Clusters in the Lubelskie. Voivodeship Klastry w województwie lubelskim. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) jest agencją rządową

Transkrypt

1 Polskie klastry i polityka klastrowa Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) jest agencją rządową podlegającą Ministrowi właściwemu ds. gospodarki. Powstała na mocy ustawy z 9 listopada 2000 roku. Zadaniem Agencji jest zarządzanie funduszami z budżetu państwa i Unii Europejskiej, przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności oraz rozwój zasobów ludzkich. The Polish Agency for Enterprise Development (PARP) is a government agency subject to the Minister of economy. It was created by an act from 9th November Its task is to manage funds from the state treasury and the European Union aimed at supporting entrepreneurship and innovativeness, as well as human resources development. W perspektywie finansowej Agencja jest odpowiedzialna za wdrażanie działań w ramach trzech programów operacyjnych Innowacyjna Gospodarka, Kapitał Ludzki i Rozwój Polski Wschodniej. In the financial perspective the Agency is responsible for implementing activities under three operational programmes: Innovative Economy, Human Resources and Eastern Poland Development. Jednym z priorytetów Agencji jest promowanie postaw innowacyjnych oraz zachęcanie przedsiębiorców do stosowania nowoczesnych technologii w swoich firmach. W tym celu PARP prowadzi Portal Innowacji poświęcony tematyce innowacyjnej ( a także corocznie organizuje konkurs Polski Produkt Przyszłości. Przedstawiciele MSP mogą w ramach Klubu Innowacyjnych Przedsiębiorstw uczestniczyć w cyklicznych spotkaniach. Celem portalu edukacyjnego Akademia PARP ( jest upowszechnienie wśród mikro, małych i średnich firm dostępu do wiedzy biznesowej w formie e-learningu. Za pośrednictwem strony internetowej web.gov.pl PARP wspiera rozwój e-biznesu. W Agencji działa ośrodek sieci Enterprise Europe Network, który oferuje przedsiębiorcom informacje z zakresu prawa Unii Europejskiej oraz zasad prowadzenia działalności gospodarczej na Wspólnym Rynku. PARP jest inicjatorem utworzenia Krajowego Systemu Usług, który pomaga w zakładaniu i rozwijaniu działalności gospodarczej. W ponad 150 ośrodkach KSU (w tym: Punktach Konsultacyjnych, Krajowej Sieci Innowacji, funduszach pożyczkowych i poręczeniowych współpracujących w ramach KSU) na terenie całej Polski przedsiębiorcy i osoby rozpoczynające działalność gospodarczą mogą uzyskać informacje, porady i szkolenia z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej, a także uzyskać pożyczkę lub poręczenie. PARP prowadzi również portal KSU: Partnerami regionalnymi PARP we wdrażaniu wybranych działań są Regionalne Instytucje Finansujące (RIF) Klastry w województwie lubelskim One of the Agency s priorities is to promote innovative attitudes and to encourage entrepreneurs to use the latest technologies in their companies. In order to do so the PARP runs an Innovations Portal devoted to the topic of innovations ( as well as an annual competition for the Polish Product of the Future. Representatives of SMEs can participate in cyclic meetings under the Innovative Enterprises Club. The purpose of the PARP Academy education portal ( is to popularise access to business knowledge in form of e-learning among micro, small and medium enterprises. By using the web.gov.pl website, the PARP supports development of e-business. The Agency also has a division of the Enterprise Europe Network, which offers information about the European Union law and the rules of running a business on the Common Market. The PARP is the initiator of creating the National Services System, which helps in starting and developing business activities. In over 150 NSS centres (including: Consultation Points, the National Innovation Network, loan and guarantee fund, which co-operate under the NSS) all over Poland entrepreneurs and persons starting a business can acquire information, advice and trainings in running a business. They can also get a loan or a guarantee. The PARP also runs the NSS web portal: Regional Financing Institutions (RFI) are the PARP s regional partners in implementing selected activities. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Polish Agency for Enterprise Development ul. Pańska 81/83, Warszawa tel , faks: biuro@parp.gov.pl, Punkt informacyjny PARP PARP information point tel info@parp.gov.pl województwo lubelskie / Lubelskie Voivodeship Clusters in the Lubelskie Voivodeship

