MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI NARKOTYKI NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ

Transkrypt

1 MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI NARKOTYKI NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ Materiał o charakterze profilaktycznym do prowadzenia zajęć z żołnierzami WARSZAWA

2 2

3 PLAN KONSPEKT do przeprowadzenia zajęć z żołnierzami z zakresu profilaktyki narkotykowej TEMAT: CELE: CZAS: NARKOTYKI NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ. 1. Zapoznanie uczestników zajęć z podstawowymi pojęciami dotyczącymi narkotyków i uzależnienia, oraz podstawowymi rodzajami narkotyków i ich działaniem. 2. Przedstawienie mechanizmu powstawania uzależnienia. 3. Uświadomienie żołnierzom konsekwencji zdrowotnych, psychospołecznych oraz prawnych używania narkotyków. 2 x 45 METODY: Wykład, prezentacja foliogramów, dyskusja. MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Foliogramy, rzutnik światła dziennego lub projektor multimedialny. MIEJSCE: Świetlica, sala wykładowa. ZAGADNIENIA: 1. Podstawowe pojęcia związane z używaniem narkotyków. 2. Przyczyny używania narkotyków. 3. Proces powstawania uzależnienia od narkotyków. 4. Podstawowe grupy narkotyków i ich działanie. 5. Konsekwencje używania narkotyków: zdrowotne; psychiczne; społeczne i prawne. 6. Prawo a narkotyki. 7. Gdzie można uzyskać pomoc? 3

4 LITERATURA: 1. Mejer Zahorowski O., Zimak J. Problemy narkomanii. Warszawa Unicri, Kompendium wiedzy o profilaktyce, t. II Używanie i nielegalny obrót substancjami uzależniającymi. 3. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005 r. 4

5 PRZEBIEG ZAJĘĆ Lp. Treść zagadnienia czas Wskazówki organizacyjno-metodyczne CZĘŚĆ WSTĘPNA 1. Zapoznanie uczestników z tematem i celem zajęć 5 min CZĘŚĆ ZASADNICZA 2. Przeprowadzenie ćwiczenia LISTA STRATY KORZYŚCI 15 min Opis ćwiczenia w skrypcie do konspektu 3. ZAGADNIENIE 1 (patrz szerzej str. 11) 10 min FOLIA NR 1 PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z UŻYWANIEM NARKOTYKÓW Narkotyk substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która przyjęta przez człowieka, wpływa na działanie układu nerwowego, a przez to zaburza jedną lub kilka funkcji organizmu. Uzależnienie stan, w którym człowiek nie potrafi obyć się bez danej substancji. Istnieją dwa rodzaje uzależnienia: fizyczne i psychiczne. Tolerancja jest to wzrost odporności organizmu na dany środek. Dla uzyskania takich samych efektów, konieczne staje się przyjmowanie coraz większych dawek narkotyku. Przedawkowanie przyjęcie dawki narkotyku, której organizm nie może znieść. Oznaki przedawkowania to silne zaburzenia układu oddychania, zaburzenia pracy serca oraz duże ryzyko śmierci. Taka osoba wymaga pomocy lekarza. 4. ZAGADNIENIE 2 (patrz szerzej str. 12) PRZYCZYNY UŻYWANIA NARKOTYKÓW Główne przyczyny sięgania po narkotyki przez młodzież: chęć przeżywania odmiennych stanów świadomości; ciekawość i moda; chęć poprawienia nastroju, uzyskania lepszego samopoczucia; ucieczka od codzienności, trosk, doznawanych trudności, frustracji czy stresu; poszukiwanie mocnych wrażeń ; wpływ kolegów środowiska subkultury; chęć bycia akceptowanym i uznawanym w grupie rówieśniczej; 10 min FOLIA NR 2 Pytanie do słuchaczy: Czy macie propozycje dotyczące przyczyn sięgania po narkotyki? 5

6 4. nadmierne odczuwanie lęku przed wyzwaniami i obowiązkami codziennego życia; brak wiary we własne siły, niska samoocena; brak odpowiednich emocjonalnych więzi rodzinnych; z powodu trudności w szkole lub na studiach; brak autorytetów (dom, szkoła, środowisko); bunt przeciw dorosłym i ich światu. 5. ZAGADNIENIE 3 (patrz szerzej str. 12) 10 min PROCES POWSTAWANIA UZALEŻNIENIA OD NARKOTYKÓW. FAZA I: eksperymentowanie Zapoznanie z narkotykami następuje najczęściej z ciekawości, na imprezie, w czasie wakacji, w grupie rówieśników. Na tym etapie bierze się narkotyki, gdy inni częstują: marihuanę, ekstazę, amfetaminę. Część osób uznaje na tym etapie, że zaspokoiło swoją ciekawość i nigdy więcej nie próbuje tego typu środków. FAZA II: częstsze używanie Na tym etapie człowiek zaczyna szukać okazji i towarzystwa, w którym będzie mógł zażywać narkotyki. Przejmuje inicjatywę, aktywnie poszukuje nowych doznań. Na tym etapie branie ma charakter instrumentalny, aby zmienić swoje uczucia aby bez wysiłku poczuć się przyjemnie, aby zapomnieć o smutku, zmniejszyć napięcie czy stres. FAZA III: regularne zażywanie Na tym etapie narkotyki stają się niezbędnym dodatkiem do życia. Stan odurzenia staje się celem nadrzędnym. Coraz krótsze stają się okresy abstynencji. Pojawiają się też pierwsze konsekwencje, których narkoman nie chce zauważyć: gorsze oceny w nauce, problemy w pracy, kłopoty z koncentracją i pamięcią, problemy zdrowotne. W tej fazie po krótkiej przerwie szybko wraca się do dalszego brania. FAZA IV: uzależnienie W tej fazie bycie na haju staje się głównym celem życia. Stan odurzenia właściwie się nie kończy. Nieważna jest cena, jaką trzeba zapłacić, ważny jest tylko narkotyk. Pojawiają się nowe narkotyki, zwiększają się też dawki. Czwarta faza to całkowity brak kontroli nie tylko nad narkotykami, ale i całym życiem. Coraz częstsze stają się kolizje z prawem, przedawkowania i utraty przytomności. 6

