ANALIZA RYNKU PRACY AGLOMERACJI ŁÓDZKIEJ

Transkrypt

1 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Doradztwo Społeczne i Gospodarcze ul. Św. Wojciech 22/24 m. 7, Poznań tel.: 609/ , 603/ , dsig@dsig.pl NIP: ANALIZA RYNKU PRACY AGLOMERACJI ŁÓDZKIEJ (Łódź 2008) 1

2 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wstęp 3 1. Liczba mieszkańców aglomeracji łódzkiej Ludność aglomeracji łódzkiej według cech demograficznych Rynek pracy aglomeracji łódzkiej według sektorów ekonomicznych i sektorów własności Bezrobocie w aglomeracji łódzkiej w latach Stan bezrobocia w aglomeracji łódzkiej Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według płci Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według wieku Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według wykształcenia Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według stażu pracy Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według zawodów Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej osoby długotrwale bezrobotne Absolwenci na rynku pracy Zawody deficytowe i nadwyżkowe w aglomeracji łódzkiej Analiza zawodów deficytowych i nadwyżkowych Zawody deficytowe i nadwyżkowe wg wskaźnika liczby zarejestrowanych bezrobotnych Zawody deficytowe i nadwyżkowe wg wskaźnika zgłaszanych ofert pracy w powiatowych urzędach pracy Zawody deficytowe i nadwyżkowe wg wskaźnika liczby ofert pracy zamieszczanych w prasie Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w aglomeracji łódzkiej w 2007 roku Gospodarka narodowa według sekcji PKD Gospodarka narodowa w aglomeracji łódzkiej Prognoza demograficzna dla aglomeracji łódzkiej Prognoza demograficzna na podstawie danych GUS Przewidywane zmiany na rynku pracy Podsumowanie i wnioski 90 Bibliografia 94 2

3 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wstęp Niniejszy raport zatytułowany Analiza rynku pracy aglomeracji łódzkiej jest częścią projektu badawczego Dostosowanie oferty szkoleniowej instytucji rynku pracy do wymogów łódzkiego rynku pracy, który jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Przedmiotem Projektu są badania i analizy rynku pracy w aglomeracji łódzkiej w zakresie oczekiwań pracodawców odnośnie pożądanych kwalifikacji zatrudnianego personelu oraz pożądanych usług szkoleniowych. Proponowane badania i analizy wzbogacą i pogłębią wiedzę na temat obecnej sytuacji na rynku pracy, w tym przede wszystkim w zakresie potrzeb kadrowych i edukacyjnych. Głównym celem projektu będzie wypracowanie w oparciu o uzyskane wyniki wniosków umożliwiających dostosowanie oferty szkoleniowej podnoszącej umiejętności i kwalifikacje zawodowe mieszkańców miasta Łodzi do wymogów rynku pracy. Dzięki realizacji Projektu będzie możliwa identyfikacja oczekiwań pracodawców odnośnie usług szkoleniowych oraz pożądanych kwalifikacji zawodowych pracowników. Celem szczegółowym badań będzie poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy oferta szkoleniowa instytucji rynku pracy odpowiada potrzebom współczesnego łódzkiego rynku pracy oraz w jaki sposób powinna być zmodyfikowana. Zrealizowane badania mogą przyczynić się do zainicjowania bardziej efektywnej koordynacji działań podmiotów odpowiedzialnych za realizację szkoleń. Dane zebrane w toku badań będą cennym źródłem informacji dla instytucji rynku pracy w tym instytucji szkoleniowych w regionie. Wyniki badań będą również użyteczne dla osób zamierzających zdobyć dodatkowe kwalifikacje poprzez szkolenia. Prezentowany raport jest częścią analizy źródeł zastanych, tj. dostępnych danych, ekspertyz i raportów dotyczących sytuacji na rynku pracy w aglomeracji łódzkiej. Przedstawione zostały w nim dane dotyczące m.in. liczby mieszkańców w aglomeracji 3

4 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. łódzkiej,struktury bezrobocia, sytuacji zatrudnieniowej, sytuacji absolwentów na łódzkim rynku pracy, zawodów deficytowych i nadwyżkowych, struktury podmiotów prowadzących działalność gospodarczą oraz prognozy demograficznej dla aglomeracji łódzkiej obejmującej najbliższe lata. Wszystkie dane zawarte w niniejszym opracowaniu stanowią zmienne istotne dla diagnozy sytuacji na łódzkim rynku pracy. Termin aglomeracja łódzka z uwagi na konieczność ścisłego zdefiniowania został określony w węższym zakresie terytorialnym 1, tzn. w układzie monocentrycznym, czyli z jednym głównym ośrodkiem miejskim, jakim jest miasto Łódź. W skład aglomeracji łódzkiej wchodzą zatem dwa powiaty Miasto Łódź i powiat łódzki wschodni. Dane zawarte w niniejszym raporcie w głównej mierze odnoszą się właśnie do tego układu terytorialnego, w niektórych miejscach jednak przywołane zostały także dane dotyczące całego województwa łódzkiego, jak i innych miast czy polskich aglomeracji dzięki temu możliwe było zastosowanie analiz porównawczych. 4

5 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 1. Liczba mieszkańców aglomeracji łódzkiej 1.1. Ludność aglomeracji łódzkiej według cech demograficznych Województwo łódzkie zajmuje obszar tys. km 2 (5,8 % powierzchni kraju) położony w centrum Polski, na skrzyżowaniu samochodowych i kolejowych ciągów komunikacyjnych. Region łódzki znajduje się więc w geometrycznym centrum Polski. Graniczy z sześcioma innymi województwami: mazowieckim, świętokrzyskim, śląskim, opolskim, wielkopolskim i kujawsko-pomorskim. Liczba mieszkańców województwa wynosi osób (ok. 6,8 % ludności kraju) z czego ok ,9 tys. to osoby mieszkające w miastach, zaś ok. 908,6 tys. osób zamieszkuje tereny wiejskie. Region jest gęsto zaludniony na jeden km 2 przypada 141 mieszkańców (średnia krajowa wynosi 122 osoby). Pod względem liczby ludności łódzkie znajduje się na 6 miejscu wśród polskich województw. W aglomeracji łódzkiej, a więc w powiecie miasto Łódź oraz Łódź-Wschód w roku 2007 mieszkało ludzi, z czego nieco ponad 753 tysiące w samym mieście Łódź. 54,3% ogółu mieszkańców aglomeracji stanowią kobiety. W samym mieście kobiety stanowią 54,5% ogółu mieszkańców. Należy zaznaczyć, iż Łódź jest miastem o największym współczynniku feminizacji 2 (w roku 2006 na 100 mężczyzn przypadało 110 kobiet, co świadczy o istnieniu zwichniętej struktury płci). Wśród dzieci i młodzieży, a także w młodszych grupach wieku produkcyjnego, liczebnie przeważają mężczyźni, co jest konsekwencją nadwyżki urodzeń chłopców nad dziewczętami. Jednak większa umieralność mężczyzn stopniowo niweluje tę nadwyżkę i po przekroczeniu 40 roku życia liczebnie zaczynają przeważać kobiety. Przewaga ta rośnie wraz z wiekiem. Dla przykładu w wieku lat współczynnik feminizacji wynosi 104, w wieku lat - 141, a w grupie lat na 100 mężczyzn przypadają 263 kobiety. 5

