Fizyka Kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego koniecznymi do podjęcia studiów technicznych i przyrodniczych

Transkrypt

1 Fizyka Kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego koniecznymi do podjęcia studiów technicznych i przyrodniczych Rozkład materiału i wymagania edukacyjne dla klasy 3c biologiczno chemicznej do programu DKOS /04 i podręcznika "Fizyka dla szkół ponadgimnazjalnych kurs podstawowy z elementami kursu rozszerzonego koniecznymi do podjęcia studiów technicznych i przyrodniczych" pod redakcją J. Salach, wydawnictwa ZamKor, nr dopuszczenia 90/04

2 41 Oddziaływania magnetyczne. Pole magnetyczne Ruch cząstki naładowanej w polu magnetycznym. Siła Lorentza. (2godz) Przewodnik z prądem w polu magnetycznym. Siła elektrodynamiczna.(2godz) 46 Pole magnetyczne wokół przewodnika z prądem. 47 Oddziaływanie przewodników z prądem. 48 Własności magnetyczne substancji. 49 Rozwiązywanie zadao Zjawisko indukcji elektromagnetycznej. (2godz) 52 Prawo Faradaya. 53 Zjawisko samoindukcji. Rozwiązywanie zadao. 54 Zastosowanie zjawiska indukcji elektromagnetycznej. 55 Powtórzenie Sprawdzian. 58 Prąd przemienny. Napięcie i natężenia skuteczne. 59 Zwojnica i kondensator w obwodzie prądu przemiennego. 60 Rozwiązywanie zadao. potrafi przedstawid graficznie pole magnetyczne magnesu trwałego, wie, że wielkością opisującą pole magnetyczne jest indukcja magnetyczna B i zna jej jednostkę, potrafi opisad i wyjaśnid doświadczenie Oersteda, wie, że w polu magnetycznym na poruszającą się cząstkę naładowaną działa siła Lorentza, wie, że na przewodnik, przez który płynie prąd w polu magnetycznym działa siła elektrodynamiczna. Magnetyzm, zna wzór na wartośd siły Lorentza dla przypadku B, zna wzór na wartośd siły elektrodynamicznej dla przypadku gdy B l, wie, co to jest strumieo magnetyczny i zna jego jednostkę. potrafi określid wartośd, kierunek i zwrot siły elektrodynamicznej i siły Lorentza w konkretnych przypadkach, potrafi opisad pole magnetyczne przewodnika prostoliniowego i zwojnicy, polega zjawisko indukcji elektromagnetycznej i podad warunki jego występowania, wie, od czego zależy siła elektromotoryczna indukcji, poprawnie interpretuje prawo Faraday'a indukcji elektromagnetycznej, polega zjawisko samoindukcji i podad warunki jego występowania, wie, od czego zależy i w jakich jednostkach się wyraża współczynnik samoindukcji zwojnicy. potrafi zapisad wyrażenie na siłę Lorentza i definicję wektora indukcji magnetycznej, potrafi zdefiniowad jednostkę indukcji magnetycznej, działania silnika elektrycznego, potrafi opisad oddziaływania wzajemne przewodników z prądem i podad definicję ampera, potrafi jakościowo opisad właściwości magnetyczne substancji. Potrafi sporządzad wykresy (t) i (t), poprawnie interpretuje wyrażenie na siłę elektromotoryczną indukcji i samoindukcji, działania prądnicy prądu przemiennego, potrafi się posługiwad wielkościami opisującymi prąd przemienny tj. natężeniem i napięciem skutecznym oraz pracą i mocą prądu przemiennego, potrafi objaśnid rolę zwojnicy i kondensatora w obwodzie prądu zmiennego, działania transformatora i zna jego praktyczne potrafi przedyskutowad zależnośd wartości siły Lorentza od kąta między wektorami B i, potrafi przedstawid zasadę działania i zastosowanie cyklotronu, problemy związane z oddziaływaniem pola magnetycznego na poruszającą się cząstkę naładowaną i przewodnik z prądem. potrafi wyprowadzid wzór na dla prądnicy prądu przemiennego, przy rozwiązywaniu zadao potrafi posługiwad się pojęciami zawady, oporu omowego, indukcyjnego i pojemnościowego, polega rezonans napięd w obwodzie prądu zmiennego.

