Projekt usprawnień działania spółek z udziałem Samorządu Województwa rekomendacje

Transkrypt

1 UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE MAŁOPOLSKA SZKOŁA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE MAŁOPOLSKA SZKOŁA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Projekt usprawnień działania spółek z udziałem Samorządu Województwa rekomendacje Kraków, czerwiec 2008

2 Zawartość I. Wprowadzenie... 3 II. Synteza... 5 III. Podstawy postulowanych usprawnieo... 7 IV. Postulowane usprawnienia... 9 IV. 1. Zasady i mechanizmy działania spółek... 9 IV.1.1. Kluczowe obszary aktywności spółek... 9 IV Regionalny fundusz inwestycyjny (RFI)... 9 V Obsługa inwestorów V Promocja gospodarcza regionu V Zarządzanie terenami inwestycyjnymi i nieruchomościami V Usługi doradztwa dla MŚP w ramach regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu V. Propozycja układu koordynacji działao prorozwojowych przez Samorząd Województwa VI. Monitoring i ocena działao prorozwojowych VII. Plan wdrożenia VIII. Załączniki Załącznik 1. Wykaz osób zaangażowanych w pracę Zespołu zadaniowego Załącznik 2. Plan działania propozycja struktury Załącznik 3. Raport ewaluacyjny propozycja struktury Załącznik 4. Zarys koncepcji holdingu Załącznik 5. Przykładowy spis treści sprawozdania zarządu z działalności Załącznik 6. Struktura tabel dotyczących przychodów i kosztów wg rodzajów działalności Strona 2

3 I. WPROWADZENIE Celem opracowania Projekt usprawnieo działania spółek z udziałem Samorządu Województwa rekomendacje 1 jest wskazanie kierunków modyfikacji zasad i mechanizmów funkcjonowania spółek wojewódzkich 2 oraz zaproponowanie sposobu koordynacji ich działao. Postulowane zmiany służyd mają ściślejszej integracji działao spółek z celami polityki rozwoju opisanymi w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata Na zbiór proponowanych rozwiązao składają się: 1. Zmiana zasad i mechanizmów działania spółek, w tym: określenie wiodących obszarów aktywności spółek wojewódzkich; zaproponowanie układu koordynacji działao spółek przez Zarząd Województwa; określenie zasad monitorowania i ewaluacji działao spółek wojewódzkich wraz z propozycją w zakresie budowy wskaźników. 2. Zarys sekwencji wdrożenia w/w zasad i mechanizmów. Prezentowany projekt usprawnieo jest wynikiem prac prowadzonych w ramach Zespołu Zadaniowego ds. przygotowania opracowania Ocena wykonywania zadao publicznych polityki regionalnej przy pomocy spółek z udziałem Województwa Małopolskiego kierunki zmian, rekomendacje 3. Zespół ten powołany został zarządzeniem Marszałka Województwa Małopolskiego nr 156/2007. W pracach Zespołu uczestniczyli przedstawiciele Zarządu Województwa i Urzędu Marszałkowskiego, przedstawiciele zarządów spółek objętych analizą, tj.: Krakowskiego Parku Technologicznego Sp. z o.o. (KPT); Małopolskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. (MARR); Małopolskich Parków Przemysłowych Sp. z o.o. (MPP); Tarnowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. (TARR) 1 Zwanego dalej projektem usprawnieo. 2 W dokumencie tym termin spółki udziałem z udziałem Samorządu Województwa jest wymiennie stosowany z terminem spółki wojewódzkie. 3 Załącznik nr 1 zawiera wykaz osób zaangażowanych w prace Zespołu zadaniowego. Strona 3

4 oraz eksperci Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (UEK). Sporządzenie tego dokumentu poprzedziły prace konceptualne i diagnostyczne, których przebieg i wyniki opisano w dwóch odrębnych opracowaniach 4. W zakresie metodycznym przyjęto dla realizacji przedsięwzięcia metodę warsztatowo-ekspercką, na którą złożyły się następujące etapy prac: etap I obejmujący warsztaty z udziałem przedstawicieli Zarządu Województwa, Urzędu Marszałkowskiego i badanych spółek oraz sporządzenie dokumentu o charakterze konceptualnym; etap II dedykowany ocenie udziału spółek w procesach rozwojowych regionu zawierającej: - analizę stopnia realizacji zadao przez spółki; - analizę funkcjonalną działania spółek; etap III będący fazą projektowania usprawnieo w zakresie: - zmian zasad i mechanizmów działania spółek (wraz z planem wdrożenia); - propozycji schematu koordynacji w relacji Samorząd Województwa spółki; - określenia potrzeb w zakresie monitorowania i oceny działao spółek. 4 Założenia prac nad przygotowaniem oceny wykonywania zadao publicznych polityki regionalnej przy pomocy spółek z udziałem Województwa Małopolskiego kierunki zmian, rekomendacje oraz Raport z analizy działao spółek w procesach rozwojowych regionu. Strona 4

