PUCCINI ...,,,,,,,. OPERA KRAKOWSKA f"""""'

Transkrypt

1 PUCCINI OPERA KRAKOWSKA...,,,,,,,.... 7f"""""'

2 Giam Puini MA DAMA BUTTERFLY Premiera / Premiere 25 września / September 2009 Opera Krakwska Premiera prezentwana w ramah prgramu twarzysząeg Kngreswi Kultury Plskiej. Th is premiere perfrmane is presented as part f the prgram me ampanying the Plis h Cultu re Cngress. Opera Krakwska instytuja kultury Wjewództwa Małplskieg Krakw Opera a ultural institutin f the Malplska Regin

3 Giam Puini MADAMA BUTTERFLY tragedia japńska w trzeh aktah AJapanese Tragedy in Three Ats librett Luigi lllia i/ and Giuseppe Giasa wedłu g sztuki Davida Belas i pwiadania Jhna L. Lnga after David Belas's play and Jhn L. Lng's nvel OBSADA/ CAST Madama Butterfly ( Ci-Ci-San) Ewa Biegas Aleksandra Chaińska Maria Mitrsz Suzuki Ci-Ci-San's Servant Agnieszka Cząstka jej służąa / Bżena Zawiślak-Dlny 3 OJ -i -i rn ;:tj -n r -< ryginalna wersja językwa / In the riginal ltalian prapremiera / Wrld Premiere Medilan, Teatr alla Sala, 17 li 1904, (Bresia, 28 V1904) prapremiera plska/ Plish Prem iere Teatr Wi elki, Warszawa / Warsaw, 3 Xll 1908 reżyseria, sengrafia / Diretr and Set Designer Waldemar Zawdziński kierwnitw muzyzne / Musi Diretr Tmasz Tkarzyk kstiumy / Cstume Designer Maria Balerek hregrafia, ruh senizny / Chregrapher and Stage Mvement Designer Janina Niesbska reżyseria światła/ Lighting Designer Mirsław Pznański przygtwanie hóru / Chir Master Marek Kluza I..t I f ' t T f Kate Pinkertn żna Pinkertna / Pinkertn's W ife Agnieszka Cząstka Mnika Krybalska Pinkertn pruznik marynarki Stanów Zjednznyh / U.S. Navy Lieu ten ant Vasyl Grkhlskyi Tmasz Kuk Arnld Rutkwski Pavl Tlsty Sharpless knsul USA w Nagasaki/ U.5. Cnsu l in Mariusz Gdlewski Leszek Skrla Krzysztf Witkwski G r pśrednik małżeństw / Mathmaker lmeri Kawsadze Paweł Wunder Yamadri książę japński / japanese Prine Mihał Kutnik Krzysztf Witkwski agasak1

4 Bnz wuj Ci-Ci -San / i -Ci-San's Unle Przemysław Firek Bgdan Kurwski Vldymyr Pankiv Yakuside Tmasz Wnuk Jerzy Wójik Kmisarz esarski / Imperial Cmmissiner Przemysław Bałka Marin Herman Andrzej Wartalski Urzędnik rejestraji / Registrar Marin Herman Ludmir Rgalewski Matka Ci-Ci-San / Ci-Ci-San's Mther Anna Gajdzik-Krzyżanwska Aleksandra Stnika Citka / Aunt Kamila Mędrek-Żurek Małgrzata Sznajder-Dziehiwska Kuzynka / Cusin Marta Pliszt Janna Rakzy Syn Ci-Ci-San / Ci-Ci-San's Sn * * * Orkiestra, Chór i Balet Opery Krakwskiej The Krakw Opera Orhestra, Chir and Ballet dyrygent / Cndutr Tmasz Tkarzyk

5 WSPÓŁPRACA REALIZATORSKA / PRODUCTION ASS ISTANTS asystent reżysera/ Diretr's Assistant Magdalena Wąswska asystent kierwnika muzyzneg/ Musi Diretr's Assistant Paweł Szzepański asystent sengrafa/ Set Designer's Assistant Katarzyna Zbłwska asystent kstiumgrafa/ Cstume Designer's Assistant Bżena Pędziwiatr asystent hregrafa/ Chregrapher's Assistant Vitr Krpusenk inspijeni/ Stage Managers Hanna Pdkanwiz-Zaryka, Agnieszka Sztenel suflerzy/ Prmpters Krystyna Behunek, Drta Sawka Tmasz Cyz Pani Mtyl Prawdpdbnie nie skłamię piszą, że Madama Butterfly Giam Puinieg jest jedną z najbardziej rzpznawalnyh i najzęśiej wystawianyh per na świeie. Skąd ta ppularnść, zahwyt, przyiąganie? Pierwsza jest muzyka. Cud nad udy (pdzas pray Puini studiwał nagrania i zapisy pieśni japńskih, udstępnine przez żnę japńskieg ambasadra w Rzymie - ale wszystk p t, by zdbyty materiał pddać twórzemu przetrawieniu). Chćby miłsny dialg Ci-Ci-San i Pinkertna z I aktu. Czysta ekstaza, muzyzny pis miłsneg zbliżenia - na ddatek w frmie suity! Ale już za hwilę ten muzyzny tanie przehdzi w lament. Butterfly zeka na ukhaneg, jakby przyklejna d szyby, w której nie przegląda się świat, tylk jej samtna twarz. Od uderzeń instrumentów drży sere, nieziemskie zmiany meldii hwytają za gardł. Wreszie krzyzy Wróił! Wróił! Wróił! "... Jej iał jest rzdarte na drbinki, któryh ni już nie sklei. Ptrząśnij tą gałęzią wiśni/ i bsyp mnie kwiatami" - śpiew a pdzas zekiwania. I dalej: Dałam ziemi mje łzy / a na daje mi swje kwiaty". Ale kwiat zstał zgnieiny i płyną z nieg zerwne łzy. Jeśli he się zatrzymać mtyla, trzeba g przebić szpilką i pwiesić za szybą.,ja ię shwytałem/ Drżysz w mim uśisku " - śpiewa Pinkertn w hwili muzyzneg uniesienia. W perze d zawsze mężzyzna najpierw kha (pżąda) kbietę, by p niedługim zasie ją zstawić (przesta ć khać). Taki świat. Fabuła pery ma kilka źródeł. W 1887 rku ukazała się autbigrafizna pwieść Pierre'a Ltieg Madame Chrysantheme (w styzniu 1893 rku w Paryżu dbyła się premiera pery Andre Messagera pd tym samym tytułem). W 1898 rku Jhn Luther Lng napisał pwiadanie Madame Butterfly, parte na faktah z żyia O-Ch-San z Nagasaki, nazywanej tak d rdweg emblematu w kształie mtyla. 7 > > > OJ -ł -ł m ; "Tl r -<