2 Lista klastrów Clusters list KLASTER DOLINA EKOLOGICZNEJ ŻYWNOŚCI ORGANIC FOOD VALLEY CLUSTER KLASTER RESTAURATORÓW I HOTELARZY RESTAURANT AND HOTEL OWNER S CLUSTER LUBELSKI KLASTER EKOENERGETYCZNY LUBELSKI ECO-ENERGY CLUSTER WSCHODNI KLASTER EKOLOGICZNY DOM ENERGOOSZCZĘDNY EASTERN POLAND ECOLOGICAL ENERGY EFFICIENT HOUSE CLUSTER STOWARZYSZENIE LUBELSKIE DREWNO REGIONALNY KLASTER W LUBLINIE LUBELSKIE WOOD AND TIMBER ASSOCIATION REGIONAL CLUSTER IN LUBLIN KLASTER USŁUG DLA BIZNESU BUSINESS SERVICES CLUSTER województwo lubelskie / Lubelskie Voivodeship Copyright by Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Copyright by Polish Agency for Enterprise Development Wydawca: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska Warszawa Publisher: Polish Agency for Enterprise Development ul. Pańska Warszawa Katalog bezpłatna. Katalog dostępna jest także w wersji elektronicznej na Portalu Innowacji The catalogue for free distribution. E-version available at Poglądy i opinie wyrażone przez autorów katalogu nie muszą odzwierciedlać stanowiska Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości The contents of this catalogue reflect the views of the author and do not necessarily reflect the official views or policy of the Polish Agency for Enterprise Development. ISBN Nakład: 1000 Warszawa 2011 ISBN Printed in 1000 copies Warszawa 2011 Projekt, przygotowanie do druku, druk i oprawa: Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk Design, layout and print: Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk Przedsięwzięcie Polskie klastry i polityka klastrowa realizowane jest pod honorowym patronatem Ministra Gospodarki. The avtivity Polish clusters and cluster policy activity is being implemented under the honorary auspices of the Minister of Economy. Katalog powstał w ramach przedsięwzięcia PARP: Polskie klastry i polityka klastrowa. The catalogue was prepared under PARP activity of Polish clusters and cluster policy. Katalog powstał w ramach przedsięwzięcia PARP: Polskie klastry i polityka klastrowa. The catalogue was prepared under PARP activity of Polish clusters and cluster policy. Przedsięwzięcie PARP jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu systemowego PARP Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, poddziałanie The activity of PARP is co-financed by the European Union from the European Social Found under systemic project Development of human resources through the promotion of knowledge, transfer and dissemination of innovation from the Human Capital Operation Program, Measure Przedsięwzięcie PARP jest współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu systemowego PARP Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnianie innowacji z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, poddziałanie The activity of PARP is co-financed by the European Union from the European Social Found under systemic project Development of human resources through the promotion of knowledge, transfer and dissemination of innovation from the Human Capital Operation Program, Measure

3 Szanowni Państwo, Ladies and Gentlemen, Na przestrzeni ostatnich lat obserwujemy dynamiczny wzrost konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Znakomita ich większość doskonale radzi sobie już nie tylko na rynkach lokalnych, ale także sukcesywnie zwiększa zasięg swojego oddziaływania o coraz bardziej wymagające rynki zagraniczne. Utrzymanie tej tendencji wymaga nieustannej pracy na rzecz jakości oferowanych produktów oraz ciągłego poszukiwania nowych, innowacyjnych rozwiązań. Ważnym elementem gospodarczej konkurencyjności regionów jest stała współpraca przedsiębiorstw z przedstawicielami środowisk naukowych oraz samorządem terytorialnym. Klastry, synonim sukcesu zbudowanego na wysokiej jakości konkurencji, stwarzają doskonałe warunki do umocnienia takiej współpracy. Rozwój powiązań kooperacyjnych w Polsce zależy przede wszystkim od woli przedsiębiorstw, ich wzajemnego zaufania oraz kwalifikacji koordynatorów wywodzących się z instytucji otoczenia biznesu i administracji. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, mając świadomość korzyści wynikających z funkcjonowania klastrów, podejmuje działania mające na celu mobilizację podmiotów gospodarczych do nawiązywania współpracy z partnerami. Działania te realizowane są poprzez szereg projektów informacyjno-promocyjnych mających na celu upowszechnienie pozytywnych aspektów funkcjonowania w sformalizowanych sieciach współpracy. Dzisiaj prezentujemy Państwu katalog, którego głównym celem jest wypromowanie klastrów z województwa lubelskiego, promocja ich dotychczasowych osiągnięć oraz zaprezentowanie oferowanych produktów w postaci usług i technologii ze szczególnym uwzględnieniem ich innowacyjnego charakteru. Mam nadzieję, że upowszechnione w katalogu przykłady dobrych praktyk staną się standardem. Zachęcam Państwa do lektury katalogu! Bożena Lublińska-Kasprzak Prezes PARP / Chief Executive Officer of PARP Over the last few years we have observed a dynamic growth of the competitiveness of Polish enterprises. A significant number of those businesses is managing very well not only on local markets but also on competitive foreign markets. Maintaining such a tendency requires constant work towards increasing the quality of offered products and continuous search for new, innovative solutions. An important element of the economic competitiveness of regions is the cooperation of