3 61 62 Siła sprężystości. Opis ruchu drgającego. potrafi wymienid przykłady ruchu drgającego w 63 Przykłady ruchu harmonicznego. przyrodzie, Energia potencjalna w ruchu potrafi wymienid i 64 zdefiniowad pojęcia służące harmonicznym. do opisu ruchu drgającego, Matematyczny model oscylatora harmonicznego.(2godz) 67 Drgania wymuszone, tłumione. Rezonans mechaniczny. 68 Rozwiązywanie zadao. 69 Własności sprężyste ciał stałych. Prawo Hooke a. 70 Powtórzenie Sprawdzian Rozchodzenie się fali mechanicznej. Charakterystyka fal mechanicznych. Równanie falowe. polega rozchodzenie się fali mechanicznej, Dyfrakcja i interferencja fal. (2godz) potrafi objaśnid wielkości 78 Fale stojące. charakteryzujące fale, 79 Fale dźwiękowe. Charakterystyka potrafi podad przykład fali dźwięków. poprzecznej i podłużnej, Zjawisko Dopplera. (2godz) 82 Fale elektromagnetyczne. Wytwarzanie fal elektromagnetycznych. 83 Widmo fal elektromagnetycznych. Ruch drgający. wie, że ruch harmoniczny odbywa się pod wpływem siły proporcjonalnej do wychylenia i zwróconej w stronę położenia równowagi. polega zjawisko rezonansu, potrafi podad przykłady wykorzystania właściwości sprężystych ciał. Fale. potrafi opisad fale akustyczne, zna prawa Maxwella, potrafi objaśnid, co nazywamy falą elektromagnetyczną, wie, że obwód drgający jest źródłem fal elektromagnetycznych, potrafi opisad widmo fal elektromagnetycznych. polega zjawisko Dopplera, Optyka. zastosowania. potrafi obliczyd współrzędne położenia, prędkości, przyspieszenia i siły w ruchu harmonicznym, rozkładając ruch punktu materialnego po okręgu na dwa ruchy składowe, potrafi sporządzid i objaśnid wykresy zależności współrzędnych położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu, potrafi obliczad pracę i energię w ruchu harmonicznym, funkcję falową dla fali płaskiej, potrafi matematycznie opisad interferencję dwóch fal o jednakowych amplitudach i częstotliwościach, potrafi opisad fale stojące, rozumie pojęcie spójności fal, Huygensa, potrafi objaśnid zjawiska zachodzące w obwodzie drgającym, potrafi podad i objaśnid wzór na okres drgao obwodu LC. potrafi wyprowadzid wzór na okres drgao w ruchu harmonicznym, problemy dotyczące ruchu harmonicznego. potrafi wyprowadzid warunki wzmocnienia i wygaszania w przypadku interferencji fal harmonicznych wysyłanych przez identyczne źródła, potrafi opisad zjawisko rezonansu dwóch obwodów drgających i zasadę detekcji fal elektromagnetycznych, potrafi wymienid własności i praktyczne zastosowania fal elektromagnetycznych o różnych zakresach długości, problemy dotyczące ruchu falowego.