6 W 1900 rku pwstała jeszze sztuka Madam Butterfly Amerykanina Davida Belas - prawa d niej starał się właśnie wydawa Puinieg, Giuli Rirdi. Premiera pery (17 luteg 1904 rku, La Sala, librett: Luigi lllia i Giuseppe Giasa) była kmpletnym fiaskiem. Wyknująa główną partię Rsina Strhi wspminała, że w pierwszym akie zuła z parteru wrgie milzenie. Nagle z galerii jakiś głs przerywa je krzykiem: «Cyganeria! Cyganeria!». Rzpętane inne głsy wtórują mu... Część widzów, dla reakji, klaskuje... Układam dziek d snu. Gdy wyhdzę, pwiew wiatru wzdyma mje kimn. Publiznść szaleje z uiehy". Nikt z występująyh nie wyszedł przed kurtynę, nawet p klaski d przyjaiół. Dziś nie wybrażamy sbie ży ia bez Butterfly. B jak? Puini przeież tak udwnie pwiada miłśi, pświęeniu, wiernśi, także zderzeniu kultur. Przeież Pinkertn jest pruznikiem wjsk amerykańskih stajnująyh w Japnii, Ci-Ci-San - gejszą utrzymująą lizną rdzinę p tym, jak jej jie ppełnił seppuku. Takie małżeństwa były w tamtym zasie w Japnii zęste; fierwie różnyh naji pślubiali miejswe kbiety, by w mmenie pwrtu d jzyzny pieniędzmi zadśćuzynić ałej sprawie. Kstium gejszy, Geisha's Cstume prjekt/ designed by Maria Balerek 9 s:: Ol -I -I m ;i:i..,., r -< Ci-Ci-San nie pjawia się na senie d pierwszej hwili. Ale kiedy już ją sptykamy, jest radsna i szzęśliwa : ma wyjść za mąż, jeszze dzień wześniej dla ukhaneg przyjęła hrześijaństw. Była gejszą. Czyli kim? Gejsze nigdy nie były prstytutkami. T artystki (gei znazy sztuka, sha t złwiek). Znają tradyyjne sztuki, herbaianą eremnię, ptrafią grać na instrumentah, tańzyć, śpiewać, układać kwiaty. Ta gejsza jest szzególna. Jej imię znaza kwiat. Kwiat symblizuje przemijanie, kbietę (miłść kbiety). W naszej kulturze hryzantema jest kwiatem żałbnym, w Japnii - kwiatem szzęśia, przed wiekami ludzie Wshdu sprządzali z susznyh hryzantem śrdek wadbójzy. Jej imię znaza też mtyla. Mtyl symblizuje duszę zmarłej sby, pdbnie jak kwiat. Butterfly alb hrysantheme jest skazana na miłść i śmierć. Jakby martwa d pzątku. Jest jeszze inny kntekst teg dzieła: prywatne żyie kmpzytra. 3 styznia 1904 rku, p dwudziestu latah pżyia, Puini zawarł ślub kśielny z Elwirą Geminiani (miał z nią syna Tnia). Ale kmpzytr d pzątku miewał lizne, krótktrwałe rmanse. W płwie 1902 rku związał się z mieszkanką Turynu; hiał z nią zstać na stałe, przerwał nawet praę nad Butterfly. W maju na s tęp-

7 neg rku Rirdi napisał list: Czyż jest mżliwe, aby złwiek taki jak Puini... stał się bezwlną i śmieszną marinetką w rękah kbiety. Czyż psplita hęć użyia miała w nim przeważyć nad gdnśią złwieka i artysty.? I zyż złwiek ten nie pjmuje, jak lbrzymia dległść dzieli miłść d psplitej namiętnśi, która niszzy wrażliwść mralną i siłę fizyzną?". P kilku miesiąah sprawa zstała wyiszna, prawdpdbnie dzięki pewnej sumie pieniędzy. Niedług ptem Puini pznał Sybil Seligman, żnę wpływweg finansisty, z którą d kńa żyia pzstawał w dść zażyłyh stsunkah Uej syn Vinent publikwał w 1938 rku krespndenję bjga zatytułwaną Puini amng Friends). Był jeszze jeden skandal: w 1908 rku żna Puinieg skarżyła g rmans ze służąą. Wszystk t dziwne, banalne, jak z mydlanej pery. Ale muzyka rzgrzesza ten banał, t żyiwe ni. Muzyka pełna uzuia i sentymentu, pełna żaru i rzkszy. Nadrzędną knwenją Puinieg - pisał Bhdan Piej - jest bliski twórm tyh zasów realizm w przedstawianiu świata na senie, przez włskih kmpzytrów zwany weryzmem (d ver, prawda)". Ale weryzm Puinieg t dkryie w rzezywistśi elementu petykieg" - jak pisał krytyk Bunarsi. Realizm Puinieg t realizm magizny. A jeg werystyzne pery t baśnie, któryh mżemy słuhać przez tysią ny i więej. Tmasz Cyz Madame Butterfly lt's n exaggeratin t say that Madama Butterfly by Giam Puini is ne f the mst well-knwn and perfrmed peras in the wrld. But what is it that makes it s ppular, appealing and attrative? First mes the musi; a wn der f wnders (when wrking n it, Puini studied rerdings and sres fjapanese sngs, supplied by the wife fthejapanese Ambassadr in R me, all with a view t using the materia! reatively). Just listen t the lve dialgue between Ci-Ci-San and Pinkertn in At I: pure estasy, a musial desriptin f a lve at - in the frm f a suite at that! But just a mment later this musial dane turns int a lament. Butterfly is waiting fr her belved, as if glued t the windwpane, whih shws her nt the wrld but her wn lnely refletin. The strkes f the instruments make the heart trem ble; the unearthly han ges f meldy bring a lump t the thrat. At last she ries ut "He's ming! He's ming! He's ming!". Her bdy is trn int tiny bits whih nthing an ever glue bak tgether. "Shake that herry tree till every flwer/(... ) flutters dwn," she sings while stili waiting. And further n: "Tears t the earth I have given and it returns me flw'rs." But the flwer has been squashed and red tears are flwing ut fit. lf yu wish t keep a butterfly, yu need t pin it dwn in a glass ase. "See, I have aught yu I I hld yu as yu flutter," sings Pinkertn at a mment f musial exaltatin. In pera, it is always the man wh first lves ( desires) the wman and then leaves (eases t lve) her sn thereafter. That's just the way things are. The stryline has severa! sures. In 1887, Pierre Lti published his autbigraphial nvel Madame Chrysantheme (in January 1893, an pera f the same title by Andre Messager premiered in Paris). In 1898, Jhn Luther Lng wrte the nvella Madame Butterfly based n the life f O-Ch-San frm Nagasaki, named s after her family rest 11 3: OJ -ł -ł m ;: "Tl r

8 13 that was shaped like a butterfly. In 1900, anther play, Madame Butterfly, was written by the Amerian David Belas - it was the pyright fr this wrk that Puini's publisher, Giuli Rirdi, made effrts t aquire. The premiere f the pera (17 February 1904, at La Sala, librett by Luigi lllia and Giuseppe Giasa) was a mplete fias. Rsina Strhi, wh sang the leading part, later reminised that she uld sense a hstile silene frm the parterre during the first at. "Suddenly, a vie frm the gallery breaks it, shuting: 'Bhemia! Bhemia!' lnstigated, ther vies j in it. In respnse, sme f the audiene applaud. I lay the baby dwn t sleep. When I walk ut, a breeze billws my kimn. The audiene are beside themselves with amusement". Nne f the ast arne ut after the urtain fell, nt even t reeive applause frm their friends. Tday we an't imagine life withut Butterfly. Hw uld we ever? After all, Puini s wnderfully tells a tale f lve sarifie fidelity and f a lash f u'ltures: Pinkertn is a lieutnat in the meria army statined in Japan and Ci-Ci-San is a geisha supprting numerus members f her family after her father has mmitted seppuku. Suh marriages were quite a mmn urrene injapan at the time; mmissined ffiers in different natins' armies wuld marry lal wmen and then remedy the whle affair with mney when the time arne t return t their hmeland. Ci-Ci-San des nt appear n stage when the shw pens. When we finally meet her, she is heerful and happy: she is abut t get married. She has als aepted Christianity fr the sake f her husband. She is a geisha. What des this mean exatly? Geisha have never been urtesans. They are artists (gei is japanese fr art, sha means "persn"). They are shled in traditinal arts, trained in the tea eremny; they an play instruments, dane, sing and arrange flwers. Th is geisha is speial. Her name is that f a flwer. A flwer symblises transiene, wman (a wman's lve). In ur ulture, the hrysanthemum is a flwer f murning; in Japan it represents happiness. Sme enturies ag, peple in the East used dried hrysanthemums t make an insetiide. Her name als means a butterfly. A butterfly and a flwer are bth symbls f a departed persn's sul. Butterfly r Chrysantheme is dmed t lve and die. Dead frm the start, as it were. There is anther ntext here, the mpser's private life. On 3 January 1904, after twenty years f living tgether, Puini married Elvira Geminiani (with whm he had a sn, Tni) in a hurh eremny. But frm the start f their relatinship the mpser had numerus, shrt-lived affairs. In mid-1902, he beame lse with a wman frm Trin, wh he wanted t stay with fr gd, and he even halted his wrk n Butterfly. In May the fllwing year, Rirdi wrte in a letter: "Is it pssible fr a man like Puini. t beme a helpless and ridiulus puppet in the hands f a wman.? Culd a mmn desire fr enjyment get the better f the dignity f a man and an artist.? And des this man nt mprehend what a huge gap there is between lve and mmn passin whih destrys ne's mral sensitivity and ne's physial prwess?" After a few mnths the affair was put an end t and hushed up, prbably with a ertain amunt f mney. Sn after, Puini met Sybil Se 1 ligman, the wife f an influential finanier, with whm he remained intimate fr the rest f his life (her sn Vinent published the rrespndene between thse tw in 1938, entitled Puini amng Friends). Hwever, there was t be stili ne mre sandal. In 1908, Puini's wife aused him fhaving an affairwith a maid. All this seems dd, ban al, like smething ut f a sap pera. But his musi, whih is filled with suh emtin, sentiment, passin and delight, abslves him f this banality, f leading suh a barren life. "An verruling nventin with Puini," wrte Bhdan Piej, "is the realism in depitin f the wrld n stage, s lse t the heart f the artists f his time, whih ltalian mpsers alled verism (frm the ltalian ver, meaning 'true, real')." But Puini's verism "is the disvery f a peti element in reality," t use the riti Bunarsi's phrase. Puini's realism is magial realism. And his veristi peras are indeed wndrus tales that we uld listen t fr ne thusand and ne nights, r even lnger, tirelessly. Translated by Jerzy Juruś