businesses with scientific circles and local government. Clusters create perfect conditions for such cooperation. Clusters are synonymous with success build on a high quality of competitiveness. The development of cooperative networks in Poland depends mainly on the will of companies, their mutual trust and qualifications of coordinators coming from business support institutions and administration. The Polish Agency for Enterprise Development, aware of the benefits stemming from the functioning of clusters, aims at encouraging companies to cooperate with partners. These actions are implemented through a number of informational and promotional projects trying to popularize positive aspects of functioning in formalized cooperating networks. Today we present to you a catalogue, the purpose of which is to promote buoyantly functioning clusters in the Lubelskie region. It also outlines their recent achievements and presents offered products, services and technologies emphasizing their innovative character. We hope that the best practices popularized by the catalogue will become a standard. I encourage you to read our catalogue! 1

4 Informacja o przedsięwzięciu PARP Information on the PARP undertaking Podstawowym celem przedsięwzięcia Polskie klastry i polityka klastrowa jest wzmocnienie polskich klastrów, podniesienie ich konkurencyjności i zdolności innowacyjnej poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz podniesienie efektywności kształtowania polityki klastrowej. Realizacja działania odbywa się dwutorowo: poprzez oddziaływanie na podmioty tworzące klastry, funkcjonujące w nich oraz działające na ich rzecz oraz poprzez wspieranie i kształtowanie polityki rządu i samorządów w zakresie mającym znaczenie dla rozwoju i działania klastrów. Z tego względu przedsięwzięcie podzielone zostało na dwa działania: Działanie 1: Wsparcie rozwoju klastrów w Polsce poprzez upowszechnianie i popularyzowanie informacji związanych z ich powstawaniem i funkcjonowaniem oraz budowanie platformy wymiany wiedzy, dobrych praktyk i komunikacji, jak również promowanie klastrów i ich osiągnięć. Działanie 2: Wsparcie instytucji i organizacji odpowiedzialnych za kształtowanie polityki klastrowej poprzez budowanie między nimi przestrzeni dialogu. Realizacją tego działania zajmuje się grupa robocza ds. polityki klastrowej, w skład której wchodzą przedstawiciele administracji centralnej i samorządowej. Celem działania 2 jest wypracowanie kierunków i założeń polityki klastrowej na kolejne lata. Służą temu wnioski i rekomendacje wynikające z obecnie realizowanej polityki w obszarach mających wpływ na rozwój klastrów w Polsce oraz analiza zagranicznych doświadczeń i dobrych praktyk. Niniejszy katalog jest jednym z efektów realizacji przedsięwzięcia. Aby pokazać różnorodność inicjatyw klastrowych występujących w województwie lubelskim, przedstawiamy sześć zróżnicowanych pod względem reprezentowanej branży klastrów, których opisy znajdziecie Państwo w dalszej części katalogu. The basic aim of the Polish clusters and cluster policy project is to support Polish clusters, increase their level of competitiveness and innovation capacity through the development of human resources and increasing the efficiency of cluster policy creation. The implementation of the undertaking takes place on two levels; through the impact on entities that create clusters, function within them and support them as well as through shaping and supporting the government and local authorities policy relevant to the clusters. For this reason the project was divided into two measures: Action 1: Supporting cluster development in Poland through popularization and dissemination of information concerning clusters formation and functioning as well as through building a platform of exchange of knowledge and good practices, streamlining communication and promoting clusters and their achievements. Action 2: Supporting the institutions and organizations responsible for shaping cluster policy by building a dialogue between them. This measure is implemented by a working group responsible for cluster policy and composed of representatives of central and local authorities. The aim of the measure number 2 is to design cluster policy for the next few years. This measure is supported by conclusions and recommendations that are a direct result of the policy being currently implemented in the areas that have influence on cluster development in Poland. Analysis of foreign best practices and experience also provides precious insight. The following catalogue is one of the results of the implementation of the project. In order to show the variety of cluster initiatives in the Lubelskie Voivodeship, we present six clusters representing different lines of business, which have been described herein. 2