5 II. SYNTEZA Rekomendacje zawarte w projekcie usprawnieo dotyczą następujących zagadnieo: 1. Wytyczenie kluczowych dla rozwoju regionu obszarów aktywności spółek wojewódzkich. 2. Określenie układu koordynacji działao spółek wojewódzkich przez Zarząd Województwa. 3. Zdefiniowanie zbioru wskaźników do monitorowania i ewaluacji działao spółek przez Zarząd Województwa. 4. Plan wdrożenia postulowanych usprawnieo. Adresatem postulowanych usprawnieo jest Zarząd Województwa oraz 4 spółki wojewódzkie objęte pracami diagnostyczno-projekcyjnymi, tj.: KPT, MARR, MPP, TARR. Podstawą formułowania postulatów usprawnieo jest zbiór ustaleo diagnostycznych dotyczących działania spółek wojewódzkich oraz rozpoznane wyzwania strategiczne stojące przed instytucjami rozwoju. Poniżej wskazano podstawowe propozycje usprawnieo 5 : 1. Aktywnośd spółek wojewódzkich powinna koncentrowad się na 5 wskazanych poniżej polach, a ich specjalizacja funkcjonalna powinna kształtowad się w następujący sposób: regionalny fundusz inwestycyjny MARR; obsługa inwestorów KPT; promocja gospodarcza regionu MARR; zarządzanie terenami inwestycyjnymi i nieruchomościami MPP; usługi i doradztwo dla MŚP w ramach regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu MARR. 2. Układ koordynacji działania spółek wojewódzkich powinien opierad się na: formule uzgadniania i rozliczania działao spółek wojewódzkich przez Zarząd Województwa opartej o plany działania; przyjęciu zestawu wskaźników dla monitorowania i ewaluacji działao spółek przez Zarząd Województwa. 5 Ich rozwinięcie zawarto w dalszej części dokumentu. Strona 5

6 3. Układ koordynacji polityki rozwoju oparty o nowe zasady i mechanizmy powinien służyd wyposażeniu Zarządu Województwa w zdolnośd do wytyczania zadao strategicznych spółek oraz dokonywania oceny ich działalności, a równocześnie gwarantowad zachowanie autonomii spółek. 4. Integralnym elementem przedstawianego projektu usprawnieo jest plan jego wdrożenia. Strona 6

7 III. PODSTAWY POSTULOWANYCH USPRAWNIEO Podstawę formułowania propozycji usprawnieo stanowią dwie perspektywy. Pierwsza z nich oparta jest na katalogu ustaleo diagnostycznych sformułowanych w następstwie przeprowadzonych prac analityczno-diagnostycznych. Perspektywa druga bazuje na zbiorze wyzwao strategicznych, które stają przed podmiotami regionalnej polityki rozwoju, jakimi są spółki z udziałem samorządu województwa. Poniżej zarysowano zarówno przyjęte ustalenia diagnostyczne, jak i rozpoznane wyzwania strategiczne. Podstawowe ustalenia diagnostyczne: 1. Cele i działania badanych spółek w wymiarze formalnym są mocno skorelowane z zapisami Strategii, równocześnie jednak ich rzeczywiste działania głównie z powodu braku strategicznego wyprofilowania w stopniu umiarkowanym przyczyniają się do realizacji tejże Strategii. 2. Istnieje relatywnie duża dysproporcja w relacjach: zadania formalnie spółkom przypisane a zadania przez nie realizowane. 3. Narasta zjawisko angażowania się badanych spółek w realizację projektów współfinansowanych ze środków strukturalnych, co niesie za sobą tak pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. 4. W sporadycznych przypadkach zakresy działao badanych spółek nachodzą na siebie, widoczne jest także zjawisko ich wewnętrznej konkurencji. 5. Badane spółki posiadają relatywnie dobrą i stabilną sytuację finansową, aczkolwiek sposób zarządzania pozostającymi w ich dyspozycji środkami wolnymi nie zawsze jest optymalny. 6. W przypadku większości badanych spółek poziom wykorzystania przez nie nowoczesnych mechanizmów zarządzania jest relatywnie niewielki. 7. Kultura zarządzania w badanych spółkach jest na ogół oparta o tradycyjne, sztywne i hierarchiczne podejście zorientowane w większej mierze na procedurę a nie na wynik. 8. Występuje problem koordynacji poziomej; niski jest poziom przepływu informacji między strukturami badanych spółek oraz pogłębia się autonomizacja ich działao. Strona 7

8 9. Badane spółki wykazują zainteresowanie i zdolnośd do współdziałania z innymi podmiotami (np. przedsiębiorstwa, szkoły wyższe) jednakże terytorialny zakres ich aktywności w zasadzie ogranicza się do Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. 10. Badane spółki posiadają wystarczającą autonomię funkcjonalną dla realizacji przypisanych im zadao. 11. Dostrzega się brak systemowych rozwiązao w zakresie komunikowania się zarządów spółek z Zarządem Województwa, koordynacji działao spółek oraz zobiektywizowanych kryteriów oceny ich działao. Strona 8