9 , Spiewać Ci-Ci-San... T Sing Ci-Ci-San... Giuseppe Verdi twierdził, że śpiewająy głs jest prjekją ludzkieg istnienia w sferze dźwięku, jest przebrażeniem jeg ielesneg bytu w udźwiękwiną duhwść". T przebrażenie ielesneg bytu" dryzy zarówn samyh śpiewaków jak i dtwarzanyh przez nih pstai.jak rdzi się udźwiękwina duhwść" Ci-Ci-San? Z jakimi prblemami zmagały się złwe plskie interpretatrki bhaterki Puinieg? 15 s: s: :i -I -I m ;.,, r -< Giuseppe Verdi be/ieved that «a singing vie is a prjetin f human existene int the sphere f sund, a transubstantiatin f its rpral being in t a spiritualiry endwed with sund.,, This "transubstantiatin f the rpreal being" applies t bth singers and the haraders they play. Hw is Ci-Ci-San 's «spiritualiry endwed with sund" bm? What prb/ems have the /eading Plish interpreters f Puini's herine had t deal with?

10 Jadwiga Rmańska Na senie Opery Krakwskiej krewała Ci-Ci-San w dwóh real izajah Ma dame Butterfly": w 1967 raz w s ławnej insenizaji z 1969 (kier. muz. Rman Makiewiz, reż. Kazimierz Krd, kstiumy Krystyna Zahwatwiz). W tej partii występwała też na wielu senah, m.in. Opery Nardwej w Warszawie, w P:maniu, Wrławiu, Frunze, Ałma- Aie, we Lwwie. Ci-Ci-San t miłść djrzewająa przez dziesięć lat mih przemyśleń i studiów nad najdrbniejszymi szzegółami mn różniąymi się d naszyh eurpejskih przyzwyzajeń. Szukałam autentyzneg ja pńskieg rdzaju ekspresji. Ci-Ci-San t rla głębk psyhlgizna, nsząa piętn dsknałśi kbiety na wskrś subtelnej, prawdziwie ludzkiej i szzerej, której pstać zstała ukazana w rzwju d dziewzęia d tragiznej heriny. Ona dminuje nawet wtedy, gdy nie ma jej na senie. Muzyznie jest nieskńzenie piękna, finezyjna, hwilami petyk-liryzna, t znów dramatyzna, a nade wszystk szzera i prawdziwa, głębk pruszająa, bez ppadania w tani meldramatyzm, pdprządkwana prawdzie dramatyznej, prawdzie wyrazu. T najpiękniejsza arhitektura frazwania, t twórzść, która dtyka ludzkiej duszy. W tej rli zawarłam wszystkie swe umiejętnśi wkaln-muzyzne, wszystkie najenniejsze dświadzenia warsztatwe. Ta rla streszzała mje ambije aktrskie. Bliska mjej psyhie, wrażliwśi, wryła mi się w duszę i zstawiła w niej trwały ślad. T Butterfly! Sang Ci-Ci-San in tw different prdutins f Madama Butterfly at the l<rakw Opera Theatre: in 1967, and in the famus 1969 staging (diretr: Kazimierz Krd; nd utr: Rman Makiewiz; stumes: Krystyn a Zahwatwiz). She has als perfrmed the part n a num er f ther stages, inlud1ng the Natinal Opera Huse in Warsaw, in P znan, W rlaw, Frunze, Alma-/\ta, an d Lviv. Ci-Ci-San is a lve f mine that matured ver ten years f my meditatins and studies f the smallest details, whih differ a lt frm what we are austmed t as Eurpeans. I was I king fr a genuinely Japanese type f expressin. Ci-Ci-San is a deeply psyhlgial rle, marked with the perfetin f a wman wh is subtle thrugh and thrugh, truly human and sinere, whse harater is shwn develping frm a girl in t a tragi herine. She is the dminant figure even when absent frm the stage. Musially, she is infinitely beautiful, refined, at times peti and Opera Krakwska I Krakw O pera Theatre, Ft. Zbigniew Łagki. lyrial, at times dramati, but abve all she is true, deeply mving withut rssing the line f heap meldrama; she is subrdinated t the dramati truth, the truth f expressin. This is the mst beautiful arhiteture f phrasing, a piee f reative wrk that tuhes the human sul. I have invested all f my val and musial skills in this rle, all f my mst valuable prfessinal experiene. This part has beme the expressin f my ambitins as an atress. Clse t my mental makeup, my sensitivity, it has arved its way int my sul and left a du rabie mark there. lt's Butterfly! 17 > > > OJ -i -i m ;: "Tl r -<

