można wykorzystać do tego celu: U. S. EPA Metoda nr (SPE-GC-MS) U. S. EPA Metoda nr 505 (SPME-GC) LEGENDA: 1. PBT (Persistent, Bioaccumulative, Toxic) związki traktowane jako trwałe, zdolne do bioakumulacji i toksyczne 2. Związki traktowane jako niebezpieczne 3. Odczynniki wywołujące proces korozji 4. Odpady R. Majors, D. Raynie, LC GC Europe, 24, 78 (2011) 20
21 OCENA BAZY NEMI Zalety: Dostępna w układzie on-line Możliwość pobierania opisu procedur analitycznych Możliwość porównywania różnych procedur (opracowanych na potrzeby U.S. EPA oraz U.S.GS) 21
22 OCENA BAZY NEMI Wady: Trudność w dokonywaniu samodzielnej oceny porównawczej, Nie uwzględnia się: - Zużycia energii - Toksyczności odpadów - Wszystkich etapów procesu analitycznego Brak możliwości wskazania etapu, który jest realizowany niezgodnie z zasadami zielonej chemii Brak motywacji do poszukiwania nowych rozwiązań 22
23 ZASADY ZIELONEJ CHEMII ANALITYCZNEJ TYPY UKŁADÓW POMIAROWYCH Możliwie mała objętość (masa) próbki (Zasada GAC nr 2) Małe zużycie energii (Zasady GAC nr 4 i 9) Brak/znikoma ilość odpadów (Zasada GAC nr 7) Miniaturowe układy pomiarowe / laboratoria na chipie Możliwość obróbki odpadów w układach on-line (Zasada GAC nr 8) Pomiary zdalne Brak/minimalny zakres przygotowania próbki do analizy (Zasady GAC nr 1, 4 i 6) Bezpieczeństwo personelu (Zasady GAC nr 4, 5 i 12) Przyrządy przenośne Prowadzenie pomiarów in situ (Zasada GAC nr 3) A. Gałuszka, Z. M. Migaszewski, J. Namieśnik, Environ. Res., 140, 593 (2015) 23
24 OCENA UCIAŻLIWOSCI ŚRODOWISKOWEJ LABORATORIÓW ANALITYCZNYCH Ocena ilościowa Ocena cyklu życia (Life Cycle Assessment- LCA) Kompas Ekoinnowacyjności Eko-skala analityczna Ocena uciążliwości rozpuszczalników 24
25 Znaczenie techniki Oceny Cyklu Życia - LCA Podejście holistyczne zapewniające możliwość oceny wszystkich aspektów: Funkcjonowania laboratorium Stosowania danej procedury Okresowego etapu postępowania analitycznego (ekstrakcja ) Wykorzystywania określonego materiału/ odczynnika/ rozpuszczalnika Od kołyski do grobu - from the cradle to the grave 25
26 Technika LCA podejście holistyczne do zagadnienia oceny uciążliwości środowiskowej działalności laboratoriów analitycznych Wydobycie surowców Produkcja odczynników i elementów wyposażenia Konfekcjonowanie, transport, przechowywanie Wykorzystanie w laboratorium Utylizacja odpadów, przeterminowanych odczynników i sprzętu 26
27 WYKORZYSTANIE TECHNIKI OCENY CYKLU ŻYCIA (LCA) DO OCENY UCIĄŻLIWOŚCI ŚRODOWISKOWEJ (odczynniki, urządzenia, procedury) ENERGIA SUROWCE Recyrkulacja (recykling) Granica systemu wydobycie surowców przetworzenie surowców produkcja dystrybucja eksploatacja utylizacja INNE ASPEKTY ŚRODOWISKOWE (energia, hałas, wibracje itd.) EMISJA GAZÓW I PYŁÓW ŚCIEKI ODPADY A. Gałuszka, J. Namieśnik, Analityka, 2, 62,
28 KOMPAS EKOINNOWACYJNOŚCI Użyteczne narzędzie do oceny wpływu produktu lub usługi na środowisko Zostało ono zaproponowane przez ekspertów koncernu Dow Chemical Company oraz Światowej Radę Biznesu na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju (World Bussiness Council for Sustainable Development- WBCSD) [1] C. Fussler, P. James, Driving Eco-innovation- A Breakthrough Discipline for Innovation ans Sustainability, Pitman Publishing, London (1996) [2] D. Brown, J. Green, F. Hall, S. Rocchi, P. Rutter, A. Dearing, Building a Better Future- Innovation, Technology and Sustainable Development- A Progress Report, World Business Council for Sustainable Development (2000) 28
29 KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI INNOWACYJNEJ PROWADZĄCE DO ZMNIEJSZENIA ODDZIAŁYWANIA ŚRODOWISKOWEGO DANEGO PRODUKTU LUB USŁUGI 1. Przekształcenie PRODUKTU w USŁUGĘ przy możliwie najlepszym wykorzystaniu danych właściwości danego produktu. Przykład: wykorzystanie rozpuszczalników z grupy związków chlorowcoorganicznych w możliwie bezpieczny sposób jako środki czyszczące w pralniach chemicznych. 2. Przedłużenie czasu wykorzystania danego produktu. 3. Projektowanie produktu w ten sposób, aby mógł on być wykorzystany ponownie, np. po recyrkulacji. 4. Zmniejszenie intensywności masowej (Mass Intensity- MI) na jednostkę usługową produktu. 5. Zmniejszenie zużycia energii na jednostkę usługową produktu. 6. Poprawa bezpieczeństwa środowiskowego i zmniejszenie narażenia konsumentów. 7. Poprawa sposobu wykorzystania zasobów - wykorzystanie surowców odnawialnych. 29
30 Kierunki działalności innowacyjnej prowadzące do zmniejszenia oddziaływania środowiskowego danego produktu lub usługi (cd.) USŁUGA WYKORZYSTANE ZASOBY BEZPIECZEŃSTWO TRWAŁOŚĆ RECYRKULACJA SKALA: zmniejszenie > 50 % 1- zmniejszenie < 50 % 2- brak zmian 3- wzrost < 100 % 4- dwukrotny wzrost 5- czterokrotny wzrost ZUŻYCIE ENERGII INTENSYWNOŚĆ MASOWA [1] C. Fussler, P. James, Driving Eco-innovation- A Breakthrough Discipline for Innovation ans Sustainability, Pitman Publishing, London (1996) [2] D. Brown, J. Green, F. Hall, S. Rocchi, P. Rutter, A. Dearing, Building a Better Future- Innovation, Technology and Sustainable Development- A Progress Report, World Business Council for Sustainable Development (2000) 30
31 Eko-Skala analityczna Eko-Skala = 100 suma punktów karnych Wynik: 100 idealnie zielony >75 doskonale zielony >50 do zaakceptowania zielony <50 trudny do zaakceptowania zielony TOK POSTĘPOWANIA ANALITYCZNEGO Punkty karne przyznaje się za: ilość zużywanych odczynników (w przeliczeniu na analit lub analizę) zagrożenia (fizyczne, środowiskowe, zdrowotne i zawodowe), ilość zużytej energii oraz ilość i sposób zagospodarowania wytwarzanych odpadów. A. Gałuszka, P. Konieczka, Z.M. Migaszewski, J. Namieśnik, Trends Anal. Chem. 37, 61 (2012) 31
32 Punkty Karne (PK) do określenia EKO-SKALI ODCZYNNIKI Cząstkowe PK (cząstkowe) PK <10 ml (g) 1 Ilość ml (g) 2 >100 ml (g) 3 Zagrożenie (fizyczne, Brak 0 środowiskowe, Mniejsze zagrożenie 1 zdrowotne) Większe zagrożenie 2 URZĄDZENIA 0,1 kwh na próbkę 0 Zużycie energii 1,5 kwh na próbkę 1 >1,5 kwh na próbkę 2 Zagrożenie zawodowe Hermetyzacja 0 Odpady analityczne Całkowite PK (sumarycznie) PK PK za ilość PK za zagrożenie Emisja par i gazów do powietrza 3 Brak 0 <1 ml (g) ml (g) 3 >10 ml (g) 5 Obieg zamknięty 0 Degradacja 1 Unieszkodliwianie 2 Brak zagospodarowania 3 32
33 NARZĄDZIA DO OCENY UCIĄŻLIWOŚCI ŚRODOWISKOWEJ RÓŻNYCH PRZEJAWÓW DZIALALNOŚCI CHEMIKÓW Akronim Pełna nazwa EHS Mond-FETI HAZOP FTA ISI HIRA ISD IISI PRHI EHI FMEA DOW-CEI NEMI Environmental Health and Safety Mond Fire, Explosion and Toxicity Index Hazard and Operability Study Fault Tree Analysis Inherent Safety Index Hazard Identification and Ranking System Inherently Safer Design Integrated Inherent Safety Index Process Route Healthiness Index Environmental Hazard Index Failure Mode Effect Analysis Dow-Chemical Exposure Index National Environmental Methods Index - Green Alternatives Wizard A. Gałuszka, J. Namieśnik, Analityka, 2, 62,
