Numer IV/2013. Grudzień ISSN

Transkrypt

1 Numer IV/2013 Grudzień ISSN CZ

2 VOTUM SEPRARTUM KWARTALINK STUDENCKIEGO KOŁA NAUKOWEGO PRAWA KARNEGO STOPKA REDAKCYJNA WYDAWCA Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ul. Gagarina 11, Toruń REDAKCJA Kwartalnik Votum Separatum Studenckiego Koła Naukowego Prawa Karnego WPiA UMK ul. Bojarskiego Toruń sknpk.torun1@gmail.com Redaktor Naczelny: mgr Izabela Kosierb, izabela.kosierb@wp.pl Edytor: Justyna Hoppe ZARZĄD STUDENCKIEGO KOŁA NAUKOWEGO PRAWA KARNEGO Opiekun Naukowy i Merytoryczny: dr hab. Jerzy Lachowski, prof. UMK Opiekun Naukowy: mgr Izabela Kosierb Prezes Zarządu: Mateusz Wiśniewski Vice Prezes Zarządu: Paweł Wiśniewski Skarbnik: Joanna Wawrzyniak-Zaczyńska Szanowni Czytelnicy, w dniu 27. września 2013 r. uchwalona została ustawa o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, która istotnie znowelizuje obowiązującą obecnie procedurę karną. Większość jej przepisów wejdzie w życie dopiero z dniem 1. lipca 2015 r. Wyjątkiem w tym zakresie są m.in. przepisy nowelizujące Kodeks wykroczeń oraz przepis uchylający art. 178a 2 k.k., które weszły w życie już z dniem 9. listopada br. W związku z powyższym, na gruncie obowiązujących przepisów prawnych bezwypadkowe prowadzenie pojazdu innego niż mechaniczny w stanie nietrzeźwości stanowi wykroczenie, zaś granica tzw. czynów przepołowionych określona została na poziomie ¼ minimalnego wynagrodzenia (co aktualnie stanowi 400 zł). Mając na uwadze, istotność wprowadzonych zmian, będą one szczegółowo omawiane na łamach kolejnych numerów VS. W niniejszym numerze - bliżej o zmianach dokonanych w Kodeksie wykroczeń. Zachęcam również do zapoznania się z nowymi stałymi rubrykami- Aktualnościami, Z wokandy, Aplikacje czy rubryce poświęconej współpracy w sprawach karnych w ramach UE oraz artykułami poruszającymi problemy z zakresu szeroko pojętego prawa karnego. Na czas zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia - w imieniu całej redakcji oraz członków Studenckiego Koła Naukowego Prawa Karnego, życzę wszystkim Czytelnikom tego co najlepsze, rodzinnej atmosfery, pogody ducha i prawdziwej, świątecznej radości, zaś w Nowym Roku 2014 samych sukcesów nie tylko w życiu zawodowym, ale także w prywatnym. Odwagi w spełnianiu marzeń!! redaktor naczelny mgr Izabela Kosierb

3 SPIS TREŚCI GRUDZIEŃ NR IV/2013 Wywiad z dr Januszem Bojarskim pracownikiem Katedry Prawa Karnego i Polityki Kryminalnej 1 Daria Jezierska Aktualności 4 Weronika Pellowska Z wokandy 6 Agata Kleczkowska Studia- i co dalej? Prawnik nie tylko w sądzie 9 Magdalena Andrzejewska Kilka uwag o Aplikacja ogólna i sędziowska 14 Agata Kwiatkowska Zawładnięcie statkiem wodnym-kilka słów o piractwie 18 Daria Jezierska Zarys rozwoju współpracy w sprawach karnych w Europie 21 Alicja Bielawska Więzień "N" - Kim jest skazany niebezpieczny? Czyli słów kilka o więźniu niebezpiecznym w kontekście regulacji polskiej oraz standardów europejskich 27 Karolina Zwara Zakaz zakrywania twarzy w świetle Konstytucji RP 33 Mateusz Wiśniewski Odpowiedzialność karna za naruszenie prawa do znaku towaroweg 37 Joanna Wawrzyniak-Zaczyńska Powództwo adhezyjne czy wniosek o naprawienie szkody? Dochodzenie roszczeń cywilnoprawnych w procesie karnym 43 Kamil Wielewicki Mediacja w sprawach karnych 48 Paweł Wiśniewski

4 Wywiad z dr Januszem Bojarskim pracownikiem Katedry Prawa Karnego i Polityki Kryminalnej Votum Separatum: Dlaczego wybrał Pan zawód nauczyciela akademickiego? Dr Janusz Bojarski: Po okresie studiów, miałem możliwość zostać na Uniwersytecie i pracować razem z prof. Marianem Filarem. Perspektywa ta zaważyła na mojej przyszłej pracy i następnych latach, czego absolutnie nie żałuję. VS: Co takiego wyróżnia prawo karne gospodarcze, że z tą właśnie dziedziną związał Pan swoją karierę i zainteresowania? JB: Kiedy zaczynałem swoją karierę i przygodę z prawem karnym, dziedzina ta stanowiła novum, dlatego swoją pracę skupiłem właśnie na tym obszarze. Mój artykuł w Przeglądzie Ustawodawstwa Gospodarczego dotyczący wykorzystania informacji w obrocie papierami wartościowymi był jednym z pierwszych artykułów karnistycznych dotyczących tego tematu. Ponadto prawo karne gospodarcze jest materią interdyscyplinarną samo przeczytanie treści przepisu niewiele da, trzeba zapoznać się z pewnymi realiami i metodami badawczymi. VS: Jakie zajmuje Pan stanowisko dotyczące afery Amber Gold? Jak ocenia Pan poziom wiedzy prokuratorów w tej sprawie? JB: Wydaje mi się, że sprawa została nadmiernie nagłośniona przez dziennikarzy. Sprawa została nawet opisana w Financial Times. Artykuł dotyczył z jednej strony wykorzystywania przez Amber Gold pewnych luk w prawie, a z drugiej strony zaakcentowano podjęte kroki przez Komisję Nadzoru Finansowego, czym narażono się na sprzeczność. Afery typu Amber Gold nie są tylko polską specjalnością, przypomnijmy sobie str. 1