11 Teresa Zylis-Gara P raz pierwszy śpiewała partię Ci-Ci-San na senie Opery Krakwskiej w 1959 rku ; deb i uwała w tej partii na senah niemiekih w Oberhausen w Krewała Ci-Ci-San w wielu teatrah perwyh m.i n. w Staatsper Wien (1972) i Metrplitan Opera w Nwym jrku (1976). Wiele lat temu na w deskah Teatru im. J. Słwakieg w Krakwie p raz pierwszy zaśpiewałam Butterfly w insenizaji przygtwanej przez Miejski Teatr Muzyzny. T wydarzenie w mim młdym wówzas żyiu zawdwym mam d dziś w pamięi. Widzę siebie ubraną w piękne kimn i zarną jak heban perukę zwieńzną kwiatami, pamiętam bardz jasny- na wzór japński - makijaż twarzy. W zah mam także piękne dekraje seny spwite w bajkwym, żółtawym świetle. Widzę w kńu mih partnerów - Kazimierza Pustelaka jak Pinkertna i Adama Szybwskieg w rli Knsula. Pełnia szzęśia! Nie uświadamiałam sbie, jak pważneg pdjęłam się zadania, hiałam jednześnie, by mój debiut był prawdziwie udany, wzuwałam się bardz w rlę. W sumie przedstawienie t kazał się dla mnie wyjątkw trudne przede wszystkim d strny emjnalnej. Wtedy t usłyszałam słwa dświadzneg i żyzliweg dyrygenta, który pwiedział: artyśie nie wln płakać na senie, ale swją interpretają pwinien pruszyć d głębi publiznść i t jest jeg zadanie." Z klejnymi rlami, w miarę upływu zasu zrzumiałam, jak enną trzymałam wówzas radę. Sang the part fci-ci-san fr the First rne at the Krakw Opera Theatre in 1959; her German debut in this part arne in Oberhausen in She played Cr-Ci -San in a number f pera theatres afterwards, inluding the Wiener Staatsper ( 1972) and the Metrplitan Opera rn New Yrk (1 976). Years ag, n the stage f the Słwaki Theatre in Krakw, I sang Butterfly fr the first time, in a prdutin prepared by the Muniipal Musi Theatre. That event f my early prfessinal life is stil I vivid in my memry. I an see myself dressed in a beautiful kimn and the ebny-blak wig adrned with flwers; I remember the very light makeup, after the Japanese fashin. I stil I have the beautiful stage deratins in my eyes, enshruded in a fairytale yellwish light. And finally, I an see my partners: Kazimierz Pustelak as Pinkertn, and Adam Szybwski as the Cnsul. Abslute bliss! Opera Krakwska I Krakw Opera Theatre, Ft. Arhiwum Opery Krakwskiej. I wasn't fully aware t what a serius task I had undertaken t perfrm; at the same time, I wanted my debut t be really gd; I tried t identify with the rle as muh as pssible. All in all, the perfrmane prved very diffiult fr me, mstly in emtinal terms. ltwas then that I heard the wrds f the experiened, kind ndutr, wh said: "the artist must nt ery n stage, but rather shuld mve deeply the audiene with his interpretatin, and this is his task." With eah new rle, as time went by, I understd better and better hw valuable that advie was. 19 3:: Ol -I -I m ;: "T1 r -<

12 Hanna Rumwska 21 Wystąpiła w premierwym przedstawieniu Madama Butterfly" (reż. Danuta Baduszkwa) na senie Opery Nardwej w Warszawie w 1968 r., śpiewała tę partię także w na senah Pznania, Bydgszzy, Krakwa, Kijwa, Wilna, Dusseldrfu. Śpiewać Ci-Ci-San, nie każdy mże. Mówią śpiewać" mam na myśli nie sa m wyknanie partii wkalnej, ale stwrzenie pstai. Otóż żeby pdłać temu zadaniu trzeba mieć p pierwsze nieskazitelną tehnikę, p drugie, dpwiedni gatunek głsu, najlepiej spran dramatyzny. Stwierdzam t nie dlateg, że sama takim właśnie spranem władałam, ale ze względu na lbrzymią rzpiętść ekspresyjną i dynamizną, w jaką Puini wypsażył partię bhaterki pery. W I akie pznajemy Butterfly kilkunastletnią, zakhaną pierwszą miłśią. Trzeba umieć głsem stwrzyć ten wiśniany prtret, delikatny jak japńska grafika. Ale już w dueie miłsnym dhdzi d głsu determinaja Ci-Ci-San, która narasta aż d tragizneg kńa. Ta dziewzyna jest dumna, silna i bez skazy jak diament. T według mnie najwspanialsza bhaterka Puinieg. Żeby ddać ten narastająy dramat, trzeba właśiwie rzłżyć siły fizyzne i psyhizne. T jest najważniejsze! Trzeba śpiewać rzumnie, żeby się w tym dramaie nie zatraić. Ale jednześnie t nie jest rla dla śpiewazki hłdnej. Rzum i tehnika hćby największe, t za mał by śpiewać Ci-Ci-San. W tę partię musi się włżyć ałe sere. Wystarzy zresztą psłuhać muzyki. Chyba w żadnej perze muzyka nie przystaje tak dsknale d libretta, jak w Butterfly. Puiniemu udał się siągnąć szzyt dsknałśi! Nigdy nie ptrafiłam zaśpiewać Butterfly w pełni rzumnie i na hłdn, hć tłumazyłam sbie, że ja nie jestem Ci-Ci-San, tylk ją interpretuję. Prywała mnie i pnsiła właśnie muzyka Puinieg. Wzrusza mnie zresztą d dziś. Perfrmed in the premiere f Madama Butterfly (d ireted by Danuta Baduszkwa) at the Natinal Opera Huse in Wa rsaw in 1968, and als sang the pa rt in Pznan, Bydgszz, Krakw, Ky iv, Vi lni us, and Dussel d rf. Nt everyne an sing Ci-Ci-San. When I say "sing" I dn't just mean mere perfrmane f the val part, but als reatin f the harater. T take n this task, yu need firstly impeable tehnique, and sendly an adequate vie type, preferably a dramati spran. l'm nt saying this just beause I had suh a vie myself, but rather Opera Nardwa w Warszawie Natinal Opera H use in Warsaw, Ft. E. Hartwig. t pint ut the huge range f expressin and dynamism whih Puini endwed the part with. In the first at, we meet Butterfly as a teenage girl, in lve fr the first time. Yu have t be able t paint this spring-like prtrait with yur vie, as deliate as a Japanese wdblk print. But ne yu reah the lve duet, Ci-Ci-San's determinatin mes thrugh, and it ntinues t grw strnger and strnger, all the way till the tragi end. The girl is prud, strng, and flawless like a diamnd. I believe she is the finest f Puini's herines. T nvey this grwing sense f drama, yu have t deply yur physial and mental pwers adequately. That's the mst imprtant thing! Yu have t sing wisely, t avid lsing yurself entirely in this drama. But at the same time, this is nt a rle fr a ld singer. The pwer f the mind and tehnique - even the greatest - are nt enugh t sing Ci-Ci-San. Yu have t put yur whle heart in this part. Just listen t the musi. There's prbably n ther pera where the musi fits the librett as perfetly as in Butterfly. Th is is Puini at the peak f perfetin! I was never able t sing Butterfly n a purely mental level, ldly, althugh I kept telling myself that I was nt Ci-Ci-San, that I was nly interpreting her harater. Puini's musi wuld always sweep and arry me away. Atually, it stil I mves me tday.

13 23 Izabella Kłsińska Śpiewała partię Ci-Ci-San m.in. w premierwym przedstawieniu Madama Butterfly" w reż. Mariusza Tre l ińskieg w Operze Nardwej w Warszawie (1999). Rla Butterfly- młdej, ale tragiznie dświadznej przez ls Japnki - t jedn z większyh wyzwań dla śpiewazki dyspnująej głsem spranwym, ale jednześnie jest t rla pzwalająa na największe bdaj artystyzne spełnienie. Partia ta jest napisana szalenie emjnalnie, jak zresztą lubił kmpnwać Puini, psiada wielką rzpiętść uzuć. Pzątkw Ci-Ci-San jest zakhanym dziewzęiem (ma piętnaśie lat!), później musi wznieść się na wyżyny herizmu i dramatyzmu, gdy uświadamia sbie, że jedyne zeg mże jeszze brnić t jej hnr, b miłść, nadzieje, marzenia, a nawet ukhane dziek - wszystk zstaje jej debrane. Partia ta jest przede wszystkim przepełnina emjami, dramatyzmem i liryzmem jednześnie. Ci-Ci-San t pstać pełna iepła, t khająa i delikatna kbieta i matka, która dnajduje w sbie siły, by przeiwstawić się sptykająemu ją lswi. T partia bliska mjemu seru, partia, z którą jestem d lat wyjątkw związana. Rla Butterfly przynisła mi wiele radśi i satysfakji, t dzięki niej w 2000 rku trzymałam Nagrdę im. Andrzeja Hilskieg. Śpiewazkm wyknująym tę partię żyzę spełnienia i artystyznej satysfakji. Sang th e part f Ci-Ci-San in the premiere f Madama Butterfly direted by Mariusz Treliński at the Natinal Opera Huse in Warsaw ( 1999) and in several her prdutins. The rle f Butterfly - a yung Japanese girl whm life has dealt a tragi experiene - is ne f the greatest hallenges fr a female spran, but at the same time a rle that prvides her with an pprtunity fr perhaps the greatest self-fulfilment as an artist. The part is written extremely emtinally, whih is exatly hw Puini liked t mpse. There is a tremendus range f emtins in it. lnitially, Ci-Ci-San is just a yung girl in lve (she's nly fifteen!); then she is fred t rise t the heights f herism and drama when she realises that the nly thing she an stili defend is her hnur, beause her lve, h pe, dreams, and even her belved baby, have been taken away frm her. The part is abve all emtinal, but als dramati and lyrial. As a harater, Ci-Ci-San is full f warmth, Opera Nardwa w Warszawie/ Narinal Oper.a Huse m Warsaw, Ft. Juliusz Multarzyński. a 1ving, deliate wman wh finds the strength t ppse the adversity that befalls her. Her part is lse t my heart, and I have been attahed t it fryears. The rle f Butterfly brught me a lt f jy and satisfatin. lt was fr this rle that I reeived the Andrzej Hilski Prize in I wish all thse wh perfrm this part a sense ffulfilment, and artisti satisfatin.