34 WYBÓR ZIELONYCH ROZPUSZCZALNIKÓW Ważne zagadnienie w przemyśle farmaceutycznym Rozpuszczalniki stanowią istotną część (ponad 80%) materiałów niezbędnych do wytworzenia składników aktywnych (Active Pharmaceutical Ingredient- API). Stosowanie rozpuszczalników jest również związane z : - użyciem znacznej ilości energii (ponad 60% energii potrzebnej do wyprodukowania danego składnika) - wytworzeniem znacznej części (ponad 60%) całkowitej ilości emitowanych gazów cieplarnianych P.J. Dunn, Chem. Soc. Rev.,41,1452 (2012)
35 GŁÓWNE WYZWANIA Wieloetapowość procesów syntezy niektórych składników aktywnych. Przykłady: - Viagra - Lipitor - Kortyzon Dążność do redukcji liczby etapów syntezy. Przykład: synteza kortyzonu: - pierwsza propozycja syntezy (Merck) 31 etapy, - najbardziej popularna technologia (UpJohn) 10 etapów
36 WYBÓR ROZPUSZCZALNIKÓW Przewodniki opracowane przez: - znane firmy farmaceutyczne: - Pfizer Inc. - GlaxoSmithKline (GSK) - Stowarzyszenia producentów (Pharmaceutical Roundtable) - grupy badawcze
37 Możliwość zastąpienia niebezpiecznych rozpuszczalników (The Pfizer solvent replacement table) Niepożądany rozpuszczalnik Rozpuszczalnik alternatywny Pentan Heksan Eter diizoproplowy lub eter dietylowy Dioksan lub dimetoksyetan Chloroform,dichloroetan, tetrachlorek węgla Formamid dimetylowy, acetamid dimetylowy Pirydyna Dichlorometan (jako ekstrakt) Dichlorometan (chromatografia) Benzen heptan Heptan 2-MeTHF lub eter tertbutylometylowy 2-MeTHF lub eter tertbutylometylowy Dichlorometan Acetonitryl Et 3 N EtOAc, eter tertbutylometylowy, 2Me-THF EtOAc/ heptan Toluen P.J. Dunn, Chem. Soc. Rev., 41, 1452 (2012)
38 Ocena uciążliwości rozpuszczalników Algorytm uwzględnia parametry toksykologiczne oraz trwałość rozpuszczalników w środowisku Ryzyko związane z toksycznością wobec człowieka Ryzyko związane z toksycznością wobec organizmów żywych U = (HV ORAL + HV INH + HV CAR + HV HE + HV ORAL + HV FA + HV FC ) HV współczynnik ryzyka związany z: *(HV BOD + HV HYD + HV BCF + HV VOL ) Ryzyko związane z ekspozycją na zanieczyszczenia ORAL toksycznością przy podaniu doustnym INH toksycznością przy ekspozycji poprzez drogi oddechowe CAR kancerogennością wobec człowieka HE innymi efektami biologicznymi (np. teratogenność, mutagenność) FA toksycznością wobec ryb FC największym stężeniem niewywołującym efektów toksyczności u ryb BOD podatnością na biodegradację HYD podatnością na proces hydrolizy BCF podatnością na bioakumulację VOL lotnością M. Tobiszewski, J. Namieśnik, Ecotoxicol. Env. Saf. 120, 169 (2015) 38
39 Ocena uciążliwości rozpuszczalników W algorytmie uwzględniono parametry toksykologiczne oraz trwałość rozpuszczalników w środowisku Otrzymana wartość liczbowa świadczy o uciążliwości środowiskowej danego rozpuszczalnika (U) etanol 7,2 metanol 15,7 dichlorometan 59,8 heksan 81,4 chloroform 103,8 benzen 122 Uciążliwość środowiskowa M. Tobiszewski, J. Namieśnik, Ecotoxicol. Env. Saf. 120, 169 (2015) 39
40 UCIĄŻLIWOŚĆ ŚRODOWISKOWA PROCEDUR ANALITYCZNYCH ZE WZGLĘDU NA STOSOWANE ROZPUSZCZALNIKI U 1 x a(ml) + U 2 x b(ml) + = U m Przykłady: Oznaczanie związków z grupy WWA w wodzie [LLE-LC-UV] procedura U.S. EPA U m = U x 180 ml + U ACN x 34 ml = CH 2 Cl 2 Oznaczanie związków z grupy WWA w grillowanym mięsie [DLLME-GC-MS] U m = U x 5 ml + U x 3 ml + U x 0,3 ml + U x 0,08 ml = 51 C 2 H 5 OH CH 3 COOH CH 3 COCH 3 C 2 H 2 Cl 4 M. Tobiszewski, J. Namieśnik, Ecotoxicol. Environ. Saf. 120, 169 (2015) 40
41 Propozycja zasad doboru rozpuszczalników (wykorzystanie chemometrii i techniki wielokryterialnego podejmowania decyzji) Przedmiot oceny: 151 rozpuszczalników opisywanych za pomocą: - 9 parametrów fizykochemicznych - 15 parametrów związanych z ryzykiem ich stosowania (toksyczność, trwałość w środowisku, możliwość zagospodarowania po zużyciu ) M. Tobiszewski, S. Tsakovski, V. Simeonov, J. Namieśnik, F. Pena- Pereira, Green Chem., 17, 4773 (2015)
42 Propozycja zasad doboru rozpuszczalników (wykorzystanie chemometrii i techniki wielokryterialnego podejmowania decyzji) c.d. Sposób oceny Postępowanie dwuetapowe: - Wykorzystanie technik chemometrycznych, - Zastosowanie szeregowania w ramach grup (zastosowanie techniki wielokryterialnego podejmowania decyzji)
43 Grupowanie - technika analizy wiązkowej (cluster analysis) Grupowanie na podstawie parametrów fizykochemicznych Trzy dobrze wyodrębnione grupy: Polarne Niepolarne i nielotne Niepolarne i lotne Wyniki grupowania dają podstawowe informacje na temat preferencji wyboru rozpuszczalników
44 Szeregowanie technika TOPSIS (The Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution) Szeregowanie w ramach kryteriów opisujących ryzyko stosowania rozpuszczalników. Biorąc pod uwagę ograniczony dostęp do danych, przeprowadzono szeregowanie w ramach różnych przedziałów ufności: szeregowanie dla dużego przedziału ufności przeprowadzono na podstawie wszystkich kryteriów jako danych wejściowych dla ok. 50 % rozpuszczalników szeregowanie dla małego przedziału ufności przeprowadzono na podstawie części kryteriów jako danych wejściowych dla wszystkich rozpuszczalników
45 Preferencja wyboru Szeregowanie za pomocą techniki TOPSIS - część wyników szeregowania dla rozpuszczalników z grupy polarnych Wartości liczbowe dostarczają informacji jak bardzo różnią się kolejne rozpuszczalniki Woda jest niekwestionowanym numerem jeden
46 Zasady doboru rozpuszczalników - zastosowanie przy opracowaniu ekstrakcji Odpowiedzi detektora i precyzja Uwzględnienie uciążliwości środowiskowej rozpuszczalników Kompletna analiza IX Polska Konferencja Chemii Analitycznej Chemia analityczna to ciągłe wyzwania, , Poznań 46
47 PODSUMOWANIE Propozycja pozwala na holistyczne podejście do zagadnienia oceny rozpuszczalników Szeregowanie pozwala na łatwe odczytanie wyników oceny wartości liczbowe pokazują jak bardzo rozpuszczalniki się różnią od siebie Wyniki szeregowania są raczej zgodne z wynikami innych sposobu oceny rozpuszczalników Możliwość zastosowania wag dla poszczególnych kryteriów możliwość brania pod uwagę specyficznych potrzeb użytkownika
48 OCENA UCIĄŻLIWOŚCI ŚRODOWISKOWEJ PROCEDUR ANALITYCZNYCH Dlaczego analiza porównawcza? Mnogość dostępnych procedur analitycznych: Aldryna w wodzie 43 procedury Benzen w wodzie 26 procedur Benzo[a]piren w osadach 41 procedur Ibuprofen w ściekach 19 procedur Imidachlopryd w owocach i warzywach 30 procedur 48