9 IV. POSTULOWANE USPRAWNIENIA IV. 1. ZASADY I MECHANIZMY DZIAŁANIA SPÓŁEK IV.1.1. KLUCZOWE OBSZARY AKTYWNOŚCI SPÓŁEK Refleksja nad strategicznymi funkcjami spółek wojewódzkich w kontekście ich zaangażowania w realizację Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata oraz poczynionych ustaleo diagnostycznych uzasadnia określenie 5 podstawowych pól ich aktywności, tj.: 1. Regionalny fundusz inwestycyjny. 2. Obsługa inwestorów. 3. Promocja gospodarcza regionu. 4. Zarządzanie terenami inwestycyjnymi i nieruchomościami. 5. Usługi i doradztwo dla MŚP w ramach regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu. IV REGIONALNY FUNDUSZ INWESTYCYJNY (RFI) Wprowadzenie Regionalny Fundusz Inwestycyjny (RFI) stanowid może instrument aktywnej prorozwojowej polityki samorządu województwa. Najczęściej spotykane charakterystyki tego typu funduszy to: generowanie kapitału podwyższonego ryzyka; udziałowcami funduszu są: władze regionu, podmioty administracji rządowej i samorządowej, instytucje rozwoju regionalnego oraz podmioty prywatne; struktura kapitałów własnych z większościowym pakietem władz regionu zapewnia wysoką reputację i pozycję wśród banków, instytucji finansowych krajowych i zagranicznych. Strona 9

10 Celem RFI powinno byd rozwijanie instrumentów kapitałowych podwyższonego ryzyka i finansowanie działao na rzecz wzrostu gospodarczego regionu. Jego główną zaletą jest zdolnośd do przejmowania części ryzyka. RFI umożliwia realizację przedsięwzięd o podwyższonym ryzyku, a także tych gdzie wynik finansowy nie stanowi głównego wyznacznika funkcjonowania podmiotu finansowanego. Dla uzyskania optymalnego efektu z podjętych inwestycji fundusz w dużej mierze koncentruje się na aktywnej polityce poszukiwania zewnętrznych źródeł finansowania (zarówno prywatnych jak i pochodzących z instytucji finansowych), zachęcając do uczestnictwa w projektach jakie prowadzi. Istotnym zadaniem RFI jest generowanie nadwyżek finansowych przeznaczanych na cele misyjne oraz tworzenie warunków do realizacji przez pozostałe instytucje rozwoju działao prorozwojowych w regionie. Docelową grupę klientów w ramach prowadzonej działalności RFI tworzą: małe i średnie firmy działające w sektorach wymagających wsparcia, prowadzące działalnośd w obszarach oznaczonych za priorytetowe w strategii rozwoju regionu; instytucje rozwoju regionalnego; jednostki samorządu terytorialnego; osoby fizyczne rozpoczynające aktywnośd gospodarczą. Uzasadnienie Na terenie województwa małopolskiego funkcjonuje szereg instytucji, których działalnośd ukierunkowana jest na wsparcie finansowe szeroko rozumianego rozwoju regionalnego. Dominującą grupę stanowią podmioty poręczeniowo-pożyczkowe, wyprofilowane na wsparcie sektora przedsiębiorstw oraz osób rozpoczynających działalnośd gospodarczą. Wyraźnie dostrzegalna jest potrzeba wyłonienia z grupy obecnie funkcjonujących instytucji rozwoju, które prowadzą działalnośd finansową, lidera tworzącego sied tych instytucji. Zasadniczą funkcją pełnioną przez lidera byłoby kreowanie polityki w zakresie działalności podmiotów sieci, a także udzielanie tym podmiotom pożyczek na prowadzoną przez nie działalnośd misyjną. Uzasadnienia potrzeby utworzenia funduszu upatrywad należy w następujących przesłankach: Strona 10

11 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata , w której bardzo mocno wyeksponowano potrzebę tworzenie układów instytucjonalnych dla rozwoju przedsiębiorczości i kreowania warunków dla zwiększenia inwestycji zagranicznych w regionie; dynamicznie rosnące zapotrzebowanie gospodarki regionu na kapitał; inwestycje w infrastrukturę techniczną o strategicznym znaczeniu dla regionu, wymagające zaangażowania znaczących środków finansowych, np. budowa drogi, linii energetycznej czy też doprowadzenie pozostałych mediów do potencjalnych terenów inwestycyjnych; powstanie podmiotu finansowego zdolnego do prowadzenia aktywnych działao w zakresie tworzenia nowych produktów finansowych (np. z zakresu inżynierii finansowej), a tym samym przyczyniającego się do propagowania nowoczesnego instrumentarium finansowania przedsięwzięd rozwojowych; realizacja zadao publicznych w formie partnerstwa publiczno-prywatnego. Rolą RFI w tym zakresie może byd udzielanie pożyczek i poręczeo dla podmiotu realizującego inwestycję (tzw. spółka specjalnego przeznaczenia), co docelowo skutkowad będzie obniżeniem kosztów projektu. RFI stanowiłby innowacyjną formułę finansowego wspierania działao prorozwojowych samorządu województwa w sferze wspierania kluczowych procesów rozwojowych w regionie. Zakres działao Przedmiotem działalności RFI powinno byd: przyciąganie kapitału zewnętrznego dla finansowania inwestycji w województwie; prowadzenie funduszy poręczeo i pożyczek na rzecz podmiotów prywatnych, a także samorządowych w tym także współpraca z lokalnymi funduszami tego rodzaju; współdziałanie z samorządami w zakresie: kreowania i dostarczania podmiotom regionalnym instrumentów finansowych, programów emisyjnych dla jednostek samorządu terytorialnego, zagospodarowania wniesionych aportów; inwestycje infrastrukturalne o charakterze strategicznym dla regionu; Strona 11

