Jakie są najważniejsze zmiany w przepisach znowelizowanego Kodeksu spółek handlowych, które weszły w życie 8 stycznia 2009 r.?

Transkrypt

1 Jakie są najważniejsze zmiany w przepisach znowelizowanego Kodeksu spółek handlowych, które weszły w życie 8 stycznia 2009 r.? Z dniem 8 stycznia 2009 r. weszły w życie znowelizowane przepisy Kodeksu spółek handlowych (dalej: ksh.). Wprowadzone zmiany prowadzą do zwiększenia konkurencyjności zakładania w Polsce spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej w aspekcie międzynarodowym, gdyż zmniejszyła się ustawowa wysokość minimalnego kapitału zakładowego wymaganego przy zawiązaniu tych spółek. Należy zaznaczyć, że do tej pory minimalna wysokość kapitału zakładowego polskiej spółki z o.o. przewyższała średnią wysokość dla spółki z o.o. w Unii Europejskiej, która wynosi po przeliczeniu średnio około 10 tysięcy złotych. Niniejsze rozwiązanie ma zarówno swoich zwolenników - z uwagi na znaczne ułatwienie funkcjonowania spółek kapitałowych w obrocie gospodarczym poprzez umożliwienie większej liczbie podmiotów niż dotychczas założenia takiej spółki, zagwarantowanie traktatowej swobody zakładania przedsiębiorstw, jak i oponentów - którzy są zdania, iż obniżenie wysokości kapitału zakładowego spowoduje jeszcze większą niepewność wierzycieli co do ich rzeczywistej sytuacji majątkowej. Idąc dalej tym tropem podnoszą argument, że wysokość gwarancji, jaką zapewniał kapitał zakładowy teraz nagle zmaleje, co w konsekwencji będzie się wiązać z faktem, że zaspokojenie wierzyciela może być niewykonalne. Pomimo krytycznych głosów należy zwrócić uwagę na to, iż Unia Europejska zmierza do 1 / 10

2 wyeliminowania w wewnętrznych ustawodawstwach Państw Członkowskich przepisów ustanawiających określoną liczbowo wysokość kapitału zakładowego bądź akcyjnego poprzezwprowadzenie innych rozwiązań, bardziej przystających do zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej, a chroniących w znacznie wyższym stopniu wierzycieli danej spółki kapitałowej. Rozwiązaniem takim miałoby być wprowadzenie do porządku prawnego systemu opartego na teście wypłacalności, wzorowanym na rozwiązaniach istniejących w USA oraz wnioskach sformułowanych przez brytyjską Komisję Ekspertów J. Rickforda. Obniżenie kapitału zakładowego Zgodnie ze zmienionym artykułem i art ksh, kapitał zakładowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ma wynosić zł, czyli dziesięciokrotnie mniej niż przed nowelizacją, odpowiednio w spółce akcyjnej będzie to kwota co najmniej zł, czyli pięć razy mniej. Zmiana definicji spółki dominującej Specyfika pełnienia funkcji członka zarządu i członka rady nadzorczej jest zupełnie inna. 2 / 10

3 Członkowie rady nadzorczej pełnią jedynie funkcje nadzorcze i nie mają bezpośredniego wpływu na bieżące zarządzanie spółką i podejmowanie decyzji zarządczych. Z tego też względu rozszerzenie przesłanki zdefiniowanej w art. 4 1 pkt 4 lit. d" na członków rady nadzorczej wydaje się zbędne. Nowelizacja wprowadza nowe brzmienie art. 4 1 pkt 4 lit. d" ograniczając tym samym przesłankę uznania spółki za dominującą jedynie do członków zarządu. Zniesienie obowiązkowego przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną Ponadto inną zmianą, która zlikwiduje znaczne bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej oraz zmniejszy ponoszone przez to koszty jest uchylenie obowiązku przekształcenia spółki cywilnej w jawną, w sytuacji gdy przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą, zgodnie z przepisami o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych - obecnie jest to równowartość kwoty euro. Należy zaznaczyć, iż w rzeczywistości przekształcali się jedynie ci, którzy tego chcieli, natomiast sąd rejestrowy nawet nie był w posiadaniu informacji o spółkach, które z tego obowiązku się nie wywiązały. A zatem od 8 stycznia 2009 r. przekształcanie spółek cywilnych w spółki jawne będzie mieć wyłącznie charakter fakultatywny i będzie zależeć od swobodnej decyzji samych wspólników spółki cywilnej. Przy czym nadal będzie obowiązywał uproszczony tryb transformacji określony 3 / 10