6 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 1. Wykres. Ludność aglomeracji łódzkiej według płci kobiety 54,30% mężczyźni 45,70% Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku 2007 Struktura ludności aglomeracji łódzkiej według wieku z podziałem na ludność: w wieku przedprodukcyjnym, a więc poniżej 15 lat, w wieku produkcyjnym: lat kobiety, lata mężczyźni w wieku poprodukcyjnym przedstawia się następująco: 6

7 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 2. Ludność aglomeracji łódzkiej według wieku wiek produkcyjny 68,4% 11,5% wiek przedprodukcyjny 20,1% wiek poprodukcyjny Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku 2007 Kobiety stanowią dokładnie 50% ogółu ludności w wieku produkcyjnym. Liczba ludności w wieku produkcyjnym jest czterokrotnie wyższa od liczby osób znajdujących się w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym. Na tle największych Polskich miast (Warszawa, Kraków, Wrocław, Gdańsk, Poznań i Katowice) Łódź zajmuje 3 miejsce pod względem całkowitej liczby mieszkańców (do połowy 2007 roku Łódź była drugim co do wielkości miast Polskich zaraz za Warszawą, obecnie jej miejsce zajął Kraków). Proces starzenia się ludności polega na tym, że zbiorowość osób w starszym wieku zwiększa się szybciej niż pozostałe grupy ludności. W województwie łódzkim ta tendencja przybiera szczególnie niebezpieczny kształt. Ważnym czynnikiem postępów procesów starzenia się ludności jest tendencja spadkowa urodzeń, która trwa od połowy lat 80-tych do dziś. Współczynnik dzietności informujący o tym ile dzieci urodzi kobieta po przejściu przez wiek rozrodczy wynosi w Łodzi 0,975, a więc jest ponad dwukrotnie mniejszy od poziomu 7

8 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. zapewniającego prostą zastępowalność pokoleń. Spadek liczby urodzeń to w konsekwencji zmniejszenie liczby dzieci i młodzieży, a zarazem wzrost odsetka osób w starszym wieku. Obecnie osób w wieku przedprodukcyjnym, czyli od urodzenia do 15 roku życia, jest zaledwie 14,3% 3. Jest to najniższy wskaźnik wśród wszystkich województw. Ludność w wieku produkcyjnym, obejmująca mężczyzn w wieku lat i kobiety lat, osiągnęła w ostatnich latach 67,8%. Natomiast osób w wieku poprodukcyjnym stale przybywa i obecnie jest to 17,9% ogółu mieszkańców. Pod tym względem łódzkie również zajmuje pierwsze miejsce wśród województw. Reasumując: województwem w Polsce. łódzkie jest demograficznie najstarszym W porównaniu z innymi, przywołanymi wcześniej miastami liczba mieszkańców Łodzi w wieku przedprodukcyjnym znajduje się na średnim poziomie: wyższa jest jedynie w Warszawie i Krakowie. Natomiast wysoka jest liczba osób znajdujących się w wieku produkcyjnym wynosi ok. 154 tys. i jest to drugie pod tym względem miasto w Polsce. Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym także stawia Łódź na 3 miejscu w kraju. 8

9 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 3. Ludność wybranych miast Polski według wieku (w tys.) Łódź Warszawa Kraków Katowice Poznań Wrocław Gdańsk wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Źródło: GUS, dane dla powiatów: m. Łódź, m. Poznań, m. Kraków, m. Katowice, m. Gdańsk, m. Wrocław, m. st. Warszawa z roku 2007 Powyższe dane jeszcze lepiej są widoczne, gdy porównana zostanie liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców danego miasta: 9

10 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 4. Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym w wybranych miastach Polski 15,0% 14,0% 13,0% 12,0% 11,2% 11,7% 11,9% 12,3% 12,3% 12,5% 13,2% 11,0% 10,0% Łódź Wrocław Warszawa Katowice Poznań Kraków Gdańsk Źródło: GUS, dane dla powiatów: m. Łódź, m. Poznań, m. Kraków, m. Katowice, m. Gdańsk, m. Wrocław, m. st. Warszawa z roku 2007 Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym w samym mieście Łódź stanowi 11,2%. Jest to przy tym najniższa wartość porównując sytuację w pozostałych 6 największych miastach Polski. Tymczasem odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w Łodzi jest największy i stanowi ponad 20% ogółu mieszkańców: 10

11 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 5. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w wybranych miastach Polski 22,0% 20,0% 17,7% 18,0% 18,0% 18,5% 19,3% 20,2% 20,4% 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% Poznań Kraków Gdańsk Wrocław Katowice Warszawa Łódź Źródło: GUS, dane dla powiatów: m. Łódź, m. Poznań, m. Kraków, m. Katowice, m. Gdańsk, m. Wrocław, m. st. Warszawa z roku 2007 Wskaźnik obciążenia demograficznego (a więc liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym) w aglomeracji łódzkiej wygląda następująco: 11

12 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 6. Wskaźnik obciążenia demograficznego dla aglomeracji łódzkiej , ,15 53,95 53,45 53,65 53, rok 2002 rok 2003 rok 2004 rok 2005 rok 2006 rok 2007 Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z lat Oznacza to, że w 2002 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadło prawie 57 osób w wieku przed- i poprodukcyjnym. Do roku 2005 wskaźnik ten wykazywał tendencję malejącą, natomiast od 2006 roku nieznacznie wzrasta. Są to jednak bardzo nieznaczne różnice, tak więc wskaźnik ten od kilku lat jest stabilny Rynek pracy aglomeracji łódzkiej według sektorów ekonomicznych i sektorów własności Dotychczasowy kierunek zmian strukturalnych obserwowanych w gospodarce światowej wskazuje, że wzrastać będzie rola gałęzi gospodarki zaawansowanych technologicznie 4. W konsekwencji, coraz większe znaczenie nabierać będą kwalifikacje (know how) i popyt na wykwalifikowaną siłę roboczą (wzrost roli kapitału ludzkiego). Polska gospodarka, aby stać się w pełni konkurencyjną, stoi zatem wciąż przed koniecznością bardzo poważnych przemian strukturalnych. Dotyczy to także rynku pracy (w tym zmian struktury zatrudnienia), który nadal będzie ulegał istotnym przemianom. Będą one związane z wieloma 12