12 działania z zakresu seed-capital 6 ; nabywanie i zbywanie papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych; finansowanie przedsięwzięd restrukturyzacyjnych i rozwojowych; administrowanie i zarządzanie środkami przeznaczonymi na przedsięwzięcia restrukturyzacyjne i rozwojowe; współpraca z krajowymi i międzynarodowymi instytucjami w zakresie zadao funduszu. Sposób organizacji przedsięwzięcia Poruszając się w obrębie istniejących uwarunkowao finansowo-instytucjonalnych zarysowad należy dwie koncepcje utworzenia RFI: 1. Utworzenie nowego podmiotu prawa handlowego. 1. Tworzony podmiot winien mied formę kapitałowej spółki prawa handlowego. Zakładanie spółki jest pewnym procesem, na który składają się określone czynności faktyczne i prawne. 2. Urząd Marszałkowski winien wystąpid do potencjalnych udziałowców/akcjonariuszy z inicjatywą powołania Regionalnego Funduszu Inwestycyjnego w celu uzyskania informacji nt. jaki jest krąg osób zainteresowanych powstaniem takiego podmiotu, jaką wizję jego funkcjonowania mają poszczególni potencjalni udziałowcy/akcjonariusze. 3. Mając na uwadze ustalenia poczynione na wstępnym spotkaniu założycielskim, podejmowana jest decyzja dotycząca powstania RFI. Jeśli jest ona pozytywna, wymagana będzie uchwała Sejmiku Województwa o utworzeniu takiego podmiotu (podstawa prawna: art. 18 pkt 19 lit. e ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa). 4. Powołanie spółki wymaga formy aktu notarialnego. Obligatoryjne elementy umowy spółki z o.o. (art k.s.h.) i statutu spółki akcyjnej (art k.s.h.) określają przepisy kodeksu spółek handlowych. Na pewno musi byd określone: kto wniesie jaki wkład i w jakiej wysokości (spółka z o.o.) albo kto obejmie, ile i jakie akcje oraz jak je pokryje (spółka akcyjna). Należy określid wyposażenie spółki w aktywa, które 6 Wsparcie finansowe dla osób rozpoczynających działalnośd gospodarczą. Strona 12

13 pochodzid mogą z: MARR (forma gotówkowa oraz nieruchomości), samorządu województwa (forma gotówkowa oraz nieruchomości), TARR (forma gotówkowa oraz nieruchomości), MPP (np. likwidacja spółki, inkorporowanie majątku do struktur funduszu), podmiotów prywatnych (przedsiębiorstwa, banki, TFI w formie gotówkowej), środków centralnych 7, osób fizycznych (jednostki uczestnictwa). 5. W myśl art. 163 k.s.h. do powstania spółki z o.o. wymaga się zawarcia umowy spółki, wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki, powołania zarządu, ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki, wpisu do rejestru. 6. Tworząc spółkę akcyjną samorząd województwa zobowiązany jest do: podpisania statutu, aktu o zawiązaniu spółki, objęcia akcji, wniesienia wkładu oraz ustanowienia zarządu i rady nadzorczej, która tutaj jest organem obligatoryjnym (art. 10a ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej). 7. Rozważyd można sytuację, w której do RFI przeniesione zostaną nieruchomości posiadane i zarządzane przez spółki wojewódzkie. Fundusz odpowiedzialny będzie za zarządzanie majątkiem oraz inwestycje i obrót majątku. Generowany w ten sposób zysk będzie podlegał redystrybucji w formie dywidendy na rzecz spółek województwa stosownie do posiadanych akcji w celu realizacji statutowych zadao rozwojowych tych spółek. Częśd zysku przeznaczona będzie na zwiększenie kapitałów własnych. 2. Stworzenie odrębnej struktury wewnątrz istniejącego podmiotu (z uwagi na największe prawdopodobieostwo realizacji tego rodzaju przedsięwzięcia przez MARR wskazuje się tę spółkę): Wymagana uchwała walnego zgromadzenia MARR. Aktywa MARR wydzielone w ewidencji księgowej i przypisane do funduszu jako przedsiębiorstwa w rozumieniu art k.c. 7 Praktyka finansowego uczestnictwa instytucji administracji rządowej w podmiotach rozwoju regionalnego jest szeroko stosowana w Wielkiej Brytanii. W ten sposób funkcjonują: London Development Agency, Scottish Enterprise, Locate in Scotland oraz Glasgow Development Agency. Zaangażowanie kapitału występują w formie aportu środków finansowych lub nieruchomości oraz w formie partycypacji w kosztach realizacji określonego zadania rozwojowego. Strona 13