4 Prawo załamania i odbicia. (2godz) Zwierciadła. (2godz) Soczewki. (2godz) polega zjawisko odbicia 90 Przyrządy optyczne. potrafi sformułowad i 91 Przejście światła przez pryzmat. objaśnid prawo odbicia, 92 Dyfrakcja i interferencja światła. prawo załamania światła i Wyznaczenie długości światła przy 93 zdefiniowad bezwzględny pomocy siatki dyfrakcyjnej. współczynnik załamania, 94 Polaryzacja światła. potrafi objaśnid, co Zjawisko fotoelektryczne. (2godz) nazywamy zwierciadłem Widma atomowe. Model budowy atomu płaskim, wodoru.(2 godz) potrafi objaśnid, co 99 Rozwiązywanie zadao. nazywamy zwierciadłem 100 Lasery. Emisja wymuszona. kulistym; wklęsłym i wypukłym, potrafi opisad rodzaje soczewek, polegają zjawiska dyfrakcji i interferencji wie, co to jest siatka dyfrakcyjna. potrafi podad przykłady wykorzystywania zjawiska polaryzacji. polega zjawisko fotoelektryczne, potrafi wymienid zastosowania lasera. wie, co to jest praca wyjścia elektronu z metalu, wie, co to znaczy, że atom jest w stanie podstawowym lub wzbudzonym, wie, że każdy pierwiastek w stanie gazowym pobudzony do świecenia wysyła potrafi wyjaśnid i poprzed przykładami zjawisko rozpraszania, potrafi objaśnid na czym polega zjawisko załamania potrafi objaśnid na czym polega zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia, potrafi wymienid warunki, w których zachodzi całkowite wewnętrzne odbicie. potrafi wymienid cechy obrazu otrzymanego w zwierciadle płaskim, potrafi objaśnid pojęcia: ognisko, ogniskowa, promieo krzywizny, oś optyczna, potrafi wykonad konstrukcję obrazu w zwierciadle płaskim, potrafi wykonad konstrukcje obrazów w zwierciadłach kulistych i wymienid ich cechy. potrafi sporządzad konstrukcje obrazów w soczewkach i wymienid cechy obrazu w każdym przypadku, wie, co nazywamy zdolnością skupiającą soczewki, potrafi obliczad zdolnośd skupiającą soczewki. wie, że w ośrodku materialnym (czyli poza związek względnego współczynnika załamania światła na granicy dwóch ośrodków z bezwzględnymi współczynnikami załamania tych ośrodków, potrafi wymienid przykłady wykorzystania zjawiska całkowitego wewnętrznego odbicia, potrafi opisad przejście światła przez płytkę równoległościenną, korzystając z prawa załamania, potrafi opisad przejście światła przez pryzmat, korzystając z prawa załamania. potrafi zapisad równanie zwierciadła i prawidłowo z niego korzystad, wzór na powiększenie obrazu, potrafi zapisad wzór informujący od czego zależy ogniskowa soczewki i poprawnie go zinterpretowad, potrafi obliczad zdolnośd skupiającą układów cienkich, stykających się soczewek, potrafi zapisad i zinterpretowad równanie soczewki, potrafi objaśnid działanie oka, jako przyrządu potrafi przedstawid praktyczny przykład przechodzenia światła przez płytkę równoległościenną, potrafi podad możliwości wykorzystania odchylenia światła przez pryzmat. potrafi narysowad wykres funkcji y(x) dla zwierciadła wklęsłego i podad interpretację tego wykresu, potrafi wymienid i omówid praktyczne zastosowania zwierciadeł, potrafi wykorzystywad równanie soczewki do rozwiązywania problemów, problemy jakościowe i ilościowe, związane z praktycznym wykorzystywaniem soczewek, polegają wady krótko- i dalekowzroczności oraz zna sposoby ich korygowania, wzór na powiększenie obrazu oglądanego przez lupę, potrafi opisad budowę i zasadę działania mikroskopu jako układu obiektywu i okularu, przybliżony wzór na