13 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. aspektami rynku pracy. Chodzi tu min. o kwestię oferowanych produktów i tworzenia miejsc pracy, istniejących i powstających firm, procesu produkcji, a także organizacji pracy. Wszystkie te przeobrażenia wymuszą na pracownikach (i pracodawcach) umiejętność dostosowywania się do szybko zmieniającej się rzeczywistości społeczno-ekonomicznej. Tabela 1. Ludność aglomeracji łódzkiej stan w dniu 31.XII ogółem: 767,6 760,3 753,2 Kobiety 417,8 414,1 410,6 mężczyźni 349,8 346,2 342,6 w tym: w wieku przedprodukcyjnym 111, ,7 w wieku produkcyjnym 506,6 499,5 492,6 w wieku poprodukcyjnym 149,2 151,8 153,7 kobiety na 100 mężczyzn ludność na 1 km przyrost naturalny na 1000 ludności -6,1-6,5-6,5 saldo migracji (w tys.) -1,4-1,8-2,1 Źródło: Tabela 2. Struktura pracujących (przeciętna liczba zatrudnionych) Wyszczególnienie Ogółem sektor publiczny sektor prywatny w tym: Przemysł Budownictwo Handel i naprawy Transport, gospodarka magazynowa i łączność Obsługa nieruchomości i firm; nauka Źródło: 13

14 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Tabela 3. Podmioty gospodarcze stan w dniu 31.XII WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem Sektor prywatny Sektor publiczny w tym: Przedsiębiorstwa państwowe Spółdzielnie Fundacje Spółki prawa handlowego w tym: z ograniczoną odpowiedzialnością Akcyjne Spółki cywilne Źródło: Przytoczone dane statystyczne informują nas o tym, że zmniejsza się liczba bezwzględna ludności w wieku produkcyjnym w mieście Łódź na przestrzeni ostatnich lat. Zaobserwować jednocześnie można charakterystyczne również dla innych dużych miast - ubytek w liczbie ludności w wieku przedprodukcyjnym oraz wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. Na przestrzeni ostatnich lat zmniejsza się udział ludności miasta pracujących w sektorze publicznym, przy zwiększającym się odsetku ludności pracujących w sektorze prywatnym. Nadmienić jednak należy, iż w obydwu sektorach zmniejsza się bezwzględna liczba ludności zatrudnionej. 5 14

15 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 7. Pracujący według sektorów własności sektor prywatny 58,8% 41,2% sektor publiczny Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź za rok 2007 Analizując dane dotyczące zatrudnienia w poszczególnych sektorach ekonomicznych i własności należy mieć na uwadze, że ukształtowane w naszej gospodarce proporcje struktury zatrudnienia nadal odbiegają znacznie od struktur w krajach Unii Europejskiej. 6 15

16 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 8. Pracujący według sektorów ekonomicznych i sektorów własności 40,0% 30,0% 25,5% 37,1% 30,3% 20,0% 10,0% 0,1% 3,0% 4,0% 0,0% sektor publiczny sektor prywatny sektor publiczny sektor prywatny sektor publiczny sektor prywatny sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź za rok

17 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 2. Bezrobocie w aglomeracji łódzkiej w latach Niniejszy rozdział stanowi przegląd wybranych zjawisk i tendencji możliwych do uchwycenia podczas analizy struktur bezrobocia w aglomeracji łódzkiej w latach Poniższa część opracowania składa się raportu na temat globalnej struktury bezrobocia z podziałem na opis bezrobocia ze względu na następujące cechy: płeć, wiek poziom wykształcenia staż pracy osoby długotrwale bezrobotne (czas pozostawania bez pracy 24 miesiące i więcej) 2.1. Stan bezrobocia w aglomeracji łódzkiej Analizując kluczowe wskaźniki bezrobocia dla aglomeracji łódzkiej można stwierdzić, iż począwszy od 2003 r. niekorzystne tendencje w tym względzie ulegają regresji. Uwaga ta dotyczy przede wszystkim poziomu bezrobocia. W latach dostrzegamy wyraźną kontynuację spadkowego trendu zapoczątkowanego w 2003 roku. Stopa bezrobocia czyli udział bezrobotnych w populacji osób czynnych zawodowo osiągnęła w końcu 2007 r. wartość 10,55% - było to o 3,7 punktu procentowego mniej niż w końcu 2006 r. Głównymi przyczynami spadku bezrobocia jest powstawanie nowych miejsc pracy, w tym podmiotów gospodarczych zakładanych przez osoby bezrobotne z dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej oraz migracja zarobkowa, czyli wyjazdy mieszkańców województwa do pracy za granicą 7. 17

18 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 9. Stopa bezrobocia w aglomeracji łódzkiej 24 18, , , rok 2005 rok 2006 rok 2007 Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku 2005, 2006, 2007 Niemal analogicznie kwestia bezrobocia przedstawia się w mieście Łodzi, bowiem między końcem 2006 roku a grudniem 2007 roku stopa bezrobocia spadła o 3 punkty procentowe: 18

19 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 10. Stopa bezrobocia w Łodzi ,4 11,7 8, rok 2005 rok 2006 rok 2007 Źródło: GUS, dane dla powiatu miasto Łódź z roku 2005, 2006, 2007 Analiza danych dla całego kraju ujawnia istnienie podobnych do opisanych wyżej prawidłowości. Tu również możemy zaobserwować spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych między końcem grudnia 2005 r. a końcem grudnia 2007 r. Jak w aglomeracji łódzkiej, tak i w kraju całkowity przyrost liczby bezrobotnych w okresie grudzień 2005 grudzień 2007 był coraz niższy. W analogiczny sposób zachowywał się także trend wartości stopy bezrobocia między 2005 r. a 2007 r. (17,6% w grudniu 2005 r.; 14,8% w grudniu 2006 r.; 11,4% w grudniu 2007 r.). 19

20 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 11. Stopa bezrobocia w Polsce ,6 14,8 11, rok 2005 rok 2006 rok 2007 Źródło: GUS, dane dla kraju z roku 2005, 2006, 2007 Należy zaznaczyć, że stopa bezrobocia w Łodzi w każdym z następujących po sobie lat (2005, 2006 oraz 2007) była najwyższą w porównaniu do innych miast podobnej wielkości: Gdańska, Katowic, Krakowa, Poznania, Warszawy i Wrocławia. Przedstawia to kolejny wykres: 20