14 Barbara Kubiak Występwała w insenizajah Madame Bunerfly" m.in. na senah perwyh Wrław i a, Pznania, Gdańska, Łdz i, w Teatrze Muzyznym Rma" (1998) i Operze Nardwej w Warszawie a także pdzas turnee w Hlandii (1995). Giam Puini jest uważany za znawę kbieej natury. Większść jeg wybitnyh per t pwieś i kbietah. Ci-Ci-San zyli Madama Butterfly t pstać bardz złżna. Na naszyh zah młda dziewzyna, dziek prawie, staje się djrzałą kbietą, matką. Ta przemiana widzna jest nie tylk w przebiegu akji pery. Najbardziej spektakularna zmiana dtyzy mim zdaniem warstwy muzyznej. Uważny słuhaz na pewn t zauważy. Madama Butterfly t trudna partia. Nie każdy spran mże się z nią zmierzyć. Lepiej jej nie śpiewać, niż zaśpiewać ją byle jak. T partia bardz wyzerpująa nie tylk wkalnie, ale też emjnalnie. Muzyka szarpie nerwy i rzdziera sere. Te emje muszą być przekazane przede wszystkim głsem i kmpzytr wskazuje nam wszystkie mżliwe śrdki, trzeba tylk umieć właśiwie ih użyć. Wyknywanie tej wspaniałej rli był dla mnie iągłą nauką panwania nad głsem, nad właśiwym rzłżeniem sił. W jednej z insenizaji występwałam w tradyyjnyh strjah japńskih. Nauzyłam się wię nszenia ryginalneg kimna, hdzenia w nim i siadania, nie jest rzezą łatwą. Mja Ci-Ci-San dług djrzewała. W klejnyh realizajah bserwwałam, jak zmienia się mój głs i jak zmieniam się ja sama. Śpiewałam tę partię w śmiu insenizajah. Każdy z reżyserów miał własną wizję tej tragiznej histrii. Ale kiedy gasną światła na widwni, t na senie zstajemy tylk my, wyknawy i wspaniała muzyka Puinieg. Perf rmed in prduti ns Uv1adama Butterfly n Lh e pera stages fwrlaw, Pznan, Gd ansk, L dz, a nd in Wa r aw at the Rma Musi I Theatre (1998) and the Nati nal Opera Huse, as wel l as d uring a tur f the Nethe rl a nds (1995) Giam Puini is nsidered an expert n wman's nature. Mst f his utstanding peras are stries f wmen. Ci-Ci-San, r Madama Butterfly, is a very mplex harater. Befre aur eyes, a very yung girl, pratially stili a hild, bemes a mature wman, Teatr Muzyzny Rma" w Warszawie/ Rma Musial Theatre in Warsaw, Ft. Arhiwum Teatru Rma. a mther. This transfrmatin is evident in mre than just the develpment f the plt. The mst spetaular hange, in my pinin, takes plae in the musi. An attentive listener is bund t ntie this. Madama Butterfly is a diffiult part. Nt every sprana an take up the hallenge. lt's better nt t sing it than t sing it arelessly. The part is very exhausting, nt nly vally, but als emtinally. The musi attaks y ur nerves and rends y ur heart. These emtins need t be nveyed primarilywith yurvie, and the mpser pints t all the available means f expressin, yu just need t be able t use them prperly. Perfrming this superb rle was an nging lessn fr me, learning t ntrl my wn vie, t spread my strength adequately ver the duratin f the perfrmane. In ne f the prdutins, I appeared in traditinal Japanese garments. S I had t learn hw t wear a genuine kimn, hw t walk and sit dwn in it, whih is nt easy. My Ci-Ci-San tk a lng time t mature. In the suessive prdutins, I bserved hw my vie hanged, and hw I hanged myself. Eah f the diretrs had their wn visin fthis tragi stry. But when the lights g ut in the auditrium, all that is left n stage is us, the perfrmers, and the marvellus musi f Puini. Translated by Jerzy Juruś Oprawała / Prepared by Anna Wźniakwska 25 CP -I -I m ;; "Tl r -<

15 27 OJ --l --l m ;:.,., r -< Kstiumy gejszy, Geisha's Cstumes prjekt/ designed by Maria Balerek

16 29 Treść Akt I. Stręzyiel Gr przedstawia pruznikwi Pinkertnwi z marynarki amerykańskiej jeg nwy dmek na wzgórzu nad Nagasaki raz służbę jeg młdej, japńskiej małżnki. Należy d niej panna Suzuki. Pinkertn, bardz zadwlny z przedsięwzięia (Dvunque al mnd -Amre grill ), wita amerykańskieg knsula nazwiskiem Sharp less i wraz z nim wznsi patrityzny tast. Sharp less zaniepkjny jest tym związkiem małżeńskim, zwłaszza dkąd panna młda dwiedziła knsulat, dają wyraz bezgraniznej miłśi - i łatwwiernśi, Pinkertn jednak pstrzega swe małżeństw" jak egztyzny żart, myślą już swej prawdziwej, amerykańskiej narzeznej. Panna młda pjawia się w miłsnym gniazdku, tzna lizną świtą (Anra un pass r via). Nazywa się Ci-Ci-San, p angielsku Butterfly (zyli Mtyl), lat 15. Phdzi z rdziny niegdyś zamżnej", dzisiaj zaś uprawia zawód gejszy, by zapewnić byt swej zigdnej mate p śmieri sweg zigdneg ja. Sharp less, wzruszny jej urdą i prsttą raz jeszze strzega Pinkertna, że mała bierze ałą tą maskaradę na seri, pruznik jednak nie zaprząta tym sbie głwy. Kryją uśmieszek, przyjmuje hłdy liznej rdziny panny młdej, ta zaś przekazuje pannie Suzuki kilka kbieyh" przedmitów, w tym tajemnize puzderk równie tajemnizej zawartśi. Gr zdradza Pinkertnwi, że jest t sztylet, jaki esarz przesłał niegdyś ju Butterfly z rzkazem sambójstwa, wyknanym niezwłznie. Pdpisawszy kntrakt ślubny, panna młda prtestuje, gdy jej przyjaiółki zwraają się d niej imieniem Madame Butterfly"; Madame F.B. Pinkertn!", pprawia surw. Ceremnię przerywa pstać pełna grzy i majestatu: t wuj Bnz, skarżająy bratanię zdradę religii przdków. Wuj wypiera się jej, w zym naśladuje g niezwłznie ała, pkrna rdzina, którą Pinkertn wyrzua bezeremnialnie za drzwi. Sam na sam ze swją wstrząśniętą małżnką, piesza ją jak umie najlepiej (duet: Bimba, bimba, nn piangere). Pdzas gdy Suzuki dprawia swe wiezrne mdły, Butterfly i Pinkertn szykują się d ny pślubnej. :i -ł -ł m ;; r -< Akt li. Suzuki mdli się nadal, terazjednak błaga bgów t, by suszyli łzy Butterfly. Wprawdzie knsul płaa regularnie zynsz za dmek, pieniądze jednak tpnieją w zah, a Pinkertn nie pwraa. Septyyzmwi swej służąej i przyjaiółki Butterfly przeiwstawia