7 6. ZAGADNIENIE 4 (patrz szerzej str. 13) 15 min FOLIE OD NR 3 DO NR 6 PODSTAWOWE GRUPY NARKOTYKÓW I ICH DZIAŁANIE AMFETAMINY amfetamina, ecstasy Wygląd: biały proszek lub tabletki Działanie: silnie pobudzające, znoszą zmęczenie i senność. Wywołują euforię. Mogą także wywołać niekontrolowane reakcje i agresję, w tym seksualną. Zwiększają ciepłotę ciała, wzmagają pragnienie, znoszą poczucie głodu, przyspieszają akcję serca. Po okresie podwyższonej aktywności następuje wyczerpanie energii, silne zmęczenie, zaburzenia depresyjne, potrzeba snu. Możliwy jest głęboki, nawet 12 godzinny sen, po przebudzeniu towarzyszy zły nastrój, apatia. Powodują silne uzależnienie psychiczne. KONOPIE INDYJSKIE marihuana, haszysz i olejek haszyszowy Wygląd: marihuana zielone lub brązowo-zielone suche liście i kwiatostany, Działanie: zależy od wielkości dawki, nastroju i stanu psychofizycznego osoby oraz rodzaju środka. Skala działania jest szeroka. Od stanu błogiego zadowolenia, spokoju, dobrego samopoczucia do depresji i stanów lękowych. Używanie narkotyku powoduje również upośledzenie pamięci, koncentracji uwagi, czasu reakcji, zdolności uczenia się, zaburza koordynację ruchową, wyczucie odległości, poczucie czasu i spostrzeganie bodźców. Narkotyk powoduje uzależnienie psychiczne. Mogą pojawić się też stany chronicznej apatii, bierności i lenistwa czyli tzw. syndrom amotywacyjny. OPIATY I OPIOIDY Opiaty: polska heroina tzw. kompot, opium Opioidy: morfina, kodeina, heroina Wygląd: polska heroina ciecz koloru brunatnego, Heroina zwykle biały lub brązowy proszek. Działanie: skutki działania zależą od rodzaju substancji, jej ilości, sposobu wprowadzenia do organizmu jak i cech przyjmującego tj. stan fizyczny, psychiczny, wiek oraz wcześniejsze doświadczenia z narkotykami. Główny efekt to stan euforii, poczucie błogości, uśmierzenie bólu, spowolnienie ogólne funkcjonowania organizmu. Po kilku godzinach od odstawienia narkotyku (od 2 do 8) pojawiają się objawy. Narkotyki z tej grupy powodują uzależnienie fizyczne i psychiczne. 7

8 KOKAINA I CRACK Wygląd: kokaina biały krystaliczny proszek, crack białe krystaliczne kryształki lub płatki. Działanie: Początkowo powodują aktywność, euforię i odprężenie. Często pojawiają się zachowania agresywne, w tym autoagresywne. Po około minutach działania następuje wyraźne pogorszenie nastroju, zmęczenie i zniechęcenie. Efektem jest silne uzależnienie psychiczne i wycieńczenie organizmu zarówno fizyczne jak i psychiczne. NARKOTYKI HALUCYNOGENNE LSD, PCP, grzyby halucynogenne Wygląd: LSD biały krystaliczny proszek, rozpuszczalny w wodzie, tworzący bezbarwną ciecz, którą nasącza się papierki, obrazki. Działanie: Następują intensywne halucynacje. Pojawia się skłonność do niekonwencjonalnych zachowań np.: chodzenie bez ubioru, próby latania, przenoszenia ciężarów, mylenie znaczenia i funkcji różnych przedmiotów. Po użyciu LSD, mogą pojawić się zaburzenia pohalucynogenne tzw. flash backs. INHALATY Do tej grupy należą: kleje, pasty, rozpuszczalniki lotne Wygląd: kleje, pasty, płyny o intensywnych zapachach. Działanie: wdychanie oparów tych substancji powoduje szybkie oszołomienie, euforię, zamroczenie, bełkotliwą mowę, senność. Długotrwałe używanie tych substancji powoduje: silne uzależnienie psychiczne; uszkodzenie lub zniszczenie komórek mózgu; oparzenia lub paraliż dróg oddechowych; zaburzenia układu trawiennego; uszkodzenia wątroby i nerek. ŚRODKI FARMAKOLOGICZNE środki przeciwbólowe, uspokajające oraz nasenne i ułatwiające zasypianie Wygląd: tabletki, kapsułki, sproszkowana substancja. Działanie: W zależności od substancji następuje poprawa nastroju, uśmierzenie bólu lub zniesienie zaburzeń lękowych, nastroju czy zaburzeń depresyjnych. Przyjmowanie przewlekłe prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego, oraz wzrostu tolerancji. Może dojść do przypadkowego przedawkowania na drodze tzw. automatyzmu tabletkowego. 8