49 OCENA UCIĄŻLIWOŚCI ŚRODOWISKOWEJ PROCEDUR ANALITYCZNYCH Analiza porównawcza: * Grupowanie przy pomocy technik wielowymiarowej analizy statystycznej * Szeregowanie przy pomocy technik wielokryterialnego podejmowania decyzji 49
50 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ Zastosowanie technik: * Analizy głównych składowych (PCA) * Analizy wiązkowej (CA) * Samoorganizujących się map (SOM) mapy Kohonena półilościowe informacje o wartościach zmiennych dla poszczególnych obiektów (procedur analitycznych) rozróżnienie ujemnej i dodatnej korelacji zmiennych lepsze odnalezienie zmiennych odbiegających słabo skorelowanych z innymi 50
51 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ Samoorganizujące się mapy: Brak wymagań co do liniowości czy normalnego rozkładu zmiennych Algorytm oparty na sieciach neuronowych Uczenie się bez nauczyciela algorytm można wykorzystać do rozpoznania wzorów w strukturze danych bez innych informacji z zewnątrz Algorytm zapewnia możliwość grupowania obiektów i zmiennych ze względu na podobieństwo 51
52 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ Samoorganizujące się mapy (SOM) korelacja ujemna korelacja Podobne rozmieszczenie kolorów oznacza korelację pomiędzy zmiennymi. Odwrotne rozmieszczenie kolorów oznacza ujemną korelację pomiędzy dwoma zmiennymi. 52
53 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ Analiza zbioru danych z wykorzystaniem techniki SOM: - 43 procedury analityczne, służące do oznaczania aldryny w próbkach wody - Opisane przez 12 zmiennych metrologicznych, środowiskowych, wyników oceny z wykorzystaniem: - NEMI - Eko-skali M. Tobiszewski, S. Tsakovski, V. Simeonov, J. Namieśnik, Green Chem. 15, 1615 (2013) 53
54 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ PARAMETRY: REC odzysk Time całkowity czas analizy AOSH ilość rozpuszczalników toksyczność AOS ilość rozpuszczalników INJV objętość dozowanej próbki do chromatografu OANAL liczba innych analitów oznaczanych w cyklu analitycznym Solid waste ilość odpadów stałych RSD precyzja NEMI wynik oceny przy pomocy NEMI VS objętość początkowa próbki ECOSC - wynik oceny przy pomocy Eko-skali 54
55 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ Im większa objętość dozowanej próbki, tym mniejsza wartość liczbowa LOD Czas analizy i odzysk skorelowane Im więcej stosowanych odczynników tym niższa precyzja. Objętość stosowanych rozpuszczalników, ich toksyczność oraz ilość generowanych odpadów są razem skorelowane Wyniki oceny z wykorzystaniem NEMI i Eko-skali są podobne, ale ujemnie skorelowane z objętością początkową próbki Liczba analitów oznaczanych w jednym cyklu analitycznym nie jest skorelowana z innymi zmiennymi 55
56 Zielone techniki Metody uciążliwe środowiskowo ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ Wyniki grupowania procedur Metoda 505 US EPA 56
57 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ Wyniki grupowania procedur Algorytm daje możliwość grupowania procedur znajdując różnice pomiędzy nimi Przy odpowiednim dobrze zmiennych można otrzymać grupowanie ze względu na oddziaływanie środowiskowe Łatwość sprawdzenia wartości każdej ze zmiennych dla poszczególnych procedur 57
58 Oznaczanie benzenu w próbkach wody NT-GC-FID ZIELONE PROCEDURY M. Tobiszewski, S. Tsakovski, V. Simeonov, J. Namieśnik, Talanta 130, 449, (2014) 58
59 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ Zalety Możliwość doboru odpowiednich zmiennych do przeprowadzenia oceny Ocena jest porównawcza Łatwość identyfikacji dobrych i słabych stron procedury Wizualizacja wyników oceny Wady Brak odpowiednich zbiorów danych Pracochłonny etap przygotowania zbioru danych Niepełne dane w publikacjach naukowych 59
60 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOKRYTERIALNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI Samoorganizujące się mapy pozwalają na grupowanie zmiennych ze względu na podobieństwo Narzędzia wielokryterialnego podejmowania decyzji pozwalają na szeregowanie procedur według zadanych kryteriów 60
61 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOKRYTERIALNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI Rozwiązywanie złożonych problemów decyzyjnych, gdzie kryteria wyboru są wzajemnie przeciwstawne Narzędzie zrównoważonego rozwoju ekonomiczne, społeczne i środowiskowe uwarunkowania procesu podejmowania decyzji 61
62 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOKRYTERIALNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI zastosowanie w naukach o środowisku Wybór: scenariusza gospodarowania odpadami miejsca na lokalizację składowiska odpadów technologii usuwania rozlewów olejowych z powierzchni wody parametrów prowadzenia procesu chemicznego zgodnie z zasadami zielonej chemii strategii działań przeciwpowodziowych technologii dezynfekcji wody sposobu zarządzania ekosystemem 62
63 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOKRYTERIALNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI schemat postępowania Określenie problemu analitycznego Identyfikacja dostępnych alternatyw (procedur analitycznych) Dobór kryteriów (często sprzecznych), według których dokonuje się selekcji Definiowanie funkcji preferencji wobec kryteriów np. im więcej tym lepiej lub im mniej tym lepiej Przydzielenie wag do kryteriów (kryteria mogą mieć różne znaczenie) Analiza z wykorzystaniem jednego z dostępnych narzędzi 63
64 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOKRYTERIALNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI Analiza zbioru danych dotyczących 25 procedur oznaczania aldryny w próbkach wody 9 różnych kryteriów Zastosowanie techniki PROMETHEE (Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluations) M. Tobiszewski, A. Orłowski, J. Chromatogr. A 1387, 116 (2015) 64
65 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOKRYTERIALNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI 1. SPME-GC-ECD 0, MLLE-LVOCI-GC-ECD 0, DLLME-GC-MS 0, SPME-GC-ECD 0, HS-SPME-GC-MS-MS 0, LLE-GC-ECD - 0,4616 Wartość liczbowa tego parametru jest miarą w jakim stopniu alternatywa jest lepsza (lub gorsza) od innych przy porównywaniu ich parami Wynik porównywania parami konkretnej procedury ze wszystkimi pozostałymi 65
66 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOKRYTERIALNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI Wynikiem jest pełen ranking procedur analitycznych Różnice pomiędzy poszczególnymi alternatywami w rankingu (różnica pomiędzy pozycjami 1 i 2 jest znacznie większa niż 2 i 3) 66
67 ZASTOSOWANIE TECHNIK WIELOKRYTERIALNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI Zalety: Możliwość projektowania parametrów oceny kryteriów i wag Wynikiem jest szeregowanie procedur wraz z wartościami liczbowymi podobieństwa do idealnego rozwiązania Wady: Analiza jest subiektywna poprzez przydzielanie wag do kryteriów Brak informacji o słabych dobrych stronach procedury Brak odpowiednich zbiorów danych Pracochłonna procedura pozyskiwania danych 67