17 I ufnść i wiarę ( Un bel di, vedrem ). Suzuki usuwa się, pzstawiają swą panią w twarzystwie knsula, przybyłeg tutaj w twarzystwie G r. Sharpless dstał list d Pinkertna, z rzmwy dwiadujemy się zaś, że wierna japńska żna zeka na sweg męża d trzeh długih lat. Butterfly skarży się na natarzywść G r, prpnująeg jej nwyh mężów, hć hultaj wie przeież, Że ma d zynienia z mężatką. Najnwszym kandydatem jest książę Yamadri, który z miłśi d Butterfly przegnał wszystkie swe pzstałe żny. Gr przypmina, że wedle japńskieg prawa przuenie równa się rzwdwi, Butterfly uważa jednak, że pdlega wyłąznie prawu amerykańskiemu, nie uznająemu tyh barbarzyńskih byzajów i drzua prpzyję księia. Sharpless z trudem panwuje wzruszenie. Pzbywszy s ię intruzów, Butterfly zstaje sam na sam ze swim" knsulem (duet: Ora a ni), ten zaś zyta jej wreszie list Pinkertna, głaszająy jeg ryhły pwrót - lez zarazem wykluzająy wszelkie sptkanie z żną ". Widzą bladść Butterfly Sharp less przerywa lekturę przed wieśią najgrszą, pytają zarazem Butterfly, uzyniłaby, gdyby Pinkertn nigdy nie pwróił. Odpwiedź jest krótka i jednznazna: musiałaby pwróić d dawneg zajęia lub, jeszze lepiej, umrzeć. Zrzpazny Sharpless błaga ją, by przyjęła prpzyję księia Yamadri, na t jednak uniesina burzeniem amerykańska żna" pkazuje mu drzwi. Jest rzezą jasną, że Butterfly zrzumiała wszystk: mąż ją przuił. Czy zdła jednak przuić swe dziek? Osłupiały Sharpless widzi nagle przed sbą małeg hłpzyka jasnyh włsah i niebieskih zah, któreg istnienia Pinkertn nie pdejrzewa. Knsul pśpiesznie puszza dmek, pdzas gdy Butterfly przepędza raz jeszze Gr, krążąeg uparie w pbliżu. Nagle dział w prie głasza przybyie wjenneg krętu. Okręt lśni bielą, bandera łpe na wietrze. Nazywa się Abraham Linln". T jednstka Pinkertna. Butterfly wybuha radśią: a wię t na miała raję, a wszysy kłamali! Wraz z Suzuki zdbi swój dmek wszystkimi kwiatami z grdu (duet: Suti quel/a frnda), stri hłpa w najlepsze ubrank, rbi trzy małe dziurki w śianah, by śledzić przybyie męża, siada i zeka. Suzuki i hłpzyk zasypiają z wyzerpania, tylk Butterfly zuwa wytrwale, w bezruhu. hdzi jednak dpier teraz: hą zapewnić synwi przyszłść, Pinkertn przyszedł, by g debrać mate. Wstrząśnięty wyrzutami sumienia, nie ma jednak siły teg zrbić i uieka w ppłhu (Addi, firit asil). Butterfly wyzuwa jeg benść i wpada d pkju. Przez hwilę sądzi, że t zabawa i szuka p ałym dmu ukryteg męża, w kńu i na dstrzega w grdzie kbieą sylwetkę. Wystarzy kilka krótkih pytań zadanyh pśpiesznie wiernej Suzuki, by wszystk zrzumieć. Gtwa jest ddać synka, jeżeli przyjdzie p nieg sam Pinkertn. Sharpless i Kate ddalają się, Butterfly zaś rzkazuje Suzuki, by zasunęła wszystkie śiany dmku i pszła się zająć dziekiem, które bawi się w grdzie. Klęka następnie przed psągiem Buddy, twiera puzderk ja i przykłada sztylet d piersi (Cn nrmure). Chą zapbie gestwi, który bez trudu przezuła, Suzuki twiera drzwi i wpuszza hłpa, ppyhają g w ramina matki (Tu, tu, pil lddi!), Butterfly jednak ałuje synka, wkłada mu w rązkę lalkę i flagę amerykńską, p zym hwa się za parawanem. Słyhać upadająy sztylet. Smiertelnie ranna, złga się ku dzieku, by je pałwać p raz statni, gdy nagle drzwi twierają się gwałtwnie. Wpadają Pinkertn i Sharpless, stają jak wryi na widk straszneg widwiska. Butterfly pdnsi dłń, wskazują im hłpa i umiera. Pitr Kamiń s ki Tysią i jedna pera", PWM OJ -ł -ł m ';t:j Il r -< Akt Ili. O wshdzie słńa Butterfly bierze dziek w ramina i kładzie je d łóżezka. W zasie jej krótkiej niebenśi Suzuki przyjmuje Pinkertna i Sharplessa, którym wyjaśnia, że Butterfly spędziła bezsenną n na zekiwaniu. Widzą przystrjny dmek kwiatami, piękny pruznik rzumie nareszie, zrbił najlepszeg. Dławią krzyk przerażenia, Suzuki spstrzega w grdzie trzeią jeszze sbę, kbieą sylwetkę - t jeg żna, Mrs Kate Pinkertn! Najgrsze przy-

