POMIARY I ANALIZA HAŁASU NA STANOWISKU PRACY

Transkrypt

1 INSTYTUT KONSTRUKCJI MASZYN KIERUNEK: INŻYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA PRZEDMIOT: POMIARY I ANALIZA HAŁASU PRZEMYSŁOWEGO POMIARY I ANALIZA HAŁASU NA STANOWISKU PRACY

2 POMIARY I ANALIZA HAŁASU NA STANOWISKU PRACY Zakres ćwiczenia: 1. Normowanie hałasu na stanowisku pracy. Metodyka pomiarów hałasu stanowiskowego 3. Wykonanie pomiarów hałasu na stanowisku 4. Wykonanie obliczeń wartości normowanych 5. Analiza wyników pomiarów Do wykonania przez studentów: 1. Zapoznać się z normami i rozporządzenia z zakresu oceny hałasu na stanowisku pracy. Analiza badanego stanowiska pracy. Wykonanie pomiary poziomu dźwięku w określonych punktach pomiarowych 3. Opracowanie wyniki pomiarów 4. Zaliczenie ćwiczenia

3 1. WSTĘP Pomiary hałasu na stanowisku pracy, zgodnie z Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia lutego 011 r. w sprawie badań czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, są obowiązkowe i pracodawca jest zmuszony do wykonywania takich pomiarów. W Rozporządzenia napisano, że pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników lub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników. Dalej, w 3, zapisano, że pracodawca zapewnia wykonanie badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonują laboratoria, które uzyskały akredytację w tym zakresie. W przypadku braku laboratoriów akredytowanych do badania lub pomiarów określonego czynnika, badania i pomiary wykonują inne laboratoria lub instytucje, o których mowa w ww. Rozporządzeniu. Badania i pomiary hałasu na stanowisku pracy wykonuje się zgodnie z metodami określonymi w Polskich Normach. Wartości dopuszczalne hałasu na stanowisku pracy podaje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 listopada 00 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy [4].. WARTOŚCI DOPUSZCZALNE HAŁASU W ŚRODOWISKU PRACY Zgodnie z [4], hałas w środowisku pracy (ze względu na ochronę słuchu) jest charakteryzowany przez: - poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną, lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową (wyjątkowo w przypadku hałasu oddziałującego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu), - maksymalny poziom dźwięku A, - szczytowy poziom dźwięku C. Dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu wartości hałasu obowiązują jednocześnie i nie mogą przekraczać poniższych wartości: - poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy nie może przekraczać 85 db, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna E A,Te,dop nie może przekraczać wartości 3.64 x 10 3 [Pa x s], lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy nie może przekraczać wartości 85 db, a odpowiadająca mu ekspozycja tygodniowa nie może przekraczać wartości 18. x 10 3 [Pa x s]. - maksymalny poziom dźwięku A L A,MAX nie może przekraczać wartości 115 db, - szczytowy poziom dźwięku C L p,cpeak nie może przekraczać wartości 135 db. Tabela.1. Dopuszczalne wartości hałasu ze względu na możliwość realizacji przez pracownika jego podstawowych zadań [] L.p. 1 Stanowisko pracy W kabinach bezpośredniego sterowania bez łączności telefonicznej, w laboratoriach ze źródłami hałasu, w pomieszczeniach z maszynami i urządzeniami liczącymi, maszynami do pisania, dalekopisami i w innych pomieszczeniach o podobnym przeznaczeniu. W kabinach dyspozytorskich, obserwacyjnych i zdalnego sterowania z łącznością telefoniczną używaną w procesie sterowania, w pomieszczeniach do wykonywania prac precyzyjnych i w innych pomieszczeniach o podobnym przeznaczeniu. Równoważny poziom dźwięku A, L Aeq,Te [db] W pomieszczeniach administracyjnych, biur projektowych, do prac teoretycznych, opracowania danych i innych, o podobnym przeznaczeniu 55 Dopuszczalne wartości hałasu ze względu na możliwość realizacji przez pracownika jego podstawowych zadań podane są w Polskiej Normie PN-N-01307:1994 []. Równoważny poziom 3

