DIAGNOZA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO OBSZARU DZIAŁANIA STOWARZYSZENIA LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA PROMENADA S 12

Transkrypt

1 DIAGNOZA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO OBSZARU DZIAŁANIA STOWARZYSZENIA LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA PROMENADA S 12

2 SPIS TREŚCI 1.1 Dokumenty krajowe Dokumenty wojewódzkie i powiatowe Dokumenty gminne Gmina Chełm Gmina Sawin Gmina Siedliszcze Gmina Rejowiec Gmina Rejowiec Fabryczny Miasto Rejowiec Fabryczny Trendy w turystyce i zjawiska determinujące rozwój turystyki II. ANALIZA PORÓWNAWCZA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO Walory turystyczne. Wielkość i zróżnicowanie przestrzenne atrakcyjności turystycznej Atrakcyjność w skali kraju

3 Atrakcyjność regionalna (w skali województwa lubelskiego) Zasoby przyrodnicze Zasoby kulturowe Zagospodarowanie turystyczne Ocena sumaryczna PDIndex Baza turystyczna Baza noclegowa Baza gastronomiczna Infrastruktura sportowa Infrastruktura przyrodniczo-rekreacyjna Walory kulturowe Raport z wizji lokalnych dla PROMENADA S III. KIERUNKI ROZWOJU TURYSTYKI OBSZARU DZIAŁANIA LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA PROMENADA S I. ANALIZA DOKUMENTÓW ŹRÓDŁOWYCH I OPRACOWAŃ STRATEGICZNYCH DOTYCZĄCYCH OBSZARU DZIAŁANIA LGD PROMENADA S 12 3

4 1.1 Dokumenty krajowe Jednym z ważniejszych dokumentów określających wizję rozwoju turystyki w Polsce jest Strategia Rozwoju Turystyki na lata Jako główny cel, Strategia ujmuje tworzenie warunków prawnych, instytucjonalnych, finansowych i kadrowych rozwoju turystyki, sprzyjających rozwojowi społeczno - gospodarczemu Polski oraz podniesienie konkurencyjności regionów i kraju, przy jednoczesnym zachowaniu walorów kulturowych i przyrodniczych. Zadania i cele Strategii sprowadzają się do realizacji postanowień ujętych w cztery obszary priorytetowe: produkt, zasoby ludzkie, marketing, przestrzeń turystyczna i wsparcie instytucjonalne. I - PRODUKT TURYSTYCZNY O WYSOKIEJ KONKURENCYJNOŚCI. Obszar ten zakłada rozwój i koncentracje działań na kształtowaniu innowacyjnych i konkurencyjnych produktów wspierające kreację oraz rozwój nowych produktów, podnoszące konkurencyjność istniejących produktów, stymulujące inwestycje w obszarze infrastruktury turystycznej produktów oraz działania mające na celu wdrażanie i upowszechnianie nowoczesnych rozwiązań w zakresie marketingu produktu. Produkt turystyczny będzie tworzony i rozwijany przede wszystkim na poziomie lokalnym we współpracy samorządu terytorialnego i branży turystycznej, a także na poziomie regionalnym w odniesieniu do produktów wykraczających poza granice jednego regionu. Koncepcja od idei do produktu stanowi podstawowy kierunek tego obszaru a zasada myśl globalnie, działaj lokalnie winna tu być powszechnie stosowana. Podjęcie działań w ramach zadania powinno doprowadzić do odkrywania nowych niszowych produktów turystycznych związanych z wyróżniającymi się kompetencjami kraju i regionów w dziedzinie turystyki, jak też głównymi zjawiskami zachodzącymi na rynku turystycznym, w tym potrzebami określonych grup odbiorców. Typami turystyki wyróżnionymi są turystyka biznesowa, turystyka w miastach i kulturowa, turystyka na terenach wiejskich, turystyka rekreacyjna, aktywna i specjalistyczna, turystyka przygraniczna i tranzytowa. II W zakresie ROZWÓJU ZASOBÓW LUDZKICH NA RZECZ ROZWOJU TURYSTYKI, rekomendowane są działania skupione na kształtowaniu kompetencji pozwalających na tworzenie innowacyjnych i konkurencyjnych produktów turystycznych oraz właściwą obsługę 4

5 klientów. W przypadku tej grupy ważne jest kształtowanie odpowiednich postaw i nawyków związanych ze spędzaniem wolnego czasu, tworzeniem popytu na wartościową ofertę turystyczną sprzyjającą regeneracji fizycznej i psychicznej rozwijającą horyzonty myślowe. III OBSZAR PRIORYTETOWY WSPARCIE MARKETINGOWE. W ramach tego kierunku przewiduje się stworzenie systemu marketingu turystycznego w celu wzmocnienia przekazu promocyjnego a przez to zwiększenie turystyki zagranicznej przyjazdowej oraz turystyki krajowej. Zadania maja objąć kilka faz, w ramach których będą akcentowane działania dotyczące: eksponowania największych atrakcji turystycznych, tworzenie świadomości zarówno wśród odbiorców, jak też aktualnych i potencjalnych kreatorów oferty turystycznej; profilowania produktów turystycznych do wymagań wyselekcjonowanych grup odbiorców, rozszerzanie produktów o kolejne, mniej spektakularne, lecz interesujące dla specyficznych odbiorców atrakcje; wzmacniania wizerunku wysokiej jakości krajowych produktów turystycznych. IV KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI TURYSTYCZNEJ. Moduł ten koncentruje się na utrzymaniu atrakcyjności turystycznej poprzez wielopłaszczyznowe rozumienie ładu przestrzennego, przejawiającego się w wymiarze: gospodarczym, społecznym, ekologicznym, zdrowotnym i estetycznym. W kierunki tych działań wpisują się takie zagadnienia jak kształtowanie rozwoju turystyki w sposób zachowujący i podnoszący wartość przestrzeni turystycznej czy też zwiększanie dostępności turystycznej regionów przez rozwój transportu. 5

6 1.2 Dokumenty wojewódzkie i powiatowe Na poziomie województwa lubelskiego i lokalnym, szanse rozwoju turystyki na obszarze LGD PROMENADA S 12 określono na podstawie Koncepcji programowo-przestrzennej rozwoju turystyki w województwie Lubelskiem oraz Strategii rozwoju powiatu chełmskiego na lata W Koncepcji, możliwości rozwoju turystyki na analizowanym obszarze LGD oparte zostały na waloryzacji przyrodniczo-krajobrazowej. Przeprowadzone studium wykazało, że zwłaszcza północna część LGD obszar gminy Chełm i Sawin (tereny zajmowane przez Chełmski Park Krajobrazowy) włączona została w strefę o bardzo wysokich walorach krajoznawczych o ograniczonej przydatności dla turystyki wypoczynkowej, obejmującą obszary o bardzo wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, ale nieprzydatne dla turystyki wypoczynkowej ze względu na podmokłe siedliska (bory bagienne, olsy, torfowiska wysokie, przejściowe). Obszar gminy Rejowiec Fabryczny, obok doliny Wisły i terenów Nadwieprzańskiego parku krajobrazowego, określono natomiast jako teren o wysokich walorach krajoznawczych i wypoczynkowych. Dalej w Koncepcji, różnicując województwo pod względem walorów dziedzictwa kulturowego i przydatności dla rozwoju turystyki krajoznawczej, przestrzeń kulturową obszaru LGD określono wyróżniając pojedyncze obiekty. Za istotne i wartościowego w skali województwa wymienia się: pałac w Rejowcu i Srebrzysz czach, wieżę w Stołpu, zabytki archeologiczne, w tym grodziska Grodów Czerwieńskich. Wśród wydzieleń powierzchniowych dwu kategorii waloryzacji (tereny oznaczeniu ponadregionalnym i tereny o znaczeniu regionalnym), jako obszary o znaczeniu regionalnym sklasyfikowano tereny wokół miejscowości Rejowiec, Rejowiec Fabryczny, Siedliszcze, Janów i Horodyszcze w gminie Chełm. Warto podkreślić, że bezpośrednio sąsiadujące z badanym obszarem tereny miasto Chełm, zakwalifikowano jako ośrodek o znaczeniu ponadregionalnym z wysokim stopniem nasycenia obiektami dla rozwoju turystyki kulturowej oraz miejskiej. 6