5 Informacje o województwie lubelskim Information of the Lubelskie region Klastry to silne i wysoce konkurencyjne skupiska przedsiębiorstw o określonym profilu działalności wraz z otaczającymi instytucjami (naukowymi, usługowymi, administracyjnymi). Podstawową masę klastrów tworzą firmy, jednak istotna dla rozwoju klastrów i inicjatyw klastrowych 1 jest również obecność różnego rodzaju instytucji, które mogą wspierać rozwój przedsiębiorstw (w tym ze sfery B+R), polityka publiczna oraz mentalność środowisk biznesu, nauki i administracji. Poniżej przedstawiamy uwarunkowania, jakie dla rozwoju konkurencyjnych klastrów stwarza województwo lubelskie. Clusters are strong and highly competitive centres of enterprises with a specific profile of activity, together with the surrounding institutions (scientific, service oriented and administrative). Companies are the core of clusters, yet the presence of various institutions (including R&D) that can support development of enterprises, public policy and mentality of business, scientific and administrative enviroments is also relevant for the development of clusters and cluster initiatives 1. Conditions for development of competitive clusters in the Lubelskie Voivodeship have been presented below. Struktura gospodarcza regionu Województwo lubelskie nie należy do grupy najsilniejszych gospodarczo regionów w Polsce. Biorąc pod uwagę udział w krajowym PKB, który wynosi Economic strukture of the region The Lubelskie Voivodeship does not belong to the strongest regions in Poland as regards economy. Taking into consideration the share in the country s Udział w PKB Polski [%] / Share in Poland s GDP [%] 3,9 10 Bezrobocie [%] / Unemployment [%] Pracujący w przemyśle [%] / Employed in industry [%] Pracujący w usługach [%] / Employed in services [%] 12,9 9 13, ,9 15 Nakłady na B+R w PKB [%] / R&D outlays as GDP share [%] Zatrudnieni w B+R [os. na 1000 ludności aktywnej zawodowo] / Employed in R&D [person per 1000 representatives of working population] Udział biznesu w finansowaniu B+R [%] / Participation of businesses financing R&D [%] 0,48 6 0,7 6 5,8 15 Źródło: GUS 2. / Source: Central Statistical Office (GUS) 2 1 Inicjatywa klastrowa to forma mobilizacji, integracji i komunikacji grupy podmiotów funkcjonujących w klastrze. Nie jest ona tożsama z klastrem rozumianym jako skupisko firm, ponieważ z reguły nie uczestniczą w niej wszystkie funkcjonujące w klastrze podmioty. Potocznie jednak pojęcia te są czasami stosowane zamiennie. 2 Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych (dane dla roku 2009). 1 Cluster initiative is a form of activation, communication and integration of a group of entities functioning in a cluster. The term is not interchangeable with the term cluster, understood as a group of companies, because usually not all entities functioning in a cluster participate in the initiative. In everyday use, however, the notions are sometimes used interchangeably. 2 Central Statistical Office, Bank of Local Data (data for 2009) 3

6 3,9%, region plasuje się dopiero na 10. miejscu w kraju. Wprawdzie spośród wszystkich województw ściany wschodniej lubelskie wypada pod tym względem najlepiej, wciąż jednak daleko mu do krajowego lidera, jakim jest niezmiennie województwo mazowieckie (21,5%). W okresie ostatnich kilkunastu lat ( ) udział regionu w krajowym PKB z roku na rok spada jeszcze w 1995 roku utrzymywał się na poziomie 4,6%. Choć tempo rozwoju gospodarczego w regionie na przestrzeni tych lat było słabsze niż w kraju, w ostatnich kilku latach można zaobserwować w tym zakresie korzystne zmiany. Lubelskie jest regionem silnie powiązanym z rolnictwem. W 2009 roku w województwie zatrudnionych było łącznie 759,5 tys. osób, z czego co trzecia pracowała w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie (36,6%). Był to największy odsetek w odniesieniu do wszystkich województw w Polsce. O bardzo silnej pozycji rolnictwa w regionie świadczyć może także wysoki udział użytków rolnych w całkowitej powierzchni województwa (63,2%; 3. pozycja w kraju) 3, jak i znacząca w skali kraju globalna produkcja rolna (8,4%; 3. pozycja w kraju) 4. Rolniczy charakter regionu uwidacznia się również w strukturze ludności. W 2010 roku ponad połowa mieszkańców województwa mieszkała na wsi (53,4%), podczas gdy w całym kraju w tym samym roku odsetek ludności wiejskiej nie przekroczył nawet poziomu 40% (39,1%) 5. Rozwojowi działalności rolniczej w regionie sprzyjają niewątpliwie korzystne warunki przyrodnicze, w tym sprzyjające warunki glebowe i klimatyczne. W strukturze regionalnych upraw dominują zboża (głównie pszenica i jęczmień), buraki cukrowe, ziemniaki, rośliny pastewne, owoce i warzywa 6. Lubelskie jest krajowym potentatem w produkcji chmielu (80% produkcji krajowej), tytoniu (20%), buraków cukrowych (15%), jak również owoców miękkich (40% krajowych zbiorów malin, 20% truskawek i po 15% porzeczek i wiśni) 7. Region odgrywa również ważną rolę w krajowej hodowli zwierząt. Przy bardzo rozwiniętym sektorze rolnictwa województwo lubelskie cechuje dość niski poziom uprzemysłowienia oraz słabo rozbudowany w porównaniu z innymi