Analiza istniejącej infrastruktury wspierania przedsiębiorczości i innowacji

Transkrypt

1 PROJEKT SYSTEMOWY KAPITAŁ INTELEKTUALNY LUBELSZCZYZNY Analiza istniejącej infrastruktury wspierania przedsiębiorczości i innowacji Ekspertyza naukowa Dr Agata Świdzińska Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej agataswidzinska1@onet.eu Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Spis treści Wstęp Metodologia badań Problemy badawcze i metoda badań Metoda doboru próby do badań i charakterystyka badanej próby Infrastruktura wspierania przedsiębiorczości i innowacji przegląd wiedzy teoretycznej Znaczenie Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości Krajowy system wspierania innowacji i przedsiębiorczości Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Regionalne Instytucje Finansujące Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw Fundusze Rozwoju Przedsiębiorczości Organizacje skupiające przedsiębiorców Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Typy ośrodków innowacji i przedsiębiorczości Innowacyjność i przedsiębiorczość firm na Lubelszczyźnie analiza badań na potrzeby KIL Infrastruktura wspierania przedsiębiorczości i innowacji na Lubelszczyźnie Charakterystyka wybranych ośrodków innowacji i przedsiębiorczości na Lubelszczyźnie Lubelska Fundacja Rozwoju w Lublinie (LFR) Regionalny Park Przemysłowy w Świdniku (RPP) Centrum Innowacji i Transferu Technologii LPNT Sp. z o.o. (CITT) Wnioski i rekomendacje Bibliografia Aneks

3 Wstęp Celem projektu Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny realizowanego w ramach priorytetu VIII Regionalne Kadry Gospodarki, Działanie 8.2. Transfer wiedzy, Poddziałanie Regionalne Strategie Innowacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest ustalenie kierunków rozwoju kapitału intelektualnego Lubelszczyzny, a także obszarów jego zastoju. Celem niniejszej ekspertyzy jest: Identyfikacja i ocena infrastruktury wspierania innowacji i przedsiębiorczości na Lubelszczyźnie oraz jej potencjału w zakresie organizowania pomocy dla MSP w zaspokajaniu ich potrzeb dla podniesienia ich innowacyjności i konkurencyjności. 1. Metodologia badań 1.1. Problemy badawcze i metoda badań Podstawą analizy empirycznej niniejszej ekspertyzy naukowej dotyczącej istniejącej infrastruktury wspierania innowacji i przedsiębiorczości była analiza desk research w oparciu o bazy danych posiadanych przez Zamawiającego oraz istniejące bazy danych (statystyczne, raporty) dostępne na stronach internetowych podmiotów, których dotyczy niniejsza ekspertyza. Bazy danych posiadane przez Zamawiającego to przede wszystkim rozkłady (wyniki) przygotowane przez dr. Pawła Rydzewskiego 1 w ramach Projektu Systemowego Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny Badania przeprowadzone zostały za pomocą wywiadu kwestionariuszowego. Analiza materiału empirycznego przygotowanego przez dr. Rydzewskiego zebranego w tabelach, pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie o aktualny stan i zakres wdrażania innowacji i współpracy przedsiębiorstw z podmiotami wspierającymi politykę przedsiębiorczości i innowacyjności na terenie Lubelszczyzny. Informacje ze stron internetowych podmiotów działających na rzecz innowacyjności i przedsiębiorczości umożliwiły odpowiedź na pytanie o poziom i typy działań ośrodków innowacji i przedsiębiorczości prowadzonych na rzecz MSP na Lubelszczyźnie. Wykorzystano również dostępną literaturę źródłową oraz kompilacyjną z zakresu tematu objętego badaniem w celu określenia istniejącej już teoretycznej wiedzy problemowej. 1 Rydzewski P., III Cykl Badawczy. Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny w kontekście analiz statystycznych. Ekspertyza naukowa Badanie przedsiębiorców, Samorząd Województwa Lubelskiego, ss

4 Specyfikę wytypowanych podmiotów wspierających MSP na Lubelszczyźnie omówiono z wykorzystaniem metody studium przypadku (case study) Metoda doboru próby do badań i charakterystyka badanej próby Z ekspertyzy przygotowanej przez dr. P. Rydzewskiego dowiadujemy się, że dobór próby przedsiębiorstw do badania był losowy o wysokim stopniu reprezentatywności, liczącej 650 firm z terenu województwa lubelskiego (s. 3). Kryterium doboru próby był odsetek firm zarejestrowanych w danym powiecie, z uwzględnieniem podziału na przedsiębiorstwa małe (zatrudniające od 10 do 49 pracowników), średnie ( pracowników) oraz duże (powyżej 250 pracowników), przy zachowaniu proporcji charakterystycznych dla każdego powiatu. Badaniami z zastosowaniem standaryzowanego kwestionariusza wywiadu objęto 55 firm dużych, 199 średnich i 396 małych, zajmujących się najczęściej działalnością usługową (247), rzadziej produkcyjną (174) lub handlową (154). Pewną część firm sklasyfikowano jako inne (75) (s. 3), co spowodowało wyłączenie tej ostatniej grupy z analiz dwuzmiennowych. W badaniu nie uwzględniono mikroprzedsiębiorstw, których odsetek na Lubelszczyźnie wynosi 95%. Analiza informacji zamieszczonych na stronach internetowych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), Portalu Innowacji (PI) oraz Stowarzyszenia Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce (SOOIPP) umożliwiła wyłonienie publikacji w formie raportów zawierających uporządkowaną wiedzę teoretyczną oraz o aktualnym stanie badań, dotyczącą instytucji (podmiotów) wsparcia przedsiębiorczości w Polsce oraz innych danych źródłowy a następnie wyselekcjonowanie danych o 50 podmiotach określanych jako Ośrodki Innowacyjności i Przedsiębiorczości (OIP) funkcjonujących na Lubelszczyźnie. Kolejnym krokiem badawczym była analiza zawartości stron internetowych wyselekcjonowanych podmiotów pod kątem rodzaju, jakości i zakresu prowadzonych przez nie działań. Do analizy przypadków (case study) wytypowano zatem Lubelską Fundację Rozwoju w Lublinie, Regionalny Park Przemysłowy w Świdniku oraz Centrum Innowacji i Transferu Technologii LPNT Sp. z o.o. w Lublinie, które w swoich działaniach łączą cechy przedsiębiorczości i innowacyjności ważne dla wspierania rozwoju firm województwa lubelskiego. 4