9 7. ZAGADNIENIE 5 (patrz szerzej str. 16) 10 min FOLIA NR 7 KONSEKWENCJE UŻYWANIA NARKOTYKÓW SKUTKI ZDROWOTNE m.in.: wyniszczenie ogólne fizyczne organizmu; obniżenie potencji seksualnej; zakażenia bakteriologiczne i wirusowe (HIV, zapalenie wirusowe wątroby); zaburzenia koordynacji ruchowej; obniżenie sprawności mięśniowej. SKUTKI PSYCHICZNE m.in.: trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu; czasem występują objawy chorób psychicznych: majaczenia, depresje, głównie poamfetaminowe; częste zmiany nastroju, niepokój; zmiany w funkcjonowaniu zmysłów wzroku, węchu, czucia; brak motywacji do działania, osłabienie zdolności twórczych. SKUTKI SPOŁECZNE I PRAWNE m.in.: łamanie norm społecznych i moralnych; tendencje do izolacji społecznej, lękowe nastawienie do ludzi, niezdolność do nawiązywania długotrwałych związków; pogorszenie jakości wykonywanej pracy; tendencja do naruszania dyscypliny w służbie; skłonność do łamania prawa pod wpływem narkotyków lub w celu ich zdobycia np.: kradzieże i rozboje; wypadki komunikacyjne. 8. ZAGADNIENIE 6 (patrz szerzej str. 17) 5 min FOLIA NR 8 PRAWO A NARKOTYKI Przepisy karne regulują odpowiedzialność za szereg zachowań związanych z posiadaniem, używaniem lub handlem narkotykami. Zawarte są w Rozdziale 7 (Art. od 53 do 74) Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz Kodeksie Karnym. 9

10 CZĘŚĆ KOŃCOWA 9. ZAGADNIENIE 7 (patrz szerzej str. 18) 10 min FOLIA NR 8 GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC? Przekazując informacje na temat miejsc, w których osoby używające narkotyków mogłyby uzyskać pomoc należy zwrócić uwagę na: takie miejsca usytuowane na terenie jednostki np.: gabinet konsultanta ds. psychoprofilaktyki, gabinet lekarski, kancelarię oficera społecznowychowawczego, itp.; adresy palcówek leczenia i terapii uzależnień działających w regionie stacjonowania jednostki wojskowej; można podać numery ogólnopolskich telefonów zaufania. Podsumowanie zajęć, odpowiedzi na pytania uczestników. Opracowano w Oddziale Społecznych Problemów Służby i Psychoprofilaktyki 10

11 SKRYPT DO KONSPEKTU NARKOTYKI NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ do przeprowadzenia zajęć z żołnierzami z zakresu profilaktyki narkotykowej Na początku zajęć, przed rozpoczęciem realizacji zagadnień tematycznych można zaproponować uczestnikom ćwiczenie czas trwania ok. 15 min. Ważne jest aby prowadzący zapoznał się z tematyką tych zajęć, po to by mógł udzielać krótkich komentarzy i odpowiedzi na pytania, pojawiających się już w trakcie przeprowadzania ćwiczenia. LISTA STRATY KORZYŚCI Prowadzący zajęcia zadaje pytanie: Jak myślicie, jakie korzyści czerpią ludzie z tego, że biorą narkotyki? Następnie zapisuje na tablicy wszystkie zgłoszone przez żołnierzy propozycje. Bardzo ważne jest, aby w tym miejscu nie komentować zgłoszonych propozycji. Na początku zgłoszenia mogą być nieśmiałe, mogą wystąpić gry słowne, żarty, niemądre propozycje. Nie szkodzi, prowadzący zapisuje wszystko. Propozycje zbieramy do momentu wypełnienia miejsca na tablicy. Po zakończeniu etapu korzyści proponujemy zbudowanie listy strat spowodowanych przez branie narkotyków. Zbieranie propozycji na tablicy powinno zakończyć się krótkim ich podsumowaniem. W tym miejscu wykładowca powinien odnieść się do poszczególnych punktów. Może okazać się, że po stronie korzyści znajdziemy pozycje, które dadzą się zinterpretować jako straty, a po stronie strat takie, które są rzeczywiście korzyściami. Np. złe samopoczucie po ustaniu działania środka, zgłaszany jako strata a w rzeczywistości jest to korzyść, ponieważ jest to bardzo ważny sygnał obronny organizmu przed nadmiarem toksyn. Niektóre korzyści należy zakwestionować np. narkotyk zwiększa fizyczną wydolność organizmu (np. można uczyć się przez całą noc przed ważnym sprawdzianem, pozornie nie czując zmęczenia). Lista ta może wymagać uzupełnień. Prowadzący ma prawo wzmocnić poszczególne twierdzenia, uzupełnić listę, rozwinąć treść propozycji. Istotne jest aby wykorzystać pojawiające się pytania, wątpliwości uczestników jako zapowiedź dla realizowanej w trakcie zajęć problematyki. ZAGADNIENIE 1 PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z UŻYWANIEM NARKOTYKÓW Narkotyk substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która przyjęta przez człowieka, wpływa na działanie układu nerwowego, a przez to zaburza jedną lub kilka funkcji organizmu. Efektem przyjmowania może być zależność fizyczna i psychiczna oraz szkodliwe następstwa dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Uzależnienie stan, w którym człowiek nie potrafi obyć się bez danej substancji. Istnieją dwa rodzaje uzależnienia: a) fizyczne kiedy zaprzestanie przyjmowania danej substancji powoduje pojawienie się dolegliwości fizycznych związanych z zaburzeniami funkcjonowania układu oddechowego, krążenia i trawiennego m. in. rwany oddech, duszności, palpitacje serca, niepokój wewnętrzny, bóle mięśni, biegunka, wymioty) tzw. zespół abstynencyjny; 11