województwami sektor usług. Pod wzglę- GDP which amounts to 3.9%, the region ranks tenth in the country. Admittedly, out all Eastern Wall voivodeships, the Lubelskie Voivodeship ranks best in that respect, but it is far behind the country leader which invariably remains the Mazowieckie Viovodeship (21.5%). In the last few years ( ), the region s share in the national GDP had been dropping year after year in 1995 it was still at the level of 4.6%. Even though the pace of economic growth in the region in those years was slower than in the country, the last few years show positive changes in that regard. The Lubelskie Voivodeship is strongly tied to agriculture. In 2009 there were in total thousand employed in the voivodeship, out of which number every third worked in the agriculture, forestry, hunting and fishing industry (36.6%). That was the highest proportion among all voivodeships in Poland. The very strong position of agriculture in the region is also confirmed by the high proportion of arable land in the total area of the voivodeship (63.2%; 3rd position in the country) 3, as well as by a significant on the national level gross agricultural output (8.4%; 3rd position in the country) 4. The rural character of the region is also visible in the population structure. In 2010 more than half of voivodeship inhabitants lived in the countryside (53.4%), while in the whole country the percentage of rural population did not even exceed the level of 40% (39.1%) 5. Favorable natural conditions, including soil and climate conditions, are undoubtedly conducive to the development of agriculture. Cereals (mainly wheat and barley), sugar beets, potatoes, fodder plants and fruit and vegetables prevail in the structure of regional crops 6. The Lubelskie Voivodeship is the national tycoon in the production of hop (80% of the national production), tobacco (20%), sugar beets (15%) and soft fruit (40% of the national raspberry harvest, 20% strawberry harvest, and 15% currants and cherries harvest each) 7. The region plays also a significant role in the country s animal husbandry. With a highly developed agricultural sector the Lubelskie Voivodeship is characterized by rather low industrialization and, in comparison to other voivodeships, a poorly 4 3 Główny Urząd Statystyczny w Lublinie, Rolnictwo w województwie lubelskim w 2009 r., Lublin maj 2010, s Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych. 5 Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych. 6 Główny Urząd Statystyczny w Lublinie, Rolnictwo w województwie lubelskim w 2009 r., Lublin maj 2010, s Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego na lata , Lublin 2008, s Central Statistical Office in Lublin, Agriculture in the Lubelskie Voivodeship in 2009, Lublin May 2010, p Central Statistical Office, Bank of Local Data. 5 Central Statistical Office, Bank of Local Data. 6 Central Statistical Office in Lublin, Agriculture in the Lubelskie Voivodeship in 2009, Lublin May 2010, p Regional Innovation Strategy of the Lubelskie Voivodeship for the years , Lublin 2008, p. 11.

7 dem zatrudnienia w sektorze przemysłowym (13,7%) oraz usługowym (44,9%) region zajmuje kolejno ostatnie i przedostatnie miejsce w Polsce. W strukturze branżowej przemysłu ważną rolę odgrywa przemysł spożywczy, wykorzystujący duży potencjał regionalnego rolnictwa (m.in. przemysł cukrowniczy, mleczarski, mięsny, piwowarski, młynarski, tytoniowy, spirytusowy, zielarski, a także owocowo-warzywny 8 ). Istotną rolę w regionalnej gospodarce odgrywają również inne gałęzie gospodarki, przede wszystkim z grupy przemysłów o niskim poziomie zaawansowania technologicznego, takie jak produkcja mebli, maszyn i urządzeń oraz pojazdów samochodowych. developed services sector. With respect to employment in industry (13.7%) and services (44.9%) the region ranks respectively last and last but one in Poland. In an industry breakdown by lines of business, an important position is occupied by food processing industry, benefiting from the potential of regional agriculture (among others: sugar industry, dairy industry, meat industry, brewing industry, flour-milling industry, tobacco industry, distilling industry, herbal industry and fruit and vegetable industry 8 ). Other branches of economy also play a significant role in the regional economy most and for all from the group of less technologically advanced industries, such as furniture, machines and devices, as well as motor vehicles production. B+R i innowacyjność biznesu Na finansowanie regionalnej działalności badawczo-rozwojowej (2008) przeznaczane jest 0,48% PKB. Jest to wynik nieco niższy niż dla całego kraju (0,6%) i znacznie niższy niż analogiczny odsetek dla Unii Europejskiej (1,92%). W 2008 roku na działalność B+R region przeznaczył łącznie 239,9 mln zł, co stanowiło 3,1% sumy nakładów krajowych (8. pozycja w kraju). W strukturze finansowania regionalnych nakładów na B+R dominuje sektor rządowy, który odpowiada za ponad