4 dźwięku A w czasie pobytu pracownika na stanowisku pracy, L Aeq,Te, nie powinien przekraczać wartości podanych w tablicy METODYKA POMIARÓW HAŁASU NA STANOWISKU PRACY [1] Metodyka pomiarów hałasu na stanowisku pracy jest szczegółowo opisana w PN-ISO 961:011 [1]. Poniżej wyszczególniono ważniejsze jej elementy i przedstawiono w postaci kolejnych KROKÓW Krok 1 - analiza warunków pracy Analiza warunków pracy powinna zawierać istotne informacje nt. wykonywanej pracy i pracowników tak, aby wybrana została właściwa strategia pomiarowa oraz by pomiary zostały prawidłowo zaplanowane. Analiza warunków pracy jest wymagana w każdej sytuacji. Powinna dostarczyć informacji koniecznych do: a) opisu działania przedsiębiorstwa i pracy wykonywanej przez pracowników, b) określenia grup o jednakowej ekspozycji na hałas, c) określenia typowego dnia pracy lub dni pracy dla każdego pracownika lub grupy pracowników, d) identyfikacji zadań które stanowią dane stanowisko pracy, e) identyfikacji znaczących hałasów, f) wyboru strategii pomiarowej, g) określenia planów pomiarów. Analiza warunków pracy opiera się na ustaleniach przed pomiarami stanowisk pracy i wykonywanych na tych stanowiskach czynności. Ilustrację przedstawiającą hierarchię stanowisk pracy i czynności na nich wykonywanych pokazano na rys. 1. Rys.1. Przykład ilustrujący hierarchię stanowisk pracy i czynności na nich wykonywanych Stanowiskiem pracy może być: pracownik wykonujący pracę na rusztowaniu, spawacz, malarz, magazynier. Dla stanowiska pracy spawacz czynnościami będą: planowanie, cięcie spawanie. Pomiary wartości normowych powinny być poprzedzone określeniem typowego dnia pracy. Powinien on być określony poprzez rozmowę z pracownikami i kierownictwem. Do przebiegu dnia pracy należy włączyć czas potrzebny do wykonania czynności związanych z danym stanowiskiem pracy, jak i okres czasu przeznaczony na przerwę. W rozmowie powinny być poruszone następujące kwestie: a) czynności (istota i czas trwania) oraz zmienność w czynnościach, b) główne źródła hałasu i głośne strefy pracy, c) układ pracy i każde istotne zdarzenia hałasowe, prowadzące do zmian poziomu hałasu, d) liczba i czas trwania przerw, spotkań itp. i czy powinny one być rozpatrywane jako część typowego dnia pracy. Plan pomiarów powinien dać pewność, że wszystkie istotne okresy występowania hałasu są ujęte. Przykład listy kontrolnej, służącej sprawdzeniu czy wszystkie istotne okresy występowania hałasu zostały wykryte podczas analizy warunków pracy pokazano na rys.. Lista ta zamieszczona również w Załączniku 1. 4

5 Rys.. Przykładowa lista kontrolna 3.. Krok - wybór strategii pomiarowej Strategia pomiarowa powinna być wybrana spośród pomiarów bazujących na: identyfikacji wykonywanych czynności, analizowanym stanowisku pracy lub na całodniowych pomiarach. Pomiary powinny być wykonane za pomocą następujących strategii pomiarowych: Strategia 1 - opartej na pomiarach bazujących na identyfikacji wykonywanych czynnościach (praca wykonywana podczas dnia jest analizowana i dzielona na reprezentatywne zadania; dla każdego zadania są wykonywane odrębne pomiary poziomu ciśnienia akustycznego), Strategia - opartej na pomiarach bazujących na stanowisku pracy (pomiary stanowiskowe: szereg losowych pomiarów poziomu ciśnienia akustycznego podczas wykonywania pracy na badanym stanowisku), Strategia 3 - opartej na całodniowych pomiarach (poziom ciśnienia akustycznego jest mierzony przez cały czas wykonywania prac). Na wybór właściwej strategii ma wpływ kilka czynników, takich jak: a) cel pomiarów, b) złożoność warunków pracy, c) ilość zaangażowanych pracowników, d) czas narażenia w dniu pracy, e) czas dostępny na wykonanie pomiaru i analizy, f) ilość otrzymanych szczegółowych informacji Krok 3 wykonanie pomiarów Podstawową wartością pomiarową powinien być równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A L p,a,eqt. Dodatkowo, jeżeli jest to zasadne, może być zmierzony szczytowy poziom dźwięku korygowany charakterystyka C L p,cpeak. Pomiary powinny być przeprowadzone zgodnie z odpowiednią strategią pomiarową Krok 4 szacowanie błędów i niepewności pomiarowej Powinny być określne źródła błędów i oszacowane niepewności pomiarowe, mogące mieć wpływ na wynik pomiaru. Norma [1] podaje zasady szacowania błędów zależnie od obranej strategii pomiarowej Krok 5 obliczenia i prezentacja wyniku wraz z niepewnością pomiarową Zgodnie z zasadami określnymi dla danej strategii pomiarowej należy obliczyć poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyka częstotliwościową A L EX,8h oraz 5