5 2. Infrastruktura wspierania przedsiębiorczości i innowacji przegląd wiedzy teoretycznej 2.1. Znaczenie Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości Rozwój gospodarczy i osiągnięcie przewag konkurencyjnych we współczesnym świecie przez poszczególne państwa i regiony są w coraz większym zakresie uzależnione od szybkości pojawiania się na rynku nowych, innowacyjnych podmiotów gospodarujących. W rezultacie wysiłki władz publicznych skierowane są na rozwój przedsiębiorczości oraz intensyfikację procesów innowacyjnych. Transformacja wiedzy w nowe produkty, usługi, technologie czy rozwiązania organizacyjne wymaga właściwej infrastruktury obejmującej ośrodki innowacji i przedsiębiorczości (tzw. instytucje nowoczesnej gospodarki). Ich kluczowe funkcje dotyczą działań w zakresie pobudzania tkwiącej w ludziach kreatywności, przedsiębiorczości i innowacyjności, tym samym aktywizacji wewnętrznych (endogenicznych) zasobów, prowadzącej do efektywniejszego wykorzystania lokalnych czynników wzrostu. Nowoczesne podejście do strategii rozwoju opiera się na poszukiwaniu bezpiecznych i trwałych podstaw rozwoju wewnątrz regionów, przy szerokim wykorzystaniu zaangażowania środowisk lokalnych. W praktyce oznacza to potrzebę tworzenia instytucji rozwoju lokalnego wyspecjalizowanych w działaniach na rzecz rozwoju gospodarczego poprzez: wspieranie przedsiębiorczości, samozatrudnienia, ułatwiania startu i pomocy nowo tworzonym prywatnym firmom; promocję i poprawę konkurencyjności MSP; tworzenie warunków dla transferu nowych rozwiązań technologicznych do gospodarki i realizację przedsięwzięć innowacyjnych; podnoszenie jakości zasobów ludzkich poprzez edukację, szkolenia i doradztwo oraz upowszechnianie wzorów pozytywnego działania; zagospodarowanie zasobów i realizację przedsięwzięć infrastrukturalnych; tworzenie sieci współpracy i partnerstwa różnych podmiotów działających na rzecz dynamizacji rozwoju, wzrostu dobrobytu i zasobności mieszkańców 2. Usługi wsparcia dotyczą obszarów uznanych za kluczowe dla zrównoważonego rozwoju rynków, aktywizacji lokalnej gospodarki, restrukturyzacji obszarów problemowych (np. rolnictwo i tereny wiejskie, sektory przemysłowe) oraz konkurencyjności prywatnych małych i średnich firm. Usługi wspierające przedsiębiorczość (samozatrudnienie oraz rozwój małych i średnich firm) i procesy innowacyjne spełniają tym samym następujące warunki: 2 Zob. Matusiak K.B. (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, PARP, Warszawa 2010, s

6 wywodzą się z realizowanej w kraju, regionie i gminie polityki ekonomicznej; mają niekomercyjny charakter i realizowane są przez publiczne, parapubliczne i prywatne podmioty; są skierowane do określonych grup odbiorców 3. Szeroki wachlarz celów oraz konieczność uwzględnienia lokalnych i regionalnych uwarunkowań determinuje dużą różnorodność form organizacyjnych i instytucjonalnych. Podstawową cechą omawianych instytucji jest niekomercyjny charakter. Celem ich działania nie jest maksymalizacja zysku lecz zaspokajanie nietypowych potrzeb, inicjowanie zmian i transformacji lokalnych społeczności. Spełniają one na rynku funkcje usługowe, tworząc specyficzną infrastrukturę umożliwiającą dynamizację procesów rozwojowych oraz realizację wyznaczonych strategii. Zakres przedmiotowy podejmowanych działań, misja i cele oraz założenie o niedochodowym charakterze (non-profit) pozwalają zakwalifikować do omawianej kategorii instytucji następujące rodzaje podmiotów: fundacje i stowarzyszenia (lub jednostki przez nie powołane), realizujące programy rozwoju przedsiębiorczości i transferu technologii oraz działające na rzecz rozwoju lokalnego; spółki publiczno-prywatne, powołane z inicjatywy i przy dużym zaangażowaniu organizacyjnym i finansowym władz publicznych, podejmujące działania prorozwojowe i niezobligowane do generowania zysków do podziału między udziałowców; izby gospodarcze, organizacje rzemiosła, zrzeszenia i związki pracodawców oraz inne instytucje przedstawicielskie biznesu podejmujące inicjatywy i działania prorozwojowe; wyodrębnione organizacyjnie i finansowo jednostki samorządowe, przy szkołach wyższych, związkach zawodowych zorientowane na wspieranie rozwoju lokalnej gospodarki 4. Funkcjonalnie omawiane instytucje koncentrują swoją aktywność na newralgicznych dla procesów rozwojowych obszarach wspierania przedsiębiorczości i procesów innowacyjnych w formie: szerzenia wiedzy i umiejętności poprzez doradztwo, szkolenia, informację w ramach ośrodków szkoleniowo-doradczych; 3 Tamże, s Tamże, s

7 asysty w tworzeniu nowych firm w otoczeniu instytucji naukowych i szkół wyższych, zakładanych przez studentów, absolwentów, doktorantów i pracowników naukowych w preinkubatorach i akademickich inkubatorach przedsiębiorczości; pomocy w transferze i komercjalizacji nowych technologii w ramach centrów transferu technologii; pomocy finansowej (seed i start-up) w formie parabankowych funduszy pożyczkowych i poręczeniowych oferowanej osobom podejmującym działalność gospodarczą i młodym firmom bez historii kredytowej; szerokiej pomocy doradczej, technicznej i lokalowej dla nowo powstałych przedsiębiorstw w pierwszym okresie działania w inkubatorach przedsiębiorczości i centrach technologicznych; tworzenia skupisk przedsiębiorstw (cluster) i animacji innowacyjnego środowiska poprzez łączenie na określonym, zagospodarowanym terenie usług biznesowych i różnych form pomocy firmom w ramach: parków technologicznych, stref biznesu, parków przemysłowych. Dla wyżej wymienionych określeń przyjęło się w Polsce określenie ośrodki innowacji i przedsiębiorczości (OIP). To określenie po raz pierwszy pojawiło się w trakcie dyskusji krajowych i zagranicznych ekspertów na polsko-niemieckim seminarium w marcu 1991 r. w Rydzynie pod Poznaniem. To spotkanie badacze problemu uznają za początek ruchu organizatorów ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Z pomocy omawianych ośrodków korzystają osoby i podmioty rozpoczynające działalność gospodarczą, nie mogące ze względów finansowych lub merytorycznych skorzystać z pomocy instytucji rynkowych firm konsultingowych, banków itp. Do infrastruktury przedsiębiorczości i transferu technologii, w uzupełnieniu do kategorii podmiotów non-profit, zalicza się parabankowe instytucje finansowe zorientowane na generowanie wysokich zysków (venture capital), które według doświadczeń zachodnich odgrywają kluczową rolę w komercjalizacji nowych technologii i rozwoju technologicznych firm. Przyjęcie reguł rynkowych dla tych instytucji jest podstawą efektywności zarządzania środkami finansowymi. Fundusze kapitału ryzyka umożliwiają ostateczne zbliżenia działań związanych z transferem technologii, wspieraniem rozwoju nowych firm do rynku i praw nim rządzących 5. 5 Por. Matusiak K.B. (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, PARP, Warszawa