21 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 12. Stopa bezrobocia według wybranych miast Polski (2005) Warszawa Poznań 5,6 6,2 Kraków Katowice 7 7,1 Gdańsk Wrocław 9,6 10,9 Łódź 16, Źródło: GUS, dane dla powiatów: m. Łódź, m. Poznań, m. Kraków, m. Katowice, m. Gdańsk, m. Wrocław, m. st. Warszawa z roku 2005 Wykres 13. Stopa bezrobocia według wybranych miast Polski (2006) Warszawa Poznań 4,6 5 Katowice Kraków 5,4 5,5 Gdańsk 6,1 Wrocław 8 Łódź 11, Źródło: GUS, dane dla powiatów: m. Łódź, m. Poznań, m. Kraków, m. Katowice, m. Gdańsk, m. Wrocław, m. st. Warszawa z roku

22 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 14. Stopa bezrobocia według wybranych miast Polski (2007) Poznań Warszawa Katowice 2,9 3 3,4 Gdańsk Kraków 3,7 3,8 Wrocław 4,7 Łódź 8, Źródło: GUS, dane dla powiatów: m. Łódź, m. Poznań, m. Kraków, m. Katowice, m. Gdańsk, m. Wrocław, m. st. Warszawa z roku 2007 Należy zaznaczyć, iż opisane tutaj tendencje niekoniecznie muszą mieć swe źródło w specyficznych cechach lokalnych rynków pracy. Oddziaływanie bezpośrednich skutków procesów restrukturyzacyjnych w gospodarce regionu, obserwowane ze szczególnym nasileniem w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych, zdaje się mieć obecnie znaczenie marginalne. Tym niemniej na uwagę zasługuje fakt, że przypominamy to raz jeszcze - pomimo porównywalnych z danymi dla kraju wielkościami obserwowanych przyrostów wartości stopy bezrobocia, bezwzględne wartości tego wskaźnika dla województwa łódzkiego są, w świetle danych z trzech przedstawionych tu momentów czasowych, niezmiennie wyższe od wartości charakteryzujących kraj przeciętnie o 0,5 punktu procentowego. Wskazuje to niechybnie na mniejsze - niż się to ma w przypadku ujęcia globalnego - dopasowanie popytowej i podażowej strony rynku pracy, co ma z kolei swe źródło w ograniczonej, nie pozwalającej na tworzenie dostatecznej ilości miejsc pracy, podaży kapitału w gospodarce regionu łódzkiego. 22

23 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według płci Ważnym czynnikiem strukturalizującym zbiorowość bezrobotnych jest płeć. Wbrew powszechnym przekonaniom w aglomeracji łódzkiej odsetek bezrobotnych kobiet nie jest znacząco wyższy od odsetka bezrobotnych mężczyzn, aczkolwiek w świetle danych z trzech kolejnych analizowanych momentów czasowych (2005, 2006, 2007) należy zaznaczyć, że zjawisko to ma charakter rosnący: w roku 2005 liczba zarejestrowanych bezrobotnych kobiet była niższa niż liczba mężczyzn, tymczasem począwszy od roku 2006 liczba ta przewyższa bezrobotnych mężczyzn (na koniec 2006 roku o 1230, natomiast w grudniu 2007 roku 1239): Wykres 15. Bezrobocie według płci w aglomeracji łódzkiej 49,5% 51,4% 51,9% 50,5% 48,6% 48,1% rok 2005 rok 2006 rok 2007 mężczyźni kobiety Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku 2005, 2006, 2007 W samym mieście Łódź tendencja ta jest analogiczna: 23

24 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 16. Bezrobocie według płci w Łodzi mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety Źródło: GUS, dane dla powiatu miasto Łódź z roku 2005, 2006, 2007 Jednakże wspomniana wyżej tendencja jest najmniej odczuwalna w Łodzi w porównaniu z innymi dużymi miastami Polski: 24

25 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 17. Nadwyżka bezrobotnych kobiet w stosunku do liczby bezrobotnych mężczyzn w wybranych miastach ( ) Łódź Katowice Gdańsk Warszawa Wrocław Poznań Kraków Źródło: GUS, dane dla powiatów: m. Łódź, m. Poznań, m. Kraków, m. Katowice, m. Gdańsk, m. Wrocław, m. st. Warszawa z roku 2005, 2006, 2007 Bezrobocie kobiet jest wynikiem dosyć zróżnicowanego zbioru czynników, mających generalnie - dwojaką naturę. Po pierwsze - możemy mówić o przesłankach natury ekonomicznej tzn. takich, które są związane z szeroko rozumianym zagadnieniem struktury popytu na pracę. Ich różnicujące czy wręcz dyskryminujące w swym charakterze działanie nie jest możliwe w odniesieniu do jakiejkolwiek płci; mogą się one objawiać w praktyce jedynie pod postacią określonych dla poszczególnych stanowisk pracy wymogów kwalifikacyjnych. Swoją specyfikę bezrobocie kobiet zawdzięcza natomiast silnemu oddziaływaniu przesłanek natury społeczno kulturowej; związanych z istnieniem zestawów ról społecznych tradycyjnie przypisywanych poszczególnym płciom. Wspomniane zestawy ról determinują sfery aktywności, w jakich określone osoby mogą się realizować bez narażania się na przejawy społecznej dezaprobaty. Patrząc z perspektywy historycznej możemy zauważyć, że ta tendencja w kierunku podziału pracy względem płci okazuje się niezmiernie trwała i pomimo 25

26 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. proegalitarnych działań współczesnych społeczeństw we wszystkich niemal wymiarach społecznej aktywności nadal ma duży wpływ na dystrybucję zatrudnienia. Innymi słowy, przekonanie, iż zapewnienie rodzinie bytu materialnego (czyli sfera pracy zarobkowej) stanowi powinność mężczyzny, zdaje się być nadal silne w naszej kulturze i charakteryzować zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Dodać tutaj należy również, że ocena pracy - jako wartości - przez poszczególne jednostki bywa uwarunkowana bardzo zróżnicowanymi kryteriami - w dużej mierze zależnymi od płci. Wynika stąd potrzeba zachowania ogromnej ostrożności w formułowaniu wszelkich sądów na temat dyskryminującego oddziaływania zjawisk obserwowanych na rynku pracy - wobec którejkolwiek z płci. Dla przykładu, nawet przybliżone szacunki liczby kobiet które, pomimo posiadania kwalifikacji zawodowych (popartych nierzadko także stosownym doświadczeniem), dobrowolnie zrezygnowały z podjęcia aktywności zawodowej na rzecz pełnienia ról rodzinnych zdają się być niemożliwe do przeprowadzenia. A należy pamiętać, że kobiety takie są - potencjalnie - szczególnie zagrożone oddziaływaniem skutków bezrobocia, gdyż ich powrót na rynek pracy po kilku nieraz latach przerwy jest na ogół niezwykle trudny. Z drugiej strony, zarysowane wyżej problemy znacząco oddziałują na procesy dyferencjacji populacji bezrobotnych kobiet wedle niemal wszystkich możliwych kryteriów zróżnicowania. Nawet bardzo pobieżna analiza porównawcza pozwala stwierdzić, że kategoria ta ma tendencje do ogniskowania większości problemów obserwowanych w generalnej populacji osób bezrobotnych. Statystyki Wojewódzkiego Urzędu Pracy 8 w Łodzi zdają się odzwierciedlać złożoność opisanego wyżej problemu. W końcu grudnia 2005 r. obejmowały one kobiet, co stanowiło 50,3% wszystkich zarejestrowanych w tym czasie bezrobotnych. Widać stąd, że bezrobotne kobiety stanowiły grupę nieco liczniejszą niż bezrobotni mężczyźni, co jest poniekąd wynikiem obserwowanego od pewnego czasu powolnego trendu wzrostowego wskaźnika udziału tej grupy w ogólnej liczbie bezrobotnych w aglomeracji łódzkiej. 26