5 chociażby sprawę Bernarda Madoffa. Prokuratorzy często nie mają odpowiedniego przygotowania ani zaplecza do prowadzenia takiego typu spraw muszą zajmować się wszystkim. VS: Prowadzi Pan zajęcia z prawa porównawczego w języku angielskim. Jak ocenia Pan znajomość tego języka obcego wśród studentów UMK i studentów objętych programem ERASMUS? JB: W ramach Comparative Law Course prowadzę zajęcia Polish Economic Criminal Law. Znajomość języka angielskiego wśród studentów naszego rodzimego wydziału jest bardzo dobra. Jeśli zaś chodzi o studentów z programu ERASMUS to sytuacja wygląda różnie. Z reguły to polscy studenci lepiej znają i operują językiem obcym. VS: Czy prowadzi Pan zajęcia w British Law School? JB: Nie, jestem Local Program Manager. Zajęcia prowadzone są przez Brytyjczyków związanych z Uniwersytetem w Cambridge. Pierwszy taki kurs został przeprowadzony w 1995 r. Początkowo kurs był finansowany przez rząd brytyjskich z funduszy akcesyjnych państw Europy Środkowej i Wschodniej do Unii Europejskiej. Nazywał się wtedy Kurs Prawa Angielskiego i UE, a dyplom wydawany był z Uniwersytetu z Cambridge. Od 2008 r., po przejęciu kursu przez organizację non profit, studenci są zmuszeni sami sfinansować sobie ten kurs. Program i struktura nie uległy zmianie, jednakże kończąc kurs nie dostaje się dyplomu z Uniwersytetu w Cambridge. Obecnie kurs prowadzony jest w Polsce, Czechach, Słowacji, Bułgarii i Węgrzech. Zajęcia trwają dwa lata, ale czas ten jest od siebie niezależny. Kurs wymaga dużej pracy ze strony studenta spotkania odbywają się raz na miesiąc, prowadzący kurs przygotowują odpowiednie materiały, pytania, ćwiczenia, do czego trzeba się rzetelnie przygotować. Kurs niesie wiele korzyści przede wszystkim obycie się z językiem angielskim prawniczym w praktyce, nowe doświadczenie i kontakty oraz możliwość odbycia praktyk w firmach oraz kancelariach międzynarodowych. VS: Czy kurs w ramach British Law School cieszy się dużą popularnością? JB: Niestety nie taką jak na to zasługuje. Kurs jest, moim zdaniem, bardzo atrakcyjny i winien cieszyć o wiele większą aprobatą. Być może przeszkodzą jest koszt kursu, który wynosi ok. 475 euro za rok. VS: Posiada Pan jakieś hobby? JB: Od niedawna kibicuję drużynie hokejowej Los Angeles Kings. Niestety nie mam możliwości być na meczu, ale na szczęście transmisję oraz wyniki i komentarze można śledzić na Twitterze. Dodatkowo mam tę miłą perspektywę, że jestem od graczy i kibiców Los Angeles Kings jeden dzień do przodu. Między Polską a Los Angeles jest aż 9 godzin różnicy w czasie. Dlatego kiedy ja wychodzę po meczu do pracy, na zajęcia, str. 2

6 wyobrażam sobie, że gracze dopiero będą relaksować się po odbytym meczu. Poza tym jestem kibicem holenderskiej piłki nożnej, a szczególnie gorąco, i to od zawsze, kibicuję Ajaxowi Amsterdam. VS: Jak Pan wspomina okres studiów? JB: Studiowałem w latach 80. Były to ciężkie czasy, dlatego okres studiów wspominam różnie. Jednak są pewne momenty, które na zawsze pozostaną w mojej pamięci, jak chociażby fakultet z prof. Gajdus, na którym piliśmy prawdziwą włoską kawę, kiedy pani profesor wróciła z konferencji z Padwy. Inną pamiętną sytuacją było spotkanie seminarzystów w domu prof. Filara, wymuszone przez specjalistę od naprawienia pralki lub lodówki, już dokładnie nie pamiętam, który wyznaczył taki termin wizyty w mieszkaniu profesora, który kolidował z terminem seminarium. A wtedy taki specjalista był panem i władca i trzeba było się do niego dostosować. Ówcześni studenci, w porównaniu z dzisiejszymi, mieli bardziej zażyły kontakt ze swoimi mistrzami. VS: A jaki był Pana najbardziej ulubiony przedmiot w czasie studiów? JB: Z pewnością moimi ulubionymi były przedmioty karnistyczne. Bardzo ceniłem również zajęcia z obrotu gospodarczego prowadzone przez prof. Kwaśniewskiego oraz filozofię wykładaną przez prof. Wiśniewskiego. VS: Czym się różnią studenci obecni od tych z Pana czasów? JB: Ciężko mi odpowiedzieć na to pytanie, gdyż obecnie jestem po tej drugiej stronie barykady. Z pewnością inaczej studiowało się za moich czasów. Obecnie studenci mają z jednej strony więcej możliwości, ale z drugiej również więcej obowiązków poza uczelnią. Większość studentów pracuje oraz studiuje dwa kierunki, co kiedyś było trudne do wyobrażenia. Jednakże, uważam, że za moich czasów, studenci bardziej i efektowniej interesowali się swoim kierunkiem studiów. VS: Jakie ma Pan plany na czas świąt? JB: Święta spędzam w sposób tradycyjny, z najbliższą rodziną, nigdzie nie wyjeżdżam. Z pewnością będę ubierał choinkę. wywiad przeprowadziła Daria Jezierska str. 3

7 Weronika Pellowska, studentka III roku prawa UMK Aktualności 1. Z dniem 9. listopada 2013 r. weszły w życie niektóre przepisy ustawy z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Wśród nich znalazły się wszystkie przepisy zmieniające Kodeks wykroczeń. Można je podzielić na 3 grupy: przepisy dotyczące prowadzenia pojazdów po użyciu alkoholu, w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem podobnie działającego środka (art. 87 k.w.), przepisy regulujące wykroczenia przeciwko mieniu (rozdział XVI k.w.), inne (art. 45 k.w. i art. 47 k.w.) artykuł 87 k.w. otrzymał brzmienie: 1. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych. 1a. Tej samej karze podlega, kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu inny pojazd niż określony w 1., 2. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu inny pojazd niż określony w 1, podlega karze aresztu do 14 dni albo karze grzywny. 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w 1 orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów., 4. W razie popełnienia wykroczenia określonego w 1a lub 2 można orzec zakaz prowadzenia pojazdów innych niż określone w 1. Nowelizacja polega na przeniesieniu z Kodeksu karnego do Kodeksu wykroczeń (depenalizacja częściowa) czynu zabronionego, jakim jest prowadzenie w stanie nietrzeźwości pojazdu innego niż mechaniczny oraz co za tym idzie, zmniejszenie grożącej za to kary. Istotne jest również, że za prowadzenie pojazdu innego niż mechaniczny po użyciu alkoholu, w stanie nietrzeźwości lub podobnie działającego środka orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów jest fakultatywne. Jeżeli jednak zostanie on orzeczony to może dotyczyć wyłącznie pojazdów niemechanicznych. W związku ze zmianami art. 87 k.w., z dniem 9 listopada został uchylony art. 178a 2 k.k..!!!! str. 4