7 W Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego podkreśla się, że obszar powiatu chełmskiego wyróżnia się wysokimi walorami środowiska przyrodniczego, które są w naturalny sposób predysponowane do wykorzystania turystycznego i rekreacyjnego. Są nimi: formy ochrony przyrody zajmujące 43% powierzchni powiatu (Chełmski park krajobrazowy i jego otulina, Strzelecki Park Krajobrazowy, rezerwaty, pomników przyrody, w tym cenne obiekty pozaprzyrodnicze Dziewicza Góra, Kamień Powstańców ). Na interesującym nas obszarze terenach zajmowanych przez LGD występują wartościowe, unikalne na skalę kraju torfowiska roślinności stepowej i torfowiskowej: Stawska Góra, Wolwinów, Brzeźno, Bagno Serebryskie, Torfowisko Sobowice (gm. Chełm), Bachus i Serniawy (Sawin). Ponadto w powiecie zlokalizowane są liczne zabytki historii i kultury polskiej. O historii i bogatym dziedzictwie kulturowym powiatu świadczą liczne zabytki. Wśród najważniejszych, występujących na interesującym nas obszarze LGD wyróżnia się: - zespoły pałacowe i dworskie w miejscowościach Rejowiec, Kanie, Siedliszcze, Srebrzyszcze; - obiekty sakralne w Sawinie; - obiekty o charakterze obronnym wieża w Stołpiu. Należy podkreślić, iż turystyka na poziomie powiatu zajmuje jedno z czołowych miejsc. Wśród 4 głównych przyjętych priorytetów, znajdujemy zapis dotyczących Poprawy atrakcyjności turystycznej powiatu. Rozwinięciem celu są cele strategiczne, w których za istotne przyjęto realizacje następujących zadań: - rozwój infrastruktury poprawiającej atrakcyjności powiatu; - rozwój kultury i kapitału społecznego; - promocja i rozwój współpracy międzynarodowej, w tym współpracy trans granicznej z Białorusią i Ukrainą. 7

8 1.3 Dokumenty gminne Gmina Chełm Misją Strategii Rozwoju Gminy Chełm na lata jest uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych umożliwiających trwały i zrównoważony rozwój gminy, aby podnieść poziom i jakość życia jej mieszkańców. Turystyka w Strategii gminy Chełm odgrywa istotną rolę, o czym świadczą zapisy dotyczące rozwoju przestrzeni turystycznej, wyszczególnione w dwu obszarach funkcjonowania gminy, tj. I. Wzrost konkurencyjności gospodarki gminy oraz zdolność do tworzenia nowych miejsc pracy, Cel operacyjny 3: rozwój przedsiębiorczości opartej na turystyce. W ramach tak przyjętych działań planuje się pomoc przedsiębiorcom w rozpoczynaniu, rozszerzaniu działalności gospodarczej poprzez: opracowanie oferty miejsc atrakcyjnych turystyczne, usługi doradcze przy zakładaniu działalności gospodarczej, wskazanie źródeł finansowania działalności, bezpłatne reklama na stronie internetowej gminy, dla przedsiębiorstw oferującym usługi dla turystów, nieodpłatna pomoc w tworzeniu własnych stron internetowych dla przedsiębiorstw oferującym usługi dla turystów, W ramach kolejnego modułu III. Spójność i atrakcyjność terytorialna gminy, cel operacyjny 3: wzrost atrakcyjności turystycznej gminy planuje się Rozwój infrastruktury turystycznej i reakcyjnej. Zadanie będzie realizowane poprzez: zagospodarowanie istniejących kąpielisk na terenie gminy Chełm, 8

9 budowę ścieżek rowerowych i ciągów spacerowych wyznaczenie szlaków turystycznych (wytyczenie i montaż znaków, drogowskazów, tablic informacyjnych), opracowanie i wydanie folderu informacyjno promocyjnego (krajobraz kulturowy i przyrodniczy Gminy Chełm, podkreślenie walorów Gminy), Jako kolejne zadanie wymienia się Opiekę nad dziedzictwem kulturowym gminy. Za istotne przyjęto m.in.: zachowanie i wspieranie rewitalizacji zabytkowych obiektów (cmentarze, kościoły, wieża w Stołpiu i inne), wspieranie inwestycji umożliwiających wykorzystywanie obiektów historycznych, zabytkowych na cele turystyczne. W ramach Strategii zakłada się także Utworzenie oferty turystyczno rekreacyjnej dla mieszkańców i turystów - Zadanie 3, które będzie realizowane poprzez: kontynuacje imprez o charakterze lokalnym dożynki, festyny, inne, wykreowanie imprezy o zasięgu ponadlokalnym, stworzenie i rozpowszechnianie kalendarium imprez cyklicznych w Gminie, utworzenie oddzielnej podstrony internetowej na stronie Gminy Chełm na której zamieszczane będę aktualne informacje dla turystów. 9

10 1.3.2 Gmina Sawin W Strategii Rozwoju Gminy Sawin do 2015 roku podkreśla się, iż obszar gminy jest bardzo atrakcyjny turystycznie. Szczególnie atrakcyjna jest nieskażona przyroda i pomniki kultury materialnej. Ciekawe obiekty architektoniczne związane są z bogatą historią Sawina. W dokumencie podkreśla się potencjał rozwojowy takich form jak: turystyka piesza i agroturystyka, których szanse rozwojowe wynikają z czystego powietrza oraz malowniczych krajobrazów Gmina Siedliszcze Strategia Rozwoju Gminy Siedliszcze na lata podkreśla fakt, że gmina Siedliszcze posiada walory turystyczne, które należy odpowiednio spożytkować. W ramach części diagnostycznej podkreśla się, iż gmina jest obszarem o ciekawych zasobach przyrodniczych, w tym chronionych Chełmski i Pawłowski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz interesującym krajobrazie kulturowym liczne zespoły dworsko parkowe. Walory turystyczne stanowić mogą podstawę potencjalnej aktywności gospodarczej przy zachowaniu naturalnej pojemności retencyjnej, rekreacyjnej i chłonności obszarów. W wizji rozwoju gminy, zamieszczonym w oficjalnym dokumencie, podkreśla się podjęcie działań na rzecz kreowania funkcji turystycznej gminy Cel strategiczny III. Wzrost potencjału gminy Siedliszcze jako ośrodka turystyczno-kulturalnego o znaczeniu lokalnym. W ramach tak określonego głównego kierunku działania w sferze turystyki przyjmuje się podjecie następujących zdań: - rozbudowa infrastruktury turystycznej w gminie Siedliszcze; - rozwój infrastruktury sportowej na terenie gminy Siedliszcze; 10

11 - modernizacja zasobów i wzrost potencjału w sferze kultury i sztuki; - współpraca z partnerami zagranicznymi; - kultywowanie lokalnej historii, tradycji i obrzędów Gmina Rejowiec Strategia Rozwoju Gminy Rejowiec na lata Mocne strony: Tranzytowe położenie na rasie Lublin -Dorohusk Walory krajobrazowe Czyste, nieskażone powietrze, doskonałe warunki do rozwoju turystyki Dostęp do pieszych szlaków turystycznych Występowanie licznych zabytków. 11