6 niepewność pomiarową pomiaru. Wyniki należy zawrzeć w sprawozdaniu z pomiarów. Przykładowe sprawozdanie zawarto w Załączniku. 4. METODYKA POMIARÓW OPARTYCH NA IDENTYFIKACJI CZYNNOŚCI - STRTEGIA POMIAROWA 1 [1] 4.1. Wybór miernika Pomiary powinny by przeprowadzone przy użyciu: a) całkującego miernika poziomu dźwięku (rys. 3) umieszczonego w odpowiednim miejscu stanowiska pracy lub trzymany w ręce przez osobę wykonującą pomiary, b) indywidualnego miernika poziomu ekspozycji na hałas (rys. 4) noszony przez pracownika. Rys.3. Całkujący miernik poziomu dźwięku Rys.4. Indywidualny miernik poziomu ekspozycji na hałas 4.. Kalibracja Kalibracja toru pomiarowego obejmuje sprawdzenie akustyczne całego miernika, włączając w to mikrofon. Jest odrębną procedurą od sprawdzenia przeprowadzonego w laboratorium wzorcującym miernik. Kalibracja powinna by przeprowadzona kalibratorem spełniającym wymagania normy IEC 6094:00 dla klasy 1. Kalibracja powinna by przeprowadzona w cichym miejscu. Przed rozpoczęciem dnia pomiarowego i przed każdą serią pomiarową powinna być przeprowadzona kalibracja wraz z odpowiednią regulacją. Na zakończenie każdej serii pomiarowej i na zakończenie dnia pomiarowego powinno być przeprowadzona kalibracja bez regulacji. Jeżeli odczyt na koniec serii pomiarowej różni się od odczytu dokonanego przed rozpoczęciem serii pomiarowej o więcej niż 0,5 db to wynik serii pomiarowej powinien być odrzucony Podział typowego dnia pracy na wykonywane w trakcie czynności Typowy dzień pracy powinien być podzielony na odrębne zadania dla każdego pracownika lub grupy pracowniczej o jednorodnej ekspozycji na hałas. Zadania powinny być tak zdefiniowane, aby równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A L p,a,eqt był powtarzalny. Powinno się przykładać wagę do tego, aby zostały ujęte wszystkie istotne hałasy. Szczegółowe informacje odnośnie czasu trwania zadania są szczególnie ważny w przypadku źródeł emitujących wysoki poziom hałasu. Identyfikacja źródeł hałasu i czynności, które emitują najwyższe wartości szczytowego poziomu hałasu jest istotna dla prawidłowego określenia zarówno L p,a,eqt jak i L p,cpeak Czas trwania czynności na stanowisku pracy Powinien być określony czas trwania czynności T m. Można to zrobić w oparciu o: a) wywiad z pracownikami i przełożonym, b) obserwację i pomiar czasu trwania zadania w trakcie pomiarów hałasu, c) zbieranie informacji odnośnie typowych źródeł hałasu (np. urządzeń, procesu pracy, czynności wykonywanych na stanowisku pracy i w jego otoczeniu). 6