8 Każdy z typów ośrodków ma swoją specyfikę i realizuje konkretne, specyficzne funkcje w systemie wsparcia. We wszystkich regionach Polski funkcjonuje najwięcej ośrodków szkoleniowo-doradczych, które mają uniwersalne zadania aktywizacji rozwoju lokalnego. Najmniej natomiast jest parków technologicznych, które wymagają określonej skali, a ich oddziaływanie ma regionalny lub ponadregionalny charakter. Rysunek 1. Klasyfikacja ośrodków rozwoju innowacji i przedsiębiorczości Źródło: Opracowanie własne na podstawie K.B. Matusiak, (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010, PARP, Warszawa 2010, s. 20. OIP mają wiele cech wspólnych, np. ośrodki szkoleniowo-doradcze i centra transferu technologii czy inkubatory przedsiębiorczości i technologiczne, ale badacze wskazują na fundamentalne różnice między nimi. Działalność ośrodków przedsiębiorczości ma charakter replikatywny i dyfuzyjny, oznacza przenoszenie określonych doświadczeń i dostarczanie znanych usług czy metod postępowania do nowych grup docelowych. Natomiast funkcjonowanie ośrodka innowacji powinno dotyczyć tworzenia całkowicie nowych możliwości. Oznacza to potrzebę zupełnie nowych kompetencji i niestandardowego postępowania. Innowacyjna przedsiębiorczość, mimo podobieństwa wielu procedur postępowania, niesie ze sobą ciągły proces twórczy, który jest specyficznym, rynkowym eksperymentem 6. Takie ukierunkowanie działalności pociąga za sobą przyjęcie określonych strategii działania ze względu na poziom wyzwań, przed którymi stoją pracownicy tego typu jednostek. Muszą się oni wykazać specyficznymi kompetencjami i zdolnością reakcji w niestandardowych sytuacjach. Jednocześnie istnienie takich podmiotów wywołuje w swoim otoczeniu efekty polaryzacyjne, będące podstawą przewagi konkurencyjnej na gospodarczej mapie kraju i w ujęciu globalnym. Z kolei działalność instytucji finansowych ma charakter komplementarny do usług oferowanych w ośrodkach innowacji, jak i przedsiębiorczości. Dostęp do kapitału ma kluczowe znaczenie dla wszystkich działań biznesowych. Instytucje bankowe jednak omijają szereg sytuacji rynkowych ze względu na wysoki poziom ryzyka. Zaliczamy do nich przedsięwzięcia innowacyjne oraz firmy tworzone przez studentów, ale również przez bezrobotnych, zwalnianych pracowników czy przedstawicieli mniejszości narodowych lub grup dyskryminowanych 7. 6 Tamże, s Tamże. 8

9 2.2. Krajowy system wspierania innowacji i przedsiębiorczości Polski rynek doradztwa dla przedsiębiorców rozwija się od wielu lat. Usługi konsultingowe nie są jednak wszędzie i dla wszystkich dostępne. Barierą są wysokie koszty usług oraz ograniczona wiedza na temat wsparcia ze strony różnych instytucji. Tę lukę coraz częściej wypełniają organizacje nie nastawione na zysk, organizacje pozarządowe, które umożliwiają szeroki dostęp do informacji gospodarczej oraz profesjonalnego doradztwa przedsiębiorcom. Wśród nich należy wymienić organizacje działające w ramach Krajowego Systemu Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw (KSU), które działają na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. KSU jest elementem krajowego systemu wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw działający na trzech poziomach: Poziom krajowy, który reprezentuje agencja rządowa odpowiedzialna za wdrażanie polityki sektorowej państwa wobec sektora MSP funkcję tę pełni Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Poziom regionalny, tworzony przez Regionalne Instytucje Finansujące (RIF) są to instytucje regionalne (wojewódzkie) zarządzające realizacją programów regionalnych skierowanych do sektora MSP i współpracujące z PARP przy realizacji programów krajowych. Poziom bezpośrednich usługodawców, w którego skład wchodzą: 1) wyspecjalizowane, pozarządowe organizacje prowadzące działalność nie nastawioną na zysk, współpracujące ze sobą w ramach sieci. Tworzą one strukturę KSU dla MSP, działającą na rzecz sektora małych i średnich przedsiębiorstw poprzez świadczenie usług doradczych, szkoleniowych, informacyjnych i finansowych; 2) wyspecjalizowane podmioty sektora prywatnego (instytucje doradcze i szkoleniowe, konsultanci i eksperci), akredytowane przez PARP w celu wdrażania poszczególnych instrumentów wspierania MSP przewidzianych m.in. w programach operacyjnych pochodzących z funduszy Unii Europejskiej POIG, PO RPW, POKL na lata Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości powstała 1 stycznia 2001 r. na mocy Ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Jest ona następcą prawnym Polskiej fundacji Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Początkowo celem działania PARP był udział w realizacji szeregu 9