8 Zmiana przepisów z rozdziału XVI k.w. sprowadza się do ustalenia górnej granicy wartości mienia, od której popełnienie czynu zabronionego związanego z tym mieniem uznawane będzie już za przestępstwo, a nie za wykroczenie. Do czasu nowelizacji tę górną granicę stanowiło 250 zł (lub w przypadku wyrębu albo kradzieży drzewa 75 zł). Od 9 listopada ustawowa granica pomiędzy przestępstwem a wykroczeniem wynosi 1/4 minimalnego wynagrodzenia. W związku z podniesieniem wartości mienia będącego przedmiotem wykroczenia zmianie uległy następujące artykuły k.w.: -119 (kradzież lub przywłaszczenie rzeczy ruchomej) (wyrąb, kradzież drzewa z lasu) (paserstwo) (niszczenie cudzej rzeczy) Ustawa nowelizująca uzupełniła również rozdział VI k.w. (wyjaśnienie wyrażeń ustawowych) o pojęcie minimalnego wynagrodzenia. Jak stanowi art minimalnym wynagrodzeniem jest wynagrodzenie za pracę ustalane na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Ostatnią zmianą w Kodeksie wykroczeń jest art. 45 k.w. dotyczący przedawnienia karalności i przedawnienia wykonywania kary. Ustawodawca dodał 2a w brzmieniu: W wypadku wszczęcia postępowania mediacyjnego czasu jego trwania nie wlicza się do okresu przedawnienia. Powyższa zmiana spowodowana została wprowadzeniem na grunt postępowania w sprawach o wykroczenia instytucji mediacji. str. 5

9 Agata Kleczkowska, studentka V roku prawa UMK Z wokandy 1. Postanowienie SN z dnia r., sygn. akt I KZP 17/13 Skład SN: SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący), SSN Krzysztof Cesarz, SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) TEZA: Czynności operacyjno-rozpoznawcze zastrzeżone dla upoważnionych organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów, w rozumieniu art. 45 w zw. z art. 7 ustawy o usługach detektywistycznych (dalej: u.u.d.), to takie czynności operacyjno-rozpoznawcze, które zostały wprost wymienione przez ustawodawcę w ustawach i dla których określił on przesłanki warunkujące ich podjęcie przez te organy i instytucje. Pytanie skierowane do SN: Czy zainstalowanie w pojeździe osoby będącej przedmiotem zlecenia detektywistycznego urządzenia GPS związanego z obserwacją osoby jest czynnością dopuszczalną w myśl art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 12, poz. 110), czy też jest czynnością operacyjnorozpoznawczą przewidzianą w art. 7 wymienionej ustawy zastrzeżoną dla innych upoważnionych organów? Uzasadnienie: SN zestawił z jednej strony regulacje odnoszące się do zawodu detektywa, z drugiej - znaczenie prawne obserwacji za pomocą urządzenia GPS. Na wstępie Sąd zauważył, że art. 2 ust. 1 u.u.d. zawiera szeroki zakres przedmiotowy informacji, które mogą być pozyskiwane przez detektywa. Ponadto, katalog ten ma charakter przykładowy ( w szczególności ). Mimo braku ograniczenia przedmiotowego informacji, jakie może pozyskać detektyw, ustawa ogranicza jednak sposób ich zdobywania art. 2 ust. 1, art. 7 i art. 45 u.u.d. Omawiając z kolei znaczenie prawne instalacji lokalizatora GPS, SN powołał się na wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 2 września 2010 r. w sprawie Uzun przeciwko Niemcom, w którym Trybunał orzekł, iż obserwacja przy pomocy GPS może prowadzić do naruszenia życia prywatnego, a co za tym idzie art. 8 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W art. 45 u.u.d. pojawia się ograniczenie w sposobie pozyskiwania informacji przez detektywa, jeśli str. 6

10 chodzi o czynności ustawowo zastrzeżone dla organów i instytucji państwowych, które w art. 7 u.u.d. są rozumiane jako środki techniczne oraz metody i czynności operacyjno-rozpoznawcze, zastrzeżone dla upoważnionych organów na mocy odrębnych przepisów. Żaden akt prawny nie zawiera definicji czynności operacyjno-rozpoznawczych, a nawet jeśli posługuje się tym pojęciem, jak to ma miejsce np. w przypadku ustawy o Policji, to i tak żaden przepis nie zastrzega tych czynności tylko dla służb państwowych. Żeby więc określić czym są czynności zastrzeżone dla odpowiednich organów, należy odwołać się do art. 7 Konstytucji, zgodnie z którym organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. W związku z tym owe czynności należy rozumieć jako dopuszczenie przez ustawodawcę (przy spełnieniu określonych przesłanek) stosowania przez odpowiednie organy środków, metod i czynności, które w braku takiego upoważnienia stanowiłyby zachowania nielegalne, a wręcz przestępne (s. 15 uzasadnienia). Stąd SN wyprowadził tezę, iż czynności operacyjno-rozpoznawcze zastrzeżone dla upoważnionych organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów, w rozumieniu art. 45 w zw. z art. 7 u.u.d., to takie czynności operacyjno-rozpoznawcze, które zostały wprost wymienione przez ustawodawcę w ustawach i dla których określił on przesłanki warunkujące ich podjęcie przez te organy i instytucje. W odniesieniu do rozpatrywanej sprawy, czynność posłużenia się lokalizatorem GPS musi być oceniana z punktu widzenia art. 19 ust. 6 pkt 3 ustawy o Policji zastrzegającego stosowanie środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie dla Policji, przy spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 19 cyt. ustawy umożliwiających podjęcie tego rodzaju działań (s uzasadnienia). 2. Postanowienie SN z dnia r., sygn. akt I KZP 11/13 Skład SN: SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący, sprawozdawca), SSN Krzysztof Cesarz, SSN Andrzej Ryński Teza: Na zaistnienie znamienia uporczywego niepłacenia podatku w terminie, będącego warunkiem odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe z art k.k.s., może wskazywać zarówno cykliczność zachowań podatnika, polegająca na umyślnym niestosowaniu się do wymogu terminowego płacenia podatku, jak i jednorazowe, ale długotrwałe zaniechanie przez niego uregulowania podatku płaconego jednorazowo, mające miejsce już po terminie płatności tego podatku, a więc gdy ma on uregulować go już jako zaległość podatkową, jeżeli zachowanie to wskazuje, że zamiarem podatnika w momencie upływu terminu płatności podatku było uporczywe jego niepłacenie, a więc odsunięcie uregulowania tego podatku na dłuższy okres. str. 7