12 b) psychiczne istnieje silna potrzeba psychiczna ponownego przyjęcia narkotyku w celu poprawy samopoczucia, redukcji napięcia, stresu, oddalenia strachu, lęku. Jedna osoba może być uzależniona od wielu narkotyków. Towarzyszyć temu może zjawisko tzw. tolerancji. Tolerancja jest to wzrost odporności organizmu na dany środek. Dla uzyskania takich samych efektów, konieczne staje się przyjmowanie coraz większych dawek narkotyku. Przedawkowanie przyjęcie dawki narkotyku, której organizm nie może znieść. Jest to w znacznym stopniu sprawa jakości, jak i ilości przyjętego narkotyku. Oznaki przedawkowania to silne zaburzenia układu oddychania, zaburzenia pracy serca oraz duże ryzyko śmierci. Taka osoba wymaga pomocy lekarza. ZAGADNIENIE 2 PRZYCZYNY UŻYWANIA NARKOTYKÓW Główne przyczyny sięgania po narkotyki przez młodzież: chęć przeżywania odmiennych stanów świadomości; ciekawość i moda; chęć poprawienia nastroju, uzyskania lepszego samopoczucia; ucieczka od codzienności, trosk, doznawanych trudności, frustracji czy stresu; poszukiwanie mocnych wrażeń ; wpływ kolegów środowiska subkultury; chęć bycia akceptowanym i uznawanym w grupie rówieśniczej; nadmierne odczuwanie lęku przed wyzwaniami i obowiązkami codziennego życia; brak wiary we własne siły, niska samoocena; brak odpowiednich emocjonalnych więzi rodzinnych; z powodu trudności w szkole lub na studiach; brak autorytetów (dom, szkoła, środowisko); bunt przeciw dorosłym i ich światu. ZAGADNIENIE 3 PROCES POWSTAWANIA UZALEŻNIENIA OD NARKOTYKÓW FAZA I: eksperymentowanie Słowem kluczowym tej fazy jest ciekawość, chęć przeżycia czegoś nowego. Zapoznanie z narkotykami następuje najczęściej na imprezie, w czasie wakacji, w grupie rówieśników. Na tym etapie bierze się narkotyki, gdy inni częstują. Najczęściej jest to marihuana, ekstaza, amfetamina. Mniej ważne są przeżycia po narkotyku, ważna jest sama sytuacja, towarzystwo. Pierwszy papieros z marihuaną kończy się zwykle rozczarowaniem. Część osób uznaje w tym momencie, że zaspokoiło swoją ciekawość i nigdy więcej nie próbuje tego typu środków. Są jednak tacy, którym zaczyna się to podobać. FAZA II: częstsze używanie Po pierwszym eksperymencie z narkotykami osoba w tej fazie nie oczekuje już na kolejną imprezę, czy sytuację, gdy ktoś go czymś poczęstuje. Na tym etapie kluczowym słowem jest poszukiwanie wrażeń. Człowiek zaczyna szukać okazji i towarzystwa, w którym będzie mógł zażywać narkotyki. Przejmuje inicjatywę, aktywnie poszukuje nowych doznań. Rozpoczyna się gra w zaprzeczanie, której 12