10 programów nakierowanych na rozwój gospodarki, w szczególności na wspieranie sektora małych i średnich przedsiębiorstw, eksportu oraz spójności społeczno-ekonomicznej. W 2002 r. nastąpiło poszerzenie zakresu działania PARP w związku z przejęciem przez nią zadań Agencji Techniki i Technologii (marzec 2002 r.) oraz Polskiej Agencji Rozwoju Regionalnego (maj 2002 r.) o zagadnienia dotyczące wykorzystania nowych technik i technologii, rozwoju regionalnego, tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju zasobów ludzkich. Dokonania PARP w ostatnim okresie działalności (10 lat) to: ponad 11 tysięcy umów o wsparcie w wysokości prawie 8 mld złotych; ponad 500 tysięcy pracowników z ponad 180 tysięcy firm biorących udział w dofinansowanych szkoleniach i studiach podyplomowych; ponad milion osób skorzystało z oferty informacyjnej Krajowego Systemu Usług dla MSP, skupiającego ponad 200 organizacji; ponad 828 mln zł dokapitalizowania dla regionalnych i lokalnych funduszy pożyczkowych i poręczeniowych; 25 projektów nagrodzonych i 51 wyróżnionych w 12 edycjach konkursu Polski Produkt Przyszłości; 400 tysięcy osób odwiedziło Pawilon Polski podczas Wystawy EXPO 2008 w Saragossie; 145 wydanych tytułów w łącznym nakładzie ponad pół miliona egzemplarzy. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości prowadzi działalność badawczą w zakresie przedsiębiorczości, innowacyjności, stanu i rozwoju zasobów ludzkich, instytucji otoczenia biznesu i usług wspierających prowadzenie działalności gospodarczej. Celem prowadzonych prac badawczych jest przygotowanie wniosków i rekomendacji dla polityki związanej z rozwojem polskiej gospodarki, a szczególnie skierowanej na pobudzanie przedsiębiorczości i innowacyjności sektora MSP. Prowadzone prace badawcze i zlecane ekspertyzy służą uzyskaniu wiedzy niezbędnej w procesach programowania instrumentów wsparcia. Równolegle prowadzona jest także działalność skierowana na przygotowanie pakietów informacyjnych przeznaczonych zarówno dla administracji centralnej, regionalnej (wojewódzkiej, m.in. dla przygotowania RIS), przedsiębiorców, naukowców i studentów Regionalne Instytucje Finansujące Regionalne Instytucje Finansujące (RIF) zostały wyłonione w drodze konkursu spośród istniejących instytucji regionalnych, dysponujących udokumentowanym doświadczeniem w realizacji programów na rzecz MSP. Zadania Regionalnych Instytucji Finansujących koncentrują się na trzech podstawowych obszarach: 8 ( ) 10

11 administrowaniu w imieniu PARP instrumentami wsparcia MSP w regionie, zarządzaniu regionalnymi programami rozwoju przedsiębiorczości, udzielaniu podstawowej pomocy doradczej dla przedsiębiorstw sektora MSP w ramach prowadzonego Punktu Konsultacyjno-Doradczego, jako punktu pierwszego kontaktu. Na Lubelszczyźnie rolę RIF pełni Lubelska Agencja Wspierania Przedsiębiorczości (LAWP) Krajowy System Usług dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw W 1996 r. Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw (obecnie PARP) rozpoczęła proces koordynacji i systematyzowania działań instytucji otoczenia biznesu poprzez utworzenie krajowego Systemu Usług dla MSP sieci współdziałających organizacji. Misją KSU jest partnerskie wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorców. Krajowy System Usług służy rozwojowi przedsiębiorczości poprzez zapewnienie usług na najwyższym poziomie, interweniując w obszarach, w których mechanizmy rynkowe nie są jeszcze wystarczająco rozwinięte. Usługi KSU skierowane są do przedsiębiorców i osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Obecnie ośrodki KSU świadczą następujące usługi systemowe: informacyjne (Punkty Konsultacyjne, PK), doradcze proinnowacyjne (Krajowa Sieć Innowacji, KSI) i finansowe (fundusze pożyczkowe i fundusze poręczeniowe). Punkty Konsultacyjne KSU udzielają informacji o administracyjno-prawnych aspektach prowadzenia działalności gospodarczej, zasadach i warunkach korzystania z programów pomocy publicznej i innych zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej oraz możliwościach i zasadach korzystania z usług specjalistycznych Systemu, np.: szkoleń, doradztwa, uzyskania pożyczek i poręczeń. Ośrodki Krajowej Sieci Innowacji KSU świadczą usługi doradcze w zakresie innowacji, tj. współpracują z przedsiębiorcami od etapu przeprowadzenia audytu technologicznego do kompleksowej obsługi pełnego procesu transferu technologii, zajmują się również pomocą powdrożeniową. Fundusze pożyczkowe działające w ramach KSU oferują możliwość finansowania działalności inwestycyjnej, obrotowej oraz początkowego etapu rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorców z regionu, na którym dany fundusz działa. O pożyczki mogą starać się ci przedsiębiorcy, którzy nie mogą skorzystać z tradycyjnego finansowania bankowego lub 11

12 mają ograniczony do niego dostęp. Natomiast fundusze poręczeniowe oferują mikro, małym i średnim przedsiębiorcom poręczenia pożyczek, kredytów oraz wadiów przetargowych. Dostępne dla przedsiębiorców są też nowe usługi pilotażowe: w zakresie optymalizacji kosztów oraz w zakresie ochrony środowiska. Zasady rejestracji w KSU określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie KSU 9. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości współpracuje przy rozwijaniu działalności Krajowego Systemu Usług, a także promocji jego oferty z 15 polskimi województwami. PARP podpisała porozumienia o współpracy z Urzędami Marszałkowskimi województw: kujawsko-pomorskiego, lubelskiego, lubuskiego, łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, opolskiego, podkarpackiego, podlaskiego, pomorskiego, śląskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego oraz zachodniopomorskiego. Współpraca ta ułatwia promocję przedsiębiorczości w regionach, koordynację pracy, a także wspólne działania i przepływ informacji. Ich głównym celem jest zapewnienie dzisiejszym i przyszłym przedsiębiorcom rzetelnych informacji w zakresie: programów wsparcia wdrażanych na szczeblu krajowym i regionalnym, podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, możliwości korzystania z porad, szkoleń oraz wsparcia finansowego. Dodatkowo współpraca zakłada wymianę informacji o ważnych zagadnieniach gospodarczych oraz inicjatywach wspierających przedsiębiorczość i innowacyjność. Podmiotami zaangażowanymi we współpracę Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości i Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie są: Lubelska Agencja Wspierania Przedsiębiorczości w Lublinie oraz Regionalny Punkt Konsultacyjny KSU Lubelska Fundacja Rozwoju w Lublinie 10. W ramach KSU można wyodrębnić można grupy ośrodków ściśle ze sobą współpracujących: - Punkty Konsultacyjno-Doradcze (PKD); - Centra Euro Info (EIC) obecnie Enterprise Europe Network (EEN) 11. W Polsce działa 30 ośrodków, zgrupowanych w czterech konsorcjach: 1. CP-BSN (Central Poland - Business 9 Biuletyn informacyjny Krajowego Systemu Usług, kwiecień-maj 2011, maj_2011.pdf ( ) ( ) ( ). 12