11 Pytanie skierowane do SN: Czy znamiona uporczywego niewpłacania podatku w terminie (art k.k.s.) może wypełniać jednorazowe zaniechanie zapłaty podatku w terminie, czy też uporczywość sprawcy przejawiać się może wyłącznie w powtarzających się, cyklicznych zachowaniach, polegających na zaniechaniu zapłaty podatku? Uzasadnienie: SN w pierwszej kolejności powołał się na wykładnię językową słowa uporczywy, wskazując, że uporczywość oznacza zarówno stan «utrzymujący się długo», «ciągle trwający», jak i stan «powracający», «powtarzający się» (s. 8 uzasadnienia). Również na gruncie powszechnego prawa karnego uporczywość jest różnie rozumiana, biorąc pod uwagę zarówno powtarzalność, jak i czas zachowania, w odniesieniu do takich przestępstw jak uporczywe uchylanie się od płacenia alimentów, uporczywe naruszenie prawa pracownika, odmowa wykonania obowiązku wynikającego ze służby zastępczej lub polecenia służbowego czy uporczywe niewykonywanie obowiązku służbowego przez żołnierza służby innej niż zasadnicza. SN zwrócił ponadto uwagę na specyfikę przestępstwa uregulowanego w art k.k.s., gdzie karalnym jest nie samo niewpłacenie podatku w terminie, lecz wyłącznie uporczywe jego niewpłacenie w terminie wskazanym w ustawie (s. 13 uzasadnienia). Podatki mogą być regulowane na wiele sposób, zarówno periodycznie, jak i jednorazowo. W takim razie, skoro penalizowane jest jedynie uporczywe niepłacenie podatku w terminie, to samo nieuregulowanie podatku w przewidzianym przez ustawę podatkową terminie, niewątpliwie nie daje jeszcze podstaw do ścigania podatnika, jako sprawcy wykroczenia skarbowego (s. 14 uzasadnienia). Nie ma więc znaczenia, że nieuiszczony podatek stał się zaległością; uwagę należy zwrócić na zachowanie podatnika i ocenić go z punktu widzenia uporczywości, tj. czy podatnik nie miał zamiaru zapłacenia podatku w terminie przewidzianym w prawie i chciał odsunąć jego uregulowanie na dalszy, bliżej nieokreślony czas. Podatnik bowiem mógł dopuścić się po prostu zwłoki w zapłaceniu podatku, bez zamiaru uporczywego zachowania (także gdy opóźnienie w zapłacie podatku nie było jednorazowe). O uporczywości zachowania podatnika może z kolei świadczyć jego zachowanie się już po uchybieniu terminowi płatności podatku, np. gdy podatnik, mimo złożenia deklaracji podatkowej i wykazania w niej należnego do zapłaty podatku, nie podejmuje, i to w długim okresie czasu, jakichkolwiek działań w celu uregulowania owego podatku, choć termin jego płatności już minął (s. 16 uzasadnienia). Niemniej jednak, nawet brak reakcji podatnika w takiej sytuacji nie musi oznaczać uporczywości, bowiem jego zachowanie może być wynikiem czynników niezależnych od niego, np. zdarzeń losowych. Decydujące będą więc okoliczności fatyczne konkretnej sprawy. str. 8

12 Magdalena Andrzejewska, studentka III roku prawa UMK Studia i co dalej? Prawnik nie tylko w sądzie. Aplikacja to najchętniej wybierana droga kariery przez absolwentów prawa. Młodzi juryści nie spoczywają na laurach i po obronie pracy dyplomowej kontynuują naukę. Zwykle w centrum ich uwagi znajdują się aplikacje związane z wymiarem sprawiedliwości: ogólna (sądowa, prokuratorska), adwokacka, notarialna, radcowska, komornicza i kuratorska. Są to zawody zaufania publicznego, dlatego od kandydatów wymaga się nie tylko pozytywnego zdania egzaminów, ale też spełnienia ściśle określonych wymogów formalnych. Nie powinien dziwić wymóg posiadania obywatelstwa polskiego, pełni praw publicznych czy nieskazitelnego charakteru. Kandydaci muszą przedstawić też zaświadczenie o niekaralności. Aplikacje te cieszą się dużym zainteresowaniem szczególnie wśród entuzjastów prawa procesowego. Bez znajomości procedur trudno jest mówić o wykonywaniu zawodu prawnika, a tym bardziej o pracy w jednostkach wymiaru sprawiedliwości. Z uwagi na zakres materiału obowiązujący na egzaminach wstępnych, aplikacje to dobry wybór nie tylko dla osób, które lubią prawo procesowe, ale też dla takich, które nie mają problemów z prawem karnym materialnym, cywilnym czy administracyjnym. Kandydaci muszą wykazać się wiedzą o podstawowych zagadnieniach uregulowanych w szeregu innych ustaw, takich jak, np. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 1. Również osoby interesujące się coraz bardziej rozwijającymi się, ale mimo to wciąż niszowymi dziedzinami prawa (takimi jak prawo energetyczne, prawo własności intelektualnej, prawo medyczne bądź farmaceutyczne czy prawo zamówień publicznych), mogą się okazać w przyszłości niezastąpionymi specjalistami danej branży 2. Wśród zalet warto też wymienić: stabilną pracę w służbie państwowej (sędziowie, prokuratorzy, referendarze, kuratorzy i komornicy sądowi), posiadanie immunitetów (adwokaci, radcy prawni, sędziowie, prokuratorzy), a po zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze (tzw. lex Gosiewski) oraz w kontekście nowelizacji Kodeksu postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw także pewną elastyczność niektórych z tych zawodów. Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze osoby które Odmiennie M. Kocur, str. 9

13 zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały zawód radcy prawnego albo notariusza nie muszą odbywać aplikacji adwokackiej ani składać egzaminu adwokackiego, aby wykonywać zawód adwokata. Wyjątek stanowią osoby, które po złożeniu wskazanych w w/w przepisie egzaminów nie wykazują się odpowiednią praktyką w zawodzie prawniczym. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przyznanie takim osobom prawa wykonywania zawodu adwokata narusza art. 17 ust. 1 Konstytucji RP 3. Jednakże nawet po uwzględnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego okazuje się, że wystarczy odbyć jedną aplikację i pozytywnie zdać egzamin końcowy, aby móc wykonywać dwa zawody, np. notariusza i adwokata. Ustawa z dnia 27 września 2013r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw nadaje nowe brzmienie art. 82 KPK Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury lub ustawy o radcach prawnych.. Zmiana art. 82 KPK implikuje nie tylko techniczną zmianę art. 94 ustawy - Prawo o adwokaturze oraz art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, ale także znaczną zmianę praktyczną, bowiem dotychczas rolę obrońcy mógł pełnić jedynie adwokat. Przewidywany czas wejścia w życie art. 82 KPK to 1 lipca 2015r. Biorąc powyższe pod uwagę, aplikacje związane z wymiarem sprawiedliwości bezsprzecznie mają wiele zalet. Jednak należy pamiętać również o ograniczeniach, które te zawody te ze sobą niosą. Przede wszystkim trzeba mieć świadomość, że ilość adwokatów, radców prawnych i notariuszy reguluje rynek. Nie liczy się tylko wiedza i doświadczenie tych osób, ale ich umiejętność utrzymania się na rynku, zdolność do autopromocji, zaradność. Osoby mające polityczne aspiracje nie powinny wybierać aplikacji ogólnej. Ograniczeniem zawodów prokuratora i sędziego jest konstytucyjny zakaz wynikający z art. 103 ust. 2 Konstytucji RP (przepis ten na mocy art. 108 Konstytucji RP stosuje się odpowiednio do senatorów). Sędziowie i prokuratorzy nie mogą sprawować mandatu posła ani senatora. Zakaz ten obowiązuje nawet po przejściu w stan spoczynku 4. Czynnikiem, który ostatecznie może zniechęcić do przystępowania do egzaminów wstępnych na aplikacje jest statystyka. Według danych zamieszczonych na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości w ostatnich latach średnia liczba kandydatów na aplikacje prawnicze wynosiła około osób, z czego pozytywny wynik uzyskuje około połowa. W 2012r. do egzaminu wstępnego na aplikacje adwokacką, radcowską i notarialną przystąpiło osób, jest to prawie 60% ogółu studentów, którzy w 2012r. ukończyli studia. Wynik pozytywny uzyskało osób (50,43%). Najczęściej absolwenci wybierają aplikacje radcowską bądź adwokacką (zdawalność w 2012r. wynosiła odpowiednio: 50,5% i 54,8%). Najtrudniej dostać się na aplikację notarialną, co odzwierciedlają wyniki zdawalności z 2012r. (27,4%) i 2011r. (15,4%!). Najmniej kandydatów i najwyższa zdawalność jest na aplikacji komorniczej. Tu od 2009r. wyniki nie spadają poniżej 80% 5. Nie każdy student prawa pała sympatią do prawa karnego, cywilnego, administracyjnego czy też do 3 Zob. wyrok TK z dn. 19 kwietnia 2006r., sygn. akt K 6/06 (Dz. U. z 2006 r. Nr 75, poz. 529) 4 Zob. postanowienie SN z dn. 9 listopada 2011r., sygn. akt III SW 168/ str. 10