12 Słabe punkty: Niedostatecznie rozwinięta baza turystyczna Brak gospodarstw agroturystycznych Brak ścieżek rowerowych Gmina Rejowiec Fabryczny W Strategii Rozwoju Gminy Rejowiec Fabryczny, w zakresie turystyki, wizję przyszłego rozwoju gminy oparto o rozwój wypoczynku i rekreacji nad przyszłymi zbiornikami wodnymi Poczekajka, Kanie, Oleśniki oraz na bazie agroturystycznych gospodarstw rolnych. W celu poprawy atrakcyjności krajobrazu gminy należy porządkować strukturę przestrzenną osadnictwa i zalesiać nieużytki nieprzydatne do użytkowania rolniczego. Istotną rolę w rozwoju ruchu turystycznego może mieć rewaloryzacja i udostępnienie zespołów dworsko-parkowych oraz innych istniejących obiektów dziedzictwa kulturowego, szczegółowo wskazanych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Możliwości budowy przyszłych markowych produktów turystycznych oparto na: - środowisku przyrodnicze Pawłowskiego Obszaru Chronionego wraz z użytkiem ekologicznym na terenie pawłowskich lasów; - tradycjach przemysłu garncarskiego, bednarskiego i drzewnego; - pomnikach przyrody w parku podworskim w Kaniach. W Strategii, analizie SWOT jako słabe strony gminy wymienia się: całkowity brak infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej stanowiącej dobra turystyczne, w tym brak zbiornika wodnego na Wieprzu; brak jakichkolwiek form rekreacji na terenie gminy mimo istniejących potencjałów w tym zakresie; 12

13 brak informacji turystycznej w gminie; Brak obsługi rekreacyjnej; Niedostateczne powiązania miasta z gminą i jej otoczeniem szlakami turystycznymi. W ramach działu Dziedzictwo kulturowe podkreślono brak przygotowania i dostępności obiektów dziedzictwa kulturowego dla turystyki. Jako mocne strony gminy w Analizie zasobów turystycznych podkreślono: urządzenie infrastruktury wypoczynku i rekreacji w obrębie sołectw: Pawłów, Kanie i Krasne; na terenach wiejskich w całej gminie istnieją korzystne warunki rozwoju agroturystyki; utrzymanie szlaku turystycznego czerwonego (d. PKWN); korzystne pod względem koncentracji ludności kształtowanie się wsi dominujących. Są to wsie takie jak: Pawłów, Kanie, Krasne, Liszno i Krzywowola; grodzisko wczesnośredniowieczne w Kaniem, kurhan wczesnośredniowieczny w Majdanie Krępkowskim, grodziska czterech kurhanów w Kaniem, kościół w Pawłowie, zespół pałacowo-parkowy w Kaniem, cmentarz rzymsko-katolicki w Pawłowie, muzeum garncarstwa w Pawłowie, zespół dworsko-parkowy w Krasnem Miasto Rejowiec Fabryczny W strategii rozwoju miasta Rejowiec Fabryczny uznano na podstawie przeprowadzonej analizy SWOT, iż krótkie tradycje miejskie stanowią podstawową barierę dla rozwoju Rejowca Fabrycznego. Wiąże się z tym niewykształcona struktura przestrzenna, a w tym brak wykształconego centrum miasta oraz brak niektórych obiektów użyteczności publicznej (takich jak np. Straż Pożarna) koniecznych dla właściwego funkcjonowania miasta. Zwrócono również uwagę na niedostateczną infrastrukturę rekreacyjną i kulturową, które stanowią najpoważniejsze przeszkody dla funkcjonowania tego ośrodka. Innymi czynnikami niekorzystnie wpływającymi na rozwój miasta są: wciąż dominująca rola 13

14 jedynego dużego zakładu pracy, niewielkie zasoby finansowe, zwłaszcza kapitału wewnętrznego, odpływ ludności, głównie osób młodych i lepiej wykształconych do większych miast oraz postępujący spadek przyrostu naturalnego. Szanse rozwojowe dla miasta Rejowiec Fabryczny upatrywane są w możliwości wykorzystania położenia przy granicy z Ukrainą dla rozwoju współpracy gospodarczej, co powinno skutkować powstawaniem nowych miejsc pracy, wzrostem aktywności gospodarczej, a tym samym wzrostem dochodów mieszkańców. Zwrócono również uwagę na zagrożenia, które de facto są zbieżne z zagrożeniami uznawanymi dla całego regionu. Jest to przede wszystkim małe zainteresowanie inwestorów krajowych i zagranicznych lokalizacją inwestycji na obszarach słabiej rozwiniętych. Groźną przeszkodą w zrównoważonym rozwoju miasta może być niska świadomość procesów integracyjnych. W strategii zaznacza się, że należy podjąć działania w ramach polityki społecznej, w tym szczególnie: ograniczenie już wspomnianej migracji młodzieży, stwarzanie im atrakcyjnych warunków zatrudnienia oraz warunków bytowych (mieszkania, obiekty użyteczności publicznej i infrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej). Równie istotnym dla rozwoju miasta będzie podejmowanie działań w infrastrukturze komunikacyjnej (budowa i modernizacja już istniejących dróg gminnych) oraz telekomunikacyjnej (internet). 14

15 Tab.1. Zestawienie założeń strategicznych przyjętych przez gminy członkowskie LGD PROMENDA S 12* ZAŁOŻENIA PODMIOT GMINA CHEŁM GMINA REJOWIEC GMINA REJOWIEC FABRYCZNY MIASTO REJOWIEC FABRYCZNY GMINA SAWIN GMINA SIEDLISZCZE DOKUMENT STRATEGICZNY STRATEGIA ROZWOJU GMINY CHEŁM NA LATA STRATEGIA ROZWOJU GMINY REJOWIEC NA LATA STRATEGIA ROZWOJU GMINY REJOWIEC FABRYCZNY (2007) STRATEGIA ROZWOJU MIASTA REJOWIEC FABRYCZNY NA LATA ZAKTUALIZOWANA STRATEGIA ROZWOJU GMINY SAWIN DO 2015 ROKU STRATEGIA ROZWOJU GMINY SIEDLISZCZE WIZJA Gmina Chełm w roku 2015 to obszar o wyższym poziomie i jakości życia jej mieszkańców, silniejszej gospodarce, zdolnej do tworzenia nowych miejsc pracy. Poprawa warunków życia mieszkańców gminy i osób przyjezdnych. Zgodnie z nowa wizją Gmina Sawin to gmina: Zrównoważonego rozwoju gospodarczego; Zapewniająca mieszkańcom dobre warunki życia; Przyjazna inwestorom i wspierająca rozwój przedsiębiorczości; Atrakcyjna dla mieszkańców i turystów; Wyposażona we wszystkie składniki infrastruktury technicznej, zgodnie z wymogami unijnymi; Realizująca programy z zakresu ochrony środowiska; 15