7 Suma poszczególnych czasów trwania zadania T m, które tworzą typowy dzień pracy powinna korespondować z efektywnym czasem dnia pracy. Czas trwania T m może być obliczony jako średnia arytmetyczna wartości czasów trwania zadania dla kilku obserwacji i oznaczony jako T czas narażenia T e obliczamy z zależności (4.1) gdzie: _ m. Efektywny T Tm (4.1) = M e m = 1 T m - średnia arytmetyczna czasu trwania m tego zadania, m - numer kolejnego zadania, M - całkowita liczba zadań Czas wykonania pomiaru parametru L p,a,eqt,m Dla każdego zadania powinna być zmierzona reprezentatywna ekspozycja pracownika na hałas L p,a,eqt,m. Pomiary powinny obejmować zróżnicowanie w poziomie hałasu każdego zadania w czasie, przestrzeni i warunkach pracy. Mierzący powinien się upewnić, że warunki pracy są reprezentatywne. Czas trwania każdego pomiaru powinien być na tyle długi aby równoważny poziom ciśnienia akustycznego był reprezentatywny dla danego zadania. Jeżeli czas trwania zadania jest krótszy niż 5 min to czas trwania pomiaru powinien być równy czasowi trwania zadania. Dla dłuższych zadań czas pomiaru powinien trwać przynajmniej 5 minut. Czas trwania każdego pomiaru może jednakże być skrócony jeżeli hałas jest stały lub powtarzalny, lub jeśli hałas wywołany zadaniem ma niewielki udział w całkowitej ekspozycji. LEGENDA Rys.5. Przykład trzech okresów z różnym hałasem i rzeczywistego czasu każdego pomiaru L - poziom hałasu w czasie T 1 - czas trwania zadania 1 T - czas trwania zadania T 3 - czas trwania zadania 3 t - czas t 1 - czas trwania pomiaru 1 (hałas prawie stały) t - czas trwania pomiaru (hałas cyklicznie zmienny) t 3 - czas trwania pomiaru 3 (hałas losowo zmienny) Jeżeli hałas w czasie trwania zadania jest cykliczny, każdy pomiar powinien zawierać co najmniej trzy dobrze określone cykle. Jeżeli czas trwania 3 cykli jest krótszy niż 5 min, każdy pomiar powinien trwać co najmniej 5 min. Czas trwania każdego pomiaru powinien zawsze korespondować z czasem trwania wielokrotności pełnego cyklu (patrz rys. 5, zadanie ). 7

8 Jeżeli hałas podczas wykonywania zadania jest losowo zmienny, czas trwania każdego pomiaru powinien być wystarczająco długi aby upewnić się, że zmierzony L p.a,eqt,m jest reprezentatywny dla całego zadania (patrz rys. 5, zadanie 3). Dla każdego zadania powinny być wykonane co najmniej 3 pomiary. Aby zawrzeć rzeczywistą zmienność poziomu hałasu zaleca się pomiary w różnym czasie podczas wykonywania zadania lub pomiary różnych pracowników w grupie wykonujących to samo zadanie. Obliczanie równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego skorygowanego charakterystyką częstotliwościową A dla m-tego zadania z J oddzielnych pomiarów, L p.a,eq,t,mi wykonujemy wg zależności: L p,a, eqt,m J 1 = 10log 10 J i= 1 0,1 L p,a,eq,t,mi w którym: L p.a,eq,t,mi - równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A podczas m-tego zadania o czasie trwania T m, i - numer próbki hałasu m-tego zadania, J - całkowita liczba próbek hałasu m-tego zadania Obliczanie udziału hałasu każdej czynności w poziomie dziennej ekspozycji na hałas L EX,8h,m Obliczenia przedstawione w tym punkcie są opcjonalne i mogą być wykonane, jeżeli jest wymagana wartość względnego udziału każdego zadania w poziomie dziennej ekspozycji. Udział hałasu m-tego zadania na poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyką częstotliwościową A L EX,8h,m można wyznaczyć z zależności (4.3) L EX,8h,m [db] (4.) _ Tm = Lp,A,eqT,m + 10 log [db] T (4.3) 0 gdzie L p.a,eq,t,m - równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A zadania m, _ T m - średnia arytmetyczna czasu trwania m tego zadania, T 0 czas odniesienia, T 0 = 8h Określanie poziomu dziennej ekspozycji na hałas L EX,8h na analizowanym stanowisku pracy Poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyka częstotliwościową A L EX,8h wyznacza się zgodnie z zależnościami (4.4) i (4.5). Poziom dziennej ekspozycji na hałas może by obliczony ze wzorów (4.4), w przypadku, kiedy mamy wyznaczony poziom równoważny L p.a,eq,t,m m- tego zadania, lub wzoru (4.5) kiedy określone zostały udziały poszczególnych zadań w poziomie ekspozycji L EX,8h,m L EX,8h M = 10 log m= 1 _ m T T ,1L p,a,eqt,m [db] (4.4) L EX,8h M = 10 log 10 m= 1 0,1L EX,8h,m [db] (4.5) gdzie: L p.a,eq,t,m - równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A podczas m-tego zadania wg (4.), L EX,8h,m poziom dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyką częstotliwościową A m-tego zadania, mający udział w poziomie dziennej ekspozycji na hałas, zgodnie z (4.3). 8