4 w art. 26 ksh. W konsekwencji wprowadzenia powyższej zmiany uchylono przepisy art. 626 i 627 ksh, dotyczące przekształcenia spółki cywilnej w jawną. Ograniczenie odpowiedzialności wspólników spółek osobowych Kolejną zmianą jest ograniczenie odpowiedzialności wspólników w razie wniesienia do spółki jawnej przedsiębiorstwa przez osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą. Należy zauważyć, że odpowiedzialność wspólników może być bardzo dotkliwa i dotyczyć również małżonka wspólnika, w przypadku istnienia ustawowej wspólności majątkowej. Dlatego też odpowiedzialność wspólników została ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela, analogicznie do art Kodeksu cywilnego. Co dalej ze spółką partnerską? 4 / 10

5 Złagodzono wymóg w zakresie zawarcia umowy spółki partnerskiej. Obecnie do zawiązania tej spółki wystarczy zawarcie umowy w formie pisemnej pod rygorem nieważności. A zatem na podstawie nowelizacji zawarcie umowy spółki partnerskiej w formie aktu notarialnego czy formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi będzie konieczne tylko wtedy, gdy trzeba będzie sprostać wymogom co do formy, wymaganej np. dla przeniesienia przedmiotu wkładu stanowiącego nieruchomość. Ograniczenie wymogów formalnych dla jednoosobowych spółek kapitałowych Nowelizacja złagodziła również wymogi co do formy oświadczeń składanych przez jedynego wspólnika w spółce z o.o. oraz przez jedynego akcjonariusza w spółce akcyjnej. Przepisy art i 3 oraz art i 4 ksh w obowiązującym brzmieniu wprowadzały szczególne wymagania co do formy czynności dokonywanych przez jednoosobowe spółki kapitałowe z ich jedynym wspólnikiem (akcjonariuszem). W doktrynie podkreślało się, że przepis ten wykraczał znacznie dalej, niż wynikało to z konieczności implementacji wytycznych zawartych w XII Dyrektywie Rady Wspólnot Europejskich w sprawie prawa spółek z 21 grudnia 1989 r. nr 89/667/EWG (Dz. Urz. L 395 z 30 grudnia 1989 r.). Art. 5 ww. Dyrektywy nie stanowi w tym zakresie więcej niż art. 4 dotyczący wykonywania przez jednoosobowego wspólnika funkcji zgromadzenia wspólników, która wymaga jedynie zaprotokołowania tej czynności lub dokonania jej w formie pisemnej. Dyrektywa wskazuje jedynie, że niezbędne jest zachowanie formy pisemnej i to tylko w odniesieniu do czynności przekraczających zwykły zarząd. Należy zauważyć, iż implementacja dyrektywy do polskiego porządku prawnego spowodowała zniesienie wymogu zachowania formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym przy dokonywaniu czynności przekraczających zwykły zarząd. 5 / 10