27 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według wieku Przekraczanie przez starsze roczniki bezrobotnych granicy wieku poprodukcyjnego znajduje także swój wyraz w znacznym niedoreprezentowaniu kategorii wiekowych grupujących osoby wyróżniające się najwyższą wartością cechy, a więc 55 i więcej lat (udział w ogólnej liczbie bezrobotnych: 15,6% w końcu grudnia 2007 r.). Należy tutaj jednak zaznaczyć, że odsetek bezrobotnych należących do najstarszych grup wiekowych - w tym przypadku są to osoby powyżej 55 lat - sukcesywnie rośnie na przestrzeni trzech analizowanych momentów czasowych. I tak, w końcu grudnia 2005 r. osoby w takim przedziale wiekowym stanowiły 9,1% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych, podczas gdy w końcu grudnia 2006 r. już 12,6%, natomiast w końcu grudnia 2007 r. 15,6% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych w aglomeracji łódzkiej. Należy pamiętać, że wszystkie pozostałe kategorie wiekowe charakteryzowały się w tym samym czasie spadkiem liczebności. Z kolei najliczniejsze grupy wiekowe bezrobotnych to: <<od 45 do 54 lat>> (34,5% ogółu bezrobotnych w końcu grudnia 2007 r.) oraz <<od 25 do 34 lat>> (22,7% ogółu bezrobotnych w końcu grudnia 2007 r.). Wyraźnie już mniejsze udziały cechowały kategorie <<od 35 do 44 lat>> oraz <<do 24 lat>>. 27

28 pracy współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Wykres 18. Bezrobotni według wieku w tysiącach ( ) Źródło: GUS, dane dla powiatów: powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku 2005, 2006,

29 Mimo faktu, że nadal w ewidencji bezrobotnych znajduje się wiele młodych osób, to populacja bezrobotnych wyraźnie starzeje się. W ciągu ostatniego roku odsetek bezrobotnych powyżej 50 roku życia wzrósł z 22,9% w marcu 2007 r. do 26,1% w marcu 2008 r. (w marcu 2008 r. liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia wynosiła osób). Równocześnie zmniejszył się odsetek udziału bezrobotnej młodzieży, tj. osób w wieku do 25 lat (z 17,5% w marcu 2007 r. do 15,9% w marcu 2008 r.) Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według wykształcenia Innym ważnym czynnikiem strukturalizującym zbiorowość bezrobotnych jest wykształcenie. Jest ono niemal bezpośrednio przekładalne na poziom potencjalnych kwalifikacji zawodowych jednostek, toteż jego rozkład w populacji osób pozostających bez pracy jest w stanie dostarczyć nam cennych wskazówek co do istoty funkcjonowania rynku pracy, który został poddany analizie. I tak w końcu grudnia 2007 roku najliczniejszą kategorię zarejestrowanych w regionie łódzkim bezrobotnych stanowiły osoby posiadające wykształcenie: gimnazjalne i niższe (39,1% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych) oraz zasadnicze zawodowe (20,7% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych). Stosunkowo wysoki był także udział osób legitymujących się wykształceniem policealnym oraz średnim zawodowym, a wynosił odpowiednio 20,0% i 10,5%. Najmniej liczną grupę stanowiła kategoria wykształcenia określana jako <<wyższe>>. Pokrywała ona 9,7% całkowitego zróżnicowania populacji osób pozostających bez pracy, choć trzeba tu wyraźnie podkreślić, że jej udział w zbiorowości generalnej systematycznie wzrasta (7,9% ogółu bezrobotnych w grudniu 2005 r. oraz 8,9% ogółu bezrobotnych w grudniu 2006 r.). Ilustrację zaprezentowanych wyżej tendencji stanowi wykres 5. 29

30 Wykres 19. Bezrobotni według wykształcenia w aglomeracji łódzkiej (2007) 39,1% 9,7% 20,0% wyższe 20,7% policealne, średnie zawodowe 10,5% średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej Źródło: GUS, dane dla powiatów: powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według stażu pracy Przyglądając się populacji bezrobotnych aglomeracji łódzkiej zauważamy, że podlega ona w ostatnich latach względnie trwałemu oddziaływaniu czynników różnicujących staż pracy. W strukturze bezrobotnych ujętej z punktu widzenia posiadanego stażu pracy najliczniejsze kategorie stanowiły w końcu grudnia 2007 roku osoby ze stażem do 5 lat oraz bez stażu. Niewiele mniejszymi odsetkami charakteryzowały się kategorie: osób posiadających staż od 5 do 20 lat. Mniej liczną kategorią wśród zarejestrowanych bezrobotnych były osoby ze stażem pracy powyżej 30 lat. Jest to oczywiście związane z tym, że znaczna część takich osób (szczególnie osoby, których staż pracy przekroczył 30 lat) 30

31 zyskała już uprawnienia emerytalne. Najmniej liczną kategorią osób bezrobotnych są osoby bez stażu pracy, co w dużym stopniu może być efektem prowadzenia przez Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi Programu Aktywizacji Zawodowej Absolwentów Pierwsza Praca. Rozkład liczebności bezrobotnych aglomeracji łódzkiej wedle stażu pracy pokazuje wykres: Wykres 20. Liczba bezrobotnych według stażu pracy (2005) bez stażu pracy do 5 lat 5-20 lat powyżej 20 lat Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku 2005 Tendencja ta jest wyraźnie widoczna także w dwóch poprzednich latach: 31

32 Wykres 21. Liczba bezrobotnych według stażu pracy (2006) bez stażu pracy do 5 lat 5-20 lat powyżej 20 lat Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku

33 Wykres 22. Liczba bezrobotnych według stażu pracy (2007) bez stażu pracy do 5 lat 5-20 lat powyżej 20 lat Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej według zawodów Tabela 4. Zawody, w których odnotowano największą liczbę osób bezrobotnych (wg stanu na dzień ) Zawód (największe grupy) Liczba osób bezrobotnych wg stanu na dzień r. % udział w stosunku do ogółu sprzedawca 970 5,9 szwaczka 605 3,7 pracownik biurowy 541 3,3 33