9 4.8. Położenie mikrofonu w czasie pomiaru W czasie pomiaru położenie mikrofonu jest uzależnione od rodzaju miernika, którym wykonujemy pomiar. W przypadku indywidualnego miernika hałasu mikrofon powinien być umieszczony na ramieniu w odległości co najmniej 0,1 m od wejścia do kanału ucha zewnętrznego, po stronie ucha bardziej eksponowanego na hałas, na wysokości około 0,04 m powyżej ramienia. Mikrofon i kabel powinien być przymocowany w taki sposób, aby mechaniczny wpływ lub przykrycie ubraniem nie prowadziło do fałszywych wyników. Przy wykonywaniu pomiaru z użyciem całkującego miernika poziomu dźwięku, zmierzony poziom hałasu powinien reprezentować poziom hałasu przy uchu pracownika. Jeżeli hałas na danym obszarze jest jednorodny położenie mikrofonu nie jest tak istotne. Rys.6. Położenie mikrofonu w przypadku nieobecności pracownika na stanowisku pracy Pomiar powinien być przeprowadzony podczas nieobecności pracownika na stanowisku pracy. W czasie pomiarów mikrofon powinien znajdować się w miejscu, w którym normalnie znajduje się głowa pracownika podczas wykonywania normalnej pracy lub czynności. Mikrofon powinien być umieszczony w płaszczyźnie środkowej głowy pracownika na równi linii oczu, co jest równoważne z polem widzenia pracownika. Powinny być wzięte pod uwagę różne ułożenia głowy pracownika. W przypadku kiedy pracownik musi być obecny na stanowisku pracy, mikrofon powinien być umieszczony w odległości 0,1 m 0,4 m od wejścia do kanału ucha zewnętrznego, po stronie ucha bardziej eksponowanego na hałas (rys. 7). Jeżeli położenie głowy pracownika nie jest dokładnie określone, mikrofon powinien być usytuowany na natępujących wysokościach: - dla osoby stojącej 1.55 m ± m powyżej płaszczyzny, na której stoi pracownik (rys. 8), - dla osoby siedzącej 0.80 m ± 0.05 m od środka płaszczyzny siedziska przy jednoczesnym ustawieniu siedziska, tak w pozycji pionowej jak i poziomej, w pobliżu nastawień środkowych (rys. 9). Powinno się dołożyć wszelkich starań, aby podczas przeprowadzania pomiarów nie przeszkadzać pracownikowi w wykonywanej pracy i nie stwarzać niebezpieczeństwa. 9

10 0,1 m 0,4 m Rys.7. Lokalizacja mikrofonu względem ucha pracownika dla przypadku, gdy pracownik jest obecny podczas pomiaru 0,1 m 0,4 m Rys.8. Lokalizacja mikrofonu względem ucha pracownika dla pracy wykonywanej w pozycji stojącej Rys.9. Lokalizacja mikrofonu względem ucha pracownika dla pracy wykonywanej w pozycji siedzącej 5. ŹRÓDŁA NIEPEWNOŚCI POMIAROWEJ Niepewność pomiarowa może by spowodowana zarówno przez błędy pomiarowe jak i naturalną zmienność warunków pracy. Niektóre ze źródeł niepewności wymagają szczególnego rozważenia w celu zmniejszenia ich wpływu jak to tylko możliwe. Głównymi źródłami niepewności pomiaru są: a) zmienność dnia pracy, warunki pracy, niepewność próbkowania, b) aparatura pomiarowa i jej kalibracja, c) pozycja mikrofonu, d) fałszywe hałasy spowodowane np. wiatrem, przepływem powietrza, uderzeniem mikrofonu i tarciem mikrofonu o ubranie, e) brak analizy warunków pracy lub błędna analiza, f) udział nietypowych źródeł hałasu, np. rozmowa, muzyka (radio), sygnał alarmowy i inne nietypowe wypadki tego typu. 10