6 Nowelizacja utrzymała jednak wymóg zachowania formy pisemnej oświadczeń woli pod rygorem nieważności. A zatem w sytuacji, gdy wszystkie udziały (akcje) spółki przysługują jedynemu wspólnikowi (akcjonariuszowi) albo jedynemu wspólnikowi (akcjonariuszowi) i spółce, wówczas oświadczenie woli takiego wspólnika składane spółce w każdym przypadku, także w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki, wymagać będzie tylko formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że przepisy prawa stanowią inaczej. Zmiana ta spowoduje zrównanie sytuacji w normalnych spółkach handlowych z sytuacją, jaka od dawna obowiązywała w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa w zakresie składania oświadczeń woli przez jedynego wspólnika (akcjonariusza). W tym miejscu należy wyjaśnić, że na dotychczasowych zasadach przy zachowaniu formy aktu notarialnego odbywać się będą czynności prawne pomiędzy jedynym wspólnikiem (akcjonariuszem) będącym zarazem jedynym członkiem zarządu, a reprezentowaną przez niego spółką. O każdorazowym przeprowadzeniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego. Zwrot dopłat Skrócony zostaje termin zwrotu dopłat w spółce z o.o. Zdaniem autorów nowelizacji przepis art. 6 / 10

7 179 ksh., który przewidywał możliwość zwrotu dopłat dopiero po upływie 3-miesięcznego okresu od dnia ogłoszenia o zamierzonym zwrocie, nie znajdował uzasadnienia w praktyce. Informacja o dopłatach jest wykazywana jedynie w bilansie spółki i nie jest ujawniana na zewnątrz w żaden inny sposób. Wierzyciele, którym przysługują roszczenia wobec spółki w celu podjęcia stosownych kroków dla zabezpieczenia swoich roszczeń, nie czekają zwykle do dnia zamieszczenia ogłoszenia. W związku z powyższym na podstawie uchwalonej nowelizacji skraca się okres, po upływie którego dopłaty będą mogły zostać zwrócone, z 3 do 1 miesiąca od daty publikacji ogłoszenia o zamiarze zwrotu dopłat. W zamyśle ustawodawcy skrócenie tego okresu nie osłabia ochronnej funkcji kapitału zakładowego ani też nie narusza interesów wierzycieli. Określenie dnia wypłaty dywidendy Dotychczas obowiązujące przepisy dotyczące dnia wypłaty dywidendy nie były precyzyjne, co czasami powodowało daleko idące negatywne konsekwencje na gruncie prawa podatkowego. Organy podatkowe w przypadku opóźnień w wypłacie dywidendy uznawały niewypłaconą dywidendę jako nieodpłatne świadczenie wspólników dla spółki. W orzecznictwie sądowym podnosiło się, że otrzymanie nieodpłatnego świadczenia mogło być także konsekwencją działań własnych, a więc jednostronnych. Ponadto przyjmowało się, że zwłoka w wypłacie dywidendy stanowiła przychód dla spółki, w sytuacji gdy możliwość dysponowania środkami finansowymi przez spółkę była następstwem uchwały, w której zgromadzenie wspólników postanowiło odroczyć termin jej wypłaty. Powstanie przychodu argumentowało się tym, iż spółka mogła dysponować określoną kwotą pieniężną, a w razie jej braku, majątkiem stanowiącym równowartość dywidendy. Spółka nie musiała wówczas 7 / 10

8 zaciągać oprocentowanego kredytu, a zatem odsetki, jakie musiałaby zapłacić stanowiły dla niej wymierną korzyść, co przesądzało jednoznacznie o uzyskaniu nieodpłatnego świadczenia przez spółkę od wspólników. Nowelizacja wprowadziła przepisy, na podstawie których będzie można ustalić termin wypłaty dywidend, przy czym określenie tego terminu uzależnia się od woli wspólników (akcjonariuszy). W pierwszej kolejności o terminie wypłaty dywidendy powinni decydować w drodze uchwały wspólnicy (akcjonariusze), a jeżeli uchwała zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) nie określi daty wypłaty, dywidenda będzie płatna w dniu określonym przez zarząd (w przypadku spółki z o.o.) lub radę nadzorczą (w przypadku spółki akcyjnej). Ograniczenie dotychczasowych obowiązków spółek akcyjnych dotyczących podawania do publicznej wiadomości uchwał i sprawozdań Do dnia wejścia w życie niniejszej nowelizacji uchwały podjęte na walnym zgromadzeniu obradującym w trybie art. 405 ksh, tj. bez formalnego zwołania, gdy było reprezentowane 100% kapitału akcyjnego i przy braku sprzeciwu, podlegały ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w terminie miesiąca od dnia ich podjęcia. Zdaniem ustawodawcy wymóg ogłaszania wszystkich uchwał podjętych na zgromadzeniu odbywającym się w trybie art. 405 ksh nie znajduje uzasadnienia i stanowi wyłącznie przejaw formalizmu. Warto zaznaczyć, że walne zgromadzenie procedujące w trybie art. 405 ksh, toczy się według ogólnych reguł określonych w kodeksie i statucie, a podjęte uchwały są umieszczane w protokole spisanym przez notariusza. Jedyna różnica polega na tym, że walne zgromadzenie odbywa się bez formalnego zwołania. A zatem reprezentacja całego kapitału akcyjnego na walnym zgromadzeniu prowadzi do wniosku, że wszyscy akcjonariusze są obecni 8 / 10

