Werona KRÓL Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Transkrypt

1 377 Werona KRÓL Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie PODNIESIENIE EFEKTYWNOŚCI KSZTAŁCENIA UCZNIÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH I NIEDOSTOSOWANYCH SPOŁECZNIE W SZKOŁACH I ODDZIAŁACH OGÓLNODOSTĘPNYCH LUB INTEGRACYJNYCH Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju Preambuła do Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty W preambule do Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty czytamy, że szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju. Zgodnie z art. 1 niniejszej ustawy system oświaty Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia realizację prawa każdego obywatela do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju. Począwszy od pierwszego września 2011 roku do polskich przedszkoli, szkół i placówek sukcesywnie wchodzi nowy model udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom, ich rodzicom i nauczycielom. Implikowana mankamentami poprzedniego modelu, nową koncepcję pomocy PP można określić mianem ewolucyjnej. W 2011 roku weszły w życie nowe akty prawne regulujące kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz organizację pomocy psychologiczno-pedagogicznej i to właśnie im pragnę poświęcić rozważania na temat podniesienia efektywności kształcenia uczniów niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie. Są to następujące rozporządzenia: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487); 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228,poz. 1490); 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1489); 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1491);

2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228,poz. 1488); 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz. U.z 2010 r. Nr 228, poz. 1492). Wracając do zapisów ustawy o systemie oświaty, uczniom niepełnosprawnym i niedostosowanym społecznie gwarantują one między innymi: - możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami (art. 1 pkt 5); - opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych (art. 1 pkt 5a); - dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej (art. 1 pkt 4). W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych 1 określono rodzaje niepełnosprawności uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla których wymaga się stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy na każdym etapie edukacyjnym w: 1) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych; 2) przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi; 3) oraz w przedszkolach i szkołach integracyjnych. Wyżej wymienione przedszkola, szkoły i oddziały, zgodnie z omawianym rozporządzeniem, zobowiązane są do zapewnienia uczniom niepełnosprawnym, niedostosowanym społecznie i zagrożonych niedostosowaniem: 1) realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego; 2) odpowiednich, ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, warunków do nauki, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych; 3) zajęć specjalistycznych, o których mowa w przepisach w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach; 1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz z późn. zm.)

3 379 4) innych zajęć odpowiednich ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęcia rewalidacyjne i resocjalizacyjne; 5) przygotowania uczniów do samodzielności w życiu dorosłym. W rozumieniu prawa oświatowego uczniowie niepełnosprawni, to uczniowie: a) niesłyszący; b) słabosłyszący; c) niewidomi, d) słabowidzący; e) z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją; f) z upośledzeniem umysłowym; g) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera; h) z niepełnosprawnościami sprzężonymi. W wyżej wymienionym rozporządzeniu wprowadzono doprecyzowanie w zakresie niepełnosprawności ruchowej poprzez uwzględnienie niepełnosprawności ruchowej z afazją, natomiast w zakresie autyzmu poprzez uwzględnienie autyzmu z zespołem Aspergera. Odpowiadając na pytanie przesłane przeze mnie drogą elektroniczną do Ministerstwa Edukacji Narodowej, 2 Pani Joanna Wrona, Zastępca Dyrektora Departamentu Zwiększania Szans Edukacyjnych, uprzejmie wyjaśnia, że wprowadzone zmiany mają zapobiec zdarzającym się sytuacjom, w których w poradniach psychologicznopedagogicznych, odmawiało się wydania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, argumentując, że w obowiązujących przepisach nie zostały wymienione literalnie afazja i zespół Aspergera. Dalej Pani Wrona precyzuje, że w literaturze podmiotu zespół Aspergera uważany jest za autyzm wielofunkcjonujący, natomiast afazja może skutkować zaburzeniami aparatu artykulacyjnego mowy. W odpowiedzi na kolejne pismo przesłane drogą elektroniczną, 3 Pani Wrona tłumaczy, że w przypadku, gdy u dziecka rozpoznano afazję dziecięcą typu ruchowego (ekspresyjnego), której skutkiem są zaburzenia motoryki mowy, zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologicznopedagogicznej, może wydać orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na niepełnosprawność ruchową. Tak kwalifikują ww. zaburzenia specjaliści (m.in. Pracownia Logopedii Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie) i taką podstawę dają rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach 4 oraz w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych. Powyższe rozporządzenia stanowią wykonanie upoważnienia zawartego w art. 71b ust. 7 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. 2 DZSE-WSPE-BA-523-1/12; DZSE-WSPE-BA /12; Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. Nr 228, poz z późn. zm.)