11 Wynik zmierzonej ekspozycji na hałas, wraz z towarzyszącą niepewnością pomiaru, zależą od użytej metody pomiaru. 6. PRZYKŁAD OBLICZENIA DZIENNEJ EKSPOZYCJI NA HAŁAS W PRZYPADKU POMIARÓW OPARTYCH NA STRATEGII Krok 1 analiza warunków pracy W tym przykładzie jest oszacowana ekspozycja na hałas dla spawacza pracującego w warsztacie mechanicznym. Do pomiarów wykorzystana będzie STRATEGIA 1. Podział dnia pracy na zadania i czas trwania poszczególnych zadań pokazano w tabeli 1. Tabela.. Typowy dzień spawacza Czynność Czas trwania czynności [h] Planowanie pracy (praca w cichych warunkach), przerwy 1,5 Ciecie i szlifowanie 1,5 Spawanie 5 SUMA Krok wybór strategii Ponieważ liczba zadań jest ograniczona i dobrze określona taka sytuacja jest odpowiednia dla pomiarów opartych na identyfikacji czynności pracy czyli dla STRATEGII Krok 3 pomiary Wartości pomiarów poziomu hałasu dla stanowiska pracy spawacza podano w tabeli 3. Ponieważ podczas cięcia i szlifowania poziom hałasu zmieniał wartości o więcej niż 3 db, dlatego dla tej czynności wykonano dodatkowe 3 pomiary. Numer czynności m Tabela.3. Wartości zmierzone dla stanowiska pracy spawacza Czynność 11 Równoważny poziom hałasu L p.a,eqt [db] Pierwsze Dodatkowe pomiary pomiary 70-1 Planowanie pracy (praca w cichych warunkach), przerwa Spawanie 80,1; 8,; 79,6-3 Ciecie i szlifowanie 86,5; 9,4; 89,3 93,; 87,8; 86, 6.4. Krok 4 rozpatrywanie błędów Należy sprawdzić czy w trakcie pomiarów nie wystąpiło ryzyko wystąpienia znaczących błędów podczas pomiarów. W tym przykładzie zakładamy, że podczas pomiarów takie ryzyko nie miało miejsca Krok 5 obliczanie i prezentacja wyników wraz z niepewnością pomiarową Obliczanie poziomu dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyką częstotliwościową A Poziom hałasu dla każdego zadania jest obliczony wg zależności (4.). Poziom hałasu od spawania (m= wg tabeli 3) jest następujący: L 1 = 10 log ( ) 80.8 [db] p, A,eqT, = Podobnie dla cięcia i szlifowania (m=3) otrzymamy: Lp, A,eqT, 3 = 90.1[dB] Dla planowania i przerwy w pracy wartość hałasu została określona na poziomie 70 db.