68 PODSUMOWANIE Działalność i aktywność w zakresie oceny uciążliwości środowiskowej procedur analitycznych i oszacowanie ekspozycji zawodowej chemików-analityków to: Nowy obszar badawczy w zakresie chemii analitycznej, Możliwość propozycji nowych narzędzi badawczych, Konieczność opracowania szczegółowych zasad zielonej chemii analitycznej. 68
69 Publikacje związane z oceną uciążliwości działalności chemików -analityków Prace przeglądowe: Marek Tobiszewski, Mariusz Marć, Agnieszka Gałuszka, Jacek Namieśnik, Green chemistry metrics with special reference to green analytical chemistry, Molecules, (2015) 20, Marek Tobiszewski, Metrics for green analytical chemistry, Analytical Methods (2016) 8, Agnieszka Gałuszka, Zdzisław Migaszewski, Jacek Namieśnik, The 12 principles of green analytical chemistry and the SIGNIFICANCE mnemonic of green analytical practices. TrAC Trends in Analytical Chemistry (2013) 50,
70 Publikacje związane z oceną uciążliwości działalności chemików -analityków Prace oryginalne: Marek Tobiszewski, Jacek Namieśnik, Francisco Pena-Pereira, Environmental risk based ranking of solvents by the combination of multimedia model and multi-criteria decision analysis. Green Chemistry (2017) 19, Paulina Bigus, Jacek Namieśnik, Marek Tobiszewski, Application of multicriteria decision analysis in solvent type optimization for chlorophenols determination with a dispersive liquid liquid microextraction. Journal of Chromatography A (2016) 1446, Paulina Bigus, Stefan Tsakovski, Vasil Simeonov, Jacek Namieśnik, Marek Tobiszewski, Hasse diagram as green analytical metrics tool: ranking of methods for benzo[a]pyrene determination in sediments, Analytical and Bioanalytical Chemistry (2016) 408, Renata Jędrkiewicz, Aleksander Orłowski, Jacek Namieśnik, Marek Tobiszewski, Green analytical chemistry introduction to chloropropanols determination at no economic and analytical performance costs? Talanta, (2016) 147, Hussein Al-Hazmi, Jacek Namieśnik, Marek Tobiszewski, Application of TOPSIS for Selection and Assessment of Analytical Procedures for Ibuprofen Determination in Wastewater. Current Analytical Chemistry (2016) 12, Marek Tobiszewski, Francisco Pena-Pereira, Aleksander Orłowski, Jacek Namieśnik, A standard analytical method as the common good and pollution abatement measure, TrAC Trends in Analytical Chemistry (2016) 80, Marek Tobiszewski, Stefan Tsakovski, Vasil Simeonov, Jacek Namieśnik, Francisco Pena-Pereira, Solvent selection guide based on chemometrics and multicriteria decision analysis, Green Chemistry (2015) 17, Marek Tobiszewski, Jacek Namieśnik, Scoring of solvents used in analytical laboratories by their toxicological and exposure hazards, Ecotoxicology and Environmental Safety, (2015) 120, Marek Tobiszewski, Aleksander Orłowski, Multicriteria decision analysis in ranking of analytical procedures for aldrin determination in water, Journal of Chromatography A (2015), 1387, Marek Tobiszewski, Stefan Tsakovski, Vasil Simeonov, Jacek Namieśnik, Multivariate statistical comparison of analytical procedures for benzene and phenol determination with respect to their environmental impact. Talanta, 2014, 130, Marek Tobiszewski, Stefan Tsakovski, Vasil Simeonov, Jacek Namieśnik, Application of multivariate statistics in assessment of green analytical chemistry parameters of analytical methodologies. Green Chemistry 2013, 15, Agnieszka Gałuszka, Zdzisław M. Migaszewski, Piotr Konieczka, Jacek Namieśnik, Analytical Eco-Scale for assessing the greenness of analytical procedures. TrAC Trends in Analytical Chemistry, 2012, 37,
71 STRONA DOMOWA KATEDRY: Realizowane granty Publikacje Prezentacje konferencyjne 71
72 MAESTRO Szereg Mocy Przeciwutleniającej jako narzędzie pozwalające na racjonalne projektowanie i ocenę właściwości prozdrowotnych żywności funkcjonalnej zawierającej przeciwutleniające związki fitochemiczne 72
73 Członkowie KATEDRY CHEMII ANALITYCZNEJ 73
ROLA INNOWACYJNYCH TECHNIK ANALITYCZNYCH W PRZEMYŚLE CHEMICZNYM
ROLA INNOWACYJNYCH TECHNIK ANALITYCZNYCH W PRZEMYŚLE CHEMICZNYM Jacek Namieśnik Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk e-mail: jacek.namiesnik@pg.gda.pl
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI do książki pt. Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy
SPIS TREŚCI do książki pt. Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy Autor Andrzej Uzarczyk 1. Nadzór nad wyposażeniem pomiarowo-badawczym... 11 1.1. Kontrola metrologiczna wyposażenia pomiarowego...
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE TECHNIK CHEMOMETRYCZNYCH W BADANIACH ŚRODOWISKA. dr inż. Aleksander Astel
ZASTOSOWANIE TECHNIK CHEMOMETRYCZNYCH W BADANIACH ŚRODOWISKA dr inż. Aleksander Astel Gdańsk, 22.12.2004 CHEMOMETRIA dziedzina nauki i techniki zajmująca się wydobywaniem użytecznej informacji z wielowymiarowych
Bardziej szczegółowoProcess Analytical Technology (PAT),
Analiza danych Data mining Sterowanie jakością Analityka przez Internet Process Analytical Technology (PAT), nowoczesne podejście do zapewniania jakości wg. FDA Michał Iwaniec StatSoft Polska StatSoft
Bardziej szczegółowoNowe wyzwania. Upowszechnianie zasad ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO pociąga za sobą konieczność:
Nowe wyzwania Upowszechnianie zasad ROZWOJU ZRÓWNOWAŻONEGO pociąga za sobą konieczność: Wprowadzenia do laboratoriów analitycznych ZASAD (12) ZIELONEJ CHEMII Można, więc mówić o ZIELONEJ CHEMII ANALITYCZNEJ
Bardziej szczegółowoprof. dr hab. Tadeusz Filipek, dr Monika Skowrońska Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
prof. dr hab. Tadeusz Filipek, dr Monika Skowrońska Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie 1 Prognozowany wzrost: produkcji zbóż, światowej populacji ludności, zużycia nawozów i areałów rolniczych [adapted
Bardziej szczegółowoWykład 2. Zielona chemia
Wykład 2 Zielona chemia Definicja zielonej chemii Szukanie, projektowanie i wdrażanie chemicznych produktów i procesów umożliwiających redukcję lub eliminację używania i wytwarzania niebezpiecznych substancji.
Bardziej szczegółowoJustyna Płotka, Marek Tobiszewski, Anna Sulej, Tomasz Chmiel, Jacek Namieśnik
ZIELONA CHEMIA NOWE OPAKOWANIE DO ZNANYCH TREŚCI Justyna Płotka, Marek Tobiszewski, Anna Sulej, Tomasz Chmiel, Jacek Namieśnik Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G.
Bardziej szczegółowoWymagania dla środków zarządzania środowiskowego na przykładzie normy ISO 14001:2015. Identyfikacja aspektów środowiskowych.