16 O minimalnym bezrobociu; Przeciwdziałająca wykluczeniu społecznemu; Stwarzająca warunki dla rozwoju kultury, oświaty oraz sportu i rekreacji; Bezpieczna; Dbająca o walory naturalne i kulturowe gminy. MISJA Misją Strategii Rozwoju Gminy Chełm na lata jest uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych umożliwiających trwały i zrównoważony rozwój gminy, aby podnieść poziom i jakość życia jej mieszkańców. Gmina przyjazna do życia i pracy. Miasto Rejowiec Fabryczny ponadlokalne centrum aktywności społecznej i gospodarczej przyjazne dla mieszkańców, atrakcyjne dla przybyszów Gmina Sawin to gmina zrównoważonego rozwoju, zapewniająca godne warunki życia, pracy i wypoczynku Gmina Siedliszcze jest miejscem gdzie żyje się spokojnie i bezpiecznie, jest atrakcyjna dla inwestycji gospodarczych i budownictwa, z rozwiniętym i przynoszącym dochody rolnictwem a walory przyrodnicze skłaniają do rekreacji i wypoczynku CELE STRATEGICZNE CELEM GŁÓWNYM STRATEGII jest dążenie trwałego i zrównoważonego rozwoju społeczno gospodarczego gminy TURYSTYKA Teren gminy Rejowiec posiada urozmaicona rzeźba terenu. Urzekający pięknem przyrody krajobraz CEL STRATEGICZNY 3: Wspieranie rozwoju gospodarczego w tym rolnictwa ekologicznego i agroturystyki, które CEL STRATEGICZNY 3 Wzrost znaczenia kultury, sportu i rekreacji jako czynników wspomagających CEL STRATEGICZNY V Wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych gminy V.1. Wykorzystanie CEL STRATEGICZNY III Wzrost potencjału gminy Siedliszcze jako ośrodka turystycznokulturalnego o znaczeniu 16

17 poprzez podniesienie jej konkurencyjności na terenie powiatu i województwa a także w skali krajowej oraz wykorzystanie istniejących potencjałów rozwojowych. CEL STRATEGICZNY: Wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej gminy Cel operacyjny 1: wsparcie małej i średniej przedsiębiorczości Zadanie 5: Wskazywanie kierunków działań przyszłym inwestorom ze szczególnym uwzględnieniem turystyki i agroturystyki. Cel operacyjny 2: szeroka promocja gminy celem przyciągnięcia nowych mona podziwiać z wyznaczonych punktów widokowych w miejscowościach Kobyle, Bańkowszczyzna i Adamów. Szlaki turystyczne: Szlak żółty Ariański Czerwony szlak I Korpusu Pancernego DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA W GMINIE REJOWIEC prowadzi Gminny Ośrodek Kultury w Rejowcu. W placówce działa koło muzyczne, recytatorskie, plastyczne (dla dorosłych i dla dzieci) hafciarskie ( dla dorosłych i dla dzieci), koło sztuk walki schodu VALE TUDO, siłownia, zajęcia taneczne break - dance. Dwa razy do roku stanowiłyby bazę do rozwoju przetwórstwa rolno- spożywczego i turystyki. Cele operacyjne: Odpowiednia polityka gminy w zakresie rozwoju turystyki Edukacja ekologiczna mieszkańców Uzbrojenie wydzielonych terenów pod działalność gospodarczą inną niż rolniczą w m. Pawłów Promocja gminy Rozbudowa szlaków turystycznych i ich oznakowanie Utworzenie lokalnych grup odnowy wsi Wspieranie stowarzyszeń agroturystycznych Utworzenie punktu rozwój ekonomiczny miasta 3.2. Tworzenie infrastruktury sportowo - rekreacyjnej, kulturalnej i turystycznej, remonty obiektów zabytkowych walorów naturalnych i rozbudowa infrastruktury retencyjno rekreacyjnej. V.1.1. Wykorzystanie walorów naturalnych terenów zielonych gminy. V.1.2. Wyznaczenie i budowa szlaków turystycznych i ścieżek edukacyjnych. V.1.3. Uruchomienie Punktu Informacji Turystycznej. V.1.4. Wykorzystanie zbiornika retencyjnego NIWA do celów rekreacyjnych. V.2. Wykorzystanie walorów historycznych V.2.1. Promocja walorów historycznych gminy. V.2.2. Rewitalizacja zabytkowych obiektów. ponadlokalnym Cel III.1 Rozbudowa infrastruktury turystycznej w gminie Siedliszcze Cel III.2 Rozwój infrastruktury sportowej na terenie gminy Siedliszcze Cel III.3 Modernizacja zasobów i wzrost potencjału w sferze kultury i sztuki Cel III.4 Współpraca z partnerami zagranicznymi Cel III.5 Kultywowanie lokalnej historii, tradycji i obrzędów CEL STRATEGICZNY IV Rozwój rolnictwa i poprawa warunków prowadzenia działalności przez rolników z terenu gminy Siedliszcze Cel IV.5 17

18 inwestorów Cel operacyjny 3: rozwój przedsiębiorczości opartej na turystyce Zadanie 1: Pomoc przedsiębiorcom w rozpoczynaniu, rozszerzaniu działalności gospodarczej. Zadanie będzie realizowane poprzez: opracowanie oferty miejsc atrakcyjnych turystyczne, usługi doradcze przy zakładaniu działalności gospodarczej, wskazanie źródeł finansowania działalności, bezpłatne reklama na stronie internetowej gminy, dla przedsiębiorstw oferującym usługi dla turystów, nieodpłatna pomoc w tworzeniu własnych stron internetowych dla organizowane są międzynarodowe warsztaty plastyczne z udziałem artystów z Polski, Ukrainy, Białorusi, Włoch. Rokrocznie w miesiącu styczniu organizowany jest powiatowy przegląd widowisk kolędniczych. W miesiącu lutym każdego roku odbywa sie regionalny piosenki i przyśpiewki ludowej. Jesienią organizowane są eliminacje powiatowe do jesiennego konkursu recytatorskiego, organizowanego przez Wojewódzki Ośrodek Kultury w Lublinie Przy Gminnym Ośrodku Kultury działa równie; Gminna Orkiestra Dęta Kapela Sami Swoi liczy 6 osób - pielęgnuje ona tradycje pieśni ludowych regionu informacji turystycznej Przekazywanie informacji mieszkańcom gminy na temat dostępnych szkoleń Wspieranie procesu tworzenia grup producenckich Tworzenie korzystnych warunków rozwoju dla potencjalnych przedsiębiorstw Upowszechnianie rolnictwa ekologicznego i agroturystyki CEL STRATEGICZNY V POPRAWA STANU USŁUG SPOŁECZNYCH NA TERENIE GMINY SIEDLISZCZE Cel V.6 Promocja walorów przyrodniczych i klimatycznych miejscowości Siedliszcze 18

19 przedsiębiorstw oferującym usługi dla turystów, CEL STRATEGICZNY: DĄŻENIE DO PODNIESIENIA SPÓJNOŚCI I ATRAKCYJNOŚCI TERYTORIALNEJ GMINY Cel operacyjny 3: wzrost atrakcyjności turystycznej gminy Zadanie 1: Rozwój infrastruktury turystycznej i reakcyjnej. Zadanie 2: Opieka nad dziedzictwem kulturowym gminy. Zadanie 3: Utworzenie oferty turystyczno rekreacyjnej dla mieszkańców i turystów. Cel operacyjny 4: podnoszenie wartości kultury Zadanie 1: Wsparcie infrastruktury kulturalnej. Zadanie 2: Rozrywki kulturalne. Zadanie 3: Świetlice wiejskie. lubelskiego. Skansen Wsi Rejowieckiej zorganizowany wysiłkiem Państwa Teodozji i Jerzego Grzesiaków. Muzeum gromadzi dorobek Ziemi Rejowieckiej - relikty dawnego gospodarstwa wiejskiego oraz dawnych warsztatów rzemieślniczych i kuźni. * Przy szczególnym uwzględnieniu założeń dotyczących turystyki 19