13 częścią staje się podwójny styl życia. Jeden cichy i spokojny przeznaczony dla rodziców, drugi swobodny i wyluzowany wśród kolegów. Na tym etapie branie ma charakter instrumentalny. Młody człowiek bierze, aby zmienić swoje uczucia aby bez wysiłku poczuć się przyjemnie, aby zapomnieć o smutku, zmniejszyć napięcie czy stres. FAZA III: regularne zażywanie Na tym etapie narkotyki stają się niezbędnym dodatkiem do życia. Stan odurzenia staje się celem nadrzędnym. Coraz krótsze stają się okresy abstynencji. Na zakup kolejnej porcji potrzebne są coraz większe fundusze. Z domu giną drobne przedmioty. Zaczynają się kradzieże, długi lub handel narkotykami. Pojawiają się też pierwsze konsekwencje, których narkoman nie chce zauważyć: gorsze oceny w nauce, problemy w pracy, kłopoty z koncentracją i pamięcią, problemy zdrowotne. Nadal trwa zaprzeczanie i udowadnianie innym i samemu sobie, że nie jest się uzależnionym, że w każdej chwili mogę przestać brać. Jednak przestać palić na parę dni to nie problem, problem w tym, żeby tę abstynencję utrzymać. W tej fazie po krótkiej przerwie szybko wraca się do dalszego brania. FAZA IV: uzależnienie W tej fazie bycie na haju staje się głównym celem życia. Stan odurzenia właściwie się nie kończy. Nieważna jest cena, jaką trzeba zapłacić, ważny jest tylko narkotyk. Przestał on być eliksirem szczęścia, pomaga tylko uniknąć nieprzyjemnych wrażeń. Bycie trzeźwym oznacza konfrontację z poczuciem winy, porażkami, niezadowoleniem z siebie, z psychicznymi i fizycznymi dolegliwościami bycia na głodzie. Pojawiają się nowe narkotyki, zwiększają się też dawki. W tej fazie młodzież rezygnuje ze szkoły czy też pracy lub zostaje z niej wyrzucona. Czwarta faza to całkowity brak kontroli nie tylko nad narkotykami, ale i całym życiem. Coraz częstsze stają się kolizje z prawem, przedawkowania i utraty przytomności. ZAGADNIENIE 4 PODSTAWOWE GRUPY NARKOTYKÓW I ICH DZIAŁANIE AMFETAMINY Najbardziej popularne z tej grupy to: amfetamina, ecstasy. Wygląd: biały proszek lub tabletki Działanie: silnie pobudzające, znoszą zmęczenie i senność, wzmacniają wydolność rganizmu. Wywołują euforię. Mogą także wywołać niekontrolowane reakcje i agresję, w tym seksualną. Zwiększają ciepłotę ciała, wzmagają pragnienie, znoszą poczucie głodu. Przyspieszają akcję serca, znoszą potrzebę odpoczynku i snu. Po okresie podwyższonej aktywności następuje wyczerpanie energii, silne zmęczenie, zaburzenia depresyjne, potrzeba snu. Możliwy jest głęboki, nawet 12 godzinny sen, po przebudzeniu towarzyszy zły nastrój, apatia. Powodują silne uzależnienie psychiczne. Możliwą konsekwencją są psychozy amfetaminowe z halucynacjami oraz objawami rozkojarzenia i manii prześladowczej. Psychoza amfetaminowa pojawia się jeden lub dwa dni po zażyciu środka. Zdarza się zwykle u osób, które przez długi czas brały spore dawki, nie jest to jednak regułą, może wystąpić już po pierwszym eksperymencie z narkotykiem. Z tej grupy narkotyków najsilniejsze działanie ma ecstasy. Występuje w wielu odmianach, często w połączeniu z amfetaminą, kofeiną. Pod postacią tabletek lub kapsułek różnych kształtów, kolorów i rozmiarów. Opatrzonych różnymi nazwami. Działanie ecstasy: podobne do amfetaminy, lecz silniejsze. Wyzwala poczucie energii i nieograniczonej siły nieadekwatne do rzeczywistości. Drastycznie zwiększa temperaturę ciała, podnosi tętno i ciśnienie krwi. Może indywidualnie prowadzić do przegrzania ciała i zaburzeń rytmu pracy serca. W połączeniu z brakiem kontroli nad własnym zachowaniem może stać się to przyczyną śmierci. Pojawia się uczucie sympatii do wszystkich ludzi z otoczenia, następują zmiany w spostrzeganiu światła, które mogą przybrać formę halucynacji wzrokowych. 13