5 charakterystyczne dla siebie widmo liniowe. próżnią) światło o różnych barwach (częstotliwościach) rozchodzi się z różnymi szybkościami, potrafi objaśnid zjawisko polaryzacji światła (jakościowo), potrafi wymienid sposoby polaryzowania światła. wie, że przy przejściu z jednego ośrodka do drugiego częstotliwośd i okres fali świetlnej nie ulega zmianie potrafi zapisad i zinterpretowad wzór na energię kwantu, potrafi sformułowad warunek zajścia efektu fotoelektrycznego dla metalu o pracy wyjścia W, wie, jakie ciała wysyłają promieniowanie o widmie ciągłym, wie, że model Bohra został zastąpiony przez nową teorię mechanikę kwantową, wie, na czym polega analiza spektralna, wie, że spektroskop służy do badania widm, wie, co to są widma absorpcyjne i emisyjne, wie, jak powstają linie Fraunhofera w widmie słonecznym, potrafi zamienid energię wyrażoną w dżulach na optycznego, działania lupy, wie, że do uzyskiwania dużych powiększeo służy mikroskop. potrafi uzasadnid, że światło o różnych barwach ma w danym ośrodku inny współczynnik załamania, potrafi objaśnid zjawisko rozszczepienia światła białego jako skutek zależności współczynnika załamania od barwy potrafi uzasadnid zmianę długości fali przy przejściu światła z jednego ośrodka do drugiego, potrafi wyjaśnid powstawanie barw przedmiotów w świetle odbitym i barw ciał przezroczystych. potrafi wyjaśnid obraz otrzymany na ekranie po przejściu przez siatkę dyfrakcyjną światła monochromatycznego i białego, potrafi zapisad wzór wyrażający zależnośd położenia prążka n-tego rzędu od długości fali i odległości między szczelinami i poprawnie go zinterpretowad. wie, od czego zależy energia kinetyczna fotoelektronów i liczba powiększenie uzyskiwane w mikroskopie. problemy dotyczące rozszczepienia światła białego. problemy z zastosowaniem zależności dsin n. potrafi korzystad z definicji kąta Brewstera. wie, że pojęcie kwantu energii wprowadził do fizyki Planck, wie, że wyjaśnienie efektu fotoelektrycznego podał Einstein, potrafi obliczyd całkowitą energię elektronu w atomie wodoru, potrafi wykazad zgodnośd wzoru Balmera z modelem Bohra budowy atomu wodoru, potrafi wyjaśnid, dlaczego nie można było wytłumaczyd powstawania liniowego widma atomu wodoru na gruncie fizyki klasycznej, potrafi wyjaśnid, dlaczego model Bohra atomu wodoru był modelem rewolucyjnym, wie, że model Bohra jest do dziś wykorzystywany do intuicyjnego wyjaśniania niektórych wyników doświadczalnych, gdyż stanowi dobre przybliżenie

6 energię wyrażoną w elektronowoltach, wie, czym różni się światło laserowe od światła wysyłanego przez inne źródła, fotoelektronów wybitych w jednostce czasu, wie, że wymienionych faktów doświadczalnych nie można wytłumaczyd, posługując się falową teorią potrafi wyjaśnid zjawisko fotoelektryczne na podstawie kwantowego modelu potrafi napisad i objaśnid wzór na energię kinetyczną fotoelektronów, potrafi narysowad i objaśnid wykres zależności energii kinetycznej fotoelektronów od częstotliwości dla kilku metali, potrafi sformułowad i zapisad postulaty Bohra (wie, że promienie dozwolonych orbit i energia elektronu w atomie wodoru są skwantowane),wie, że całkowita energia elektronu w atomie wodoru jest ujemna, potrafi wyjaśnid, jak powstają serie widmowe, korzystając z modelu Bohra atomu wodoru, wie, dlaczego fala elektromagnetyczna nie może się rozchodzid (jest pochłaniana) w przewodnikach, potrafi wyjaśnid, dlaczego tylko niektóre ciała są przeźroczyste. wyników uzyskiwanych na gruncie mechaniki kwantowej. potrafi wymienid niektóre zastosowania ciekłych kryształów.