20 1.4 Trendy w turystyce i zjawiska determinujące rozwój turystyki Turystyka jako zjawisko poddaje się także przemianom, które związane są w dużej mierze z motywami podejmowanych wyjazdów turystycznych, warunkujących rodzaj uprawianej turystyki. BIERNIE VS. AKTYWNIE Dotychczas najpopularniejszym i przynoszącym najwięcej korzyści finansowych dla obszarów recepcyjnych, choć w coraz mniejszym stopniu, jest turystyka wypoczynkowa. Definiowana skrótem 3XS (Sea, Sun, Sund) bazuje na biernym spędzaniu pobytów wakacyjnych, najczęściej trwających dwa tygodnie i więcej. Coraz większa popularność zdobywają jednak wyjazdy wymagające od ich uczestników większego zaangażowania fizycznego i psychicznego, bazujące na aktywnym sposobie spędzania czasu wolnego, związane z poznawaniem lokalnej kultury, zabytków i środowiska przyrodniczego. POBYTY KRÓTKO- VS DŁUGOOKRESOWE Czas trwania związany jest w dużej mierze ze sposobem spędzania czasu wolnego. Pobyty typowo wypoczynkowe z reguły trwają przeciętnie dłużej, niż wyjazdy, gdzie mamy do czynienia z różnego rodzaju aktywnością. Pobyty te kierują się często do nieodległych regionów turystycznych, położonych km od dużych miast generujących znaczną część ruchu turystycznego 20

21 WIĘKSZA CZĘSTOTLIWOŚĆ WYJAZDÓW Z przemianami w zakresie motywów wyjazdów, jak również czasie ich trwania idzie częstotliwość podróży turystycznych. Coraz częściej jeden dłuższy wyjazd realizowany latem zastępowany jest 2-3 wyjazdami trwającymi krócej i realizowanymi w innych porach roku. Świadczy o tym poniekąd rozkład sezonowości podróży turystycznych (por. tab. 1), zwłaszcza pobytów krótkoterminowych. WAHANIA KURSÓW WALUT/ZJAWISKA KRYZYSOWE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ Wspomniane wcześniej zjawiska kryzysowe zachodzące ostatnio w światowej gospodarce nie pozostają bez wpływu na funkcjonowanie sektora turystycznego. Niepewność finansowa mieszkańców krajów wysoko rozwiniętych i rozwijających się ograniczyła ich podróże turystyczne bądź doprowadziła do zmian w kierunkach podróży, czasie ich trwania etc. Najbardziej w przypadku Polski zmianą jest wzrost zainteresowania krajowymi miejscowościami i regionami turystycznymi. W tym wypadku czynnikiem ograniczającym zainteresowanie wyjazdami zagranicznymi jest też słabnący polski złoty powodujący, że cena pobytów poza granicami kraju wzrosła w porównaniu do lat ubiegłych. ROSNĄCA POPULARNOŚĆ IDEI TURYSTYKI ZRÓWNOWAŻONEJ Celem koncepcji jest taki rozwój turystyki zintegrowanej ze środowiskiem przyrodniczym oraz kulturowym, połączony z kształtowaniem odpowiednich postaw turystów korzystnych dla lokalnych społeczności. Jednym z podstawowych wyznaczników jest dostosowanie rozwoju turystyki do zasobów środowiska przyrodniczego. 21

22 TURYSTYKA WIEJSKA Obecnie obszary wiejskie mają nie tylko dostarczać produktów rolnych, ale również dążyć do rozwijania i tworzenia nowych miejsc pracy także w sferze pozarolniczej. Działanie to jest szansą dla tych, którzy nie są w stanie utrzymać rodziny z samej produkcji rolnej lub nie chcą być rolnikami, ale swoją przyszłość wiążą jednak z życiem na wsi. Głównym czynnikiem rozwoju gospodarki agroturystycznej jest więc poszukiwanie przez producentów rolnych dodatkowych źródeł dochodu. Natomiast czynnikiem zewnętrznym sprzyjającym rozwojowi turystyki na obszarach wiejskich jest rozwój alternatywnych form turystyki, którymi zainteresowani są turyści, często goście z zagranicy. 22

23 II. ANALIZA PORÓWNAWCZA POTENCJAŁU TURYSTYCZNEGO 2.1 Walory turystyczne. Wielkość i zróżnicowanie przestrzenne atrakcyjności turystycznej Ryc. 1. Położenie analizowanego obszaru na tle powiatu chełmskiego 23

24 Źródłosłów pojęcia atrakcja wywodzi się z języka łacińskiego [attractio] i oznacza przyciąganie (Wielka encyklopedia 1962). Jest pewną cechą tego co jest atrakcją lub rzeczą/zjawiskiem atrakcyjnym. Zjawiska turystyczne zachodzą przeważnie w tych obszarach przestrzeni geograficznej, które wydają się, lub zostały uznane za atrakcyjne. Atrakcje są przedmiotem zainteresowań zarówno nauk społecznych (psychologii, socjologii czy pedagogiki), jak i nauk ekonomicznych i przyrodniczych, w tym geografii. W polskiej literaturze przedmiotu, pierwszej próby zdefiniowania atrakcyjności turystycznej podjął się Rogalewski (1974). Jego zdaniem, o atrakcyjności turystycznej decydują walory turystyczne, dostępność komunikacyjna oraz podaż usług związana z zagospodarowaniem obszarów odwiedzanych. Atrakcyjność turystyczna jest zatem pojęciem złożonym i w dużym stopniu subiektywnym. Wynika to w dużej mierze ze złożoności przestrzeni geograficznej wykorzystywanej przez turystów do różnych celów rekreacyjnych. Charakteryzującej się tym samym rożnym stopniem wyposażenia bazę materialna turystyki niezbędną dla turystów. Podstawą określenia potencjału turystycznego analizowanych gmin jest ocena ich atrakcyjności turystycznej. Stopień atrakcyjności turystycznej stanowi bowiem wypadkową wartości środowiska geograficznego, jego zasobów przyrodniczych, kulturowych i społecznych. Ocenę atrakcyjności turystycznej gmin LGD rozpatrywano na trzech istotnych dla rozwoju zjawisk turystycznych poziomach, tj.: krajowym, regionalnym (Lubelszczyzna) oraz lokalnym. 24

25 Atrakcyjność w skali kraju Ocenę atrakcyjności turystycznej gmin LGD w skali kraju oraczowa ni posługując się baza danych Instytutu Turystyki w Warszawie. Od kilku już lat w Instytucie Turystyki realizowana jest baza danych GMINA, zawierająca zbiór informacji o turystyce na szczeblu regionalnym i lokalnym. Tab. 2. Atrakcyjność turystyczna gmin LGD PROMENADA S 12 Kategorie Chełm Rejowiec Rejowiec fabryczny Rejowiec Fabryczny m. Sawin Siedliszcze Udział walorów wypoczynkowych w powierzchni gminy (%) 13,5 0,0 0,0 15,8 0,0 Kategoria atrakcyjności wypoczynkowej bardzo mała bardzo mała b.d. Kategoria atrakcyjności krajoznawczej znacząca mała znacząca mała znacząca Podstawowy produkt turystyczny obserwacja przyrody Źródło: opracowanie własne na podstawie 25

26 W klasyfikacji atrakcyjności gmin Polski jako znaczącą dla turystyki krajoznawczej określono w trzech spośród 5 analizowanych jednostek tj. w gminach Chełm, Rejowiec fabryczny oraz Siedliszcze. W przypadku turystyki wypoczynkowej najniższym stopniem atrakcyjności (bardzo mała) oceniono tylko dwie jednostki: Chełm oraz Sawin. W zakresie produktów turystycznych możliwych do rozwoju, jedynie w przypadku gminy Sawin Baza danych GMINA proponuje obserwacje przyrody. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że w.w. dane i oceny przeprowadzone zostały w skali Polski na podstawie dość ogólnych informacji, raczej o charakterze ilościowym niżeli jakościowym. Nie należy zatem traktować tej waloryzacji jako wytycznych do kierunków działań marketingowych czy kierunków promocji obszaru, a jako ogólną informację o skali wartości środowiska geograficznego dla rozwoju turystyki. 26