14 poszczególnych procedur. Nie każdy chce pracować w wymiarze sprawiedliwości co wtedy? Wszystko zależy od zainteresowań danej osoby. Istnieje szereg aplikacji do odbycia, których nie jest niezbędne (choć jest pożądane!) wykształcenie prawnicze. Do aplikacji nieprawniczych należą: dyplomatyczno-konsularna, ekspercka, rzecznikowska, legislacyjna i sejmowa. Osoby interesujące się prawem międzynarodowym, historią i kulturą innych państw, znające języki obce oraz orientujące się w aktualnych problemach politycznych czy gospodarczych na świecie, mogą spróbować swoich sił startując w konkursie na aplikację dyplomatyczno-konsularną. Aplikacja ta jest regulowana przez ustawę z dnia 27 lipca 2001r. o służbie zagranicznej (dalej: u.s.z.) oraz rozporządzenia Ministra Spraw Zagranicznych. Do konkursu mogą przystąpić osoby, które: posiadają obywatelstwo polskie, znają co najmniej dwa języki obce (posiadają stosowne dyplomy lub certyfikaty), mają tytuł magistra (lub równorzędny) oraz wykazują się odpowiednim stanem zdrowia psychicznego i fizycznego (art. 39 ust. 1 u.s.z.). Konkurs organizuje i przeprowadza dyrektor generalny służby zagranicznej, który ogłoszenie o konkursie umieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP). Zgodnie z 5 rozporządzenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 15 lipca 2002r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania konkursu na aplikację dyplomatycznokonsularną, konkurs składa się z dwóch części: pisemnej i ustnej oraz badania predyspozycji do służby zagranicznej. Część pisemna obejmuje test sprawdzający wiedzę ogólną oraz pracę opisową. Test składa się z 60 pytań i trwa 60 minut. Za każdą prawidłową odpowiedź kandydat otrzymuje 1 punkt. Test obejmuje zagadnienia dotyczące: 1) historii Polski i historii powszechnej, 2) aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej w Polsce, 3) aktualnych problemów politycznych, gospodarczych i społecznych na świecie, 4) głównych kierunków polskiej polityki zagranicznej, w tym zagranicznej polityki gospodarczej, 5) wybranych zagadnień z prawa międzynarodowego i prawa konstytucyjnego. Praca opisowa trwa 120 minut. Kandydat może za nią otrzymać maksymalnie 40punktów. Osoby, które uzyskały co najmniej 60% punktów z każdej części egzaminu pisemnego, mogą przystąpić do części ustnej. Część ta, to rozmowa komisji z kandydatem. Obejmuje zakres zagadnień z części pisemnej, a także ma na celu sprawdzenie ogólnych predyspozycji kandydata, takich jak umiejętność prowadzenia dyskusji, wyrażania myśli w sposób precyzyjny i logiczny, trafność doboru argumentów, znajomość słownictwa przydatnego w służbie zagranicznej, elegancję zachowania się i prezencję. Ostatnim etapem konkursu jest test psychologiczny. Trwa do 120 minut. Sprawdzana jest tu m.in. odporność na stres, komunikatywność oraz umiejętność pracy w zmieniających się warunkach. Po odbyciu aplikacji dyplomata zostaje oddelegowany do placówki konsularnej lub ambasady. Aplikacja ekspercka jest regulowana głównie przez ustawę z dnia 30 czerwca 2000r. Prawo własności przemysłowej (dalej: Pr.w.p.). Ekspert to urzędnik pracujący w Urzędzie Patentowym. Rejestruje patenty i wzory użytkowe. Aplikacja ta jest organizowane przez Prezesa Urzędu Patentowego, który informacje o niej str. 11