7 Wymagania na poszczególne oceny temat dopuszczający dostateczny dobry b. dobry 1 Wymagania edukacyjne z fizyki. Fale. Nr lekcji Rozchodzenie się fali mechanicznej. Charakterystyka fal mechanicznych. Równanie falowe. polega rozchodzenie się fali mechanicznej, 5-6 Dyfrakcja i interferencja fal. (2godz) potrafi objaśnid wielkości 7 Fale stojące. charakteryzujące fale, 8 Fale dźwiękowe. Charakterystyka potrafi podad przykład fali poprzecznej i podłużnej, dźwięków Zjawisko Dopplera. (2godz) 11 Fale elektromagnetyczne. Wytwarzanie fal elektromagnetycznych. 12 Widmo fal elektromagnetycznych Powtórzenie, sprawdzian Prawo załamania i odbicia. (2godz) Zwierciadła. (2godz) Soczewki. (2godz) polega zjawisko odbicia 21 Przyrządy optyczne. potrafi sformułowad i Powtórzenie, sprawdzian. objaśnid prawo odbicia, 24 Przejście światła przez pryzmat. prawo załamania światła i 25 Dyfrakcja i interferencja światła. zdefiniowad bezwzględny Wyznaczenie długości światła przy 26 współczynnik załamania, pomocy siatki dyfrakcyjnej. potrafi objaśnid, co 27 Polaryzacja światła. potrafi opisad fale akustyczne, zna prawa Maxwella, potrafi objaśnid, co nazywamy falą elektromagnetyczną, wie, że obwód drgający jest źródłem fal elektromagnetycznych, potrafi opisad widmo fal elektromagnetycznych. polega zjawisko Dopplera, Optyka. potrafi wyjaśnid i poprzed przykładami zjawisko rozpraszania, potrafi objaśnid na czym polega zjawisko załamania potrafi objaśnid na czym polega zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia, funkcję falową dla fali płaskiej, potrafi matematycznie opisad interferencję dwóch fal o jednakowych amplitudach i częstotliwościach, potrafi opisad fale stojące, rozumie pojęcie spójności fal, Huygensa, potrafi objaśnid zjawiska zachodzące w obwodzie drgającym, potrafi podad i objaśnid wzór na okres drgao obwodu LC. związek względnego współczynnika załamania światła na granicy dwóch ośrodków z bezwzględnymi współczynnikami załamania tych ośrodków, potrafi wymienid przykłady wykorzystania zjawiska całkowitego wewnętrznego potrafi wyprowadzid warunki wzmocnienia i wygaszania w przypadku interferencji fal harmonicznych wysyłanych przez identyczne źródła, potrafi opisad zjawisko rezonansu dwóch obwodów drgających i zasadę detekcji fal elektromagnetycznych, potrafi wymienid własności i praktyczne zastosowania fal elektromagnetycznych o różnych zakresach długości, problemy dotyczące ruchu falowego. potrafi przedstawid praktyczny przykład przechodzenia światła przez płytkę równoległościenną, potrafi podad możliwości wykorzystania odchylenia światła przez pryzmat. potrafi narysowad wykres

8 28-29 Zjawisko fotoelektryczne. (2godz) nazywamy zwierciadłem Widma atomowe. Model budowy atomu płaskim, wodoru.(2 godz) potrafi objaśnid, co Lasery. Emisja wymuszona. nazywamy zwierciadłem kulistym; wklęsłym i wypukłym, potrafi opisad rodzaje soczewek, polegają zjawiska dyfrakcji i interferencji wie, co to jest siatka dyfrakcyjna. potrafi podad przykłady wykorzystywania zjawiska polaryzacji. polega zjawisko fotoelektryczne, potrafi wymienid zastosowania lasera. potrafi wymienid warunki, w których zachodzi całkowite wewnętrzne odbicie. potrafi wymienid cechy obrazu otrzymanego w zwierciadle płaskim, potrafi objaśnid pojęcia: ognisko, ogniskowa, promieo krzywizny, oś optyczna, potrafi wykonad konstrukcję obrazu w zwierciadle płaskim, potrafi wykonad konstrukcje obrazów w zwierciadłach kulistych i wymienid ich cechy. potrafi sporządzad konstrukcje obrazów w soczewkach i wymienid cechy obrazu w każdym przypadku, wie, co nazywamy zdolnością skupiającą soczewki, potrafi obliczad zdolnośd skupiającą soczewki. wie, że w ośrodku materialnym (czyli poza próżnią) światło o różnych barwach (częstotliwościach) rozchodzi się z różnymi szybkościami, potrafi objaśnid zjawisko polaryzacji światła (jakościowo), potrafi wymienid sposoby