13 Support Network) 12 6 ośrodków na terenie 4 województw (mazowieckie, łódzkie, kujawskopomorskie, pomorskie), koordynatorem jest Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości; 2) BISNEP (Business and Innovation Support for North-East Poland) 6 ośrodków na terenie 3 województw (podlaskie, warmińsko-mazurskie, lubelskie), koordynator: Uniwersytecki Ośrodek Transferu Technologii Uniwersytetu Warszawskiego) 13 ; 3) B2Europe West Poland 9 ośrodków na terenie 5 województw (zachodniopomorskie, lubuskie, wielkopolskie, dolnośląskie, opolskie), koordynatorem jest Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechniki Wrocławskiej 14 ; 4) BSN South Poland 9 ośrodków na terenie 4 województw (śląskie, małopolskie, świętokrzyskie, podkarpackie), koordynatorem jest Centrum Transferu Technologii Politechniki Krakowskiej Krajowa Sieć Innowacji (KSI). Jest tworzona w celu skupiania ośrodków o charakterze innowacyjnym, do których należy pomoc w zakresie tworzenia warunków do transferu i komercjalizacji nowych rozwiązań technologicznych oraz realizacji przedsięwzięć innowacyjnych w przedsiębiorstwach sektora MSP 16. Przynależność do KSI uzależniona jest od uzyskania akredytacji w KSU w zakresie usług o charakterze innowacyjnym Fundusze Rozwoju Przedsiębiorczości Zakładanie własnej działalności jest wspierane przez państwo na poziomie regionalnym i ponadregionalnym poprzez programy operacyjne będące elementami systemu realizacji Narodowej Strategii Spójności na lata , której celem jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Uruchomione instrumenty wspierania rozwoju MSP mają służyć rozbudowie i wzmacnianiu przedsiębiorstw istniejących, jak i promowanie tworzenia nowych w celu istotnego wpływu na stan polskiej gospodarki oraz jej zdolność przetrwania kryzysu. Są to: ( ). 13

14 1. Fundusze pożyczkowe. Pożyczki na rozpoczęcie działalności Pożyczka może być udzielona wyłącznie mikro-, małemu lub średniemu przedsiębiorczy, który posiada siedzibę, a przypadku osoby fizycznej adres zamieszkania lub adres głównego miejsca wykonywania działalności na terenie województwa. Przedmiot i warunki pożyczki dostępne na stronie internetowej KSU oraz PARP. 2. Fundusze poręczeniowe Fundusze poręczeń kredytowych są instytucjami o charakterze non profit. Głównym zadaniem funduszy poręczeń kredytowych jest ułatwienie przedsiębiorcom oraz osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą dostępu do zewnętrznego finansowania w postaci kredytów bankowych oraz pożyczek na prowadzenie działalności gospodarczej. Warunki uzyskania poręczenia dostępne na stronie internetowej KSU oraz PARP. 3. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Jeden z 6 programów krajowych Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, który finansowany jest ze środków europejskich. Skierowany przede wszystkim do przedsiębiorców, którzy zamierzają realizować innowacyjne projekty, związane z badaniami i rozwojem, nowoczesnymi technologiami, inwestycjami o dużym znaczeniu dla gospodarki lub wdrażaniem i stosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. W ramach programu wspierane są projekty innowacyjne co najmniej w skali kraju lub na poziomie międzynarodowym. Dla MSP najważniejsze wydają się następujące osie tego programu : Oś priorytetowa 3. Kapitał dla innowacji oraz Oś priorytetowa 8. Społeczeństwo informacyjne zwiększanie innowacyjności gospodarki. Informacje szczegółowe znajdują się na stronach PARP, Ministerstwa Gospodarki oraz 4. Program Operacyjny Kapitał Ludzki Program Operacyjny Kapitał Ludzki (POKL) stanowi jeden z elementów systemu realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata , w ramach którego dzięki środkom z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), możliwa będzie realizacja przedsięwzięć służących wzrostowi zatrudnienia i tworzeniu nowych miejsc pracy. Obejmuje następujące obszary: zatrudnienie, edukację, integrację społeczną, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw, rozwój zasobów ludzkich na terenach wiejskich, budowę sprawnej i skutecznej administracji publicznej oraz promocję zdrowia. Dla MSP najważniejsze działania w ramach POKL to: Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia; Działanie Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie; Działanie 9.1 Wyrównywanie szans 14

15 edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty. 5. Informacje i doradztwo Punkty Konsultacyjne Krajowego Systemu Usług Udzielają m.in. informacji na temat: administracyjno-prawnych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej (w tym jej podejmowania, wykonywania, rezygnacji); zasad i warunków korzystania z programów pomocy publicznej i innych zewnętrznych źródeł finansowania działalności gospodarczej; możliwości i zasad korzystania z usług specjalistycznych systemów, np. szkoleń, doradztwa, transferu technologii, uzyskania pożyczek i poręczeń itp. Z bezpłatnych usług informacyjnych można korzystać w siedzibach punktów, w miejscach pełnienia dyżurów, telefonicznie i drogą elektroniczną ( ). Dane o punktach na stronie Punkty Informacyjne Funduszy Europejskich/ Lokalne Punkty Informacyjne Podstawowym zadaniem punktów jest udzielanie informacji o możliwościach uzyskania pomocy z odpowiedniego programu Narodowej Strategii Spójności. Informacje o działalności punktów na stronie urzędów marszałkowskich. 6. Sieć Centrów Obsługi Importerów i Eksporterów (COIE) to ośrodki doradcze działające przy urzędach marszałkowskich poszczególnych województw. Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE) jest projektem systemowym Ministra Gospodarki. Celem tego projektu jest wzrost poziomu umiędzynarodowienia polskich firm, poprzez ułatwienie przedsiębiorcom, a także organizacjom zrzeszającym przedsiębiorców, dostępu do kompleksowych, wysokiej jakości i nieodpłatnych usług informacyjnych w zakresie niezbędnym do planowania, organizowania i realizacji eksportu i/lub inwestycji poza granicami Polski. Ośrodki oferują usługi w zakresie: 1) inicjowania działalności eksportowej; 2) zwiększenia poziomi eksportu; 3) zintensyfikowania powiązań z zagranicznymi partnerami; 4) zwiększenia rozpoznawalności marek handlowych i firmowych na rynkach zagranicznych. Więcej informacji na stronie Organizacje skupiające przedsiębiorców Jedną z gałęzi instytucji wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa, o których należy wspomnieć, są organizacje skupiające przedsiębiorców. Działają one na podstawie 15