14 Celem pozyskania dodatkowych aktywów, należałoby przeprowadzid emisję akcji w ofercie dla jednostek samorządu terytorialnego i innych wybranych podmiotów. Przy czym jednostki samorządu terytorialnego muszą mied na uwadze ograniczenia zawarte przede wszystkim w ustawach ustrojowych. Na przykład art. 6 ust 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, stanowi, że powiat nie może prowadzid działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, tj. zadania których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. W odniesieniu do gmin należy mied na uwadze ograniczenia zawarte w art. 10 ust. 1-3 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Ostatecznie zawsze pozostaje klauzula, że uczestnictwo w spółce wynika z faktu, iż jest ona spółką ważną dla rozwoju gminy (art. 10 ust. 3 u.g.k.). Natomiast województwo poza sferą użyteczności publicznej może tworzyd spółki prawa handlowego na zasadach i w formach określonych w ustawie o samorządzie województwa. Mając na uwadze art. 13 ust. 2 ustawy o samorządzie województwa, województwo może uczestniczyd tylko w takiej spółce, która służy rozwojowi województwa. O tym, czy spółka ma taki charakter i służy lub będzie służyd rozwojowi województwa musi zadecydowad i uzasadnid w załączniku do uchwały sejmik województwa (art. 18 pkt 19 lit. e u.s.w.). Działanie poza tymi ramami naraża jednostki samorządu terytorialnego na podjęcie niekorzystnych rozstrzygnięd nadzorczych. W strukturze MARR funkcjonują: Departament Inwestycji Kapitałowych, Departament Instrumentów Finansowych oraz Pion Zarządzania Nieruchomościami i Inwestycji, które mogą zostad połączone w Pion RFI. Strona 14

15 Schemat 1. Alternatywne ścieżki utworzenia regionalnego funduszu inwestycyjnego Ścieżka 1. Ścieżka 2. Wybór formy kapitałowej spółki prawa handlowego Utworzenie RFI wewnątrz struktury MARR S.A. Urząd Marszałkowski przeprowadza wstępne spotkanie założycielskie Uchwała walnego zgromadzenia MARR S.A. Wydzielenie w ewidencji księgowej aktywów przypisanych do RFI Spółki z udziałem samorządu województwa Skarb Paostwa Jednostki samorządu terytorialnego Podmioty prywatne Przeprowadzenie procesu pozyskania podmiotów skłonnych do alokacji kapitału w RFI Struktura akcjonariatu/ udziałowców Skala środków finansowych w dyspozycji RFI Spółki z udziałem samorządu województwa Skarb Paostwa Jednostki samorządu terytorialnego Przeprowadzenie procesu pozyskania podmiotów skłonnych do alokacji kapitału w RFI Struktura akcjonariatu Skala środków finansowych w dyspozycji RFI Podmioty prywatne Uchwała sejmiku województwa o utworzeniu podmiotu Strategia rozwoju Strategiczna Województwa infrastruktura Strategia rozwoju Województwa Małopolskiego Preferencyjne kredyty i poręczenia Przygotowanie i konsultacje obszarów działalności RFI Strategiczna infrastruktura techniczna Seed-capital Venture-capital Małopolskiego Preferencyjne kredyty i poręczenia Przygotowanie i konsultacje obszarów działalności RFI Utworzenie Pionu RFI techniczna Seed-capital Venture-capital Akt notarialny utworzenia podmiotu Źródło: Opracowanie własne.

16 V OBSŁUGA INWESTORÓW Przyciąganie nowych inwestycji do regionu to wyzwanie, które stoi przed samorządem każdego województwa. Napływające inwestycje, zarówno zagraniczne, jak i krajowe, przynoszą regionowi wiele korzyści, takie jak dodatkowe zatrudnienie, wzrost wynagrodzeo w gospodarce regionu, transfer nowych technologii i know-how czy tworzenie pozytywnego wizerunku regionu. W Małopolsce działania w tym zakresie cechuje brak wystarczającej koordynacji. Zwykle pierwszym miejscem, w którym potencjalny inwestor szuka informacji na temat dostępnej oferty inwestycyjnej jest stolica województwa. Na terenie Krakowa funkcjonują 3 punkty, które odpowiadają za kwestie pozyskania inwestorów: (1) Krakowski Park Technologiczny, (2) Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego Regionalne Centrum Obsługi Inwestora oraz (3) Urząd Miasta Krakowa Centrum Obsługi Inwestorów i Promocji Gospodarczej. Ich działania są w dużym stopniu niezależne od siebie, brakuje systemu przepływu informacji oraz wspólnej oferty zbierającej zachęty inwestycyjne poszczególnych jednostek. Problem jest potęgowany przez rozbieżne informacje w mediach (np. na popularnej wśród inwestorów stronie internetowej Paostwowej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych jednostką odpowiedzialną za kwestię nowych inwestycji w Małopolsce jest MARR). Sytuacja taka powoduje dezorientację inwestora, który nie ma jednego partnera do prowadzenia rozmów. Powyższe rozważania potwierdzają badania przeprowadzone przez Instytut Badao nad Gospodarką Rynkową na zlecenie Paostwowej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, zgodnie z którymi ocena aktywności województwa małopolskiego wobec inwestorów została oceniona bardzo nisko (por. wykres 1). Na uwagę zasługuje również niekorzystna tendencja, jaka jest zauważalna od roku Strona 16