polaryzowania światła. odbicia, potrafi opisad przejście światła przez płytkę równoległościenną, korzystając z prawa załamania, potrafi opisad przejście światła przez pryzmat, korzystając z prawa załamania. potrafi zapisad równanie zwierciadła i prawidłowo z niego korzystad, wzór na powiększenie obrazu, potrafi zapisad wzór informujący od czego zależy ogniskowa soczewki i poprawnie go zinterpretowad, potrafi obliczad zdolnośd skupiającą układów cienkich, stykających się soczewek, potrafi zapisad i zinterpretowad równanie soczewki, potrafi objaśnid działanie oka, jako przyrządu optycznego, działania lupy, wie, że do uzyskiwania dużych powiększeo służy mikroskop. potrafi uzasadnid, że światło o różnych barwach ma w danym ośrodku inny współczynnik załamania, funkcji y(x) dla zwierciadła wklęsłego i podad interpretację tego wykresu, potrafi wymienid i omówid praktyczne zastosowania zwierciadeł, potrafi wykorzystywad równanie soczewki do rozwiązywania problemów, problemy jakościowe i ilościowe, związane z praktycznym wykorzystywaniem soczewek, polegają wady krótko- i dalekowzroczności oraz zna sposoby ich korygowania, wzór na powiększenie obrazu oglądanego przez lupę, potrafi opisad budowę i zasadę działania mikroskopu jako układu obiektywu i okularu, przybliżony wzór na powiększenie uzyskiwane w mikroskopie. problemy dotyczące rozszczepienia światła białego. problemy z zastosowaniem zależności dsin n. potrafi korzystad z definicji

9 wie, że przy przejściu z jednego ośrodka do drugiego częstotliwośd i okres fali świetlnej nie ulega zmianie potrafi zapisad i zinterpretowad wzór na energię kwantu,. wie, co to jest praca wyjścia elektronu z metalu, potrafi sformułowad warunek zajścia efektu fotoelektrycznego dla metalu o pracy wyjścia W, wie, jakie ciała wysyłają promieniowanie o widmie ciągłym, wie, co to znaczy, że atom jest w stanie podstawowym lub wzbudzonym, wie, że model Bohra został zastąpiony przez nową teorię mechanikę kwantową, wie, że każdy pierwiastek w stanie gazowym pobudzony do świecenia wysyła charakterystyczne dla siebie widmo liniowe. wie, na czym polega analiza spektralna, wie, że spektroskop służy do badania widm, wie, co to są widma absorpcyjne i emisyjne, wie, jak powstają linie Fraunhofera w widmie słonecznym, potrafi zamienid energię potrafi objaśnid zjawisko rozszczepienia światła białego jako skutek zależności współczynnika załamania od barwy potrafi uzasadnid zmianę długości fali przy przejściu światła z jednego ośrodka do drugiego, potrafi wyjaśnid powstawanie barw przedmiotów w świetle odbitym i barw ciał przezroczystych. potrafi wyjaśnid obraz otrzymany na ekranie po przejściu przez siatkę dyfrakcyjną światła monochromatycznego i białego, potrafi zapisad wzór wyrażający zależnośd położenia prążka n-tego rzędu od długości fali i odległości między szczelinami i poprawnie go zinterpretowad. wie, od czego zależy energia kinetyczna fotoelektronów i liczba fotoelektronów wybitych w jednostce czasu, wie, że wymienionych faktów doświadczalnych nie można wytłumaczyd, posługując się falową teorią potrafi wyjaśnid zjawisko fotoelektryczne na podstawie kwantowego kąta Brewstera. wie, że pojęcie kwantu energii wprowadził do fizyki Planck, wie, że wyjaśnienie efektu fotoelektrycznego podał Einstein, potrafi obliczyd całkowitą energię elektronu w atomie wodoru, potrafi wykazad zgodnośd wzoru Balmera z modelem Bohra budowy atomu wodoru, potrafi wyjaśnid, dlaczego nie można było wytłumaczyd powstawania liniowego widma atomu wodoru na gruncie fizyki klasycznej, potrafi wyjaśnid, dlaczego model Bohra atomu wodoru był modelem rewolucyjnym, wie, że model Bohra jest do dziś wykorzystywany do intuicyjnego wyjaśniania niektórych wyników doświadczalnych, gdyż stanowi dobre przybliżenie wyników uzyskiwanych na gruncie mechaniki kwantowej. potrafi wymienid niektóre zastosowania ciekłych kryształów.