14 KONOPIE INDYJSKIE Do tej grupy należą przetwory konopii indyjskich: marihuana, haszysz i olejek haszyszowy. Wygląd: marihuana zielone lub brązowo-zielone suche liście i kwiatostany; haszysz zielone, brązowo-zielone, czerwone lub czarne sprasowane kostki lub kulki. Konsystencja oleista ale zbita. olej haszyszowy gęsty zielono-brązowy olej. Działanie: zależy od wielkości dawki, nastroju i stanu psychofizycznego osoby oraz rodzaju środka. Aktywną substancją która wywołuje efekt odurzający jest THC (tetrahydrokanabinol). Najmniej jest tej substancji w marihuanie, więcej w haszyszu, największe stężenie zaś występuje w oleju haszyszowym. Skala działania jest szeroka. Od stanu błogiego zadowolenia, spokoju, dobrego samopoczucia do depresji i stanów lękowych. Zależy to przede wszystkim od nastroju osoby przed użyciem środka, który zostaje spotęgowany przez narkotyk. Używanie narkotyku powoduje również upośledzenie pamięci, koncentracji uwagi, czasu reakcji, zdolności uczenia się, zaburza koordynację ruchową, wyczucie odległości, poczucie czasu i spostrzeganie bodźców. Narkotyk powoduje uzależnienie psychiczne. Mogą pojawić się też przy długotrwałym używaniu środka, paranoje (podobnie jak po amfetaminie) a także stany chronicznej apatii, bierności i lenistwa czyli tzw. syndrom amotywacyjny. OPIATY I OPIOIDY Opiaty: polska heroina tzw. kompot, opium Opioidy: morfina, kodeina, heroina. Wygląd: polska heroina ciecz koloru brunatnego, opium mleczko makowe koloru brązowo-czarnego, po przerobieniu może przyjąć formę syropu, tabletek, sztabek, pałeczek lub niekształtnych bryłek. morfina ciecz koloru brunatnego w ampułkach lub fiolkach, kodeina syrop brunatno-słomkowy, może być w postaci tabletek. heroina zwykle biały lub brązowy proszek. Rzadziej granulki lub bryłki. Działanie: skutki działania zależą od rodzaju substancji, jej ilości, sposobu wprowadzenia do organizmu jak i cech przyjmującego tj. stan fizyczny, psychiczny, wiek oraz wcześniejsze doświadczenia z narkotykami. Główny efekt to stan euforii, poczucie błogości, uśmierzenie bólu, spowolnienie ogólne funkcjonowania organizmu. Po kilku godzinach od odstawienia narkotyku (od 2 do 8) pojawiają się objawy abstynencyjne nagle robi się nieprzyjemnie, pojawia się gęsia skórka i obfity pot. Rozszerzają się źrenice, pojawia się drżenie rąk, a z czasem całego ciała. Mogą pojawić się mdłości, wymioty i biegunka. Zakłócenia snu, z koszmarami powodują silny niepokój, rozdrażnienie. Po ok. 48 godzinach objawy nasilają się maksymalnie, potem stopniowo zaczynają zanikać. Pojawia się jednak ból mięśni i stawów. Narkotyki z tej grupy powodują uzależnienie fizyczne i psychiczne. Wygląd: kokaina biały krystaliczny proszek, crack białe krystaliczne kryształki lub płatki. KOKAINA I CRACK Działanie: Początkowo powodują aktywność, euforię i odprężenie. Crack ma silniejsze i bardziej gwałtowne działanie. Często pojawiają się zachowania agresywne, w tym auto-agresywne. Podnosi się samoocena, popęd seksualny, ogólna radość i optymizm. Zmniejsza się apetyt i potrzeba odpoczynku 14

15 oraz snu. Po około minutach działania następuje wyraźne pogorszenie nastroju, zmęczenie i zniechęcenie. W konsekwencji tego osoby sięgają po koleje i z uwagi na powstającą tolerancję coraz większe dawki. Efektem jest silne uzależnienie psychiczne i wycieńczenie organizmu zarówno fizyczne jak i psychiczne, częste są lęki, znużenie i zaburzenia depresyjne. Przedawkowanie powoduje niebezpieczeństwo paraliżu układu oddechowego i zaburzenia pracy serca, czego skutkiem może być śmierć. NARKOTYKI HALUCYNOGENNE Najbardziej popularne z tej grupy: LSD, PCP, grzyby halucynogenne. Wygląd: LSD biały krystaliczny proszek, rozpuszczalny w wodzie, tworzący bezbarwną ciecz, którą nasącza się papierki, obrazki. Może też występować pod postacią tabletek lub kapsułek. PCP biały proszek, płyn lub kapsułki. Działanie: Skutki działania są zróżnicowane, zależne od stanu i nastroju wyjściowego, przed zażyciem narkotyku. Następują intensywne halucynacje czyli zmiany w funkcjonowaniu zmysłów, odbioru bodźców, intensyfikacja nastroju, przecenianie własnych możliwości. Pojawia się skłonność do niekonwencjonalnych zachowań np.: chodzenie bez ubioru, próby latania, przenoszenia ciężarów, mylenie znaczenia i funkcji różnych przedmiotów. Jednak halucynacje mogą być też nieprzyjemne i wywoływać strach, przerażenie lub agresję. Pojawiają się zaburzenia ostrości widzenia i oceny odległości (niebezpieczne podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych). Ważną informacją jest fakt, że po użyciu LSD, mogą pojawić się zaburzenia pohalucynogenne tzw. flash backs. Po upływie dni, tygodni a nawet miesięcy mogą wystąpić nawroty wcześniejszych zaburzeń i halucynacji mimo, że narkotyk nie został ponownie użyty. Flash back może trwać kilka sekund ale i kilka godzin. Zwykle wiąże się ze zmęczeniem lub stresem. Ze względu na brak możliwości przewidzenia momentu jego wystąpienia stanowi znaczne niebezpieczeństwo nawet dla zdrowia i życia. INHALATY Do tej grupy należą: kleje, pasty, rozpuszczalniki lotne. Wygląd: kleje, pasty, płyny o intensywnych zapachach. Działanie: wdychanie oparów tych substancji powoduje szybkie oszołomienie, euforię, zamroczenie, bełkotliwą mowę, senność. Jednak w drugiej fazie po około minutach pojawia się gonitwa myśli, rozdrażnienie, agresja. Brak jest kontroli nad sobą, swoim zachowaniem, mogą pojawić się halucynacje, utrata świadomości lub też zapaść. Długotrwałe używanie tych substancji powoduje: silne uzależnienie psychiczne; uszkodzenie lub zniszczenie komórek mózgu; oparzenia lub paraliż dróg oddechowych; zaburzenia układu trawiennego; uszkodzenia wątroby i nerek. ŚRODKI FARMAKOLOGICZNE Do tej grupy należą: środki przeciwbólowe, uspokajające oraz nasenne i ułatwiające zasypianie. Wygląd: tabletki, kapsułki, sproszkowana substancja. Działanie: W zależności od substancji następuje poprawa nastroju, uśmierzenie bólu lub zniesienie zaburzeń lękowych, nastroju czy zaburzeń depresyjnych. Przyjmowanie przewlekłe prowadzi do uzależnienia 15