17 Wykres 1. Ocena aktywności województw wobec inwestorów Źródło: PAIiIZ. Małopolska jest w stanie zaproponowad inwestorowi szeroki zakres wsparcia. Oferta pomocy jest jednak rozproszona. 1. Urząd Miasta Krakowa Centrum Obsługi Inwestorów i Promocji Gospodarczej, zlokalizowane w Wydziale Strategii i Rozwoju Miasta, zajmuje się kontaktem z inwestorem, pomocą w rozwiązywaniu problemów inwestycyjnych i indywidualnym podejściem do inwestora. Zachęty inwestycyjne będące w ofercie to: podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej terenu znajdującego się w obszarze zainteresowania inwestora, m.in. poprzez poprawienie dostępności komunikacyjnej, poprawę jakości układu drogowego i infrastruktury komunikacyjnej oraz poprzez uporządkowanie terenów w rejonie lokalizacji inwestycji; prowadzenie działao wspierających inwestora w zakresie jego uczestnictwa w programach promocji zatrudnienia, co dotyczy w szczególności współpracy z Grodzkim Urzędem Pracy w zakresie uzyskania przez inwestora refundacji związanych z zatrudnieniem absolwentów; Strona 17

18 podjęcie działao zmierzających do zgodnej z potrzebami inwestycji rozbudowy infrastruktury poprzez podjęcie rozmów i współpracę z MPEC S.A., MPWiK S.A., ZDiK w Krakowie, ZGK Sp. z o.o., ZEK Kraków S.A., PKP S.A., TP S.A.; podjęcie działao zmierzających do poprawy bezpieczeostwa rejonu inwestycji poprzez intensyfikację działao służb porządkowych podlegających Prezydentowi Miasta Krakowa. 2. Krakowski Park Technologiczny oferuje przedsiębiorcom tereny inwestycyjne zlokalizowane na terenie całego województwa. Inwestor, który już prowadzi działalnośd na terenie SSE może otrzymad następujące przywileje: zwolnienie podatkowe (CIT lub PIT); uzbrojona działka pod inwestycję; pomoc przy załatwianiu formalności związanych z inwestycją; zwolnienie od podatku od nieruchomości. 3. Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego (Regionalne Centrum Obsługi Inwestora) ma w swojej ofercie następujące zachęty: opracowanie wniosków i prowadzenie formalności związanych z uzyskaniem decyzji administracyjnych: - warunków zabudowy (w przypadku braku aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenu planowanej inwestycji); - pozwolenia na budowę; - zezwolenia na użytkowanie inwestycji; koordynacja uzyskania wymaganych przepisami opinii, uzgodnieo, raportów o oddziaływaniu projektowanej inwestycji na środowisko, studiów programowoprzestrzennych, itp.; reprezentowanie inwestora przed organami administracji samorządowej i rządowej na etapie realizacji procedur administracyjnych; koordynacja nadzoru inwestorskiego nad przebiegiem prac realizacyjnych. Równie istotną kwestią jak pozyskiwanie nowych inwestycji, jest tzw. oferta poinwestycyjna, oznaczająca kontynuację wsparcia dla przedsiębiorstw, które już Strona 18