Wymagania dla środków zarządzania środowiskowego na przykładzie normy ISO 14001:2015. Identyfikacja aspektów środowiskowych. Konferencja UZP Zielone zamówienia publiczne Warszawa, 6.12.2016 Andrzej Ociepa
Bardziej szczegółowoPRAKTYCZNE ASPEKTY WDRAŻANIA BAT W SEKTORZE PRODUKCJI -wstępny przegląd środowiskowy
SZKOLENIE 2 Projektu: Propagowanie wzorców produkcji i konsumpcji sprzyjających promocji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju. PRAKTYCZNE ASPEKTY WDRAŻANIA BAT W SEKTORZE PRODUKCJI -wstępny przegląd
Bardziej szczegółowo12 ZASAD ZIELONEJ CHEMII
Pracownia dyplomowa III rok Ochrona Środowiska Licencjat (OŚI) Ćwiczenie 3 Oznaczanie węglowodorów BTEX w glebie techniką ekstrakcji do fazy gazowej połączonej z analizą za pomocą chromatografii gazowej
Bardziej szczegółowoSpis treści do książki pt. Ocena ryzyka zawodowego Autorzy: Iwona Romanowska-Słomka Adam Słomka
Spis treści do książki pt. Ocena ryzyka zawodowego Autorzy: Iwona Romanowska-Słomka Adam Słomka WSTĘP... 9 CZĘŚĆ I 1. WPROWADZENIE... 11 2. OCENA RYZYKA... 18 2.1. Definicje... 18 2.2. Cele oceny ryzyka...
Bardziej szczegółowoKierunek: Paliwa i Środowisko Poziom studiów: Studia II stopnia Forma studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia
Wydział: Energetyki i Paliw Kierunek: Paliwa i Środowisko Poziom studiów: Studia II stopnia Forma studiów: Stacjonarne Rocznik: 2019/2020 Język wykładowy: Polski Semestr 1 Blok przedmiotów obieralnych:
Bardziej szczegółowoOFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ
OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ Badania kinetyki utleniania wybranych grup związków organicznych podczas procesów oczyszczania
Bardziej szczegółowoWdrażanie metod analizy środowiskowego ryzyka zdrowotnego do ustalania i przestrzegania normatywów środowiskowych
Program Wieloletni Wdrażanie metod analizy środowiskowego ryzyka zdrowotnego do ustalania i przestrzegania normatywów środowiskowych Etap II Przegląd wytycznych i zalecanych rozwiązań pod kątem wykorzystania
Bardziej szczegółowoNARZĘDZIA DO KONTROLI I ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WYNIKÓW ANALITYCZNYCH. Piotr KONIECZKA
1 NARZĘDZIA DO KONTROLI I ZAPEWNIENIA JAKOŚCI WYNIKÓW ANALITYCZNYCH Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK e-mail: kaczor@chem.pg.gda.pl
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Str. WSTĘP 9 CZĘŚĆ I 1. WPROWADZENIE 13
3 SPIS TREŚCI WSTĘP 9 CZĘŚĆ I 1. WPROWADZENIE 13 2. OCENA RYZYKA 18 2.1. Definicje 18 2.2. Cele oceny ryzyka 22 2.2.1. Sprawdzenie, czy występujące na stanowiskach pracy zagrożenia zostały zidentyfikowane
Bardziej szczegółowoModelowanie w ochronie środowiska
Modelowanie w ochronie środowiska PARAMETRY FIZYKO-CHEMICZNE WPŁYWAJĄCE NA TRWAŁOŚĆ I ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZWIĄZKÓW CHEMICZNYCH W ŚRODOWISKU NATURALNYM KOMPOENTY ŚRODOWISKA TRWAŁOŚĆ! CZAS PRZEBYWANIA
Bardziej szczegółowoStrategia Zrównoważonego Rozwoju 2030 firmy Henkel
Strategia Zrównoważonego Rozwoju 2030 firmy Henkel jako narzędzie zarządzania w organizacji Od CSR komunikacyjnego do sustainability Warszawa, 4 października 2012 r. Henkel dziś Henkel na świecie Rok 2011
Bardziej szczegółowoISO 14000 w przedsiębiorstwie
ISO 14000 w przedsiębiorstwie Rodzina norm ISO 14000 TC 207 ZARZADZANIE ŚRODOWISKOWE SC1 System zarządzania środowiskowego SC2 Audity środowiskowe SC3 Ekoetykietowanie SC4 Ocena wyników ekologicznych SC5
Bardziej szczegółowoOdkrycie. Patentowanie. Opracowanie procesu chemicznego. Opracowanie procesu produkcyjnego. Aktywność Toksykologia ADME
Odkrycie Patentowanie Opracowanie procesu chemicznego Opracowanie procesu produkcyjnego Aktywność Toksykologia ADME Optymalizacja warunków reakcji Podnoszenie skali procesu Opracowanie specyfikacji produktu
Bardziej szczegółowoARCHITEKTURA a OZE ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY. KONWERSATORIUM Gliwice Dr arch. Barbara Jękot Polska / Południowa Afryka
ARCHITEKTURA a OZE ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY KONWERSATORIUM Gliwice 28.05.2019 Dr arch. Barbara Jękot Polska / Południowa Afryka http://en.wikipedia.org/wiki/list_of_countries_by_carbon_dioxide_emissions http://arch.rivm.nl/env/int/ipcc/pages_media/srccs-final/graphics/jpg/small/figure%20ts-02a.jp
Bardziej szczegółowoCO TO JEST CHEMIA ANALITYCZNA?
CO TO JEST CHEMIA ANALITYCZNA? AUTOR DEFINICJI Prof. Ch. N. REILLEY University of North Carolina, Chapel HILL, NC, USA Division of Analytical Chemistry American Chemical Society (ACS) Division of Analytical
Bardziej szczegółowoJAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE
JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE 1 Przykład walidacji procedury analitycznej Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/1 80-33 GDAŃSK
Bardziej szczegółowoMODELOWANIE W OCHRONIE
MODELOWANIE W OCHRONIE ŚRODOWISKA Ćwiczenie 1 CZĘŚĆ I PARAMETRY FIZYKO- CHEMICZNE WPŁYWAJĄCE NA TRWAŁOŚĆ I ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ ZWIĄZKÓW CHEMICZNYCH W ŚRODOWISKU NATURALNYM KOMPONENTY ŚRODOWISKA log
Bardziej szczegółowoZastosowanie materiałów odniesienia
STOSOWANIE MATERIAŁÓW ODNIESIENIA W PRAKTYCE LABORATORYJNEJ 1 Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/1 80-33 GDAŃSK e-mail:piotr.konieczka@pg.gda.pl
Bardziej szczegółowoZIELONA CHEMIA. Justyna Płotka, Marek Tobiszewski, Anna Sulej, Tomasz Chmiel, Jacek Namieśnik
ZIELONA CHEMIA Justyna Płotka, Marek Tobiszewski, Anna Sulej, Tomasz Chmiel, Jacek Namieśnik Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80 233 Gdańsk, Polska
Bardziej szczegółowo1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI/MIESZANINY I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA
KARTA CHARAKTERYSTYKI strona. 1 / 6 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI/MIESZANINY I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA 1.1 Identyfikator produktu 1.1.1 Handlowa wyrobu 1.1.2 Kod wyrobu PWIPSC100 1.2 Istotne zidentyfikowane
Bardziej szczegółowoChemia środków ochrony roślin Katedra Analizy Środowiska. Instrukcja do ćwiczeń. Ćwiczenie 2
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Chemia środków ochrony roślin Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń Ćwiczenie 2 Ekstrakcja pestycydów chloroorganicznych z gleby i opracowanie metody analizy
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA CHEMICZNA JAKO NAUKA STOSOWANA GENEZA NOWEGO PROCESU TECHNOLOGICZNEGO CHEMICZNA KONCEPCJA PROCESU
PODSTAWY TECHNOLOGII OGÓŁNEJ wykład 1 TECHNOLOGIA CHEMICZNA JAKO NAUKA STOSOWANA GENEZA NOWEGO PROCESU TECHNOLOGICZNEGO CHEMICZNA KONCEPCJA PROCESU Technologia chemiczna - definicja Technologia chemiczna
Bardziej szczegółowoLife Cycle Assessment (LCA) - ocena cyklu życia ŚRODOWISKOWA OCENA CYKLU ŻYCIA - ENVIRONMENTAL LIFE CYCLE ASSESSMENT (ELCA):
Life Cycle Assessment (LCA) - ocena cyklu życia ŚRODOWISKOWA OCENA CYKLU ŻYCIA - ENVIRONMENTAL LIFE CYCLE ASSESSMENT (ELCA): ocena cyklu istnienia analiza cyklu życia ekobilans LCA DEFINICJA wg. Normy
Bardziej szczegółowoLCA (life-cycle assessment) jako ekologiczne narzędzie w ulepszaniu procesów technologicznych
LCA (life-cycle assessment) jako ekologiczne narzędzie w ulepszaniu procesów technologicznych Toruń 2012 Ocena cyklu życia (Life Cycle Assessment - LCA) jest jedną z technik zarządzania środowiskowego.