4 380 U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Dotychczasowe rozporządzenia regulujące ten obszar to rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. Nr 19, poz. 166) oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz.167). Specjalne warunki nauki i metody pracy organizuje się również dla uczniów niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. W Materiałach informacyjnych i szkoleniowych wypracowanych w projekcie Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi MEN APS 5 Emilia Wojdyła eksplikuje, że w stanie prawnym z 2005 roku wyodrębniono cztery podkategorie dzieci i młodzieży: niedostosowanych społecznie, zagrożonych niedostosowaniem społecznym, zagrożonych uzależnieniem i z zaburzeniami zachowania. Dla takiego podziału brak było jednak uzasadnienia merytorycznego, jak i organizacyjnego. Wymienione podkategorie nakładały się na siebie, co skutkowało nieprecyzyjnymi diagnozami, a w konsekwencji wydawaniem podobnych orzeczeń PP. Szczególny problem wynikał z faktu, że wyróżniane zagrożenie uzależnieniem i zaburzenia zachowania stanowią w istocie osiowe objawy niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych ustala możliwość kształcenia dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem do 23 roku życia. Zgodnie z tym rozporządzeniem górne granice wieku to: 18 rok życia w przypadku szkoły podstawowej, 21 rok życia w przypadku gimnazjum i 23 rok życia w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych przesuwa w przypadku szkoły ponadgimnazjalne górną granicę wieku do 24 roku życia. Należy przy tym pamiętać, że od roku szkolnego 2012/2013 obowiązkiem szkolnym objęte zostają dzieci sześcioletnie. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego obowiązek ten może zostać odroczony do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 8 lat. 5 Materiały informacyjne i szkoleniowe wypracowane w projekcie Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi MEN APS. Warszawa 2010; do pobrania ze strony internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji: oc-psychologiczno-pedagogiczna-krok-po-kroku&itemid=1084 (pobrano r.)

5 381 Omawiane rozporządzenie wprowadza w szkołach ogólnodostępnych obowiązek opracowywania indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (tzw. IPET-u) dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. IPET powinien uwzględniać zalecenia zawarte w orzeczeniu oraz być dostosowany do indywidualnych potrzeb rozwojowych, edukacyjnych i możliwości psychofizycznych danego ucznia. IPET zastępuje również dotychczasowy indywidualny program edukacyjny (tzw. IPE), który opracowywało się dla uczniów w szkołach specjalnych, oddziałach specjalnych, w ośrodkach oraz w szkołach integracyjnych. Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny opracowywany jest na podstawie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia (WOPFU) dokonywanej przez zespół, utworzony przez dyrektora przedszkola lub szkoły. W skład zespołu wchodzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści prowadzących zajęcia z uczniem. Jego zadaniem jest planowanie i koordynowanie udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej. IPET opracowuje się na okres, na jaki zostało wydane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, nie dłuższy jednak niż etap edukacyjny. Program edukacyjno-terapeutyczny określa: 6 1) zakres dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, o którym mowa w przepisach w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych; 7 2) rodzaj i zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, w tym w przypadku: a) ucznia niepełnosprawnego zakres działań o charakterze rewalidacyjnym, b) ucznia niedostosowanego społecznie zakres działań o charakterze resocjalizacyjnym, c) ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym zakres działań o charakterze socjoterapeutycznym; 3) formy i metody pracy z uczniem; 4) formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy psychologicznopedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane, ustalone przez dyrektora przedszkola lub szkoły zgodnie z przepisami, o których mowa w 4 ust. 1 pkt 3; 6 Zgodnie z 5 ust.2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz z późn. zm.) 7 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych obejmuje możliwością dostosowania warunków i form przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych wszystkich uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

6 382 5) działania wspierające rodziców ucznia oraz zakres współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży, określone przez zespół wymieniony w ust. 3, zgodnie z przepisami, o których mowa w 4 ust. 1 pkt 3; 6) zajęcia rewalidacyjne i resocjalizacyjne oraz inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia, o których mowa w 4 ust. 1 pkt 4; 7) zakres współpracy nauczycieli i specjalistów z rodzicami ucznia w realizacji zadań, o których mowa w 4 ust. 1 pkt 1 i 5. Przykładowe arkusze wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia oraz indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego można odnaleźć na stronie internetowej Wydziału Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych Ośrodka Rozwoju Edukacji w zakładce: materiały do pobrania. 8 Na zakończenie, na podstawie analizy omawianych rozporządzeń oraz opracowania pt. Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży. Prawne ABC dyrektora przedszkola, szkoły i placówki autorstwa Małgorzaty Jas i Małgorzaty Jarosińskiej, 9 przedstawię krok po kroku najważniejsze działania w zakresie organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole dla ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego: 1) Uczeń posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. 2) Informacja trafia niezwłocznie do dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki. 3) Dyrektor tworzy zespół, który planuje i koordynuje udzielanie uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Dyrektor wyznacza osobę koordynującą pracę zespołu lub zespołów. Spotkania zespołu odbywają się w miarę potrzeb, zwołuje je osoba koordynująca pracę zespołu. O terminie spotkania zespołu dyrektor przedszkola, szkoły i placówki informuje rodziców ucznia. 4) Zespół ustala zakres pomocy, jakiej wymaga uczeń, określa zlecane formy, sposoby i okresy udzielania uczniowi pomocy psychologicznopedagogicznej, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia oraz zaleceń zawartych w orzeczeniu. Zespół dokonuje wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia. 5) Dyrektor przedszkola, szkoły i placówki na podstawie zaleceń zespołu ustala dla ucznia formy, sposoby i okres udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane. 8 Wydział Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych Ośrodka Rozwoju Edukacji, materiały do pobrania: oc-psychologiczno-pedagogiczna-krok-po-kroku&itemid=1084 (pobrano r.) 9 M. Jas, M. Jarosińska, Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży. Prawne ABC dyrektora przedszkola, szkoły i placówki. Warszawa 2010, s