27 Atrakcyjność regionalna (w skali województwa lubelskiego) W skali regionalnej atrakcyjność turystyczną analizowanych gmin LGD rozpatrzono na tle gmin województwa lubelskiego. Do analizy uwzględniono 209 jednostek przestrzennych województwa (tereny miejskie i wiejskie), gównie obszary wiejskie oraz małe miasta; nie uwzględniono powiatów grodzkich Białej Podlaskie, Chełma, Lublina i Zamościa. Zakres czasowy opracowania obejmuje rok Dla oceny potencjału turystycznego obszaru zajmowanego przez LGD oraz uzyskania rankingu atrakcyjności gmin, wykorzystano zmodyfikowane techniki oparte na miarach syntetycznych tzw. (PDIndex) Power destination Index. Jest to narzędzie badawczo-diagnostyczne, którego celem jest określenie możliwości materialnych rozwoju funkcji turystycznej dla wybranej jednostki przestrzennej. Syntetyczny miernik atrakcyjności turystycznej stosowany dla jednostek przestrzennych terytorialnych wielocechowych zakłada ujęcie w ocenie atrakcyjności turystycznej istotnych dla rozwoju turystyki cech. Pod uwagę wzięto m.in. przyrodnicze walory turystyczne, elementy krajobrazu, kulturowe walory turystyczne, zagospodarowanie turystyczne i inne. Tab. 3. Struktura atrakcyjności turystycznej ZASOBY TURYSTYCZNE BAZA MATERIALNA TURYSTYKI DOSTĘPNOŚĆ KOMUNIKACYJNA ANALIZA ROZMIESZCZENIA I OCENA PRZYRODNICZYCH ORAZ KULTUROWYCH WALORÓW TURYSTYCZNYCH OBSZARU OCENA BAZY NOCLEGOWEJ I URZĄDZEŃ TURYSTYCZNYCH Z ZASTOSOWANIEM MIERNIKÓW ROZWOJU FUNKCJI TURYSTYCZNYCH GŁÓWNE ARTERIE KOMUNIKACYJNE O ZNACZENIU REGIONALNYM I KRAJOWYM 27

28 Cechy uwzględnione w procedurze badawczej pogrupowano w trzy działy: walory turystyczne (przyrodnicze i kulturowe oraz formy ochrony przyrody), zagospodarowanie turystyczne, dostępność komunikacyjna (tab. 3). W zależności od charakteru cechy (sposób występowania, skala przydatności dla turysty) odniesiono je do powierzchni lub liczby ludności. Przyjęły one postać wskaźników (tab. 4). W możliwym przedziale notowań od 0,000 do 1,000, wielkości liczbowe (wskaźniki/mierniki) określone dla poszczególnych gmin i miast są zróżnicowane i odzwierciedlają ich rangę w odniesieniu do badanej zbiorowości, w tym przypadku 209 gmin regionu lubelskiego. Każdorazowo, przy ocenie i analizie wskaźników cząstkowych, tj. wskaźników dotyczących walorów przyrodniczych, walorów kulturowych, poziomu rozwoju infrastruktury turystycznej oraz ostatecznie przy końcowym wskaźniku trakcyjności turystycznej PDIndex, w celu stworzenia możliwości porównywania gmin wprowadzono kwalifikację stopnia atrakcyjności z zastosowaniem skali czterostopniowej (tab. 4-6). Tab. 4. Ocena atrakcyjności turystycznej gmin LGD LP. CECHA JEDNOSTKA MIARY l. Wysokości względne DZIAŁ I turystyczne walory przyrodnicze maksymalna różnica wysokości w metrach na obszarze gminy WSPÓŁCZYNNIK WAGOWY W 2. Lasy % powierzchni gminy 0,20 3. Udział form ochrony przyrody % powierzchni gminy 0,16 turystyczne walory kulturowe 4. Zabytki architektury 0,20 5. Miejsca pielgrzymkowe ilość/10km 2 0,12 6. Muzea i izby etnograficzne 0,12 0,55 0,20 Suma 1,0 28

29 DZIAŁ II zagospodarowanie turystyczne 7. Baza noclegowa ilość/10km 2 0,55 8. Kąpieliska strzeżone liczba 0,15 9. Wyciągi narciarskie liczba 0, Szlaki turystyczne piesze km/100km 2 0, DZIAŁ III dostępność komunikacyjna Drogi wewnętrzne (krajowe, wojewódzkie i powiatowe) 12. Drogi krajowe Źródło: opracowanie własne. 0,35 Suma 1,0 0,10 km/100km 2 0,75 przyjęto metodę zerojedynkową 0,25 Suma 1,0 Do konstrukcji zaproponowanych mierników niezbędne są dane liczbowe. W związku z koniecznością porównywalności otrzymanych wyników dla całego zbioru danych oraz stanu obecnego systemu polskiej statystyki przyjęto, że informacje źródłowe pochodzić muszą z jak najbardziej ujednoliconych banków danych, dla których prowadzony jest jednakowy system pozyskiwania i prezentacji danych. Ustalono, że podstawowe informacje (z uwagi na administracyjny charakter przyjętego pola podstawowego gmina) pochodzić będą ze zbioru Banku Danych Lokalnych (BDL) Głównego Urzędu Statystycznego. Ponadto źródłami informacji o niektórych cechach były: dyrekcja i zarządy parków narodowych i krajobrazowych województwa lubelskiego, mapy topograficzne WZKart. 1:100000, inne opracowania i publikacje zawierające informacje o badanych cechach 29

30 Zasoby przyrodnicze Zasoby przyrodnicze gmin reprezentują geokomponenty środowiska naturalnego wpływające na jego atrakcyjność i przydatność turystyczną. W analizie uwzględniono hipsometrię, lesistość, udział powierzchni prawnie chronionych (tab. 5), uznając je za główne cechy przydatne dla wypoczynku masowego. Zasoby przyrodnicze analizowanych gmin wykazują znaczne zróżnicowanie w zakresie charakteru, wielkości i rozmieszczenia. Pod względem urzeźbienia wyróżniają się znacznie dwie gminy Chełm oraz Rejowiec, dla których wysokości względne przekraczają 100 m odpowiednio 107 oraz 101 m. Przy odpowiednim usytuowaniu stoków oraz dogodnych warunkach klimatyczo-śnieżnych daje to możliwości rozwoju rekreacji zimowej budowę wyciągów narciarskich. Stosunkowo dużym udziałem terenów leśnych charakteryzują się Rejowiec Fabryczny, Sawin oraz Rejowiec, gdzie tereny zalesione zajmują około jedna czwarta powierzchni tych gmin. Te dwie pierwsze gminy są ponadto uprzywilejowane pod względem obszarów chronionych; ponad połowę ich powierzchni zajmują obszary cenne przyrodniczo. Tab. 5. Kategorie badawcze oceny zasobów przyrodniczych LP. CECHA JEDNOSTKA MIARY WSPÓŁCZYNNIK WAGOWY W l. Wysokości względne* liczba 0,25 2. Lasy* % pow. gminy 0,25 3. Wody powierzchniowe użytkowane rekreacyjnie* (uwzględniono powierzchnię jezior, zbiorników sztucznych i rzek) % pow. gminy 0,25 4. Łąki i pastwiska % pow. gminy 0,05 5. Obszary chronione występujące powierzchniowo % pow. gminy 0,15 6. Pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej Liczba/10 km 2 0,05 Ź r ód ł o: opracowanie własne. 30