18 Synpsis At I. Ajapanese marriage brker, Gr, shws a new huse n a hill verlking Nagasaki t Lieutenant Pinkertn frm the US Navy, and intrdues the servants f Pinkertn's future yung Japanese wife. One f the maids is Ms. Suzuki. Pinkertn is very happy f the events (Dvunque al mnd - Amre grilla), welmes the Amerian Cinsul Sharpless, and raises a patriti tast with him. Sharpless is nerned ab ut Pinkertn's marriage with a geisha, espeially after the bride has visited the Cnsulate, prving her unnditinal lve and redulusness. Pinkertn, hwever, pereives his marriage" as an exti jke, thinking rather f his real Amerian fianee. The bride appears in her lve nest surrunded by her large enturage (Anra un pass r via). Her name is Ci-Ci-San, r Butterfly, and she is 15. She rigins frm a ne wealthy" family, but presently she wrks as a geisha t supprt her dignified mther after her father died. Sharpless, mved by the girls beauty and simpliity warns Pinkertn yet again, mentining that the girl is serius abut his masquerade, but the Lieutenant des nt are. Hiding his smile, he aepts hnurs f the bride's large family, while the bride reeives a number f wman's bjets, inluding a mysterius bx with equally mysterius ntents. Gr reveals t Pinkertn that a dagger is inside, the ne the Em perr sent ne t Butterfly's father, with an rder t m mit suiide immediately. Having signed a marriage ntrat, the bride prtests against her friends alling her Madame Butterfly. Madame F.B. Pinkertn! she rrets them sternly. The wedding atmsphere is suddenly interrupted by a figure full f dread and majesty: unle Bnz, ausing his nieee fhaving renuned her anestrs' religi n. Unle Bnz and the whle family diswn Butterfly, and Pinkertn asks them t leave his huse. He remains alne with his shked wife, nsling her (Bimba, bimba, nn piangere). When Suzuki says her evening prayers, Butterfly and Pinkertn prepare fr the wedding night. At li. Suzuki keeps praying, but she rather asks the gds t dry ut Butterfly's te ars. Althugh the Cn su I pays fr the rent, mney q u ikly ends, and Pinkertn fai Is t me bak. The maids' and friend's septiism is ppsed by Butterfly's beli ef and trust ( Un bel di, vedrem ). Suzuki departs, leaving Butterfly in the mpany f the Cnsul wh has arrived with G r. Sharp less reeived a letter frm Pinkertn, and we an learn frm the nversatin that the faithful Japanese wife has been waiting fr her husband fr three years. Butterfly mplains abut Gr's insistene n prpsing new husbands, althugh he knws that she is married. The mst reent suitr is Prine Yamadri wh hased away his therwives ut lve t Butterfly. Gr reminds that, arding t the Japanese law, abandning a spuse is equivalent t divre, but Butterfly nsiders herself t be a subjet f the Amerian law whih des nt regnize suh barbarus ustms, and she turns dwn Yamadri's urting. Sharpless finds it diffiult t ntrl his passin. One the intruders have left, Butterfly remains with the Cnsul (Ora a ni) wh finally reads Pinkertn's letter annuning his quik return, althugh exluding his meeting with his wife". When Sharpless nties Butterfly's reatin, he stps reading and asks, befre ming t the wrst message, what she wuld d if Pinkertn failed t me. Her answer is shrt and elear: she wuld either g bak t her previus prfessin, r, better yet, die. Desperate Sharpless begs her t aept Prine Yamadri's prpsal, but indignant Amerian wife" shws him the dr. lt is bvius that Butterfly has understd that her husband abandned her. But will he leave his hi Id, as well? Stunned Sharp less nties a small by, with fair hair and blue eyes, whm he never saw befre. The Cnsul leaves the huse quikly, while Butterfly hases Gr away again. Sudenl1y, a harbur an nn sht annunes the arrival f a warship. The ship is bright, and the flag is waving in the air. lt is Abraham Linln, Pinkertn's ship. Butterfly is elevated with happiness: she was right, while all thers were lying! Tgether with Suzuki, she derates her huse with flwers (Suti quel/a frnda), dresses her sn in the best suit, makes small hles in the walls t fllw her husband's arrival, sits and waits. Suzuki and the by fali asleep ftiredness, nly Butterfly is vigilant, mtinless. At Ili. At dawn, Butterfly takes her hi Id and puts him t bed. At that time, Suzuki reeives Pinkertn and Sharpless, and explains t them that Butterfly spent her sleepless night waiting. Having ntied the derated huse, Sharpless understands what he has dne. Muffling her angered shut, Suzuki nties anther persn in the garden: Mrs. Kate Pinkertn! The wrst is ming: t ensure future fr his sn, Pinkertn has atually arrived t take him away frm his mrher. Hwever, shked and dubius, he is unable t d it and n.rns away (Addi, firit asil). Butterfly senses his presene and enters the rm. Fr a mment, she thinks ir is a game and starts lking fr her husband until she nties the wman in the garden. Several quik questins asked f Suzuki are enugh fr her t understand. She is ready t give her sn away if Pinkertn himself mes t pik him up. Sharpless and Kate leave, while Butterfly rders Suzuki t slide lse the 33 3:: 3:: O:J -ł -ł 111 ;: '"T1,... -<

19 walls f the huse and g t see the by playing in the garden. Then, she kneels dwn in frnt fbudda's figure, retrieves her father's bx and turns the dagger against her breast (Cn nr mure). Trying t prevent the deed that she easily sen sed, Suzuki pens the dr and lets the by in, pushing him int his mther's arms (Tu, tu, pil lddi!). Hwever, Butterfly kisses her sn, puts a dli and an Amerian flag int his hand, and hides away behind a sreen. We an hear a fal ling dagger. Deadly injured, she is rawling t her hi Id t kiss him the last time, when suddenly the dr pens. Pinkertn and Sharp less get inside, faing the terrible sene. Butterfly raises her hand, passes the by t them, and dies. Pitr Kamiński, A Thusand and One Operas," PWM 2008.

20 37 Waldemar Zawdziński reżyseria i sengrafia Diretr and Sengrapher Reżyser teatralny, perwy, sengraf, d 1992 rku dyrektr artystyzny Teatru im. Jaraza w Łdzi, wykładwa na Wydziale Aktrskim łódzkiej Państwwej Wyżs zej Szkły Filmwej Telewizyjnej i Teatralnej. Najwięej przedstawień zrealizwał na maierzystej senie. Współprauje także z wielma innymi teatrami dramatyznymi, muzyznymi i perwymi w Plse. Jest autrem kilkudziesięiu sengrafii d wła s nyh in senizaji i przedstawień innyh reżyse rów na senah dramatyznyh i w perze. Laureat nagród i dznazeń za twórzść artystyzną. Ostatnie jeg prae t Ślub Gmbrwiza i Wyzwlenie Wyspiańskieg w Teatrze im. Jaraza w Łdzi, Raj utrany Penderekieg w Operze Wrławsk i ej, La Traviata Verdieg w Teatrze Muzyznym w Lublinie, Czardziejski flet Mzarta i Wlny strzele Webera w Teatrze Wielkim w Łdzi. W Operze Krakwskiej insenizwał Śmierć dnjuana Palestra (1991 ), Nabu (1992) i Bal mask"')' ( 1994) Verdieg, stwrzył sengrafie d Opwieśi Hffmanna Offenbaha ( 1993) i Czardziejskieg fletu Mzarta (1996). Theatre and diretr and sengrapher. Sine 1992, Artisti D1retr f the Jaraz Theatre in Łód<'. and leturer f the Ating Faulty r the St<ne Film, Televisin and Theatre Shl in Łdź. He prdued the majrity f his perfrmane in his hme theatre. He has als -perated with a number f drama, musi and pera theatres in Pland. Mr. Zawdziński is the au mr f dzens r srage prdutins fr his wn staging and perfrmanes and thse by ther diretrs shwn in drama theatres and pera huss. He wn a number f prizes and 1tanns fr his art1sti prdutins. His reent wrks inlude Gmbrwiz's Ślub (The Wedding) and Wysp i ański ' s Wyzwlenie (Liberattn) in the Jaraz Theatre in Łódź, Pendereki's Raj utrany ( Paradise lst) in the Wrław Opera, Verd1's La Traviata in the Musi Theatre in Lublin, Mzart's Die Zauberflte and Weber's Der Freishutz in the Teatr Wielki in Łód..: In the Kraków Opera, Mr. Zawd:z- 1ńsk1 staged Palester'sŚm1errdnjuana (The Death f Dn juan), (1991) and Verdi's abu (1992) and Un Bal/ in Mashera ( 1994). He design d staging f Off en bah's Les Cntes d'hffmann (1993) and Mzart's Die Zauberflte ( 1996 ). Tmasz Tkarzyk kierwnitw muzyzne Musi Diretr Dyrygent. Abslwent Akademii Muzyznej w Krakwi e. Jest laureatem I nagrdy Ili Ogólnplskieg Przeglądu Młdyh Dyrygentów im. Witlda Lutsławskieg w Białymstku (2002). Na VII Międzynardwym Knkursie Dyrygentów im. Grzegrza Fitelberga w Katwiah (2003) trzymał Medal Stwarzyszenia Pl skih Artystów Muzyków raz Nagrdę Stwarzyszenia Autrów ZAIKS dla najlepszeg plskieg uzestnika. Współprawał z rkiestrami symfniznymi większśi plskih filharmnii, rkie s trą Teatru W ielkieg w Pznaniu raz Warszawską Orkiest rą Radiwą. W seznie artystyznym 1999/ 2000 był dyrygentem Tarnwskiej Orkiestry Kameralnej. W latah pełnił funkję kierwnika muzyzneg i dyrygenta Opery w Szzeinie. W 2004 rku bjął stanwisk kierwnika rkiestry i dyrygenta w Operze Krakwskiej. Od kwietnia 2008 pełni funkję kierwnika muzyzneg Opery Krakwskiej. W swim drbku ma nagrania telewizyjne yklu knertów nwrznyh, rganizwanyh przez Telewizj ę Plską w Kpalni Sli w Wielize raz nagrania muzyki filmwej i teatralnej. Cndutr. Graduated frm th Shl f Musi in!<raków. Mr. Tkarzyk is the win ner f the First Prize f the Ili Wirid Lutsławski Plish Yung Cndurr mpetitin in Białystk (2002). He ree1ved the Medal f the Assiatin f the P lish Musiians and the Award f he ZAIKS Authrs' Assiatin fr he best Pl1sh mpetitr at the VII Grzegrz Fitelberg Internatinal Cndutrs' Cmper1- un in Katwie (2003). Mr. Tkarzyk perated w1th symphny rhestras f the majrity f Pl ish Philharmnis, the Wielki Theatre Orhestra in Pznan and the Warsaw Radi Orhestra. In the amsn seasn 1999/2000, he was the ndur f the Tarnów Chamber Orhestra. In , he was the Musi Diretr and ndutr f the Szzein Opera. In 2004, he assumed the psitin f the Orhestra D1ret r and Cndutr f the Kraków Opera. Sine Apnl 2008, Mr. Tkarzyk has been the Musi Diretr f the Kraków Opera. Mr. Tkarzyk made a number f TV rerdings f New Year Cn eres rgan1zed by the Plish Televis1n in the Wielizka Salt Mine and rerded fil m and theatre musi!bums. :s:: :s:: :i -I -I m ;; "Tl r -<