15 umieszcza w siedzibie Urzędu Patentowego oraz publikuje w Wiadomościach Urzędu Patentowego (art. 267 ust. 1 Pr.w.p.). Zgodnie z art. 267 ust. 2 kandydaci oprócz wykształcenia wyższego, muszą posiadać obywatelstwo polskie i korzystać z pełni praw publicznych, nie mogą być karani za przestępstwo umyślne, muszą znać co najmniej jeden język obcy, być nieskazitelnego charakteru, ich stan zdrowia i predyspozycje muszą pozwalać na powierzenie im w przyszłości zadań eksperta oraz muszą legitymować się poświadczeniem bezpieczeństwa upoważniającym do dostępu do informacji niejawnych 6. Aplikacja co do zasady trwa 3 lata i może mieć wyłącznie etatowy charakter, tzn. odbywa się w ramach stosunku pracy opartego na umowie o pracę na czas nieokreślony. Egzamin kończący aplikacje może być powtórzony tylko raz i to na warunkach określonych w art. 267 ust. 6 Pr.w.p. Po pozytywnym założeniu egzaminu rozpoczyna się okres asesury, która nie może trwać krócej niż 2 lata (art. 268 ust. Pr.w.p.). Dopiero po otrzymaniu pozytywnej oceny przebiegu asesury nabywa się uprawnia eksperta. Aplikacją zbliżoną do eksperckiej jest aplikacja rzecznikowska. Regulowana jest przez ustawę z dnia 11 kwietnia 2001r. o rzecznikach patentowych (dalej: u.r.p.). Zgodnie z art. 27 u.r.p. aplikacja to ma przygotowywać do samodzielnego wykonywania zawodu rzecznika patentowego. Jest organizowana i prowadzona przez Krajową Radę Rzeczników Patentowych. Trwa 3 lata i jest odpłata, tzn. aplikant pokrywa koszty aplikacji. Aplikacja kończy się egzaminem kwalifikacyjnym, który sprawdza wiedzę aplikanta z zakresu: 1) prawa własności przemysłowej, w tym prawa europejskiego i międzynarodowego; 2) prawa autorskiego; 3) prawa cywilnego, gospodarczego i administracyjnego; 4) postępowania administracyjnego, postępowania sądowoadministracyjnego, postępowania cywilnego, w tym postępowania w sprawach gospodarczych; 5) postępowania międzynarodowego w sprawach własności przemysłowej; 6) metodyki wykonywania zawodu, w szczególności uzyskiwania, utrzymywania, wykonywania oraz dochodzenia praw odnoszących się do przedmiotów własności przemysłowej; 7) zasad wykonywania zawodu rzecznika patentowego i zasad etyki rzecznika patentowego. Egzamin składa się z części pisemnej i ustnej. Część pisemna polega na opracowaniu dokumentacji zgłoszenia wynalazku do ochrony oraz sporządzeniu pisma procesowego w postępowaniu administracyjnym, sądowoadministracyjnym lub cywilnym oraz opinii w oparciu o przedstawiony stan faktyczny lub rozwiązania kazusu. W części ustnej należy wylosować zestaw pytań i poprawnie na nie odpowiedzieć. Zestaw składa się z 10 pytań. Aplikacja legislacyjna jest uregulowana w ustawie z dnia 21 listopada 2008r. o służbie cywilnej oraz rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 września 2010r. w sprawie aplikacji legislacyjnej. Aplikacja ta jest odpłatna. Prowadzi ją Rządowe Centrum Legislacji. Informacja o naborze jest umieszczana w Biuletynie 6 Poświadczenia takie są wydawane na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1228). str. 12

16 Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Rządowego Centrum Legislacji. Zajęcia obejmuje część teoretyczną: wykłady i konwersatoria (trwające 10 miesięcy) oraz część praktyczną (12 miesięcy). Aplikacja legislacyjna kończy się egzaminem złożonym z części pisemnej i ustnej. Podczas egzaminu pisemnego aplikanci mogą posługiwać się tekstami aktów prawnych, zbiorami orzeczeń i komentarzami. Część ustna odbywa się przed komisją egzaminacyjną w obecności patrona i obejmuje sprawdzenie wiedzy aplikanta z zakresu zagadnień omawianych na wykładach i konwersatoriach. Komisja egzaminacyjna ocenia łącznie obie części egzaminu. Egzamin kończy się oceną od stopnia celującego po niedostateczny. Dla osób, które interesują się prawem konstytucyjnym i unijnym, orientujących się w orzecznictwie sądów powszechnych i Trybunału Konstytucyjnego oraz chcących pracować w Sejmie (choć niekoniecznie w charakterze posłów) ciekawym sposobem na karierę zawodową może być aplikacja sejmowa. Nabór na tę aplikację ogłasza Kancelaria Sejmu. Aplikacja trwa rok, a kandydatem może być osoba, która spełnią następujące wymogi: posiada obywatelstwo polskie i wykształcenie wyższe (prawo, administracja, nauki polityczne, historia), zna język angielski na bardzo dobrym poziomie (na niektóre stanowiska wymagana jest też bardzo dobra znajomość języka francuskiego lub niemieckiego) oraz interesuje się prawem konstytucyjnym i procesem legislacyjnym lub zagadnieniami z zakresu Unii Europejskiej. Po odbyciu aplikacji i zdaniu egzaminu końcowego aplikanci automatycznie zostają przyjęci na stałe do pracy w Kancelarii Sejmu. Aby osiągnąć sukces, należy wytyczyć sobie cel i konsekwentnie do niego dążyć. Wybór odpowiedniej aplikacji to pierwszy krok w tym kierunku. Przed podjęciem ostatecznej decyzji konieczne jest dokonanie wnikliwej analizy własnego charakteru, umiejętności i predyspozycji do wykonywania konkretnego zawodu. Nie bez znaczenia są aktualne uwarunkowania rynku pracy, możliwość podjęcia pracy poza miejscem zamieszkania. Każda z aplikacji może być interesująca i stwarzać duże możliwości rozwoju, a w przyszłości - satysfakcji z wykonywanej pracy, jeżeli w odpowiednim czasie podejmiemy przemyślane decyzje. Dobra decyzja to suma zdolności, zainteresowań, indywidualnych predyspozycji i oczekiwań każdego z nas. str. 13

17 Agata Kwiatkowska, studentka II roku prawa UMK Kilka uwag o Aplikacja ogólna i sędziowska Aplikacja ogólna i sędziowska budzi zainteresowanie wśród wielu absolwentów prawa, którzy marzą o wykonywaniu w przyszłości zawodu sędziego. Większość z nich kuszą uprawnienia i przywileje sędziowskie. Jednak, aby wykonywać ten zawód trzeba spełniać określone wymogi. Zgodnie z artykułem 61 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, aby zostać sędzią sądu rejonowego trzeba posiadać obywatelstwo polskie, korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich, być nieskazitelnego charakteru, ukończyć wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskać tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej, być zdolnym, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, ukończyć 29 lat, złożyć egzamin sędziowski lub prokuratorski, ukończyć aplikację sędziowską w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury lub pracować w charakterze asesora prokuratorskiego co najmniej przez trzy lata przed wystąpieniem o powołanie na stanowisko sędziego. Można zatem w różny sposób dojść do urzędu sędziego- jednym ze sposobów jest odbycie aplikacji sędziowskiej prowadzonej przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury. Co to jest w ogóle aplikacja? Jest to praktyka absolwenta studiów prawniczych, która ma na celu przygotować go do wykonywania poszczególnych zawodów prawniczych. Kończy ją egzamin państwowy. Zaś poprzedza zdanie odpowiedniego państwowego egzaminu wstępnego. Aby ukończyć aplikację, trzeba przejść pewną drogę, a mianowicie cykl szkoleniowy, który składa się z zajęć teoretycznych (najczęściej raz w tygodniu) oraz zajęć praktycznych w sądach, prokuraturach, urzędach lub kancelariach prawnych. Po ukończeniu aplikacji można podejść do egzaminu zawodowego, składającego się z części pisemnej i ustnej. Uprawnienia zawodowe nabywa się po pozytywnym złożeniu egzaminu. W ostatnim czasie weszły w życie przepisy wprowadzające istotne zmiany do modelu obecnych aplikacji prawniczych. Między innymi, na mocy ustawy z dnia 23 stycznia 2009 oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 kwietnia 2009, utworzono Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury w Krakowie, w której odbywają się zajęcia dla aplikantów sądowych i prokuratorskich. Rozporządzeniem z dnia 16 kwietnia 2009 Minister Sprawiedliwości nadał jej statut oraz określił siedziby i symbol. Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury utworzona na mocy ustawy z dnia 23 stycznia 2009 roku) posiada osobowość prawną. Nadzór nad Krajową Szkołą sprawuje Minister Sprawiedliwości. Zgodnie z artykułem 2 ustawy do podstawowych zadań Krajowej Szkoły należą : str. 14