połowę nakładów przeznaczanych na ten cel w regionie (55,1%). Pozostała część pokrywana jest przez sektor szkolnictwa wyższego (39,1%) oraz biznes (5,8%). W porównaniu z sytuacją w kraju i Europie uwidacznia się stosunkowo niska rola sektora przedsiębiorstw w tej sferze w krajach UE udział sektora przedsiębiorstw w finansowaniu nakładów na B+R osiągnął w tym samym roku aż 63%. Wnioski o niskiej aktywności lubelskiego biznesu w działalność B+R znajdują odzwierciedlenie w statystykach dotyczących innowacyjności przedsiębiorstw. W 2009 roku nakłady na działalność innowacyjną poniosło tylko co dwunaste przedsiębiorstwo przemysłowe (8,6%) oraz co siódma firma z sektora usług (14,1%) 10. W rankingu województw Polski dało to regionowi dopiero 11. miejsce w przypadku przemysłu oraz 8. miejsce w przypadku usług. Co więcej, w tym samym roku lubelskie uplasowało się na ostatnim miejscu w kraju pod względem R&D and business innovativeness 0.48% of the GDP is allocated to financing regional research and development activities (2008). This percentage is slightly lower than in the whole country (0.6%) and significantly lower than in the European Union (1.92%). In 2008 the region allotted in total million zloty to R&D activities, which amounted to 3.1% of the total national outlays (8th position in the country). The breakdown of regional outlays for R&D shows the prevalence of the governmental sector, which provides more than half of the outlays earmarked for that objective in the region (55.1%). The other part comes from higher education institutions (39.1%) and the business sector (5.8%). In comparison to the situation in the country and in Europe, the role of the enterprises sector is relatively insubstantial in EU states the share of enterprises sector in outlays for R&D reached in the same year as much as 63%. The conclusions concerning low engagement of businesses in R&D activities in the Lubelskie Voivodeship are reflected in the statistics concerning the innovativeness of enterprises. In 2009 only every twelfth industrial enterprise (8.6%) and every seventh company from the services sector (14.1%) 10 incurred outlays for innovative activities. As a result, the region achieved eleventh position in the case of industry and eighth position in the case of services in the ranking of Polish voivodeships. Furthermore, in the same year the Lubelskie Voivodeship ranked last in the country with 8 Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego na lata , Lublin 2008, s Baza danych Eurostat: 10 Główny Urząd Statystyczny, Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach , Warszawa Regional Innovation Strategy of the Lubelskie Voivodeship for the years , Lublin 2008, p Eurostat Data Base: 10 Central Statistical Office, Innovative activities of enterprises in the years , Warsaw

8 Struktura nakładów na B+R w zależności od źródła finansowania (2008)* / R&D outlays breakdown by source of financing (2008)* Polska / Poland województwo lubelskie / Lubelskie Voivodeship * wielkość i struktura nakładów na B+R wyrażona w PKB [%] / *value and breakdown of R&D outlays expressed in GPD [%] Źródło: Eurostat 9 / Source: Eurostat 9 udziałów przychodów ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych w przychodach ogółem w przypadku firm przemysłowych (6,2% przy średniej krajowej 12,4%) oraz na miejscu 11. w przypadku przedsiębiorstw usługowych (0,5% przy średniej krajowej 3,8%). Za jedną z głównych barier rozwoju innowacyjności lubelskich przedsiębiorców uważa się słabość relacji pomiędzy środowiskiem nauki i biznesu. Potencjał regionalnego zaplecza naukowego wypada dość dobrze na tle kraju. Jednak, jak wskazują wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród przedsiębiorstw na potrzeby Regionalnej Strategii Innowacji, oferta lubelskiego sektora B+R jest niedostosowana do aktualnych potrzeb firm 11. O słabym respect to the share of revenue from the sale of new or significantly improved products in total revenue in the case of industrial companies (6.2% compared to the national average of 12.4%) and eleventh in the case of service enterprises (0.5% compared to the national average of 3.8%). The weakness of the relationship between the science and business environment is regarded as one of the main barriers to the development of innovativeness of enterprises in the Lubelskie Voivodeship. The scientific potential of the region compares rather well with the rest of the country. However, the results of surveys carried out among entrepreneurs for the purposes of the Regional Innovation Strategy indicate that the offer of the R&D sector in the 6 11 Lubelski Rynek Innowacji, raport z badań ankietowych, Politechnika Lubelska 2004 [w:] Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego na lata , Lublin 2008, s Lublin Innovation Market, report on survey, Lublin University of Technology 2004 [in:] Regional Innovation Strategy of the Lubelskie Voivodeship for the years , Lublin 2008, p. 30.