Bardziej szczegółowoSEKCJA 1: IDENTYFIKACJA MIESZANINY I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA
Data opracowania karty: 2008-04-22 Data aktualizacji : 2018-04-17 KARTA CHARAKTERYSTYKI Sporządzona zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) 2015/830 z dnia 28 maja 2015 r. zmieniającym rozporządzenie (WE)
Bardziej szczegółowoefekty kształcenia grupa zajęć** K7_K03 K7_W05 K7_U02 K7_W05 A Z K7_K02 K7_W05 K7_U02 A Z K7_U03 K7_U04 K7_W01
WYDZIAŁ: KIERUNEK: poziom kształcenia: profil: forma studiów: PLAN STUDIÓW Wydział Chemiczny Zielone Technologie i Monitoring / Green Technologies and Monitoring II stopnia ogólnoakademicki stacjonarne
Bardziej szczegółowoPOLSKI RUCH CZYSTSZEJ PRODUKCJI NOT
Seminarium Informacyjno-promocyjne projektu: Propagowanie wzorców produkcji i konsumpcji sprzyjających promocji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju. Zmiany wzorców produkcji i konsumpcji w świetle
Bardziej szczegółowoUpowszechnianie zasad gospodarki cyrkularnej w sektorze MŚP - wprowadzenie do projektu ERASMUS+
Upowszechnianie zasad gospodarki cyrkularnej w sektorze MŚP - wprowadzenie do projektu ERASMUS+ Ewelina Kaatz-Drzeżdżon Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku marzec 2015 Nowy
Bardziej szczegółowoEkologiczne aspekty recyklingu statków
Ekologiczne aspekty recyklingu statków Maciej Nyka Katedra Prawa Gospodarczego Publicznego i Ochrony Środowiska Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Gdański Kwantytatywny zarys problemu Temporalny
Bardziej szczegółowoChemometria w chromatografii
Plan prezentacji Chemometria w chromatografii Definicja Historia Wielowymiarowe metody analizy danych - zastosowanie Anna Kaczmarek Katedra Zarządzania Jakością Żywności UP w Poznaniu ak@up.poznan.pl Definicja
Bardziej szczegółowoMONITOROWANIE ZIELONEJ GOSPODARKI doświadczenia międzynarodowe
URZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU MONITOROWANIE ZIELONEJ GOSPODARKI doświadczenia międzynarodowe Dorota Wyszkowska Anna Rogalewska Białowieża, 4 6 grudzień 2013 Zielona gospodarka na forum międzynarodowym
Bardziej szczegółowo(Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
17.11.2017 L 301/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2017/2100 z dnia 4 września 2017 r. ustanawiające naukowe kryteria określania właściwości
Bardziej szczegółowoKreacja aromatów. Techniki przygotowania próbek. Identyfikacja składników. Wybór składników. Kreacja aromatu
Kreacja aromatów Techniki przygotowania próbek Identyfikacja składników Wybór składników Kreacja aromatu Techniki przygotowania próbek Ekstrakcja do fazy ciekłej Ekstrakcja do fazy stałej Desorpcja termiczna
Bardziej szczegółowoLaboratorium Utylizacji Odpadów (Laboratorium Badawcze Biologiczno Chemiczne)
Laboratorium Utylizacji Odpadów (Laboratorium Badawcze Biologiczno Chemiczne) mgr inż. Maria Sadowska mgr Katarzyna Furmanek mgr inż. Marcin Młodawski Laboratorium prowadzi prace badawcze w zakresie: Utylizacji
Bardziej szczegółowoPOZWOLENIE ZINTEGROWANE
POZWOLENIE ZINTEGROWANE : art. 184 ust.2, art. 208 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.); art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 27 ust.
Bardziej szczegółowoKontrola i zapewnienie jakości wyników
Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników QA : Quality Assurance QC : Quality Control Dobór systemu zapewnienia jakości wyników dla danego zadania fit for purpose Kontrola
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA ŚLĄSKA. Organizacja i Zarządzanie. Ekologia Zasobów Naturalnych i Ochrona
POLITECHNIKA ŚLĄSKA Organizacja i Zarządzanie Ekologia Zasobów Naturalnych i Ochrona Środowiska REFERAT: EKOBILANS JAKO NARZĘDZIE UMOŻLIWIAJĄCE OKREŚLENIE ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA NA ŚRODOWISKO EKOBILANS
Bardziej szczegółowoISO 37120:2014 Zrównoważony rozwój społeczny Wskaźniki usług miejskich i jakości życia
Certyfikacja miasta Kielce w zakresie ISO 37120:2014 Zrównoważony rozwój społeczny Wskaźniki usług miejskich i jakości życia tzw. NORMA SMART CITY IDEA NORMY ISO 37120 CELE OPARTE NA DANYCH INTELIGENTNE
Bardziej szczegółowoPRAKTYCZNE ASPEKTY WDRAŻANIA BAT W SEKTORZE PRODUKCJI
Seminarium Informacyjno-promocyjne projektu: Propagowanie wzorców produkcji i konsumpcji sprzyjających promocji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju. PRAKTYCZNE ASPEKTY WDRAŻANIA BAT W SEKTORZE PRODUKCJI
Bardziej szczegółowoOCENA CYKLU ŻYCIA (LCA) JAKO NARZĘDZIE OKREŚLANIA WPŁYWU PRODUKCJI ROLNICZEJ NA ŚRODOWISKO
OCENA CYKLU ŻYCIA (LCA) JAKO NARZĘDZIE OKREŚLANIA WPŁYWU PRODUKCJI ROLNICZEJ NA ŚRODOWISKO Michał Krzyżaniak, Mariusz Jerzy Stolarski Katedra Hodowli Roślin i Nasiennictwa Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Bardziej szczegółowoOdchudzamy serię danych, czyli jak wykryć i usunąć wyniki obarczone błędami grubymi
Odchudzamy serię danych, czyli jak wykryć i usunąć wyniki obarczone błędami grubymi Piotr Konieczka Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska D syst D śr m 1 3 5 2 4 6 śr j D 1
Bardziej szczegółowoOcena Cyklu Życia płytek obwodów drukowanych doświadczenia producenta
Ocena Cyklu Życia płytek obwodów drukowanych doświadczenia producenta Wojciech Stęplewski, ITR Anna Girulska, Eldos Sp. z o.o. 8 października 2013 Badania zostały przeprowadzone dzięki ścisłej współpracy
Bardziej szczegółowoStudia I stopnia kierunek: chemia Załącznik nr 3
Studia I stopnia kierunek: chemia Załącznik nr 3 Matryca efektów kształcenia określa relacje między efektami kształcenia zdefiniowanymi dla programu kształcenia (efektami kierunkowymi) i efektami kształcenia
Bardziej szczegółowo9.4. Scenariusz narażenia 4 : Zastosowanie jako substancja wspomagająca przetwarzanie (oczyszczanie wody)
9.4. Scenariusz narażenia 4 : Zastosowanie jako substancja wspomagająca przetwarzanie (oczyszczanie wody) Scenariusze cząstkowe dla środowiska: Zastosowanie jako substancja wspomagająca przetwarzanie ERC
Bardziej szczegółowoStrategia w gospodarce odpadami nieorganicznymi przemysłu chemicznego
Strategia w gospodarce odpadami nieorganicznymi przemysłu chemicznego Autorzy: Krzysztof Czarnomski Renata Osiecka http://foto.ojej.pl/ojej/6/0/1/0/27_chemia_nic_trudnego1.jpg Projekt współfinansowany
Bardziej szczegółowoWalidacja metod wykrywania, identyfikacji i ilościowego oznaczania GMO. Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB
Walidacja metod wykrywania, identyfikacji i ilościowego oznaczania GMO Magdalena Żurawska-Zajfert Laboratorium Kontroli GMO IHAR-PIB Walidacja Walidacja jest potwierdzeniem przez zbadanie i przedstawienie
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA. (studia II stopnia) Ocena zawartości węgla całkowitego i nieorganicznego w próbkach rzeczywistych (gleba, woda).