34 robotnik pomocniczy 427 2,6 sprzątaczka 328 2,0 handlowiec 305 1,9 robotnik gospodarczy 295 1,8 ślusarz 276 1,7 magazynier 261 1,6 ekonomista 194 1,2 technik mechanik 168 1,0 mechanik samochodów osobowych 154 0,9 robotnik budowlany 146 0,9 krawiec 134 0,8 dziewiarz 128 0,8 pracownik ochrony mienia 123 0,7 pracownik administracyjny 118 0,7 kierowca samochodu osobowego 112 0,7 salowa 110 0,7 murarz 107 0,7 34

35 monter instalacji wodociągowych 102 0,6 gospodarz domu 100 0,6 Źródło: dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy; Monitoring Zawodów Deficytowych i Nadwyżkowych 2007rok Województwo Łódzkie, Łódź, Kwiecień 2007 Wśród nadwyżkowych zawodów na łódzkim rynku pracy zdecydowanie przeważa zawód sprzedawcy. Jest to ogólna tendencja, którą można zaobserwować także na innych rynkach pracy w Polsce Struktura bezrobocia w aglomeracji łódzkiej osoby długotrwale bezrobotne Jeśli przyjrzymy się danym statystycznym dla aglomeracji łódzkiej, zauważymy, że osoby pozostające bez pracy dłużej niż 24 miesiące stanowiły bardzo liczną kategorię bezrobotnych - choć ich udział w ogólnej liczebności bezrobotnych wykazuje tendencję spadkową. W końcu grudnia 2005 roku wyrażał się on wartością 35,1%, w 2006 roku udział osób długotrwale bezrobotnych w stosunku do bezrobotnych ogółem była na niemal identycznym poziomie (35,3%), tymczasem na koniec 2007 roku obniżył się i wynosił 29,2%: 35

36 Wykres 23. Długotrwale bezrobotni w aglomeracji łódzkiej ( ) ogółem ponad 2 lata ogółem ponad 2 lata ogółem ponad 2 lata Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku 2005, 2006, 2007 Na ograniczenie liczby długotrwale bezrobotnych w ostatnich latach z pewnością miały wpływ programy aktywnego przeciwdziałania bezrobociu, jakie wykorzystują urzędy pracy. 36

37 Wykres 24. Długotrwale bezrobotni w aglomeracji łódzkiej ( ) 64,9% 64,7% 70,8% 35,1% 35,3% 29,2% rok 2005 rok 2006 rok 2007 długotrwale bezrobotni ogółem Źródło: GUS, dane dla powiatów: łódzki wschodni i miasto Łódź z roku 2005, 2006,

38 3. Absolwenci na rynku pracy Absolwenci 11 są to osoby, które ukończyły klasę programowo najwyższą w danym typie szkoły i otrzymały świadectwo ukończenia tej szkoły. W publikacji podano dane o absolwentach szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych (zasadniczych szkół zawodowych, techników, liceów). W Polsce nauka w szkole jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia. Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat (i nie odroczono mu rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego) i trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia. Gimnazja to szkoły kształcące młodzież w cyklu trzyletnim (w wieku 13 16lat). Nauka w gimnazjum jest obowiązkowa. Warunkiem formalnym przyjęcia do gimnazjum jest ukończenie szkoły podstawowej. W ostatnim roku nauki przeprowadza się egzamin zewnętrzny, którego zdanie daje możliwość ubiegania się o przyjęcie do szkoły ponadgimnazjalnej. Do szkół ponadgimnazjalnych należą: dwu-trzyletnie zasadnicze szkoły zawodowe, trzyletnie licea ogólnokształcące, trzyletnie licea profilowane, czteroletnie technika (na podbudowie programowej gimnazjum), szkoły policealne (o których informacje prezentowane są w odrębnym dziale), szkoły artystyczne dające uprawnienia zawodowe Zasadnicze szkoły zawodowe to szkoły dające wykształcenie zasadnicze zawodowe, umożliwiają uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także dalsze kształcenie w uzupełniających liceach ogólnokształcących lub 38

39 technikach uzupełniających. Do szkoły tej przyjmowani są absolwenci gimnazjum. Nauka trwa od 2 do 3 lat. Licea ogólnokształcące są szkołami, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Nauka trwa 3 lata, a w szkołach dwujęzycznych (oddziałach dwujęzycznych) z klasą wstępną 4 lata. Absolwenci liceów ogólnokształcących po ukończeniu klasy programowo najwyższej uzyskują wykształcenie średnie, co daje im możliwość ubiegania się o przyjęcie do szkół policealnych. Po złożeniu egzaminu maturalnego uzyskują prawo do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe. Uzupełniające licea ogólnokształcące są szkołami działającymi od roku szkolnego 2004/2005 na podbudowie programowej ponadgimnazjalnej zasadniczej szkoły zawodowej. Nauka trwa 2 lata. Ukończenie szkoły umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Licea profilowane są trzyletnimi szkołami, kształcącymi w profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, nazywane w niniejszym opracowaniu również szkołami ogólnozawodowymi. Proces kształcenia ukierunkowany jest na osiąganie celów kształcenia, które umożliwią uzyskanie kwalifikacji zawodowych w krótkich cyklach kształcenia od pół do półtora roku w szkole policealnej lub w formach pozaszkolnych, a także przekwalifikowanie się w toku pracy zawodowej (wielokrotnie w ciągu życia zawodowego). W roku szkolnym 2006/2007 uczniowie w liceach profilowanych kształcili się w 15 profilach. Technika są szkołami czteroletnimi, których ukończenie umożliwia, po zdaniu egzaminu, uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Kształcenie zawodowe odbywa się w zawodach określonych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 maja 2004 r. 12 w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Absolwenci techników uzyskują wykształcenie średnie, a także mają możliwość uzyskania świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. 39