12 Udział każdej czynności w poziomie dziennej ekspozycji na hałas skorygowany charakterystyką częstotliwościową A jest obliczany wg wzoru (4.5). Udział czynności pracy w poziomie dziennej ekspozycji wynosi: a) dla czynności planowania i przerwy (m=1) b) dla spawania (m=) b) dla cięcia i szlifowania (m=3) 1.5 = log 8 LEX,8h, 1 = 6.7 [db] 5 = log 78.8 [db] ( 8 LEX,8h, = 1.5 = log 8 LEX,8h, 3 = Poziom ekspozycji na badanym stanowisku wynosi 8. [db] ( ) 84.3 [db] LEX,8h = 10 log 10 = Obliczanie niepewności Niepewność standardowa u 1a,m próbkowania hałasu podczas spawania (m=) jest obliczona wg wzoru (6.1) J 1 _ u 1a,m = L L (6.1) J p,a,eqt,mi p,a,eqt,m ( J 1) j= 1 Po wstawieniu danych do zależności (6.1) otrzymujemy u ( 1) [( ) + ( ) + ( ) ] 1a, = 6 u 1 3 [( 0.5) + ( 1,6 ) + ( 1,0 ) ] 0,8 [ db] 1 a, = = przy czym średnia arytmetyczna z wyników pomiarów dla spawania (m=) wynosi _ Lp,A,eqT, = = 80.6 [db] 3 Podobnie dla cięcia i szlifowania (m=3) standardowa niepewność wynosi u 1 a, 3 = a dla czynności planowania i przerwy (m=1), (ponieważ te czynności nie mają wkładu do złożonej niepewności standardowej) u a, 3 1. [ db] [ db] 1 = 0.0. W pomiarach użyto indywidualny miernik poziomu ekspozycji, dla którego wg [1] a dla pozycji mikrofonu wg [1] u, m = 1.5 [ db] [ db] u 3 = 1.0. Współczynnik czułości dla niepewności próbkowania poziomu hałasu, miernika i pozycji pomiaru są, obliczone wg zależności (6.), wynoszą: 1

13 c L EX,8h 0,1 1a,m 10 * L p,a,eqt,m T0 T * ( L p,a,eqt,m L ) m EX,8h = = (6.) gdzie: L * p,a,eq,t,m jest oszacowaniem prawdziwej wartości równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową A L p,a,eq,t,m podczas m-tego zadania, L = L + Q + Q * p,a,eqt,m p,a,eqt,m Q poprawka dla miernika używana do oszacowania równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego, Q 3 poprawka dla pozycji mikrofonu używana do oszacowania równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego. Ponieważ oszacowanie zarówno Q jak i Q 3 jest bliskie zero, to * L p,a,eqt,m = Dla poszczególnych operacji otrzymujemy - dla planowania i przerwy - dla spawania - dla ciecia i szlifowania L p,a,eqt,m 1.5 0,1 ( ) c1 a,1 = 10 = ,1 ( ) c1 a, = 10 = ,1 ( ) c1 a,3 = 10 = Gdy wykluczamy niepewność pomiaru związana z czasem trwania czynności, złożona standardowa niepewność jest obliczona wg wzoru (6.7) z pominięciem ostatniego członu w nawiasie Dla naszego przypadku u [ 1a,m 1a,m,m 3 1b,m 1b,m ] M u ( LEX,8h ) = c ( u + u + u ) + ( c u ) (6.7) m= 1 ( L ) = ( 0.8) ( ) + ( 0.71) ( ) =. 67 EX,8h Niepewność rozszerzona wynosi, zgodnie z (6.8) 3 U = 1.65 u (6.8) U = =.7 [db] 7. PRZEBIEG ĆWICZENIA - POMIARU HAŁASU NA WYBRANYM STANOWISKU PRACY 7.1. Krok 1 analiza warunków pracy badanego stanowiska pracy W pierwszym kroku należy dokonać analizy badanego stanowiska pracy w aspekcie warunków pracy na nim występujących. Analiza warunków pracy obejmuje przeprowadzenie wywiadu z pracownikiem pracującym na analizowanym stanowisku pod kątem ustalenia zadań dla typowego dnia pracy. W wywiadzie należy ustalić: liczbę zadań roboczych występujących na badanym stanowisku, czas pracy potrzebnego do wykonania poszczególnych zadań, czas trwania przerwy, występowanie ewentualnych bardzo głośnych operacji występujących w trakcie zmiany. Efekt przeprowadzonego wywiadu należy zapisać w arkuszu z Załącznika 1 i. 13