Kierunek i rodzaj TECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA Badanie jakości powietrza wewnętrznego. Porównanie dozymetrii pasywnej oraz metod dynamicznych wykorzystywanych do oceny jakości powietrza wewnętrznego.
Bardziej szczegółowoGdańsk, 10 czerwca 2016
( Katedra Chemii Analitycznej Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska e-mail: piotr.konieczka@pg.gda.pl Gdańsk, 10 czerwca 2016 RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr inż. Michała
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów CHEMIA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki
Załącznik nr 1 Efekty kształcenia dla kierunku studiów CHEMIA studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia Kierunek studiów chemia należy do obszaru
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA (studia I stopnia) Mogilniki oraz problemy związane z ich likwidacją prof. dr hab. inż.
Pestycydy i problemy związane z ich produkcja i stosowaniem - problemy i zagrożenia związane z występowaniem pozostałości pestycydów w środowisku; Mogilniki oraz problemy związane z ich likwidacją - problem
Bardziej szczegółowoChemia stosowana, odpady i zarządzanie chemikaliami
Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Chemia stosowana, odpady i zarządzanie chemikaliami Prowadzący: dr Elżbieta Megiel Plan wykładów Data Zagadnienia 7.03 Chemia stosowana 14.03 Zielona chemia 21.03
Bardziej szczegółowoŚLAD ŚRODOWISKOWY NARZĘDZIE DO ZARZĄDZANIA W BRANŻY SPOŻYWCZEJ
ŚLAD ŚRODOWISKOWY NARZĘDZIE DO ZARZĄDZANIA W BRANŻY SPOŻYWCZEJ M G R I N Ż. M A Ł G O R Z A T A W E R N I C K A, D O K T O R A N T A G H A K A D E M I A G Ó R N I C Z O - H U T N I C Z A, K R A K Ó W,
Bardziej szczegółowoDZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA W ZAKRESIE TECHNOLOGII ŚRODOWISKOWYCH ZUO SP. Z O. O. I GOT PNP SP. Z O.O.
DZIAŁALNOŚĆ INNOWACYJNA W ZAKRESIE TECHNOLOGII ŚRODOWISKOWYCH ZUO SP. Z O. O. I GOT PNP SP. Z O.O. Gorzowski Ośrodek Technologiczny PNP Sp. z o.o. Gorzowski Ośrodek Technologiczny Park Naukowo-Przemysłowy
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW NR II PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI POZIOM STUDIÓW: STUDIA DRUGIEGO STOPNIA (1,5-roczne magisterskie) FORMA STUDIÓW:
UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY 1.TECHNOLOGIA PROCESÓW CHEMICZNYCH 2. BIOTECHNOLOGIA PRZEMYSŁOWA 3. ANALITYKA CHEMICZNA I SPOŻYWCZA 4. NOWOCZESNE TECHNOLOGIE MATERIAŁOWE godzin tygodniowo (semestr
Bardziej szczegółowoKIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA
KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Wydział: INŻYNIERIA ŚRODOWISKA Kierunek: OCHRONA ŚRODOWISKA (OS) Stopień studiów: I Efekty kształcenia na I stopniu dla kierunku OS K1OS_W01 K1OS_W02 K1OS_W03 OPIS KIERUNKOWYCH
Bardziej szczegółowoAnaliza Cyklu Życia (Life Cycle Assessment - LCA) w projekcie LCAgri
Analiza Cyklu Życia (Life Cycle Assessment - LCA) w projekcie LCAgri Marta Kijeńska Barbara Gworek Andrzej Barański Lidia Tokarz Zrównoważone rolnictwo przyjazne dla klimatu 2 czerwca 2016, PODR Szepietowo
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Zakład Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 1 Ekstrakcja pestycydów chloroorganicznych z gleby i opracowanie metody
Bardziej szczegółowoLOGISTYKA POWTÓRNEGO ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW I MOŻLIWOŚCI JEJ ZASTOSOWANIA W PRZEDSIĘBIORSTWACH HUTNICZYCH
XVIII Konferencja INNOWACJE W ZARZĄDZANIU I INŻYNIERII PRODUKCJI LOGISTYKA POWTÓRNEGO ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW I MOŻLIWOŚCI JEJ ZASTOSOWANIA W PRZEDSIĘBIORSTWACH HUTNICZYCH dr inż. Marzena Kuczyńska-Chałada
Bardziej szczegółowoSILVER.
SILVER www.armstrongsufity.pl Cradle to Cradle (C2C) - Od kołyski z powrotem do kołyski - przyszłością zrównoważony rozwój Cradle to Cradle czyli Od kołyski z powrotem do kołyski, to innowacyjna koncepcja
Bardziej szczegółowoANALITYKA PRZEMYSŁOWA I ŚRODOWISKOWA
Zakład ad Chemii Analitycznej Laboratorium Analiz Śladowych Politechniki Krakowskiej Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej ANALITYKA PRZEMYSŁOWA I ŚRODOWISKOWA Laboratorium Analiz Śladowych IIIp..
Bardziej szczegółowoEFEKTYWNOŚĆ ŚRODOWISKOWA PRODUKTÓW, A MOŻLIWOŚCI OCENY CYKLU ŻYCIA Z UŻYCIEM INTERNETOWEGO NARZĘDZIA LCA to go
EFEKTYWNOŚĆ ŚRODOWISKOWA PRODUKTÓW, A MOŻLIWOŚCI OCENY CYKLU ŻYCIA Z UŻYCIEM INTERNETOWEGO NARZĘDZIA LCA to go Dr inż. Janusz Sitek Instytut Tele- i Radiotechniczny e-mail: janusz.sitek@itr.org.pl Poznań,
Bardziej szczegółowoBiznes Mixer w ramach Forum Inicjowania Rozwoju 2014
Biznes Mixer w ramach Forum Inicjowania Rozwoju 2014 Oferta rozwiązań naukowych dla biznesu i innych partnerów InnoDoktorant, VI edycja Magdalena Śliwińska prof. dr hab. inż. Waldemar Wardencki dr. inż.
Bardziej szczegółowoMonitorowanie i Diagnostyka w Systemach Sterowania na studiach II stopnia specjalności: Systemy Sterowania i Podejmowania Decyzji
Monitorowanie i Diagnostyka w Systemach Sterowania na studiach II stopnia specjalności: Systemy Sterowania i Podejmowania Decyzji Analiza składników podstawowych - wprowadzenie (Principal Components Analysis
Bardziej szczegółowoPlan kierunku. język wykładowy przedmiotu. dydaktycznych. rodzaj zajęć. kształcenie na odległość. wykład /
grupa zajęć obligatoryjnych Plan kierunku 1 I 1 Szkolenie BHP 2 I 1 u kształcenie na odległość zaliczenie 4 0 4 I 1 Podstawy chemii - laboratorium laboratoria 75 5 6 I 1 Fizyka - laboratoria laboratoria
Bardziej szczegółowoKARTA CHARAKTERYSTYKI
Strona: 1 Data opracowania: 22.03.2010 Aktualizacja: 20.01.2014 Nr weryfikacji: 2 Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa 1.1. Identyfikator produktu Nazwa produktu:
Bardziej szczegółowoInstrukcja postępowania krok po kroku podczas korzystania z programu
Instrukcja postępowania krok po kroku podczas korzystania z programu Program opracowano w CIOP-PIB na bazie COSHH Essentials, tj. Podstawy kontroli substancji niebezpiecznych dla zdrowia, przygotowanego
Bardziej szczegółowoJAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE
JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE 1 Granica wykrywalności i granica oznaczalności Dr inż. Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12
Bardziej szczegółowoSiła ekobiznesu. Spis treści: E K O L O G I A I B I Z N E S W J E D N Y M M I E J S C U. Siła ekobiznesu nr 7/2014
Nrr 7/2014(lipiec) Siła ekobiznesu E K O L O G I A I B I Z N E S W J E D N Y M M I E J S C U Numer 7/ 2014 Spis treści: Enviromental Technology and Business Konferencja USA VI/2014 2 1 Nr 7/ 2014 (lipiec
Bardziej szczegółowoEnergetyka węglowa a zdrowie. Paulina Miśkiewicz Michał Krzyżanowski
Energetyka węglowa a zdrowie World Health Organization - WHO Światowa Organizacja Zdrowia jest wyspecjalizowaną agendą ONZ powołaną do rozwiązywania problemów międzynarodowych w zakresie zdrowia publicznego.