9 ukierunkowaniu działania jednostek naukowych na zastosowania biznesowe świadczyć może również struktura badań prowadzonych w regionie aż 62,9% 12 nakładów na B+R przeznaczana jest na badania podstawowe, nienastawione na wykorzystanie w biznesie. W Polsce udział takich badań w strukturze nakładów jest znacznie niższy (34,8%) 13. Lubelskie Voivodeship is not adjusted to the current needs of the companies 11. The structure of research conducted in the region can also corroborate the poor orientation of scientific institutions towards solutions applicable in business as much as 62.9% 12 of outlays for R&D is allotted to basic research, not meant to be used in business. In Poland the share of such research in the outlays breakdown is significantly lower (34.8%) 13 than in the region. Klastry i inicjatywy klastrowe W dokumentach strategicznych województwa 14 wskazuje się na kilka kluczowych branż regionu. Biorąc pod uwagę wewnętrzny potencjał rozwoju regionu, wskazano, że jednym z wiodących obszarów specjalizacji gospodarczej województwa powinna być produkcja wysokiej jakości żywności, rolnictwo ekologiczne, usługi outsourcingowe, usługi informatyczne i biznesowe, usługi przemysłów kultury oraz rozwój odnawialnych źródeł energii. Wskazano także na przedsiębiorstwa działające głównie w branży przemysłowej i budowlanej 15. Jednym z najsilniejszych skupisk gospodarczych w regionie jest przemysł spożywczy, skoncentrowany na obszarze przetwórstwa rolno-spożywczego, w tym: przetwórcy warzyw i owoców (Chłodnia Mors Sp. z o.o. w Zamościu, POLSKI OGRÓD Sp. z o.o. w Rykach), przetwórcy zbóż (m.in. Lubella S.A. w Lublinie, Chełmskie Zakłady Zbożowe), a także cukrownie, mleczarnie, gorzelnie, browarnie i przedsiębiorstwa produkujące wyroby mięsne. Potencjał lubelskiej branży spożywczej przyciągnął już do regionu wielu zagranicznych inwestorów (m.in. Osmofrost Sp. z o.o., Novaberry Sp. z o.o., MATERNE Polska Sp. z o.o. w Łopatkach). W regionie działa także kilku dużych graczy w takich branżach, jak: meblarska (GK Black Red White), handlowa (Emperia Holding S.A.), chemiczna (Zakłady Azotowe Puławy S.A., PPH Standard Sp. z o.o.), czy surowcowo-paliwowa (GK Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., Tetrodom-Eko Domański Sp. j., Telet S.A.) 16. Clusters and cluster initiatives The strategic documents of the voivodeship 14 indicate a few key lines of business of the region. Taking into consideration the internal potential of the region, one of the leading areas of voivodeship s economic specialization, should be the production of high quality food, organic farming, outsourcing services, business and IT services, services of cultural industries and the development of renewable energy sources. Enterprises operating mainly in the industrial and construction sector were also indicated 15. Food industry belongs to the strongest economic groups in the region. It focuses on agricultural and food processing, including fruit and vegetables processing (Chłodnia Mors Sp. z o.o. in Zamość, POLSKI OGRÓD Sp. z o.o. in Ryki), cereal processing (among others: Lubella S.A. in Lublin, Chełmskie Zakłady Zbożowe), as well as sugar factories, dairies, distilleries, breweries and meat producing enterprises. The potential of the food processing sector has already attracted to the region many foreign investors (including Osmofrost Sp. z o.o., Novaberry Sp. z o.o., MATERNE Polska Sp. z o.o. in Łopatki). A few big players representing such sectors as furniture industry (GK Black Red White), trade (Emperia Holding S.A.), chemical industry (Zakłady Azotowe Puławy S.A., PPH Standard Sp. z o.o.), raw materials and fuel industry (GK Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., Tetrodom-Eko Domański Sp. j., Telet S.A.) 16 also operate in the region. 12 Materiały źródłowe Głównego Urzędu Statystycznego w Lublinie, 13 Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie, Nauka i technika w Polsce w 2009 r., s Analizą objęto trzy dokumenty strategiczne regionu: Strategia rozwoju województwa lubelskiego na lata , Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata , Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego Innowacyjna Lubelszczyzna Przeobrażanie Pomysłów w Działanie 15 Rozwój struktur klastrowych w Polsce Wschodniej raport, Warszawa, grudzień 2007, s Pięćsetka Polityki ranking największych polskich firm, materiały źródłowe czasopisma Polityka: 12 Reference materials of the Central Statistical Office in Lublin, 13 Central Statistical Office in Szczecin, Science and technique in Poland in 2009, p The analysis encompassed three strategic documents of the region: Strategy for Lubelskie Voivodeship development for the years , Regional Operational Programme of the Lubelskie Voivodship for the years , Regional Innovation Strategy of the Lubelskie Voivodeship Innovative Lubelszczyzna - Turning Ideas into Action. 15 Development of cluster structures in Eastern Poland - report, Warsaw, December 2007, p Pięćsetka Polityki the ranking of the biggest Polish companies, reference materials of Polityka magazine: 7