19 zdecydowały się ulokowad swoje aktywa na terenie Małopolski. Chodzi tu w szczególności o takie działania jak dostęp do poręczeo i kredytów na preferencyjnych warunkach (np. RFI), świadczenie pomocy w zakresie rekrutacji personelu, organizowanie kontaktu z jednostkami badawczo-naukowymi, a także budowanie wzajemnych relacji, które utwierdzą inwestora w przekonaniu, że wybrał najlepszą z możliwych lokalizacji. Zakres działao Aby zachęcid przedsiębiorstwa do lokowania inwestycji na terenie Małopolski, niezbędne jest stworzenie spójnego systemu bezpłatnych usług skierowanych do potencjalnego inwestora. System ten nie może byd ograniczany terytorialnie do samego Krakowa czy też Krakowskiego Obszaru Metropolitarnego. A powinien obejmowad takie działania jak: informacje na temat aktualnego klimatu inwestycyjnego; statystyki dotyczące rynku pracy, zawierające m.in. koszty siły roboczej w regionie, jej dostępnośd i jakośd; pomoc w znalezieniu optymalnej lokalizacji pod inwestycję (regionalna baza ofert inwestycyjnych) oraz organizacja wyjazdów w teren ; świadczenie usług w zakresie zakupu nieruchomości (pomoc prawna, scalanie, wykupy); pomoc i doradztwo w zakresie zatrudniania i szkolenia kadr; informacje na temat dostępnej pomocy finansowej oraz pomoc w ubieganiu się o nią; pośrednictwo w kontaktach z administracją rządową i samorządową; wspieranie kontaktu z jednostkami badawczo-naukowymi. Sposób organizacji przedsięwzięcia Podstawową kwestią jaka powinna zostad ustalona w zakresie obsługi inwestorów jest określenie wiodącej instytucji, która będzie podejmowała pierwszy kontakt z potencjalnym inwestorem, dostarczała mu niezbędnych informacji oraz organizowała jego współpracę i kontakty z innymi instytucjami. Wszelkie predyspozycje ku temu posiada Krakowski Park Technologiczny, którego doświadczenie w zakresie zarządzania specjalną strefą ekonomiczną pozwala oczekiwad wysokiego standardu świadczonych usług. Kolejnym krokiem jest stworzenie ram współpracy pomiędzy jednostkami oferującymi zachęty dla inwestorów w regionie. Należy mied na uwadze różnorodnośd relacji Strona 19

20 właścicielskich i terytorialnych występujących we wspomnianych podmiotach. KPT jest w większości własnością Skarbu Paostwa, pakiet większościowy MARR posiadają władze województwa, natomiast Urząd Miasta Krakowa to jednostka działająca jedynie na terenie Krakowa. Po określeniu zasad współpracy można przystąpid do tworzenia spójnego wizerunku w mediach odnośnie instytucji wiodącej (KPT). Jak już wcześniej wspomniano, istotna jest także kompleksowa oferta inwestycyjna. KPT jako jednostka nawiązująca pierwszy kontakt z inwestorem powinna dysponowad umocowaniem ze strony pozostałych podmiotów w zakresie przedstawienia wszystkich możliwych do uzyskania przez inwestora zachęt oraz szczegółów obsługi poinwestycyjnej. Działania w zakresie obsługi inwestorów są wspierane przez inne formy aktywności opisane w kolejnych częściach niniejszego opracowania, tj. zarządzanie terenami inwestycyjnymi oraz nieruchomościami, a także promocja gospodarcza regionu. Schemat 2. Procedura usprawnienia obsługi inwestorów w regionie analiza potencjału instytucji obsługujących inwestorów na terenie Małopolski określenie wiodącego podmiotu w zakresie pierwszego kontaktu z inwestorami KPT MARR UMK stworzenie ram współpracy pomiędzy podmiotami oferującymi zachęty dla inwestorów w regionie wspólne porozumienie inne podmioty specjalna strefa ekonomiczna preferencyjne kredyty i poręczenia pomoc i doradztwo wspólna oferta inwestycyjna łącząca zachęty poszczególnych podmiotów grunty typu green field, brownfield inne zachęty dla inwestorów oferta poinwestycyjna promocja gospodarcza wykreowanie i promocja nowego lidera w zakresie obsługi inwestorów w Małopolsce współpraca z PAIiIZ Źródło: opracowanie własne. Strona 20

21 V PROMOCJA GOSPODARCZA REGIONU Promocja gospodarcza regionu jest elementem marketingu terytorialnego, który nierozerwalnie wiąże się z innymi obszarami, opisywanymi w niniejszym opracowaniu, mianowicie: obsługą inwestorów oraz zarządzaniem terenami inwestycyjnymi. Aby rzetelnie oddad tę problematykę, należy na wstępie rozróżnid promocję gospodarczą od promocji turystyki. Ta pierwsza generuje działania ukierunkowane przede wszystkim na aktualnych i potencjalnych inwestorów oraz osoby prywatne z kraju i zagranicy, które zamierzają zamieszkad lub/i pracowad na terenie Małopolski, przyczyniając się tym samym do wzrostu gospodarczego w regionie. Promocja turystyki jest z kolei ukierunkowana na zwiększenie ruchu turystycznego. O ile województwo małopolskie, zarówno w kraju jak i zagranicą, uznawane jest za bardzo atrakcyjne turystycznie, to w przypadku atrakcyjności inwestycyjnej sytuacja wygląda gorzej. Jest to nie tylko spowodowane opisywanymi wcześniej problemami z kontaktem z inwestorem czy ubogą ofertą inwestycyjną. Czynnikiem, który także ma wpływ na taki stan rzeczy jest nieumiejętnośd wykreowania odpowiedniego wizerunku Małopolski jako regionu, który w szczególny sposób jest przyjazny inwestorom. Z przeprowadzanych badao nad atrakcyjnością inwestycyjną regionów wynika, że Małopolska posiada kilka mocnych stron, które sprzyjają atrakcyjności gospodarczej. Należą do nich: zasoby i koszty pracy; chłonnośd rynku zbytu; infrastruktura gospodarcza; infrastruktura społeczna. Z drugiej strony istnieją elementy, które ograniczają atrakcyjnośd regionu wśród inwestorów. Są to: aktywnośd wobec inwestorów; dostępnośd transportowa; bezpieczeostwo powszechne. Strona 21