Bardziej szczegółowoJAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE
JAK WYZNACZA SIĘ PARAMETRY WALIDACYJNE 1 Dokładność i poprawność Dr hab. inż. Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 GDAŃSK e-mail:
Bardziej szczegółowoWykład 3. Zielona chemia (część 2)
Wykład 3 Zielona chemia (część 2) Glicerol jako zielony rozpuszczalnik Nietoksyczny, tani, łatwo dostępny, odnawialny, wysoka temp. wrzenia (nie jest klasyfikowany jako LZO/VOC), polarny, może być stosowany
Bardziej szczegółowoKARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEGO PREPARATU Wazelina
Strona 1 z 5 Wersja 1.03 Data sporządzenia karty: 26.04.2005 Data aktualizacji: 21.03.2006 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI/PREPARATU I PRODUCENTA, DYSTRYBUTORA NAZWA HANDLOWA ZASTOSOWANIE PRODUKTU PRODUCENT
Bardziej szczegółowoStacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka
Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka IOŚ PIB Raport U Thanta potoczna nazwa dokumentu Rady Ekonomiczno-Społecznej Organizacji Narodów Zjednoczonych pt. The problems of human environment
Bardziej szczegółowoPerspektywy i kierunki rozwoju technologii nawierzchni drogowych w aspekcie ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju
Perspektywy i kierunki technologii nawierzchni drogowych w aspekcie ochrony środowiska i zrównoważonego Prof. dr hab. inż. Piotr Radziszewski ZAKŁAD TECHNOLOGII MATERIAŁÓW I NAWIERZCHNI DROGOWYCH POLITECHNIKA
Bardziej szczegółowoZakładane efekty kształcenia dla kierunku
Zakładane efekty dla kierunku Jednostka prowadząca kierunek studiów Nazwa kierunku studiów Specjalności Obszar Profil Poziom Forma Tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta Dziedziny nauki i dyscypliny
Bardziej szczegółowoZintegrowana analiza cyklu życia
Zintegrowana analiza cyklu życia w mostownictwie Tomasz SIWOWSKI Zakład Dróg i Mostów Politechnika Rzeszowska Filozofia zrównoważonego rozwoju efektywność ekonomiczna - zysk dla zbiorowości, uwzględniający
Bardziej szczegółowoData wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Opis przedmiotu
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Technologie bezodpadowe Zarządzanie produkcją i usługami Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
Bardziej szczegółowoExposure assessment of mercury emissions
Monitoring and Analityka Zanieczyszczen Srodowiska Substance Flow of Mercury in Europe Prof. dr hab. inz. Jozef PACYNA M.Sc. Kyrre SUNDSETH Perform a litterature review on natural and anthropogenic emission
Bardziej szczegółowoWspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi
Konferencja Wspomaganie zarządzania zbiornikami zaporowymi Uniwersytet Śląski w Katowicach 12 lutego 2014 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu
Bardziej szczegółowoREACH. System. Co producent oraz importer zrobić powinien przed wejściem w życie systemu REACH
System REACH Co producent oraz importer zrobić powinien przed wejściem w życie systemu REACH Dokument opracowany przez: Departament Przemysłu Ministerstwo Gospodarki www.mgip.gov.pl/przedsiebiorcy/reach
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla studiów podyplomowych*
poszerzenie wiedzy i umiejętności pracownikom uniwersyteckim oraz innych jednostek naukowych Wskazanie związku programu studiów podyplomowych z misją i strategią Wydziału: Wskazanie, czy w procesie określania
Bardziej szczegółowoKRYTERIA WYBORU W PLANOWANIU I REALIZACJI ANALIZ CHEMICZNYCH
KRYTERIA WYBORU W PLANOWANIU I REALIZACJI ANALIZ CHEMICZNYCH ANALTYKA OBEJMUJE WIELE ASPEKTÓW BADANIA MATERII. PRAWIDŁOWO POSTAWIONE ZADANIE ANALITYCZNE WSKAZUJE ZAKRES POŻĄDANEJ INFORMACJI, KTÓREJ SŁUŻY
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 5 1. łuidentyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu biodegradowalny poliester b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM c. Typ chemiczny
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY IMPLEMENTACJI W POLSCE KONCEPCJI ZERO WASTE
PERSPEKTYWY IMPLEMENTACJI W POLSCE KONCEPCJI ZERO WASTE Przygotowała: Marta Wiśniewska Politechnika Warszawska Wydział Instalacji Budowlanych, Hydrotechniki i Inżynierii Środowiska Katedra Ochrony i Kształtowania
Bardziej szczegółowoZielone procesy w produkcji farmaceutycznej. Grażyna Kaczyńska Poznań 2013.04.10
Zielone procesy w produkcji farmaceutycznej Grażyna Kaczyńska Poznań 2013.04.10 Kim jesteśmy? Grupa Polpharma to międzynarodową grupa farmaceutyczna aktywnie działającą na rynkach Europy Środkowo-Wschodniej,
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY ODNIESIENIA - kryteria wyboru i zasady stosowania
1 MATERIAŁY ODNIESIENIA - kryteria wyboru i zasady stosowania Dr inż. Piotr KONIECZKA Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska ul. G. Narutowicza 11/12 80-952 GDAŃSK e-mail: kaczor@chem.gda.pl
Bardziej szczegółowoprof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik ZIELONA CHEMIA, TECHNOLOGIA I INŻYNIERIA CHEMICZNA - NOWE OPAKOWANIA DLA STARYCH TREŚCI
prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik ZIELONA CHEMIA, TECHNOLOGIA I INŻYNIERIA CHEMICZNA - NOWE OPAKOWANIA DLA STARYCH TREŚCI Wykład współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu
Bardziej szczegółowo1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI/MIESZANINY I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA
KARTA CHARAKTERYSTYKI strona. 1 / 5 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI/MIESZANINY I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA 1.1 Identyfikator produktu 1.1.1 Handlowa wyrobu 1.1.2 Kod wyrobu PELAPT08 1.2 Istotne zidentyfikowane
Bardziej szczegółowoKatarzyna Kitajewska Główny Inspektorat Sanitarny
Katarzyna Kitajewska Główny Inspektorat Sanitarny Sposób postępowania w przypadku stwierdzenia, że w protokołach pomiarów środowiska pracy przeprowadzonych przez laboratorium akredytowane występują błędy;
Bardziej szczegółowoŚrodki zarządzania środowiskowego w świetle EMAS na wybranych przykładach wykorzystanie systemu zamówień publicznych
Środki zarządzania środowiskowego w świetle EMAS na wybranych przykładach wykorzystanie systemu zamówień publicznych Maciej Krzyczkowski Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Generalna Dyrekcja Ochrony
Bardziej szczegółowoKoszty cyklu życia kryteria oceny. Zmiany w Ustawie Prawo Zamówień Publicznych
Koszty cyklu życia kryteria oceny. Zmiany w Ustawie Prawo Zamówień Publicznych Radca prawny Marta Kittel Warszawa, 1 czerwca 2016 r. Agenda Definicja cyklu życia Cykl życia drogi Cykl życia betonu/cementu
Bardziej szczegółowo