40 Technika uzupełniające są szkołami działającymi od roku szkolnego 2004/2005 na podbudowie programowej ponadgimnazjalnej zasadniczej szkoły zawodowej. Nauka trwa trzy lata, a ukończenie tego typu szkoły umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe oraz, po przystąpieniu do egzaminu maturalnego, świadectwa dojrzałości. Szkoły artystyczne dające uprawnienia zawodowe (II stopnia) dzielą się na szkoły kształcące wyłącznie w zakresie artystycznym oraz szkoły artystyczne ogólnokształcące. Do pierwszej grupy szkół zalicza się sześcioletnie szkoły muzyczne II stopnia dające wykształcenie muzyczne, sześcioletnie szkoły sztuki tańca dające podstawy wykształcenia tanecznego oraz czteroletnie szkoły sztuki cyrkowej dające wykształcenie cyrkowe. Do szkół artystycznych ogólnokształcących, umożliwiających uzyskanie średniego wykształcenia zawodowego oraz średniego wykształcenia ogólnego zalicza się: sześcioletnie ogólnokształcące szkoły muzyczne II stopnia, sześcioletnie ogólnokształcące szkoły sztuk pięknych, czteroletnie licea plastyczne oraz dziewięcioletnie ogólnokształcące szkoły baletowe. Absolwenci ogólnokształcących szkół artystycznych mają możliwość przystępowania do egzaminu maturalnego, po zdaniu którego otrzymują świadectwo dojrzałości. Szkoły policealne są szkołami organizowanymi na podbudowie programowej ponadgimnazjalnej szkoły ogólnokształcącej, umożliwiającymi uzupełnienie wykształcenia ogólnego o kwalifikacje zawodowe na poziomie średnim technicznym lub równorzędnym. Szkoły te przygotowują absolwentów liceów ogólnokształcących oraz liceów profilowanych do pracy zawodowej w zawodach robotniczych lub nierobotniczych. Nauka w szkołach policealnych trwa nie więcej niż 2,5 roku. Absolwenci otrzymują dyplom, który określa kwalifikacje zawodowe na poziomie technika lub robotnika wykwalifikowanego. 40

41 Tabela 5. Uczniowie i absolwenci według typu szkół w województwie łódzkim 2006/2007 Typ szkoły Ilość Uczniowie Absolwenci Gimnazja 363 (w tym: publiczne 326, 94 tys. 32,2 tys. niepubliczne 37) Licea Ogólnokształcące 173 (w tym: publiczne 142, 50,1 tys. 15,8 tys. niepubliczne 31) Zasadnicze Zawodowe 78 10,2 tys. 3,4 tys. Licea Profilowane 84 9,3 tys. 3,7 tys. Technika ,8 tys. 56,4 tys. Policealne ,6 tys. 6,7 tys. Źródło: dane z publikacji Głównego Urzędu Statystycznego OŚWIATA I WYCHOWANIE W ROKU SZKOLNYM 2006/2007, Warszawa

42 Wykres 25. Absolwenci według typu szkoły w roku ,7% 5,7% Gimnazja Licea Ogólnokształcące Zasadnicze Szkoły Zawodowe Licea 3,1% Profilowane Technika 2,9% 13,4% Szkoły Policealne 27,2% Źródło: dane z publikacji Głównego Urzędu Statystycznego OŚWIATA I WYCHOWANIE W ROKU SZKOLNYM 2006/2007, Warszawa 2007 Dla młodzieży start w życie zawodowe ma szczególne znaczenie, gdyż pierwsza praca na ogół decyduje o dalszej karierze zawodowej 13. Młodzi ludzie, wchodzący w życie zawodowe, często nie zdają sobie sprawy z własnych atutów, nie zastanawiają się nad nimi. Ich poczuciu niepewności na rynku pracy towarzyszą zwykle wątpliwości, co do słuszności wyboru i poczucie niewiary w skuteczność własnych działań. Wynikać one mogą z braku informacji o rynku pracy. Rynek pracy jest tym szczególnym miejscem, na którym obowiązują pewne prawa, do których trzeba się dostosować, by znaleźć na nim swoje miejsce, a poznanie tych praw ułatwi poruszanie się w jego obrębie. Dlatego jednym z głównych zadań urzędów pracy jest pomoc młodzieży w wyborze i uzyskaniu miejsca pracy, czyli podjęciu jednej z najważniejszych życiowych decyzji. Absolwenci szkół, rejestrujący się 42

43 w urzędach pracy, mogą skorzystać również z odrębnych, przewidzianych w ustawie, programów rynku pracy: UMOWY ABSOLWENCKIE to narzędzie tworzenia dodatkowych miejsc pracy stałej. Polegają one na zatrudnianiu przez pracodawcę bezrobotnego absolwenta, przez 12 lub 18 miesięcy, jeżeli zatrudnienie to nastąpi w wyniku zawarcia umowy między starostą a pracodawcą. Podczas takiego zatrudnienia starosta zwraca pracodawcy część poniesionych kosztów utworzenia miejsca pracy dla absolwenta. STAŻE ABSOLWENCKIE umożliwiają doskonalenie kwalifikacji zawodowych absolwentom różnego typu szkół ponadpodstawowych. Okres odbywania stażu nie powinien przekraczać 12 miesięcy. Absolwent odbywa staż na stanowisku pracy na podstawie umowy zawartej przez starostę z pracodawcą. Staże umożliwiają wykonywanie pracy przez absolwentów, według ustalonego przez starostę i pracodawcę programu, zgodnie z zasadami funkcjonowania firmy, bez ponoszenia kosztów wynagrodzenia przez pracodawcę. Pracodawca w trakcie odbywania stażu przez absolwenta ma możliwość sprawdzania jego przydatności zawodowej, społecznej i indywidualnej. Absolwent ma z kolei okazję do zaprezentowania swoich umiejętności, a pozyskując doświadczenie zawodowe staje się pełnowartościowym kandydatem do pracy. STYPENDIA absolwentowi skierowanemu przez starostę na szkolenie przysługuje, w okresie jego trwania, stypendium w wysokości 60% kwoty zasiłku podstawowego; - absolwentowi skierowanemu przez starostę na staż absolwencki, w trakcie jego trwania, przysługuje stypendium w wysokości zasiłku podstawowego; - bezrobotnemu zamieszkałemu w powiecie (gminie) uznanym za zagrożony szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, który, po utracie statusu absolwenta, w ciągu 6 miesięcy podjął dalszą naukę w systemie wieczorowym lub zaocznym w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazialnej albo w szkole wyższej, starosta na wniosek bezrobotnego przyznaje stypendium w wysokości 60% zasiłku podstawowego, wypłacane przez okres 12 miesięcy. 43