18 1) prowadzenie aplikacji: ogólnej, sędziowskiej i prokuratorskiej, których celem jest uzyskanie przez aplikantów niezbędnej wiedzy i praktycznego przygotowania do zajmowania stanowiska sędziego, prokuratora, asesora prokuratury, asystenta sędziego, asystenta prokuratora i referendarza sądowego; 2) szkolenie i doskonalenie zawodowe sędziów, prokuratorów, asesorów sądowych i asesorów prokuratury, w celu uzupełnienia ich specjalistycznej wiedzy i umiejętności zawodowych; 3) szkolenie i doskonalenie zawodowe referendarzy sądowych, asystentów sędziów, asystentów prokuratorów, kuratorów sądowych oraz urzędników sądów i prokuratury, podnoszące ich kwalifikacje zawodowe; 4) prowadzenie analiz i badań służących ustaleniu kompetencji i kwalifikacji przypisanych do stanowisk pracy w sądach i prokuraturze, celem ich wykorzystania w działalności szkoleniowej. Pierwszy nabór do KRSiP został przeprowadzony w lipcu i sierpniu Egzamin konkursowy składał się wówczas z dwóch części: testu oraz pracy pisemnej. Od 30 września 2009 roku siedziba szkoły znajduje się w Krakowie, przejściowo mieściła się w Warszawie. W Lublinie mieści się natomiast Ośrodek Szkolenia Ustawicznego i Współpracy Międzynarodowej. Zgodnie z artykułem 17 ustawy o KRSiP nabór na aplikację ogólną odbywa się w drodze konkursu składającego się z 2 etapów: 1) testu sprawdzającego wiedzę z poszczególnych dziedzin prawa; 2) pracy pisemnej sprawdzającej umiejętność stosowania argumentacji prawniczej, zasad wykładni oraz kwalifikowania stanów faktycznych. Warunkiem dopuszczenia do drugiego etapu konkursu, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, jest uzyskanie z testu minimum punktów określonego przez Ministra Sprawiedliwości. Testy i zadania w ramach pracy pisemnej opracowywane są przez specjalnie do tego powołany zespół konkursowy. Po przeprowadzeniu konkursu komisja konkursowa przedstawia Dyrektorowi Krajowej Szkoły listę kwalifikacyjną kandydatów na aplikantów aplikacji ogólnej, zwaną dalej listą kwalifikacyjną, zawierającą imiona i nazwiska kandydatów z podaniem liczby punktów uzyskanych przez każdego kandydata i liczby porządkowej wskazującej jego miejsce na tej liście wraz z dokumentacją oraz ogłasza listę kwalifikacyjną w Biuletynie Informacji Publicznej. Przed przystąpieniem do konkursu uiszcza się opłatę ( w kwocie 800 zł). Decyzję w sprawie przyjęcia na aplikację ogólną wydaje Dyrektor Krajowej Szkoły na podstawie wyników z konkursu. Aplikantem aplikacji ogólnej może zostać osoba: 1) która posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich; 2) która posiada nieposzlakowaną opinię; 3) która nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe; 4) przeciwko której nie jest prowadzone postępowanie karne o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe; str. 15

19 5) która ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 22) Przed objęciem obowiązków aplikant aplikacji ogólnej składa ślubowanie wobec Dyrektora Krajowej Szkoły. Aplikacja ogólna trwa 12 miesięcy i rozpoczyna się nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ogłoszenia listy. Dyrektor wyznacza aplikantowi patrona koordynatora, który służy aplikantowi pomocą merytoryczną oraz nadzoruje prawidłowy przebieg jego praktyk. Warunkiem ukończenia aplikacji ogólnej jest uzyskanie pozytywnych ocen ze wszystkich sprawdzianów i praktyk objętych programem aplikacji. Osoba, która ukończyła aplikację ogólną oraz spełnia kryteria określone w art. 22 pkt 1-4 może, w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej listy klasyfikacyjnej aplikantów, złożyć do Dyrektora Krajowej Szkoły wniosek o kontynuowanie szkolenia na aplikacji sędziowskiej lub prokuratorskiej. Kandydaci na aplikację sędziowską przedstawiają dodatkowo zaświadczenie o zdolności do pełnienia obowiązków sędziego. Decyzję w sprawie przyjęcia na aplikację sędziowską wydaje Dyrektor Krajowej Szkoły. Przed objęciem obowiązków aplikant aplikacji sędziowskiej składa ponownie ślubowanie wobec Dyrektora Krajowej Szkoły. Aplikacja sędziowska trwa 54 miesiące i rozpoczyna się nie później niż w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia listy.w ramach aplikacji sędziowskiej aplikanci odbywają w okresie 30 miesięcy zajęcia w Krajowej Szkole i praktyki zgodnie z programem aplikacji oraz w okresie kolejnych 24 miesięcy staż na stanowiskach: asystenta sędziego, a następnie referendarza sądowego, zgodnie z programem aplikacji. W okresie stażu aplikant aplikacji sędziowskiej zostaje zatrudniony na stanowisku asystenta sędziego na podstawie umowy o pracę na czas określony, a następnie na stanowisku referendarza sądowego na czas nieokreślony. W trzydziestym miesiącu aplikacji sędziowskiej aplikanci przystępują do egzaminu sędziowskiego. Warunkiem przystąpienia do egzaminu sędziowskiego jest uzyskanie pozytywnych ocen ze wszystkich sprawdzianów i praktyk, objętych programem aplikacji. Egzamin sędziowski składa się z części pisemnej i ustnej. W terminie 30 dni od uzyskania pozytywnego wyniku z egzaminu Dyrektor Szkoły kieruje go do odbycia stażu. Różnice pomiędzy aplikacją sądową a nową aplikacją sędziowską Po reformie systemu w 2009 r. zasadnicze założenia, na których oparta jest aplikacja nie uległy zmianie. Pod nadzorem patrona praktyki aplikanci uczestniczą w praktykach i szkoleniach, które odbywają się przemiennie. Utrzymano egzamin sędziowski. W poprzednim systemie prezes sądu apelacyjnego przeprowadzał i organizował aplikację, ponieważ sąd apelacyjny był odpowiedzialny za nabór, szkolenie i egzamin końcowy. Aplikant miał status pracownika sądu rejonowego lub odbywał tzw. aplikację pozaetatową. W szkoleniu brało udział znacznie więcej aplikantów niż obecnie, z tego powodu nie mieli gwarancji zatrudnienia. Obecnie za aplikację odpowiedzialna jest jedna, specjalnie do tego powołana instytucja państwowa. W obecnym systemie potencjalny pracodawca nie zajmuje się szkoleniem kandydata. Aplikacja sędziowska prowadzona jest według jednolitego programu szkolenia. Program określa, poza str. 16