10 32 Jądro atomowe. Promieniotwórczośd. wie, że niektóre pierwiastki Promieniotwórczośd. Prawo rozpadu samorzutnie emitują 33 promieniotwórczego. promieniowanie zwane 34 Energia wiązania jądra atomowego. promieniowaniem jądrowym, 35 Reakcje jądrowe. potrafi wymienid rodzaje 36 Bilans energii reakcji jądrowych. tego promieniowania i 37 Zastosowanie reakcji jądrowych. podad ich główne wyrażoną w dżulach na energię wyrażoną w elektronowoltach, wie, czym różni się światło laserowe od światła wysyłanego przez inne źródła, Fizyka jądrowa potrafi opisad jądro pierwiastka za pomocą liczby porządkowej (atomowej) i masowej, potrafi opisad cząstki elementarne, uwzględniając ich masę i ładunek, modelu potrafi napisad i objaśnid wzór na energię kinetyczną fotoelektronów, potrafi narysowad i objaśnid wykres zależności energii kinetycznej fotoelektronów od częstotliwości dla kilku metali, potrafi sformułowad i zapisad postulaty Bohra (wie, że promienie dozwolonych orbit i energia elektronu w atomie wodoru są skwantowane),wie, że całkowita energia elektronu w atomie wodoru jest ujemna, potrafi wyjaśnid, jak powstają serie widmowe, korzystając z modelu Bohra atomu wodoru, wie, dlaczego fala elektromagnetyczna nie może się rozchodzid (jest pochłaniana) w przewodnikach, potrafi wyjaśnid, dlaczego tylko niektóre ciała są przeźroczyste. potrafi opisad historyczne doświadczenie Rutherforda i płynące z niego wnioski, rozpadania się ciężkich jąder, wie, że jądro, podobnie jak atom, może się znajdowad w różnych stanach potrafi objaśnid metodę datowania za pomocą 14 izotopu C. potrafi skorzystad, w razie potrzeby, ze związku między stałą rozpadu i czasem połowicznego rozpadu.

11 właściwości, wie, z jakich składników zbudowane jest jądro atomowe, potrafi wyjaśnid, czym różnią się między sobą izotopy danego pierwiastka, wie, że przemiany jąder, następujące w wyniku zderzeo nazywamy reakcjami jądrowymi. potrafi objaśnid co to znaczy, że reakcja jest łaocuchowa wie, że promieniowanie jądrowe niszczy komórki żywe i powoduje zmiany genetyczne., wie, że między składnikami jądra działają krótkozasięgowe siły jądrowe, polega rozpad. potrafi objaśnid przyczynę. polega reakcja rozszczepienia jądra, wie, że z badao widma słonecznego wynika, iż wodór jest głównym składnikiem materii słonecznej, potrafi wyjaśnid co to znaczy, że materia słoneczna jest w stanie plazmy potrafi objaśnid, skąd pochodzi energia wyzwalana w reakcjach termojądrowych. potrafi wymienid główne zalety i zagrożenia związane z wykorzystaniem energii jądrowej do celów pokojowych, wie, że bomba atomowa to urządzenie, w którym zachodzi niekontrolowana reakcja łaocuchowa, wie, że bomba wodorowa to urządzenie, w którym zachodzi gwałtowna fuzja jądrowa. wie, jakie cząstki nazywamy pozytonami, potrafi podad przykłady wykorzystania energetycznych a przechodzenie ze stanu wzbudzonego do podstawowego wiąże się z emisją promieniowania. potrafi zapisad ogólne schematy rozpadów i oraz objaśnid je, posługując się regułami przesunięd Soddy'ego i Fajansa, prawo rozpadu promieniotwórczego, potrafi objaśnid pojęcia: stała rozpadu i czas połowicznego rozpadu, wykres zależności N (t), liczby jąder danego izotopu w próbce, od czasu, potrafi objaśnid pojęcia deficytu masy i energii wiązania w fizyce jądrowej, wykorzystując wiedzę na temat energii wiązania układów, wie, że energie wiązania jąder są znacznie większe od energii wiązania innych układów, najważniejszy wykres świata tzn. wykres zależności energii wiązania przypadającej na jeden nukleon w jądrze, od liczby nukleonów w nim zawartych, wie, że rozumienie faktów potrafi objaśnid, dlaczego może nie dojśd do zderzenia cząstki naładowanej (lub jądra) z innym jądrem, potrafi obliczyd najmniejszą odległośd, na którą zbliży się dodatnio naładowana cząstka do jądra atomu. potrafi opisad budowę i zasadę działania reaktora jądrowego. potrafi sporządzid bilans energii w reakcji rozszczepienia, problemy z zastosowaniem prawa rozpadu