16 psychicznego i fizycznego, oraz wzrostu tolerancji, a niekiedy do wystąpienia tolerancji krzyżowej z alkoholem. Mogą pojawić się zaburzenia nastroju, senność, apatia, zaburzenia pamięci i koncentracji, spadek zainteresowań i ogólnej sprawności intelektualnej. Występują także zaburzenia sprawności ruchowej, osłabienie siły mięśni, drżenie kończyn i zawroty głowy. Mogą pojawić się problemy z płynnością mówienia, lęki, wzrost agresji. Przy nadużywaniu także zaburzenia krążenia i oddychania. Ważną informacja jest fakt, że może dojść do przypadkowego przedawkowania na drodze tzw. automatyzmu tabletkowego. Kiedy zażycie większej ilości leków powoduje przymglenie świadomości zaburzenia pamięci świeżej osoba sięga po kolejne dawki leku nie pamiętając o zażyciu poprzednich. ZAGADNIENIE 5 KONSEKWENCJE UŻYWANIA NARKOTYKÓW SKUTKI ZDROWOTNE wyniszczenie ogólne fizyczne organizmu; zmiany dermatologiczne zapalne skóry; choroby układu pokarmowego: próchnica zębów, dolegliwości żołądkowe, uszkodzenie funkcjonowania wątroby; zaburzenia apetytu, anemia; choroby nerek; choroby dróg oddechowych i oskrzeli; podwyższona ciepłota ciała; wzmożona potliwość; obniżenie potencji seksualnej; zakażenia bakteriologiczne i wirusowe (HIV, zapalenie wirusowe wątroby); zaburzenia koordynacji ruchowej; obniżenie sprawności mięśniowej; czasowe i subiektywne poczucie dużej wydolności psychicznej i fizycznej; zaburzenia snu; zapalenie spojówek. SKUTKI PSYCHICZNE trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu; czasem występują objawy chorób psychicznych: majaczenia, depresje, głównie poamfetaminowe; stany euforyczne lub paradoksalnie nasilenie stanów lękowych i drażliwości; częste zmiany nastroju, niepokój; poczucie pobudzenia psychicznego i ruchowego; zmiany w funkcjonowaniu zmysłów wzroku, węchu, czucia; występowanie zjawiska flashback kolorowe omamy połączone z reakcjami lękowymi i zaburzeniami percepcji zmysłowej; wysoka podatność na zmęczenie; brak motywacji do działania, osłabienie zdolności twórczych; 16

17 obniżenie zdolności planowania i osiągania wytyczonych celów; zmiany w poczuciu czasu. SKUTKI SPOŁECZNE I PRAWNE łamanie norm społecznych i moralnych; tendencje do rezygnacji z celów życiowych; ograniczenie zainteresowań; tendencje do izolacji społecznej, lękowe nastawienie do ludzi, labilność emocjonalna; niezdolność do nawiązywania długotrwałych związków; pogorszenie jakości wykonywanej pracy; tendencje do utraty poczucia tożsamości; tendencje do zachowań aspołecznych; zaburzenia w procesie rozwoju i dorastania; tendencja do naruszania dyscypliny w służbie; skłonność do łamania prawa pod wpływem narkotyków lub w celu ich zdobycia np. kradzieże i rozboje; wypadki komunikacyjne. ZAGADNIENIE 6 PRAWO A NARKOTYKI Przepisy karne regulują odpowiedzialność za szereg zachowań związanych z posiadaniem, używaniem lub handlem narkotykami. Zawarte zostały w Rozdziale 7 (art. od 53 do 74) Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Oto wybrane przykłady: Art Kto wbrew przepisom ustawy, wytwarza, przetwarza albo przerabia środki odurzające lub substancje psychotropowe albo przetwarza słomę makową, podlega karze pozbawienia wolności do lat Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust.1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych albo słomy makowej lub czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Art Kto wbrew przepisom art i 37, wprowadza do obrotu środki odurzające, substancje psychotropowe lub słomę makową albo uczestniczy w takim obrocie, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 3. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych lub słomy makowej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności do lat 10. Art Kto, wbrew przepisom ustawy, udziela innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwia lub umożliwia ich użycie albo nakłania do użycia takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 17