31 Wielkość wskaźnika atrakcyjności przyrodniczej w 209 gminach województwa lubelskiego zmieniały się od 0,093 do 0,621. Obliczone wskaźniki atrakcyjności kwalifikowały gminy do klas: bardzo atrakcyjne 34 gminy, atrakcyjne 51 gmin, przeciętnie atrakcyjne 97 gmin i mało atrakcyjne 27 gmin. Tab. 6. Kwalifikacja atrakcyjności przyrodniczej analizowanych gmin (jednostki uszeregowane według malejącej wielkości wskaźnika sumarycznego na tle wskaźników obliczonych dla województwa lubelskiego) Lp. Gmina Klasa atrakcyjności Wskaźnik atrakcyjności przyrodniczej 36. Rejowiec Fabryczny bardzo trakcyjna 0, Sawin atrakcyjna 0, Chełm atrakcyjna 0, Rejowiec przeciętnie atrakcyjna 0, Siedliszcze przeciętnie atrakcyjna 0, Rejowiec Fabryczny (m.) mało atrakcyjna 0,029 ź r ó d ł o: opracowanie własne. 31

32 Wielkość wskaźnika atrakcyjności przyrodniczej w 6 analizowanych gminach LGD zmieniały się od 0,029 do 0,387. Obszar pod względem atrakcyjności przyrodniczej sklasyfikowano ogólnie jako atrakcyjny i przeciętnie atrakcyjny. Największą atrakcyjność przyrodniczą wśród gmin LGD w skali Lubelszczyzny określono w Rejowcu Fabrycznym (wskaźnik 0,387). W grupie gmin atrakcyjnych uplasowały się Sawin i Chełm. W gminach Rejowiec oraz Siedliszcze, wartość zasobów przyrodniczych, w skali Lubelszczyzny oceniona została jako przeciętnie atrakcyjna. Jako mało atrakcyjny określono miasto Rejowiec Fabryczny Zasoby kulturowe Położenie analizowanego obszaru na pograniczu polsko-ruskim wywarło istotny wpływ na kształt i charakter dzisiejszego krajobrazu kulturowego. Na jego kształtowanie, identyfikację, wpływały zarówno czynniki naturalne położenie fizyczno-geograficzne, jak i antropogeniczne (osadnictwo, systemy społeczno-polityczne i gospodarcze). Wczesnośredniowieczne grodziska, ruiny warowni obronnych oraz krajobraz sakralny wschodni to wyróżniki dzisiejszego dziedzictwa kulturowego. 32

33 Ryc. 2. Stosunki etniczno-kulturowe pogranicza Słowiańszczyzny zachodniej i wschodniej w okresie pierwszej Rzeczpospolitej (XVI-XVIII w.) ź r ód ł o: opracowanie własne na podstawie Maruszczaka (2004). 33

34 Analizowany obszar wyróżnia się na tle Lubelszczyzny pod względem liczby zabytków archeologicznych kurhanów, grodzisk. Położenie tych terenów w północnej części Grodów Czerwieńskich rzutuje na stosunkowo dużą liczbę tego typu obiektów krajoznawczych. Grodziska w gminie Chełm (2 obiekty), Rejowiec Fabryczny (2), Sawin (2) oraz Siedliszcze (1) to przykłady jednych z lepiej zachowanych warowni wczesnośredniowiecznych regionu lubelskiego. Spośród zestawionych dla województwa lubelskiego 51 tego typu obiektów, 5 znajduje się na analizowanym terenie W krajobrazie kulturowym badanych gmin ważne miejsce zajmują również sakralne i świeckie zabytki architektury. Reprezentowane są głównie przez pałace, dwory i zamki oraz świątynie różnych wyznań. Na analizowanym terenie można spotkać wiele interesujących obiektów, mogących stanowić podstawę zainteresowania przybywających turystów i odwiedzających. Wśród nich wymienić należy obiekty sakralne: kościoły i kapliczki oraz przydrożne krzyże, cerkwie, liczne zabudowania gospodarskie, a także występujące na tym terenie zespoły dworsko-pałacowe oraz zabytki techniki. Inwentarz zabytków dla analizowanych gmin LGD wykazuje łącznie ponad 200 obiektów. Wśród badanych gmin, pod tym względem wyróżnia się Chełm, dla którego inwentaryzacja wykazała 75 obiektów (Rolska-Boruch 2002). Niewątpliwie najcenniejszym jego obiektem jest wieża chrzcielna w Stołpiu z X w., stanowiąca najstarszy zabytek architektury Lubelszczyzny. Z założeń dworsko-parkowych uwagę zwraca pałac Ossolińskich w Rejowcu. Zespół pałacowo-folwarczny oprócz okazałego klasycystycznego pałacu posiada także zakłady produkcyjne oraz pomieszczenia dla służby. Krajobraz kulturowy obszaru Grupy urozmaicają obiekty poprzemysłowe związane z intensywnym rozwojem zakładów produkcyjnych na przełomie XIX/XX w. Przykładami są m.in. dworzec kolejowy oraz Zespół Cementowni Firley w mieście Rejowiec Fabryczny. 34

35 Położenie analizowanego obszaru na styku kultur Wschodu i Zachodu zaowocowało wielokulturowym charakterem obiektów sakralnych. Obok przydrożnych kapliczek, katolickich sanktuariów, cenny walor krajoznawczy stanowią cerkwie. Przykładami mogą być cerkwie unickie w gminie Chełm, Siedliszcze czy Sawin. Uzyskana w wyniku inwentaryzacji baza danych stanowiła podstawę do oceny artości krajobrazu kulturowego Lubelszczyzny oraz rankingu gmin w tym zakresie. Oprócz zabytków przy ocenie uwzględniono również muzea, zabytki archeologiczne czy centra pątnicze występujące na terenie analizowanych gmin. Tab. 7. Kwalifikacja atrakcyjności kulturowej analizowanych gmin (jednostki uszeregowane według malejącej wielkości wskaźnika sumarycznego na tle wskaźników obliczonych dla województwa lubelskiego) LP. GMINA KLASA ATRAKCYJNOŚCI WSKAŹNIK ATRAKCYJNOŚCI KULTUROWEJ 35. Chełm atrakcyjna 0, Rejowiec Fabryczny atrakcyjna 0, Sawin atrakcyjna 0, Siedliszcze przeciętnie atrakcyjna 0, Rejowiec mało atrakcyjna 0, Rejowiec Fabryczny m. mało atrakcyjna 0,024 Ź r ód ł o: opracowanie własne. 35