16 Ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych, Ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców oraz Ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacji pracodawców. Do najbardziej znanych organizacji zrzeszających przedsiębiorców należą: Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej (dawniej: Konfederacja Pracodawców Polskich) 17 najstarsza organizacja pracodawców w Polsce. Powstała w listopadzie 1989 roku. Jej celem jest rozwój przedsiębiorczości. Poprzez swoją działalność wpływa na poprawę warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz podniesienie jakości otoczenia instytucjonalnego. Business Center Club (BCC) 18 istnieje od 1991 roku. Jego zadaniem jest wspieranie oraz integracja środowiska przedsiębiorców, a także promocja firm członkowskich w kraju i zagranicą oraz pozyskiwanie dla nich nowych kontrahentów. BCC prowadzi również działalność szkoleniową i edukacyjną, udziela pomocy prawnej, reprezentuje przedsiębiorców w sporach z organami podatkowymi, urzędami skarbowymi i celnymi. Związek Rzemiosła Polskiego (ZRP) 19 zrzesza izby rzemiosła i przedsiębiorczości. Podstawowym zadaniem ZRP jest rozwijanie działalności gospodarczej, społecznokulturalnej i małej przedsiębiorczości, udzielanie wszechstronnego wsparcia i ochrony prawnej, a także reprezentowanie interesów rzemiosła i małej przedsiębiorczości w kraju i zagranicą. Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan (PKPP) 20 działa od stycznia 1999 r. Reprezentuje pracodawców z całej Polski i z różnych gałęzi gospodarki. Opiniuje i proponuje zmiany do najważniejszych aktów prawnych dla gospodarki, takich jak: budżet, prawo pracy, wskaźniki wynagrodzeń. Uczestniczy w pracach wielu komisji sejmowych, opiniuje projekty ustaw, zgłasza poprawki do ustaw, które dotyczą działalności przedsiębiorstw, regulacji rynku podatkowego i rynku pracy oraz ma bezpośredni wpływ na najważniejsze ustawy całej gospodarki i finansów publicznych. PKPP Lewiatan co roku ogłasza Czarną listę barier dla rozwoju przedsiębiorczości

17 2.4. Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce od 1992 roku, poprzez merytoryczne oraz organizacyjne wsparcie kadry zarządzającej instytucjami otoczenia biznesu w Polsce, wspomaga powstawanie i rozwój innowacyjnych przedsiębiorstw i regionów. Główne cele działania SOOIPP to doskonalenie kwalifikacji organizatorów i pracowników Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości, popularyzacja wiedzy i osiągnięć naukowych oraz praktycznych w zakresie organizacji i działania Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości, wspieranie i promocja sieci Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Typy ośrodków innowacji i przedsiębiorczości W publikacjach dotyczących OIP, instytucje te są traktowane jako coraz bardziej znaczący filar rozwoju lokalnego. Włączanie odpowiednich instytucji w rozwój ekonomiczny jest bardzo złożonym procesem. Szczególną pozycje w instytucjonalnym zapleczu systemu wsparcia odgrywają nienastawione na zysk organizacje pozarządowe (głównie fundacje, stowarzyszenia, komitety, towarzystwa, związki pracowników i pracodawców itp.). Występują one jako specyficzny partner sektora publicznego i prywatnego, inicjujący nową jakość myślenia i zarządzania rozwojem ekonomiczno-społecznym 22. Analizowane inicjatywy są ważnym przejawem nowego podejścia do tworzenia warunków dla szerokiej aktywizacji ekonomiczno-społecznej i budowy podstaw społeczeństwa obywatelskiego. Nowe jakościowo wyzwania i możliwości rozwoju instytucji w wyniku procesów globalizacyjnych oraz wejścia Polski w struktury unijne wymagają dyskusji i oceny kierunku rozwoju omawianych podmiotów. Parki technologiczne (PT) są najbardziej organizacyjnie i koncepcyjnie rozwiniętym typem ośrodków innowacji i przedsiębiorczości, łączącym często w jednej strukturze funkcje wszystkich pozostałych jednostek. Pojęcie to obejmuje różne przedsięwzięcia lokalizacyjne, które określa się nazwami: parki naukowe, badawcze, naukowo-badawcze, naukowotechnologiczne, przemysłowo-technologiczne, technopole itp. Badacze oceniają, że na Tamże, s

18 świecie można spotkać się z 30 różnymi nazwami. W polskim ustawodawstwie pojęcie parku technologicznego zostało zdefiniowane w 2002 r. jako zespół wyodrębnionych nieruchomości wraz z infrastrukturą techniczną, utworzony w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorcami, na którym oferowane są przedsiębiorcom, wykorzystującym nowoczesne technologie, usługi w zakresie: doradztwa w tworzeniu i rozwoju przedsiębiorstw, transferu technologii oraz przekształcania wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne, a także tworzenie korzystnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej przez korzystanie z nieruchomości i infrastruktury technicznej na zasadach umownych 23. Celem istnienia PT jest optymalizacja warunków dla transferu i komercjalizacji technologii, powstawania i rozwoju innowacyjnych firm, rozwoju i urynkowienia nowych produktów 24. Aby osiągnąć te cele Park: stymuluje i zarządza przepływem wiedzy, technologii pomiędzy szkołami wyższymi, jednostkami badawczo-rozwojowymi, przedsiębiorstwami i rynkami; ułatwia tworzenie i rozwój przedsiębiorstw opartych na wiedzy poprzez inkubowanie i proces pączkowania (spin-off i spin-out); dodaje przedsiębiorstwo wartości poprzez wysokiej jakości usługi oraz obiekty i terytorium o wysokim standardzie. Głównym źródłem finansowania inicjatyw parkowych są fundusze europejskie. Osiągnięcie ostatecznego sukcesu Parku jest wypadkową trzech elementów: 1) ludzi, kierujących przedsięwzięciem; 2) dopasowaniem do lokalnych możliwości i czynników wzrostu; 3) partnerstwa lokalnych i regionalnych instytucji 25. Inkubatory technologiczne (IT) są typem programu inkubacji przedsiębiorczości, rozwijanym w otoczeniu lub powiązaniu z instytucjami naukowo-badawczymi. 26 Pełnią funkcję wspomagającą rozwój nowopowstałych firm oraz optymalizację warunków dla transferu i komercjalizacji technologii poprzez asystę w tworzeniu oraz pomoc w pierwszym okresie działania małej, technologicznej firmy. IT traktuje się jako uznane narzędzie rozwoju regionalnego. 23 S S Tamże, s Tamże, s