44 PRACE SPOŁECZNIE UŻYTECZNE absolwent na swój wniosek lub po wyrażeniu zgody może być skierowany przez starostę (na zasadach robót publicznych) do wykonywania prac przez okres do 6 miesięcy. Praca społecznie - użyteczna nie jest związana z wyuczonym zawodem i może być wykonywana w wymiarze nie przekraczającym połowy wymiaru czasu pracy. Prace te organizowane są przez instytucje użyteczności publicznej oraz organizacje zajmujące się problematyką: kultury, oświaty, sportu, turystyki, opieki zdrowotnej lub społecznej. Starosta zwraca pracodawcy zatrudniającego absolwenta część poniesionych kosztów na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne. PROGRAM "ABSOLWENT" jest ogólnopolskim programem przeznaczonym dla nowo rejestrujących się absolwentów szkół ponadpodstawowych. Oprócz wszystkich opisanych wcześniej programów rynku pracy w programie "Absolwent" stosowany jest także nowy pakiet pomocy młodzieży w podejmowaniu decyzji zawodowych i pracy, tzw. "Indywidualny Plan Działania". Realizując "Indywidualny Plan Działania", absolwenci aktywnie poszukują pracy. Pomagają im w tym pośrednicy pracy, doradcy zawodowi, liderzy klubu pracy. W trakcie uczestnictwa w programie absolwenci biorą również udział w "Warsztatach Poszukiwania Pracy" oraz wykorzystują specjalny zeszyt ułatwiający planowe i skuteczne poszukiwanie pracy. Celem strategicznym programu "Absolwent" jest zwiększenie zatrudnienia bezrobotnych absolwentów oraz umożliwienie każdemu nowo rejestrującemu się absolwentowi skorzystania z oferty pracy lub odpowiedniego programu aktywizacji zawodowej przed upływem 6 miesięcy od daty rejestracji. Największym ośrodkiem akademickim w Polsce 14 jest Warszawa z największą uczelnią - Uniwersytetem Warszawskim - posiadającym ponad 56 tys. studentów. Dla porównania największy w Krakowie UJ kształci o 11 tys. młodych ludzi mniej niż UW. W roku akademickim 2006/2007 w 75 uczelniach w Warszawie kształciło się ponad 280 tys. studentów, co daje prawie 14 proc. wszystkich studentów w Polsce. Kraków - według danych Głównego Urzędu Statystycznego w ubiegłym roku akademickim Kraków gościł 177 tys. Studentów, a więc o ponad 100 tys. młodych ludzi mniej. Zaraz za dwoma największymi 44

45 ośrodkami akademickimi są: Wrocław (138 tys.) i Poznań (135 tys.). Kolejne miejsca zajmują: Łódź - ponad 116 tys., Lublin - 84 tys. i Gdańsk - blisko 75 tys. młodzieży uczącej się w szkołach wyższych. Jeśli porównamy liczbę mieszkańców do liczby studentów - tutaj najlepiej wygląda Poznań. W tym mieście jeden student przypada na 4 mieszkańców. We Wrocławiu i Krakowie - jeden na 5, a w Warszawie, Gdańsku, Lublinie i Łodzi - jeden na 6. Warszawa zajmuje także pierwsze miejsce pod względem liczby bibliotek. Jest ich tam 189. W Łodzi - 82, w Krakowie - 71, w Poznaniu i Wrocławiu - po prawie 60. Jeżeli policzymy instytucje kulturalne (muzea, kina, teatry) to na pierwszym miejscu znajdzie się również stolica (ponad 110 instytucji), Kraków będzie na drugim (70), na trzecim Poznań i Łódź (po 35). Na końcu tej listy - Lublin - ma od do zaproponowania tylko 20 instytucji kulturalnych. Na przełomie ostatniego dziesięciolecia bardzo rozwinęło się szkolnictwo wyższe. W 1991 roku było w Łodzi 6 wyższych uczelni, natomiast w 2003 roku liczba ich wzrosła do 19. Liczba studentów w tym okresie zwiększyła się z 25,6 tysięcy do 114 tysięcy osób, to jest ponad 4,5-krotnie. Jest to związane z powstaniem wielu niepublicznych szkół kształcących przede wszystkim w zakresie ekonomii, finansów i zarządzania. Ponadto w ostatnich latach obserwuje się rozwój systemu kształcenia wieczorowego i zaocznego. W Łodzi swoją siedzibę ma obecnie 25 uczelni wyższych (6 państwowych i 19 niepaństwowych). Studiuje na nich ponad 116 tys. studentów, co czyni z Łodzi jeden z najważniejszych ośrodków akademickich w Polsce. 15 Obecnie zaledwie 40% studentów studiuje w systemie dziennym, podczas gdy na początku lat dziewięćdziesiątych odsetek ten wynosił 80%. Ponad połowę, bo aż 55% studentów kształcących się w łódzkich uczelniach stanowią kobiety i odsetek ten w ostatnich latach nieco się zwiększył. W województwie łódzkim w porównaniu do regionów mających duże aglomeracje miejskie i ośrodki uniwersyteckie wskaźnik ludzi z wyższym wykształceniem jest dość niski, 45

46 a osób z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym wysoki. Niski poziom wykształcenia i brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych znaczącej części społeczeństwa jest jedną z podstawowych przyczyn niskich dochodów i utrzymywania się wysokiego poziomu bezrobocia, coraz bardziej przybierającego charakter strukturalny. Nie negując aspiracji intelektualnych młodzieży, rosnąca skłonność do zdobywania wyższego wykształcenia jest przede wszystkim wyrazem trafnej oceny rynku pracy. Wysokie kwalifikacje dają większą szansę uzyskania atrakcyjnej pod każdym względem pracy. Pogląd taki statystycznie potwierdzają wyniki Spisu Ludności odnośnie bezrobocia. Przy ogólnym poziomie 22,2% stopa bezrobocia wśród osób z wyższym wykształceniem wyniosła 7,2% i rosła w miarę przechodzenia do coraz to niższych poziomów wykształcenia: średnie ogólnokształcące 25,4%, zasadnicze zawodowe 29,6%, podstawowe 43,9% 16. Efekty rozwoju szkolnictwa wyższego w Łodzi i rosnąca skłonność do zdobywania wyższego wykształcenia ilustrują wyniki spisów powszechnych. Udział osób z wykształceniem wyższym wśród mieszkańców Łodzi w wieku 15 lat i więcej zwiększył się w latach z 10,4% do 14,6%. Niestety nadal odsetek osób z wyższym wykształceniem w pozostałych wielkich miastach jest wyższy niż w Łodzi, mieszcząc się w granicach od 20,1% w Poznaniu i do 24% w Warszawie. Efektem rozwoju szkolnictwa wyższego w ostatnich latach jest znaczny wzrost odsetka osób z wykształceniem wyższym w grupie wieku W latach zwiększył się on z 13,2% do 28%, przy czym wśród mężczyzn z 11,5% do 23% natomiast w grupie kobiet z 14,8% do 33%. Tak więc w Łodzi niemal co czwarty mężczyzna i co trzecia kobieta w wieku lat legitymuje się dyplomem ukończenia wyższej uczelni. Sytuacja absolwentów na rynku pracy nie jest łatwa 17. Największe szanse na zatrudnienie mają ci z wyższym wykształceniem, jednak w ostatnich kilkunastu miesiącach coraz więcej ofert pracy skierowanych jest do absolwentów zasadniczych szkół zawodowych. Wynika to w głównej mierze z coraz mniejszej liczby absolwentów tych szkół, emigracji zarobkowych oraz rozwoju gospodarczego kraju i zapotrzebowania na wykwalifikowanych 46