12 38 39 Fale materii. Zasada nieoznaczoności. potrafi podad hipotezę de Broglie'a fal materii. wie, że klasyczne prawa fizyki nie stosują się do mikroświata, ale dla świata dostępnego naszym zmysłom stanowią wystarczające przybliżenie praw fizyki kwantowej, wie, że dokonywanie pomiaru w makroświecie nie wpływa na stan obiektu, wie, że pomiar w promieniowania jądrowego w diagnostyce i terapii medycznej. Fizyka współczesna. wie, że prawa fizyki kwantowej w chwili obecnej najlepiej opisują funkcjonowanie całego Wszechświata.. potrafi uzasadnid, dlaczego dla ciał makroskopowych nie obserwujemy zjawisk falowych, potrafi uzasadnid, dlaczego dla cząstek elementarnych powinno się obserwowad zjawiska falowe ilustrowanych przez ten wykres jest konieczne do wyjaśnienia pochodzenia energii jądrowej. potrafi zapisad reakcję jądrową, uwzględniając zasadę zachowania ładunku i liczby nukleonów. potrafi objaśnid, jaką reakcję nazywamy egzoenergetyczną a jaką endoenergetyczną, polega reakcja fuzji jądrowej, czyli reakcja termojądrowa i rozumie, dlaczego warunkiem jej zachodzenia jest wysoka temperatura, polega zjawisko anihilacji. wie, że dotąd nie udało się zbudowad urządzenia do pokojowego wykorzystania fuzji jądrowej. potrafi opisad ideę doświadczenia, potwierdzającego hipotezę de Broglie'a. potrafi podad przykłady braku wpływu pomiaru w makroświecie na stan obiektu, potrafi podad przykład wpływu pomiaru w mikroświecie na stan obiektu, potrafi uzasadnid wpływ długości fali potrafi opisad, jak wykorzystuje się własności falowe cząstek do badania struktury kryształów, potrafi odszukad informacje i opisad zasadę działania mikroskopu elektronowego. na podstawie przykładów potrafi uzasadnid, że opis kwantowy jest istotny dla pojedynczych obiektów mikroskopowych a pomijalny dla układów

13 mikroświecie wpływa na stan obiektu 40 Teoria Wielkiego Wybuchu. potrafi podad kilka kolejnych obiektów w hierarchii Wszechświata, wie, że odkryto promieniowanie elektromagnetyczne, zwane promieniowaniem reliktowym, które potwierdza teorię rozszerzającego się Wszechświata, wie o istnieniu ciemnej materii, wie, że rozszerzający się Wszechświat jest efektem Wielkiego Wybuchu. potrafi sformułowad i zinterpretowad zasadę (relację) nieoznaczoności Heisenberga, Budowa i ewolucja Wszechświata. potrafi zapisad i zinterpretowad prawo Hubble'a, potrafi objaśnid, jak na podstawie prawa Hubble'a można obliczyd odległości galaktyk od Ziemi, potrafi objaśnid, jak na podstawie prawa Hubble'a wnioskujemy, że galaktyki oddalają się od siebie, odpowiadającej cząstce rozproszonej na obiekcie mikroskopowym na możliwośd określenia położenia i pędu tego obiektu, wie, jak fizycy sprawdzają, czy dla danego zjawiska opis klasyczny jest wystarczający. potrafi podad definicję parseka, potrafi objaśnid sposób obliczania odległości gwiazdy za pomocą pomiaru paralaksy, wie, że zmiany jasności cefeid wykorzystuje się do obliczania odległości tych gwiazd, składających się z wielkiej liczby tych obiektów. potrafi wymienid obserwacje, jakie doprowadziły do odkrycia prawa Hubble'a, potrafi wymienid argumenty na rzecz idei rozszerzającego się i stygnącego Wszechświata, potrafi objaśnid, dlaczego odkrycie promieniowania reliktowego potwierdza teorię rozszerzającego się Wszechświata.