9 na zgromadzeniu oraz że są świadomi podjętych uchwał, jak również zapoznali się z ich treścią. W związku z tym nie ma potrzeby podawania wszystkich uchwał do publicznej wiadomości i obciążania spółek kosztami publikacji często bardzo obszernych protokołów. Warto zwrócić uwagę na to, że aktualny pozostanie obowiązek ogłaszania uchwał, które wpisywane są do rejestru, gdyż uchwały takie podlegają ogłoszeniu w związku z postanowieniami art. 13 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (dalej: ustawa o KRS). Obniżenie kary grzywny Art. 595 ksh w brzmieniu przed nowelizacją penalizował zachowanie członka zarządu spółki handlowej, który w pismach i zamówieniach handlowych oraz w informacjach, o których mowa w art , art i art nie zamieszczał danych określonych w tych przepisach, tzn.: 1. firmy spółki, jej siedziby i adresu, 2. oznaczenia sądu rejestrowego, w którym przechowywana jest dokumentacja spółki oraz numeru, z jakim spółka jest wpisana do rejestru, 3. numeru identyfikacji podatkowej (NIP), 4. wysokości kapitału zakładowego i 5. kapitału wpłaconego (nie dotyczy spółki z o.o.), skutkiem czego mogła być nałożona sankcja karna w wysokości sięgającej do zł. 9 / 10

10 Z uwagi na charakter naruszeń uznano, że dotychczasowa grzywna była zbyt dotkliwa i dalsze utrzymywanie jej w takiej wysokości nie znajdowało uzasadnienia, tym bardziej, że prawo unijne nie określa wysokości lub chociażby przedziału podobnych kar. Ponadto w art. 34 ustawy o KRS wprowadzono implementując art. 6 Pierwszej Dyrektywy Rady z dnia 9 marca 1968 r. (68/151/EWG) kary pieniężne za brak odpowiednich informacji na oświadczeniach pisemnych składanych przez spółki. Oznacza to, że w porządku prawnym współistnieją ze sobą dwa tożsame przepisy, które pokrywają się i co najważniejsze, za te same naruszenia wprowadzają sankcje pieniężne w różnej wysokości. Zgodnie z art. 34 ust. 3 ustawy o KRS sąd rejestrowy, który stwierdzi niedopełnienie obowiązku umieszczania w oświadczeniach pisemnych, skierowanych przez spółki w zakresie swojej działalności, wymaganych informacji, może nałożyć grzywnę na osoby odpowiedzialne za niewykonanie tego obowiązku w wysokości do zł. Ponieważ sankcja przewidziana w przepisach ustawy o KRS jest wystarczająca i nie wymaga zaostrzenia, ustawodawca obniżył karę przewidzianą w art. 595 ksh również do wysokości zł. W niniejszym przepisie doprecyzowano także osoby uprawnione do reprezentacji spółki kapitałowej albo komandytowo-akcyjnej, gdyż w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej są nimi komplementariusze umocowani do reprezentacji, a nie członkowie zarządu, gdyż spółka ta nie posiada zarządu. 10 / 10