18 2. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej małoletniemu lub nakłania go do użycia takiego środka lub substancji albo udziela ich w znacznych ilościach innej osobie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 5. Art Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolnośći do lat W przypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. ZAGADNIENIE 7 GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC? Przekazując informacje na temat miejsc, w których osoby używające narkotyków mogą uzyskać pomoc należy zwrócić uwagę na: takie miejsca usytuowane na terenie jednostki wojskowej np. gabinet konsultanta ds. psychoprofilaktyki, gabinet lekarski, kancelarię oficera społeczno-wychowawczego; adresy palcówek leczenia i terapii uzależnień działających w regionie stacjonowania jednostki wojskowej. Można też podać numery telefoniczne ogólnopolskich telefonów zaufania: NARKOTYKI NARKOMANIA Ogólnopolski Telefon Zaufania, czynny codziennie od godz do (całkowity koszt połączenia to jednostka taryfikacyjna TP S.A.) ZATRZYMAĆ PRZEMOC Anonimowa Bezpłatna Infolinia Komendy Stołecznej Policji, czynna całodobowo przez 7 dni w tygodniu, NARKOMANIA POMOC RODZINIE POGOTOWIE MAKOWE czynny od poniedziałku do piątku od godz do 19.00, w soboty od godz do (całkowity koszt połączenia to jednostka taryfikacyjna TP S.A.) PORADNIA INTERNETOWA Dodatkowe informacje z zakresu wiedzy źródłowej oraz pomoc merytoryczną można uzyskać w: 1. Wojskowym Biurze Badań Socjologicznych Warszawa 72 ul. Emilii Gierczak 1 tel , fax wibs@warman.com.pl 2. Centralnej Bibliotece Wojskowej Warszawa ul. Ostrobramska 109 tel , fax / cbw@wp.mil.pl 18

19 MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ WARSZAWA, Aleje Niepodległości DYREKTOR DEPARTAMENTU WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI tel. (6) , fax (6) Dyrektorowi Departamentu Wychowania i Promocji Obronności są podporządkowane następujące jednostki organizacyjne resortu: 1) Centralna Biblioteka Wojskowa w Warszawie; 2) Dom Wojska Polskiego w Warszawie; 3) Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie; 4) Reprezentacyjny Zespół Artystyczny Wojska Polskiego w Warszawie; 5) Wojskowe Biuro Badań Socjologicznych w Warszawie; 6) Wojskowe Biuro Badań Historycznych w Warszawie. ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA ODDZIAŁÓW DEPARTAMENTU I. ODDZIAŁ SPOŁECZNYCH PROBLEMÓW SŁUŻBY I PSYCHOPROFILAKTYKI tel. (6) Oddział Społecznych Problemów Służby jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą w sprawach rozpoznawania społecznych problemów służby, określania kierunków i głównych zadań w dziedzinie profilaktyki wychowawczej oraz działalności psychoprofilaktycznej, koordynowania i nadzorowania ich realizacji. II. ODDZIAŁ EDUKACJI OBYWATELSKIEJ tel. (6) Oddział Edukacji Obywatelskiej jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą w zakresie programowania, koordynowania i realizacji zadań w sferze: edukacji obywatelskiej w wojsku, kształcenia proobronnego młodzieży, upowszechniania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego oraz upowszechniania i kultywowania tradycji orężnych w Siłach Zbrojnych RP, nadawania nazw wyróżniających i patronów, opracowywania rodowodów związków i jednostek, przygotowywania projektów wniosków nadania sztandarów, proporców i innych symboli wojskowych. III. ODDZIAŁ PROMOCJI OBRONNOŚCI tel. (6) Oddział Promocji Obronności jest komórką wewnętrzną Departamentu, właściwą do programowania, ko-ordynowania i realizowania zadań wynikających z szeroko rozumianej promocji obronności w kraju i zagranicą, w tym także prowadzenia zadań patronackich, realizowanych w oparciu o obowiązujące uregulowania ustawowe oraz odrębne ustalenia resortu obrony narodowej w tej dziedzinie. IV. ODDZIAŁ KULTURY I OŚWIATY tel. (6) Oddział Kultury i Oświaty jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą do określania głównych celów i zadań działalności kulturalno-oświatowej oraz turystycznej, krajoznawczej i rekreacyjnej w resorcie. V. ODDZIAŁ KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ tel. (6) Oddział Komunikacji Społecznej jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą do współpracy ze społeczeństwem w zakresie programowania, koordynowania i realizowania zadań komunikacji społecznej, współdziałania z instytucjami państwowymi, organami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi (w tym prowadzącymi działalność charytatywną na prawach wolontariatu) w dziedzinie tworzenia obywatelskiego zaplecza obronności kraju, prowadzenie wniosków w sprawie nieodpłatnego przekazywania przez jednostki organizacyjne niewykorzystywanego mienia ruchomego resortu na cele muzealne, wystawiennicze lub szkoleniowe (według odrębnych przepisów). VI. ODDZIAŁ ANALIZ I CEREMONIAŁU WOJSKOWEGO tel. (6) Oddział Analiz i Ceremoniału Wojskowego jest komórką wewnętrzną Departamentu właściwą w zakresie programowania, koordynowania i realizowania zadań organizowania ceremonii wojskowych i patriotycznych z udziałem wojska w kraju i poza jego granicami. 19

20 NOTATKI 20