36 W świetle przeprowadzonych analiz można stwardzić, że krajobraz kulturowy obszaru reprezentowanego przez LGD PROMENADA S 12, w skali Lubelszczyzny, oceniono jako przeciętnie atrakcyjny. Należy podkreślić jednaka, że połowa badanych gmin zaliczona została do klasy gmin atrakcyjnych pod względem walorów kulturowych w skali województwa gminy Chełm, Sawin oraz Rejowiec Fabryczny Zagospodarowanie turystyczne W ocenie zagospodarowania turystycznego regionu lubelskiego zastosowano grupę metod wielowymiarowej analizy porównawczej - PDIndex. W procedurze badawczej uwzględniono: liczbę miejsc noclegowych, długość szlaków turystycznych pieszych PTTK, liczbę ścieżek dydaktycznych na obszarach chronionych (parków narodowych i krajobrazowych), wyposażenie gmin w urządzenia i obiekty paraturystyczne stadniny i ośrodki jazdy konnej, kąpieliska oraz wyciągi narciarskie W skali regionu lubelskiego poziom rozwoju bazy atrialnej turystyki na awizowanym obszarze wypada raczej nisko. Bazę noclegową zbiorowego zakwaterowania stwierdzono jedynie w 2 gminach Chełm i Sawin, które łącznie dysponują 100 miejscami noclegowymi (odpowiednio 60 i 25). Stanowi to niespełna 0,5% miejsc noclegowych Lubelszczyzny. Obiekty noclegowe uzupełnia sieć szlaków turystycznych PTTK oraz dość liczne stadniny i ośrodki jazdy konnej. Pod względem gęstości szlaków tur tycznych pieszych wyróżnia się Chełm 9,8 km szlaku na 100 km 2 powierzchni gminy. Na analizowanym terenie było 6 środków jeździeckich, z tego aż 4 w gminie Sawin, przez którą przebiega Poleski Szlak Konny. Pomimo sprzyjających warunków termicznych, w sezonie kąpielowym rekreację uniemożliwia brak infrastruktury typu wypożyczalni sprzętu wodnego czy kąpielisk. Podczas oceny zjawiska, podobnie jak w przypadku wyżej analizowanych cech, zaobserwowano duże zróżnicowanie wielkości liczbowej wskaźników. W analizowanych gminach wahał się one od 0,001 do 0,049 (tab. 7). Ogólnie można stwierdzić, iż pod względem poziomu rozwoju 36

37 bazy materialnej turystyki, analizowany obszar przedstawia się dość ubogo. Większość badanych gmin Grupy (Siedliszcze, Rejowiec, Rejowiec Fabryczny miasto i gmina) zakwalifikowano jako mało atrakcyjne pod względem wskaźnika poziomu rozwoju infrastruktury turystycznej (tab. 7) Ocena sumaryczna PDIndex Na obszarze południowej części Polesia Zachodniego niewątpliwie wpływ na rozwój turystyki mogą mieć w przyszłości walory środowiska oraz baza materialna turystyki, tj. baza: noclegowa, żywieniowa oraz dostępność komunikacyjna. Zestawione niektóre z uwzględnionych cech środowiska mają charakter walorów turystycznych, istotnych w aspekcie różnych form turystyki (wypoczynkowej, krajoznawczej oraz specjalistycznej). Natomiast stan bazy materialnej charakteryzuje zagospodarowanie walorów i ich wykorzystanie przez człowieka. W podjętej próbie waloryzacji gmin Lokalnej Grupy Działania PROMENADA S 12, w skali Lubelszczyzny, najwyższy miernik atrakcyjności uzyskano dla gminy Chełm (tab. 8). W możliwym przedziale notowań od 0,000 do 1,000, uzyskano wielkość 0,189. Wielkość tego miernika jest sumą składowych/mierników oceny walorów przyrodniczych i kulturowych, zagospodarowania turystycznego, dostępności komunikacyjnej. 37

38 Tab. 8. Zbiorcza kwalifikacja atrakcyjności turystycznej analizowanych gmin (jednostki uszeregowane według malejącej wielkości wskaźnika sumarycznego na tle wskaźników obliczonych dla województwa lubelskiego) Lp. Gmina Wskaźnik atrakcyjności przyrodniczej Wskaźnik atrakcyjności kulturowej Poziom rozwoju bazy materialnej turystyki* Sumaryczna atrakcyjność turystyczna Klasa atrakcyjności 45. Chełm 0,282 0,108 0,048 (48) 0, Rejowiec Fabryczny 0,387 0,108 0,001 (129) 0,155 atrakcyjny 101. Siedliszcze 0,206 0,066 0,009 (99) 0, Sawin 0,295 0,084 0,049 (47) 0,133 przeciętnie atrakcyjny 170. Rejowiec 0,244 0,024 0,004 (111) 0, Rejowiec Fabryczny m. 0,029 0,024 0,001 (126) 0,071 mało atrakcyjny Źród ł o: opracowanie własne; * w nawiasie podano lokatę gminy w zakresie analizowanego cząstkowego wskaźnika PDIndex Spośród sześciu rozpatrywanych gmin, Chełm wyróżnia jeden z wyższych mierników (0,282) przyrodniczych walorów krajoznawczych. Zadecydowała o tym największy w analizowanej populacji gmin deniwelacja skrajna wysokości (107 m), a także stosunkowo duży udział lasów oraz formy ochrony przyrody (pomniki przyrody). Chełm wypada najkorzystniej pod względem walorów krajoznawczych kulturowych (wskaźnik 0,108). Gminę charakteryzuje ponadto stosunkowo wysoki miernik zagospodarowania turystycznego (0,048). Najmniej atrakcyjnym obszarem w ramach Grupy okazało się miasto Rejowiec Fabryczny. W przypadku tej gminy przyczyn upatrywać można w najniższych (w ramach populacji) wskaźnikach zestawionych dla walorów przyrodniczych, kulturowych czy poziomu rozwoju bazy materialnej turystyki. 38

39 Wyniki przeprowadzonego studium wykazały, że środowisko geograficzne LGD PS12 oceniono jako przeciętnie atrakcyjne z tendencją ku atrakcyjnemu. W dużej mierze zabiegi władz lokalnych badanych gmin zadecydują w przyszłości o rozwoju przestrzeni turystycznej w tej części Lubelszczyzny. Odpowiedni prowadzona polityka turystyczna oraz promocja i informacja mogą także przyczynić się do atrakcyjnego postrzegania tych obszarów jako terenów do zainwestowania okołoturystycznego. Przy analizie ww. wyników należy mieć na uwadze fakt, że kategorie badawcze oceny potencjału potraktowano wybiórczo, stosując jednakże system wartości atrakcyjności turystycznej powszechnie obecny w tego rodzaju studiach. Przeprowadzone studium pozwala jednak wskazać na istotne w skali Grupy wyróżniki i atrakcje turystyczne wokół których można budować ofertę turystyczną oraz ukierunkowuje działania ku wykorzystaniu obszarów przyszłych produktów turystycznych. 39

40 2.2 Baza turystyczna Baza noclegowa Tab. 9. Zestawienie bazy noclegowej analizowanego obszaru RODZAJ OBIEKTU OBSZAR GMINA CHEŁM GMINA REJOWIEC GMINA REJOWIEC FABRYCZNY MIASTO REJOWIEC FABRYCZNY GMINA SAWIN GMINA SIEDLISZCZE 1. Hotel 2. Motel Trzy Dęby Janów 117, Tel.(82) Karczma,,Ta karczma Rzym się nazywa Okszów ul.bukowa 1 tel.(82) W budowie obiekt hotelarskoszkoleniowy Wrota Polesia ma być oddany do użytku w 2010 r. Motel przy stacji paliw CERBER Siedliszcze Siedliszcze 87A 3. Pensjonat 4. Kemping 5. Schronisko młodzieżowe Zespół Szkół w Sawinie ul. Brzeska 14 sezonowe okres wakacyjny 24 miejsca 40

41 6. Kwatery prywatne PW ARIANKA ul. 1 Maja 1; Rejowiec; Gospodarstwa agroturystyczne Beata Igras Pokrówka,ul.Łanowa 1,Tel Joanna Chomik- Suszek Ucher 33A, Tel.(82) Gospodarstwo Agroturystyczne Emilia i Piotr Ciechomscy Pawłów ul. Szkolna 67 b Gospodarstwo Agroturystyczne Mieczysław Kosz Pawłów ul. Kościelna Krzysztof Gaś Bachus Sawin Szajc Wojciech Kulik Siedliszcze Gospodarstwo Agroturystyczne Tomasz i Kalina Łopacińscy Kanie Stacja Inne 41