19 Głównym celem działalności IT jest pomoc innowacyjnym MSP w osiągnięciu dojrzałości i samodzielności na rynku. Okres pobytu firmy w IT trwa od 3 do 5 lat, gdyż warunki ekonomiczne (opłaty i czynsz) pod koniec tego okresu zbliżają się do stawek rynkowych. W działaniach inkubacyjnych kładzie się nacisk na miękkie usługi dla małych i średnich przedsiębiorstw. Wsparcie to obejmuje: preferencyjne stawki czynszu rosnące wraz z upływem pobytu w inkubatorze; szkolenia oraz usługi doradcze i informacyjne; kontakty i współpracę z instytucjami naukowymi; asystę w transferze technologii; dostęp do wspólnej infrastruktury technicznej i serwisowej; dostęp do różnorodnych lokalnych i globalnych sieci biznesowych 27. Przeciętny inkubator współpracuje z 25 podmiotami zewnętrznymi, w tym przynajmniej z 4 instytucjami naukowo-badawczymi (głównie podmioty o charakterze akademickim). Barierą w działalności IT jest dostępność instrumentów wsparcia finansowego. Jak wynika z badań, ponad 40% IT współpracuje z aniołami biznesu, ponad 30% ma dostęp do funduszy pożyczkowych, natomiast nie istnieje współpraca z funduszami zalążkowymi i poręczeniowymi. Preinkubatory Akademickie inkubatory przedsiębiorczości. Koncepcja tworzenia AIP wynikła z zainteresowania przedsiębiorczością, akademickimi firmami odpryskowymi i nowymi formami transferu technologii w ramach instytucji naukowych. Ten typ ośrodków innowacji w ramach lub w otoczeniu szkół wyższych stanowi formę przejścia od programów dydaktycznych w zakresie przedsiębiorczości, do zaawansowanych form wsparcia nowych pomysłów biznesowych 28. Działania i oferowana pomoc obejmują przygotowanie do utworzenia nowej firmy oraz próbę wstępnej oceny szans jej rynkowego powodzenia. Preinkubator daje olbrzymie możliwości rozwoju nowych biznesów, gdyż potencjalny przedsiębiorca ma dostęp do uczelnianych laboratoriów i aparatury badawczej, wiedzy naukowców i studentów, baz danych o badaczach i wynalazcach, pomysłach, patentach i technologiach. Elementami uczelnianych programów preinkubacji są najczęściej: akcje reklamowe i promocyjne powiązane z zajęciami w zakresie przedsiębiorczości; uczelniane konkursy na biznesplany wśród studentów, doktorantów i młodych pracowników nauki; propozycje szkoleniowe i doradcze dla potencjalnych przedsiębiorców akademickich; centra akademickiej kreatywności; tworzenie sieci zewnętrznych kontaktów z inwestorami ryzyka 27 Tamże, s Tamże, s

20 (głównie anioły biznesu i fundusze zalążkowe), stowarzyszeniami absolwentów, inkubatorami i parkami technologicznymi 29. Akademickie inkubatory przedsiębiorczości uznaje się za najbardziej dynamicznie rozwijającą się kategorię OIP, o dużym potencjale rozwoju. Przedsiębiorczość akademicką reguluje zapis w artykule 86 Ustawy z dnia Prawo o szkolnictwie wyższym. Zdaniem badaczy zagadnienia, wsparcie przedsiębiorczości akademickiej powinno mieć na poziomie regionu kompleksowy charakter. Wymaga to współpracy uczelni i ich struktur proprzedsiębiorczych (AIP i CTT) z parkami i inkubatorami technologicznymi, aniołami biznesu, funduszami zalążkowymi, klastrami, funduszami venture capital itp. Powodzenie w tym zakresie zależy od inicjatyw władz regionalnych i lokalnych, prowadzących do rozwoju Regionalnych Systemów Innowacji jako sieci współpracy przedsiębiorstw, administracji, instytucji naukowo-badawczych oraz ośrodków innowacji i przedsiębiorczości 30. Inkubatory przedsiębiorczości są jednym z typów ośrodków przedsiębiorczości istotnym na pierwotnym etapie rozwoju nowych przedsięwzięć, które wymagają szczególnym metod i środków działania. Są specyficznym typem ośrodka, którego zasadniczym kryterium wyodrębnienia jest oferta powierzchni dostosowanej pod wynajem lub dzierżawę dla rozpoczynających działalność gospodarczą małych i średnich przedsiębiorców. Ten typ ośrodka, oprócz oferty lokalowej, oferuje w zależności od poziomu zaawansowania organizacyjnego, czy potrzeb lokalnego rynku, także inne, specjalne usługi ułatwiające funkcjonowanie nowej firmie. Są to przede wszystkim usługi wsparcia biznesu (doradztwo finansowe, prawne, księgowe i in.) oraz pomoc finansowa (lub pomoc w pozyskiwaniu funduszy) 31. Ponadto ułatwiają kontakty z działającymi w danym regionie lub kraju instytucjami naukowymi w celu podejmowania przez przedsiębiorców działań innowacyjnych, przyczyniają się do tworzenia przychylnego klimatu rozwoju przedsiębiorczości. IP mogą przekształcić się w inkubatory technologiczne, gdy rynek jest już nasycony oferowanymi przez nie usługami. Centra Transferu Technologii powstanie i rozwój CTT jest zdeterminowane bliskością środowiska naukowego, otwartego na transfer swoich osiągnięć do gospodarki. 29 Tamże. 30 Tamże, s Tamże, s

21 Najwięcej polskich centrów transferu technologii funkcjonuje w Warszawie i Poznaniu (po 9), Krakowie (8), Łodzi (6) i Lublinie (4). Działalność CTT ma umacniać pozycję strategiczną szkoły wyższej w sieciach innowacji i na rynkach technologicznych. W tym kontekście kluczowe znaczenie ma rozwijanie kontaktów z podmiotami gospodarczymi, informowania o prowadzonych na uczelniach pracach badawczych i identyfikacja możliwej sprzedaży wyników, poszukiwanie partnerów lub zleceniodawców na kolejne przedsięwzięcia itp. CTT podejmują próby komercjalizacji uczelnianego know-how i pozyskania w ten sposób dodatkowych funduszy dla uczelni, co pozwala na przynajmniej częściowe uniezależnienie się od finansowania ze środków publicznych. W ostatnich latach coraz więcej uczelni powołuje fundacje zajmujące się profesjonalnie transferem technologii włączając różnych partnerów: społecznych, publicznych i biznesowych. CTT są naturalnym partnerem parków i inkubatorów technologicznych, preinkubatorów, funduszy ryzyka i innych instytucji w realizacji programów wspierania innowacyjności gospodarki. Regionalne/Lokalne Fundusze Pożyczkowe (FP) to instytucje parabankowe, wspomagające lokalny rozwój społeczno-ekonomiczny poprzez wspieranie powstawania nowych podmiotów gospodarczych i miejsc pracy. Fundusze świadczą pomoc finansową w formie pożyczek na preferencyjnych warunkach dla rozpoczynających działalność gospodarczą oraz małych, rozwojowych firm nie posiadających wystarczającej dla komercyjnego banku historii kredytowej 32. Cele działalności FP są integralnie związane z potrzebami i wymaganiami lokalnego rynku pracy oraz strategią rozwoju lokalnego i wymaga zaangażowania różnych podmiotów na rynku lokalnym zaspokajających potrzeby lokalnej społeczności, a więc władz lokalnych, administracji rządowej, organizacji pracodawców, izb gospodarczych itp. Taka pomoc jest dużo łatwiej dostępna dla sektora MSP niż kredyt bankowy ze względu na uproszczone procedury ubiegania się o pożyczkę, jak również dużo mniejsze, niż w bankach, oczekiwania odnośnie wysokości zabezpieczeń. Pomoc finansowa małym przedsiębiorstwom często wchodzi w skład oferty usług komplementarnych, obejmujących: szkolenia, doradztwo, pomoc w uzyskaniu kredytu, subwencje, udzielanie poręczeń, udziały kapitałowe. Większość funduszy jest organizacyjnie i personalnie powiązanych z ośrodkami szkoleniowo-doradczymi (OSD) lub inkubatorami 32 M. Mażewska, Lokalne i regionalne fundusze pożyczkowe, [w:] Matusiak K.B. (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, dz.cyt, s