7 383 6) O ustalonych dla ucznia formach, sposobach i okresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane, dyrektor przedszkola, szkoły i placówki niezwłocznie informuje na piśmie rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia. 7) Uczniowi posiadającemu orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego opracowuje się indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET), uwzględniający zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego oraz dostosowany do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. 8) Nauczyciele dostosowują wymagania edukacyjne wynikające z podstawy programowej oraz przyjętego w szkole programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego oraz ustaleń zawartych w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym (IPET). Dostosowują również metody pracy z uczniem. 9) Rada pedagogiczna na podstawie informacji dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej wskazuje sposób dostosowania warunków i form przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych do rodzaju niepełnosprawności lub indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia lub absolwenta, uwzględniając posiadane przez tego ucznia lub absolwenta orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Jak więc widzimy, działania zmierzające ku poniesieniu efektywności kształcenia uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym w szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych są wielotorowe i wymagają dużego zaangażowania specjalistów, nauczycieli i wychowawców pracujących z takimi podopiecznymi na co dzień. Uczniowie objęci pomocą psychologicznopedagogiczną korzystają z różnorodnych jej form. Należą do nich: zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia specjalistyczne (np. korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapia), zajęcia rewalidacyjne/resocjalizacyjne (np. korekcyjne wad postawy, korygujące wady wymowy, z zakresu orientacji przestrzennej i poruszania się, nauki języka migowego lub innych form alternatywnej komunikacji), przy czym godzina zajęć specjalistycznych najczęściej wynosi pełne 60 minut. Pomoc PP jest przy tym nieodpłatna i dobrowolna, a jednocześnie nieoceniona. W celu rozwiania niejasności należy sprostać, że rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach określa, że pomoc psychologiczno-pedagogiczna (poza wymienianą już niepełnosprawnością, niedostosowaniem społecznym i zagrożeniem niedostosowaniem społecznym) może być udzielana uczniowi również z uwagi na: szczególne uzdolnienia; specyficzne trudności w uczeniu się; zaburzenia komunikacji językowej; chorobę przewlekłą; sytuację kryzysową lub traumatyczną; niepowodzenia edukacyjne; zaniedbania środowiskowe związane z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego,

8 384 kontaktami środowiskowymi; trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związane z wcześniejszym kształceniem za granicą. W zakresie zajęć przedmiotowych natomiast, w ramach podstawowej siatki godzin, wiedza na temat potrzeb ucznia i jego możliwości, czerpana z orzeczeń, WOPFU-ów czy IPET-ów, jest niezbędna do odpowiedniego zaplanowania pracy w klasie. Analizując dokumenty podopiecznych, nauczyciel winien zwrócić szczególną uwagę na ewentualne trudności poszczególnych uczniów w zakresie nabywania wiadomości i umiejętności wynikających z realizacji podstawy programowej, zasady pracy pedagogicznej z danym uczniem oraz zalecenia, tj.: warunki realizacji potrzeb edukacyjnych, formy stymulacji, usprawniania, rozwijania potencjału oraz możliwości i mocnych stron ucznia. Ważna jest idea dostosowania wymagań edukacyjnych, polegająca na rezygnacji z nierealistycznych oczekiwań (co nie jest równoznaczne z rezygnacją z podstawy programowej!) oraz indywidualizacja, czyli odpowiednia realizacja poszczególnych partii materiału poprzez różnicowanie doboru metod, form i technik pracy do poszczególnych typów uczniów. Bibliografia 1. M. Jas, M. Jarosińska, Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży. Prawne ABC dyrektora przedszkola, szkoły i placówki. Warszawa Materiały informacyjne i szkoleniowe wypracowane w projekcie Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi MEN APS. Warszawa 2010; do pobrania ze strony internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji: psychologiczno-pedagogiczna-krok-po-kroku&itemid=1084 (pobrano r.) 3. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz. U. Nr 228, poz z późn. zm.) 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. Nr 19, poz. 166) 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz.167) 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz z późn. zm.)

9 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487) 8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1491) 9. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 228,poz. 1488) 10. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz. U.z 2010 r. Nr 228, poz. 1492) 11. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2012 poz. 982) 12. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty 13. Wydział Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych Ośrodka Rozwoju Edukacji, materiały do pobrania: ew=category&id=73:pomoc-psychologiczno-pedagogiczna-krok-po-kroku& Itemid=1084 (pobrano r.)