20 tematyką zajęć i liczbą godzin, metody szkoleniowe. Zgodnie z programem wykład stał się wyjątkiem. Dominują ćwiczenia, czy symulacje rozpraw. Wykładowcy którzy prowadzą zajęcia jednocześnie tymi samymi metodami muszą opracować wspólny konspekt z zajęć. Jednolitego stosowania szczegółowego programu pilnują sami aplikanci. Umiejętności stosowania prawa przez aplikantów weryfikowane są co miesiąc podczas pisemnego sprawdzianu wiedzy, który zamyka każdy cykl składający się z zajęć w Krakowie i praktyk powiązanych z tematyką zajęć. Sprawdzian polega na opracowaniu decyzji procesowej, np. wyroku z uzasadnieniem, na podstawie autentycznych akt sądowych. Zakodowane prace są poprawiane przez kilkuosobową komisję. str. 17

21 Daria Jezierska, studentka IV rok prawa UMK Zawładnięcie statkiem wodnym kilka słów o piractwie. Pirat. Piractwo. Proste słowa, a ileż mogą wywołać emocji. Z czym te terminy się łączą? Niejednemu z rozbójnictwem, innym z Johnnym Deppem, który brawurowo wcielił się w postać kapitana Jacka Sparrowa w filmie Piraci z Karaibów, a pozostałym z Wyspą skarbów pióra Roberta Louisa Stevensona. Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego PWN piractwo to rabunek i inne akty przemocy dokonywane na pełnym morzu przez prywatne statki. W Słowniku wyróżnia się także piractwo powietrzne, drogowe oraz na rynku kaset wideo 7. Jednakże od 18 września 2013r. słowo piractwo zyskało jakby na znaczeniu. Przyczyniła się do tego akcja międzynarodowej organizacji ekologicznej Greenpeace zorganizowana właśnie w tym dniu na Morzu Barentsa, w wyniku której zatrzymanych zostało 30 ekologów z 19 krajów, w tym Polak Tomasz Dziemiańczuk. Działacze Greenpeace'u z pokładu statku Arctic Sunrise (pływającego pod holenderską banderą) prowadzili protest przeciwko wydobyciu ropy naftowej w Arktyce. Następnie wspięli się na należącą do koncernu Gazprom platformę naftową i przywiązali się do niej linami. Interweniowała straż przybrzeżna Federalnej Służby Bezpieczeństwa (FSB), która zatrzymała statek i odholowała go do Murmańska. Sąd rejonowy w Murmańsku nakazał aresztowanie na dwa miesiące wszystkich członków załogi Arctic Sunrise, albowiem początkowo Komitet Śledczy postawił zatrzymanym ekologom zarzut piractwa, za co groziło im od 10 do 15 lat pozbawienia wolności w kolonii karnej 8. Sprawa ta zbulwersowała opinię publiczną w Polsce jak i w Europie Zachodniej oraz spowodowała dyskusję na temat uwolnienia aktywistów oraz działań na rzecz ekologii. W związku z powyższym, należy sobie zadać pytanie: czy na gruncie prawa polskiego ekolodzy również zostaliby potraktowani jak piraci? Czy prawo polskie definiuje piractwo, a jeśli tak to jaka kara za nie grozi? 7 Słownik języka polskiego, Warszawa 2003, s Greenpeaceu,wid, ,wiadomosc.html str. 18

22 Kodeks karny z 1997r. wprowadził przestępstwo bezprawnego zawładnięcia statkiem wodnym lub powietrznym (art. 166), umieszczania na takim statku urządzeń lub substancji zagrażających bezpieczeństwu osób lub mienia (art. 167) oraz rozbójnictwa morskiego (art. 170) 9. W doktrynie mianem piractwa w komunikacji wodnej lub powietrznej określa się czyn stypizowany w art. 166 k.k., zgodnie z którym karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 lat podlega ten, kto stosując podstęp albo gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu, przejmuje kontrolę nad statkiem wodnym lub powietrznym ( 1). Jeśli natomiast sprawca, działając w sposób określony powyżej sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 ( 2). Zaostrzenie odpowiedzialności zachodzi także, gdy następstwem czynu określonego w 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób ( 3). Wówczas sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności 10. Przywołany artykuł penalizuje zachowanie, polegające na przejęciu kontroli nad statkiem wodnym lub powietrznym. W 1 przewidziano typ podstawowy przestępstwa. W 2 i 3 ustanowiono zaś typy kwalifikowane ze względu na skutek. W pierwszym przypadku jest nim sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia wielu osób, w drugim zaś śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu. Karalność czynu z art. 166 k.k. wynika z zobowiązań międzynarodowych Polski, m.in. Konwencji rzymskiej z 10 marca 1988r. w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej; Europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu, sporządzonej w Strasburgu 27 stycznia 1977r., Konwencji Rady Europy o zapobieganiu terroryzmowi, sporządzonej w Warszawie 16 maja 2005r. 11 Przedmiotem ochrony art. 166 k.k. jest zdrowie i nietykalność cielesna oraz władztwo uprawnionego podmiotu nad statkiem wodnym lub powietrznym ( 1). Ponadto, dobrem chronionym w 2 jest bezpieczeństwo dla życia lub zdrowia wielu osób, natomiast w 3 życie i zdrowie. Jeżeli chodzi o stronę przedmiotową, to przedmiotem zamachu jest verba legis statek wodny. Statkiem wodnym jest urządzenie przeznaczone do poruszania się po, pod i nad powierzchnią wody np. okręt, łódź podwodna, wodolot. Za statek wodny uważa się także platformę umieszczoną na szelfie kontynentalnym (art kk) 12. Statkiem morskim jest każde urządzenie pływające przeznaczone lub używane do żeglugi morskiej 13. Karalność przestępstwa z art. 166 k.k. uzależniona jest od miejsca znajdowania się statku, który musi przebywać na morzu pełnym. Sprawca uzyskuje kontrolę nad statkiem wskutek zastosowania: podstępu (wprowadzenia kogoś w błąd lub wykorzystania czyjegoś błędnego przekonania) bądź gwałtu na osobie (użycia siły fizycznej o takiej intensywności, która może doprowadzić do obezwładnienia ofiary i wyeliminowania jej oporu) bądź groźby bezpośredniego użycia takiego gwałtu (groźby nie tylko słownej, ale 9 Andrzej Marek, Prawo karne, Warszawa 2009, s Dz.U nr 88 poz Red. Tadeusz Bojarski, Kodeks karny. Komentarz., Warszawa 2013, s Ryszard A. Stefański, Prawo karne materialne. Część szczególna., Warszawa 2009, s Dz.U Nr 138 poz str. 19