22 przedsiębiorczości (IP) jako wynik kompleksowego wsparcia firm na poziomie lokalnym poprzez łączenie wsparcia finansowego z informacyjnym i szkoleniowym. Fundusze Kapitału Zalążkowego (FKZ) należą do instrumentów finansowania podwyższonego ryzyka (venture capital) związanego z innowacyjną przedsiębiorczością oraz procesami transferu i komercjalizacji technologii. Są podmiotami prowadzącymi profesjonalną działalność inwestycyjną dostarczając na rynku niepublicznym stosunkowo niewielkie kwoty (do 1 mln euro) na projekty na bardzo wczesnym etapie rozwoju oraz w fazie w rozruchu. Głównym celem zaangażowania kapitału przez fundusze jest osiągnięcie dynamicznego wzrostu wartości rynkowej i rozwoju tworzonego przedsiębiorstwa. FKZ zasilają w kapitał projekty o dużym potencjale rynkowym, w początkowych fazach rozwoju przedsiębiorstwa, gdzie występuje najwyższe ryzyko przy relatywnie niskich przychodach. Premią za ryzyko FKZ jest objęcie znacznej części udziałów w tworzonym przedsiębiorstwie średnio 43%. Obecnie jednym z głównych mechanizmów finansowania jest przewidziany na lata POIG Działanie 3.1. W ramach tego programu mogą starać się o dotację na inkubację, a także inwestycje w nowatorskie przedsięwzięcia 33. Sieci Aniołów Biznesu (SAB) to instytucje, których głównym celem jest zrzeszanie inwestorów indywidualnych oraz kojarzenie projektów o dużym potencjale wzrostu i zwrotu z zamożnymi osobami, posiadającymi środki i chęci, aby je wesprzeć 34. Anioły biznesu oferują przedsiębiorcom tzw. smart money nie tylko kapitał, ale również wsparcie swoimi doświadczeniami i kontaktami zwłaszcza, jeśli dotyczy ściśle powiązanej branży z wiedzą o szansach i zagrożeniach płynących z określonego przedsięwzięcia. Inwestycje aniołów biznesu najczęściej dokonywane są w regionie, w którym działa sieć, dlatego ważne jest, aby takie organizacje działały w różnych miastach i regionach kraju. Fundusze Poręczeń Kredytowych (FPK) są instytucjami otoczenia biznesu, których głównym zadaniem jest wspieranie podmiotów gospodarczych poprzez udzielane wsparcie w pozyskiwaniu finansowania ich działalność. Świadczą pomoc finansową w formie poręczeń głównie dla małych, rozwojowych firm nie posiadających wystarczającej historii kredytowej lub wymaganych przez komercyjne banki zabezpieczeń. Podmioty te definiowane są jako: nie nastawione na zysk jednostki parabankowe, wspomagające lokalny rozwój społeczno- 33 Zob. M. Włodarczyk, Fundusze kapitału zalążkowego, [w:] Matusiak K.B. (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, dz.cyt., s E. Dąbrowska, Sieci Aniołów Biznesu, [w:] Matusiak K.B. (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, dz.cyt., s

23 ekonomiczny 35. Ich lokalizacja, jak dotąd, zależy głównie od aktywności lokalnych lub regionalnych organizacji i instytucji, w tym przede wszystkim od władz samorządowych i organizacji pozarządowych tworzących infrastrukturę wspierania przedsiębiorczości 36. Struktura kapitału gwarancyjnego wskazuje na znaczące zaangażowanie władz samorządowych w działalność funduszy znacznie wyższą, aniżeli w odniesieniu do funduszy pożyczkowych. Zapewne główną przesłanką takiego podejścia jest fakt, że fundusz gwarancyjny ze swojej istoty jest narzędziem bardziej stabilnym finansowo i w mniejszym stopniu, aniżeli fundusz pożyczkowy, narażonym na ryzyko utraty kapitału 37. Badania od lat wskazują niski poziom współpracy funduszy poręczeń kredytowych z innymi instytucjami otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do instytucji wspierających innowacyjne przedsięwzięcia. Większość funduszy nie współpracuje z instytucjami stymulującymi powstawanie i rozwój najnowocześniejszych firm w polskiej gospodarce. Na ogólną liczbę 4821 udzielonych w 2008 roku poręczeń, tylko 59 dotyczyło przedsięwzięć o charakterze innowacyjnym 38. Ośrodki Szkoleniowo-Doradcze stanowią największą pod względem liczebności grupę ośrodków innowacji i przedsiębiorczości nie nastawioną na zysk. Są to jednostki doradcze, informacyjne i szkoleniowe. OSD, spotykane najczęściej pod nazwami: ośrodek wspierania przedsiębiorczości, centrum wspierania biznesu, punkt konsultacyjno-doradczy, działają na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i samozatrudnienia oraz poprawy konkurencyjności MSP. OSD uczestniczą we wszelkich inicjatywach mających na celu zwiększenie potencjału gospodarczego oraz poprawę jakości życia społeczności lokalnej 39. Analiza funkcjonowania OSD na przestrzeni lat potwierdza, że coraz częściej stają się one krótkotrwałymi inicjatywami, powołanymi na potrzeby realizacji konkretnego projektu dofinansowanego ze źródeł zewnętrznych, bez perspektywy i pomysłu na dalsze 35 K.B. Matusiak, Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, PARP, Warszawa 2008, s M. Mażewska, Fundusze poręczeń kredytowych, [w:] Matusiak K.B. (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, dz.cyt., s Tamże. 38 Tamże, s E. Koprowska-Skalska, Ośrodki szkoleniowo-doradcze, [w:] Matusiak K.B. (red.), Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, dz.cyt., s