14 7.. Krok wybór strategii pomiarowej Należy wybrać strategię pomiarową z listy zawartej w z punkcie 3.. Wybraną strategię, w postaci cyfry 1, lub 3, należy wpisać do listy z Załącznika Krok 3 pomiary Należy wykonać pomiary na analizowanym stanowisku, uwzględniając liczbę zadań roboczych, charakter zmian poziomu hałasu, lokalizację mikrofonu w trakcie pomiaru, liczbę koniecznych powtórzeń pomiarów, czas wykonania pomiaru, warunki meteorologiczne. Wyniki pomiarów należy wpisać do listy z Załącznika. Przed każdym pomiarem należy wykona kalibrację miernika, zgodnie z zaleceniami z punktu Krok 4 Rozpatrywanie błędów Do listy z Załącznika należy wpisać ewentualne ryzyka błędów podczas pomiarów Krok 5 Obliczanie i prezentacja wyników wraz z niepewnością Przeprowadzić obliczenia poziomu dziennej ekspozycji na hałas oraz niepewności pomiarowej wg informacji zawartych w rozdziale 6. Przy opracowaniu wyników w sprawozdaniu należy podać krotność przekroczenia wartości dopuszczalnej. Wylicza się ją jako stosunek określonej z pomiarów wartości dziennej ekspozycji na hałas korygowanej charakterystyką A E A,Te do wartości dopuszczalnej E A,Te, dop. Wartość pomiarów wartości dziennej ekspozycji E A,Te określonej z pomiarów można obliczyć z zależności (7.1) E A,Te = L EX,8H [(Pa) s] (7.1) Obliczenia należy przeprowadzić również przy pomocy programu do opracowania wyników pomiarów czynników szkodliwych. Na zakończenie należy wykonać sprawozdanie z pomiarów, jak na rys. 5. Nastawy dla programu komputerowego pokazano na rys

15 Rys.10. Przykładowy wypełniony arkusz pomiarowy 15

16 Rys.11. Okno programu do obliczeń parametrów 8. LITERATURA [1] PN-ISO 961:011, Akustyka Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas Metoda techniczna [] PN-N-01307:1994, Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy -Wymagania dotyczące wykonywania pomiarów. [3] Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia lutego 011 r. w sprawie badań czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz.U. nr 33, poz [4] Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 listopada 00 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz.U. nr 17, poz. 1833; zm. Dz.U. 005, nr 1, poz

17 ZAŁĄCZNIK 1 Lista kontrolna pozwalająca czy wszystkie znaczące hałasy zostały uwzględnione podczas analizy pracy: Czy jakakolwiek z tych sytuacji ma miejsce? tak nie użycie strumienia skompresowanego powietrza uwolnienie skompresowanego powietrza kucie silne wstrząsy, zderzenia sporadyczne używanie hałaśliwych maszyn i narzędzi przejeżdżanie hałaśliwych pojazdów Czy występują jakieś bardzo hałaśliwe operację podczas następujących okresów? na początku zmiany na końcu zmiany podczas poprawek, regulacji, dostaw podczas rozpoczynania i kończenia czynności lub produkcji podczas czyszczenia/sprzątania inne Czy występują bardzo hałaśliwe czynności na sąsiadującym stanowisku pracy? Jakie... Narażone stanowisko pracy...., podpis 17

18 ZAŁĄCZNIK Instytut M - 3 Laboratorium pomiarów i analizy hałasu przemysłowego. Stanowisko pomiarowe: KARTA POMIARÓW POZIOMU DŹWIĘKU STRATEGIA nr. DATA POMIARU Kod próbki Nr karty KOD ZLECENIA pomiarowej h/.. /H.../. Analiza warunków pracy: Praca na tym stanowisku podzielona jest na... oddzielne zadania. Ilość pracowników: Czas ekspozycji T e : Ustalenia odnośnie warunków pracy, czasu trwania zadań oraz wyniki z pomiarów podano w tabeli poniżej. Warunki środowiskowe: Wykonywane czynności (zadania / okresy pomiarowe). Strategia pomiarowa czas trwania zadania / czas okresu pomiarowego [min] czas pomiaru /średnia arytmetyczna czasu trwania zadania [min] L p,a,eq,t,mi [db] L p,amax [db] L p,cpeak [db] Sprawdzanie (kryterium ± 0,5 db) przed po Rozpatrywanie błędów: Na tym stanowisku nie zaobserwowano / zaobserwowano znaczącego ryzyka błędów podczas pomiarów. Sprawdzanie przyrządu sonometr... [M/W/S/0] dozymetr... [M/W/S/08] poziom ciśnienia akustycznego wg kalibratora... [WO/W/01] przed pomiarami [db] po pomiarach [db] Kryterium ± 0,5 [db] Pomiary wykonał, podpis Pomiary opracował., podpis... data podpis. data podpis 18