21 Maria Balerek kstiumy Cstumes Sengraf, kstiumgraf. Współprauje z najważniejszymi senami perwymi w kraju - Operą Nardwą w Warszawie (Bal maskwy Verdieg), Operą Nva w Bydgszzy (Opwieśi Hffmanna Off en bah a), Teatrem Wielkim w Pznaniu (Carmen Bizeta, Halka Mniuszki), Teatrem Wielkim w Łdzi (Czardziejski flet Mzarta, Wlny strzele Webera), Operą Wrławską (Cyganeria Puinieg). Jest autrką sengrafii i kstiumów d spektakli teatralnyh. Pkaźną zęść jej drbku zajmuje twórzść dla dziei. Prjektuje sengrafię, kstiumy i lalki dla Teatru Arlekin w Łdzi, Teatru Guliwer w Warszawie, Teatru Pleiuga w Szzeinie, Teatru Lalek we Wrławiu i w Olsztynie. Zajmuje się także plastyką filmu animwaneg. Współpraa ze Studiem Filmwym SE-MA-FOR w Łdzi i TVP w Pznaniu przynisła jej nagrdy na międzynardwyh festiwalah filmwyh, m.in. w Szlnk (Węgry), w Sienie (Włhy) zy Międzynardwym Festiwalu Filmów Animwanyh w Pznaniu. W Operze Krakwskiej prjektwała kstiumy d Madama Butterfly w reż. J. Niesbskiej, wystawinej w Kpalni Sli w Wielize (2003) raz d Zemsty nietperza w reż. J. Józefwiza (2005). Sengrapher a nd stume designer. Ms. Balerek has -perated with the greatest pera stages in Pland: the atinal O pera in Warsaw (Verd i's Un Bal/ in Mashera), Opera Nva in Bydg szz (Offenbah's Les Cn tes d'hffmann ), Te r W ielki in Pznań (Bizet's Carmen, Mniuszk's Halka), Teatr Wi elki in Łódź ( Mzart's Die Zauberfli:ite and W, ber's Der Freishiitz), r Wrł aw Opera (Pu ini 's La Bheme). She d esigned staging and stumes fr theatre perfrmanes as wel l. Her prd utins f r hi ld ren's perfrmanes nstilute a gd prprtin f her wrks. She has designed staging, stumes a nd puppets fr the Arlekin Theatre in Łód ź, the Gu liwertheatre in Warsaw, the Pleiuga Theatre in Szzein and the PuppetThearres in Wrław a nd Olsztyn. She 1s als invlved in animated fi lm -maktng. Her --peratin wi th the SE-MA-FOR Fi lm Studi in Łódź and TVP in Pznań brught her prizes granted at inlern atinal film festivals, e.g. in Szlnk ( Hungary), Siena (l taly), r the Internatinal Animated Film Fe tiva l in P znań. In the Kraków O pera, Ms. Ba lerek prdued stumes f r Madm Butterfly, d iretd by j. Niesbska, st ged in the W ielizka Salt Mine (2003 ) a nd fr Die Fledrmaus, direted by J. Józefwiz (2005). Janina Niesbska hregrafia i ruh senizny Chregraphy and Stage Mvement Chregraf, reżyser ruhu senizneg, slistka baletu Teatru Wielkieg w Łdzi, twóra i kierwnik pierwszej w Plse grupy baletwej tańa współzesneg, wykładwa w łódzkiej Państwwej Wyższej Szkle Filmwej Telewizyjnej i Teatralnej. Współprawała z wybitnymi hregrafami m.in. KurtemJssem, Erihem Walterem, Brisem Eifmanem. W teatrah dramatyznyh współtwrzyła przedstawienia takih reżyserów jak K. Dejmek, Z. Hi.ibner, B. Hussakwski, W. Zawdziński, Z. Brzza. Pkaźną zęść jej twórzśi zajmują prae dla pery. Współprauje z Teatrem Wielkim w Łdzi, Operą Nardwą w Warszawie, Operą Wrławską, Operą Nva w Bydgszzy. Ostatni prawała hregrafię d Wlneg strzela Webera i Czardziejskieg fletu Mzarta w Teatrze Wielkim w Łdzi, d Otella Verdieg i Raju utraneg Penderekieg w Operze Wrławskiej. Jej prae dla Opery Krakwskiej t hregrafia d Śmier i dn juana Palestra (1991 ), Nabu Verdieg(1992), Opwieśi Hffmanna Offenbaha (1993), Balu maskweg Verdieg (1994), Czardziejskieg fletu Mzarta (1999), Rigletta Verdieg (2004) i insenizaja Madamy Butterfly (2003) w Kpalni Sli w Wielize. Chregrapher, stage-mvement diretr, slist f the Teatr Wielki Ballet in Łódź, the funder an manager f the first Plish ntemprary ballet dane grup, leturer f the tate Film, Televisin and Theatre Shl 1n Łódź. C-perated w1th utstanding hregraphers, e.g. Kurt Jss, Erih Walter, r Bris Eifm a n. In drama theatres, she ntributed t the perfrmanes direted by suh art1sts a K. Dejmek, Z. Hubner, B. Hussakwsk1, W. Zawdziński, r z. Brzza. Her wrks fr the pera nstitute a nsiderable prprtin f her reatins. She -perates with the Teatr W ielki 1n Łódż, the Natinal Opera in Warsaw, Wrław Opera and Opera Nva in Bydgszz. Reently, she prepared hregraphy fr Weber's Der Frei hutz and Mzart's Die Zauberfli:ite in the Teatr Wielki in lódż, Verdi's Otell and Penderek1 's Raj utrany (Paradise lst) in the /rław Opera. Her wrks fr the Kraków Opera inluded hregraphy fr Palester's Śmierć dn juana (The Death f Dn Juan), (1991 ), Verdi's Nabu (1992), Offenbah's Les Cntes d'hffmann (1993), Verd i's Un Bal/ in Mashera (1994), Mzart's Die Zauber{lbte (1999), Verdi's R1glett (2004) and the staging f Madame Butterfly (2003) in the Wielizka Salt Mme. 39 OJ -l -l rn ; "Tl r -<