22 Zakres działao Zadaniem instytucji odpowiedzialnych za promocję gospodarczą Małopolski jest: przygotowanie i aktualizacja strategii promocji gospodarczej regionu; tworzenie planu działao promocyjnych; realizacja założeo planu promocji regionu; działania zmierzające do wyrównania dysproporcji geograficznych w rozwoju poszczególnych podregionów Małopolski, w tym intensywna promocja mniej atrakcyjnych obszarów; monitorowanie efektów promocji (prowadzenie badao ankietowych). Sposób organizacji przedsięwzięcia Punktem wyjścia do stworzenia efektywnego systemu promocji gospodarczej Małopolski jest przygotowanie długoterminowej Strategii promocji gospodarczej. Za koordynację planowania zadao z zakresu promocji gospodarczej regionu powinna byd odpowiedzialna stosowna komórka Urzędu Marszałkowskiego (np. Zespół ds. Promocji Gospodarczej w Departamencie Transportu, Gospodarki i Infrastruktury), która stałaby się inicjatorem działao oraz współtworzyłaby szczegółowy plan postępowania w tym zakresie. Wiodącym realizatorem i koordynatorem sieci podmiotów subregionalnych w zakresie działao promocyjnych powinna byd MARR. Instytucja ta odpowiadałaby także za pozyskiwanie i zabezpieczanie środków na działania promocyjne (montaż finansowy: środki własne, wojewódzkie, podmiotów prywatnych, itp.). Z racji prowadzenia promocji gospodarczej równolegle przez Urząd Miasta Krakowa, sugeruje się, aby połączyd działania w zakresie promocji miasta z działaniami promującymi województwo. Przyczyni się to do obniżenia kosztów prowadzonej kampanii. Strona 22

23 V ZARZĄDZANIE TERENAMI INWESTYCYJNYMI I NIERUCHOMOŚCIAMI Aby skutecznie przyciągad inwestorów do regionu, niezbędna jest odpowiednio szeroka oferta dostępnych obszarów inwestycyjnych, a także pozostałych nieruchomości. Dbałośd o jak najwyższą jakośd i kompletnośd oferty powinna stad się priorytetem władz regionu. W zależności od wielkości i charakteru działalności, przedsiębiorstwa przejawiają zainteresowanie następującymi rodzajami nieruchomości: 1. Tereny typu greenfield, całkowicie do zagospodarowania przez inwestora. 2. Tereny typu brownfield, czyli obszary poprzemysłowe, które ucierpiały z powodu zanieczyszczenia gruntów lub wód powierzchniowych, ponowne ich zagospodarowanie wymaga najpierw rekultywacji środowiska. 3. Pomieszczenia i budynki dzierżawione, np. w inkubatorach przedsiębiorczości czy technologicznych z przeznaczeniem dla mniejszych przedsiębiorstw. Istotnym problemem województwa małopolskiego jest bardzo skromna oferta obszarów inwestycyjnych. Mocno eksponuje ten fakt wcześniej cytowany raport IBnGR. Zgodnie z nim, Małopolska w październiku 2007 posiadała niewiele ponad 40 ofert lokalizacyjnych, co dało jej 13 pozycję w stawce 16 województw. Najlepszym regionem w tej kategorii jest województwo dolnośląskie, które posiadało ponad 110 ofert. Strona 23

24 Wykres 2. Liczba ofert lokalizacyjnych wg województw (stan na ) Źródło: PAIiIZ. Na terenie województwa małopolskiego kwestią zarządzania terenami inwestycyjnymi i nieruchomościami zajmuje się kilka podmiotów. Są to: 1. Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego spółka posiada w swojej ofercie budynki, które są obecnie dzierżawione, częściowo zabudowane tereny pod inwestycje oraz niezabudowane nieruchomości przeznaczone do zagospodarowania. 2. Krakowski Park Technologiczny spółka zarządza specjalną strefą ekonomiczną, jest w posiadaniu zabudowanych nieruchomości, a ponadto rozszerza obszar strefy poprzez wykup nowych nieruchomości; obecnie finalizuje budowę inkubatora technologicznego, którego pomieszczenia zostaną udostępnione małym przedsiębiorstwom z sektora wysokich technologii. 3. Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego oferuje w niewielkim zakresie uzbrojone nieruchomości w okolicach Tarnowa. 4. Małopolskie Parki Przemysłowe spółka celowa powołana do skupu nieruchomości, a następnie ich scalania i sprzedaży inwestorowi. Strona 24