10 Do końca sierpnia 2011 roku w województwie lubelskim odnotowano powstanie 16 inicjatyw klastrowych. Większość z nich zlokalizowana jest w Lublinie (14). Oprócz inicjatyw umiejscowionych w stolicy województwa, odnotowano powstanie jednej inicjatywy w Świdniku (Lubelski Klaster Lotniczy) oraz w mieście Nałęczów (Kraina Lessowych Wąwozów). By the end of August 2011 the creation of 16 cluster initiatives was recorded in the Lubelskie Voivodeship. The majority of them are located in Lublin (14). Besides initiatives situated in the capital of voivodeship one initiative was established in Świdnik (Lublin Aviation Cluster) and another in Nałęczów (The Land of Loess Gorges). Inicjatywy klastrowe w województwie lubelskim / Cluster initiatives in Lubelskie Voivodeship Lubelski Klaster Ekoenergetyczny / Lublin Eco Energy Cluster Lubelskie Żagle Klaster Regionalny w Lublinie / Lublin Sails Regional Cluster in Lublin Lubelski Cebularz Regionalny Klaster w Lublinie / Lubelski Cebularz Regional Kluster in Lublin Lubelska Poligrafia Regionalny Klaster w Lublinie / Lublin Priting Regional Cluster in Lublin Lubelski Klaster Edukacyjny / Lublin Education Cluster Lubelska Motoryzacja Regionalny Klaster w Lublinie / Lublin Automotive Industry Regional Cluster in Lublin Lubelska Kosmetyka Regionalny Klaster w Lublinie / Lublin Cosmetology Regional Cluster in Lublin Lubelskie Fryzjerstwo Regionalny Klaster w Lublinie / Lublin Hairdressing Regional Cluster in Lublin Stowarzyszenie Lubelski Klaster Teleinformatyczny / Association Lublin ICT Cluster Stowarzyszenie Lubelski Klaster Branży Spożywczej / Association Lublin Cluster of Food Sector Lubelskie Drewno / Lublin Wood Cluster Klaster Restauratorów i Hotelarzy / Cluster of Restaurant and Hotel Owners Dolina Ekologicznej Żywności / Organic Food Valley Cluster Klaster Kultur Lubelszczyzny / Lubelszczyzna Culture Cluster NAŁĘCZÓW LUBLIN ŚWIDNIK Kraina Lessowych Wąwozów / Loess land of Gorges Lubelski Klaster Lotniczy / Lubelskie Airport Cluster Źródło: opracowanie własne / Source: own work Przekrój branżowy lubelskich inicjatyw klastrowych uwidacznia typowo rolniczy charakter regionu i wskazuje na to, że region dość efektywnie wykorzystuje swój potencjał gospodarczy. W branży spożywczej działają łącznie 3 inicjatywy, powiązane przede wszystkim z przetwórstwem rolniczym (Dolina Ekologicznej Żywności, Stowarzyszenie Lubelski Klaster Branży Spożywczej oraz Lubelski Cebularz Regionalny Klaster w Lublinie). W strukturze lubelskich inicjatyw klastrowych wyróżnia się również, wykorzystująca bogate dziedzictwo kulturowe oraz walory krajobrazowe i uzdrowiskowe regionu Lubelszczyzny, turystyka (3 inicjatywy Klaster Kultur Lubelszczyzny, Kraina Lessowych Wąwozów, Klaster Restauratorów i Hotelarzy). The breakdown of cluster initiatives in the Lubelskie Voivodeship by lines of business shows a typically agricultural character of the region and the region s quite effective use of its economic potential. In the food sector there are in total three initiatives, connected mainly with agricultural processing (Organic Food Valley Cluster, Association Lublin Cluster of Food Sector and Lubelski Cebularz Regional Cluster in Lublin). Tourism, which benefits from the rich cultural heritage as well as spa and landscape qualities of the region, also stands out in the breakdown of cluster initiatives in the Lubelskie Voivodeship (3 initiatives Lubelszczyzna Culture Cluster, The Land of Loess Gorges, Cluster of Restaurant and Hotel Owners). 8

11 Struktura branżowa inicjatyw klastrowych w województwie lubelskim / Breakdown of cluster initiatives in Lubelskie Voivodeship by lines of business art. spożywcze / food products turystyka / tourism chemia / chemical industry 1 IT lotnicza / airplanes industry motoryzacja / automotive industry meble / forniture 1 ekoenergetyka / eco energy fryzjerski / hairdressing jachtowa / yacht industry Źródło: opracowanie własne / Source: own work poligrafia, reklama / printing, advertising Wsparcie regionalne Klastry w polityce regionu W dokumentach strategicznych regionu znajdziemy wzmianki na temat klastrów, w których upatruje się dużych szans rozwojowych dla województwa lubelskiego. Jednocześnie, w dokumentach tych podkreśla się istotną rolę instytucji otoczenia biznesu (IOB) w tworzeniu klastrów, m.in. parków naukowo-technologicznych, inkubatorów przedsiębiorczości, funduszy poręczeniowych, a także funkcjonujących w regionie firm o znanej marce i umocnionej pozycji 17. Pierwsze w regionie działania ukierunkowane na wsparcie klastrów zainicjowano w okresie finansowania w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego. Zrealizowano wówczas łącznie cztery tego typu projekty wszystkie koordynowane przez przedstawicieli lubelskiego środowiska IOB. Trzy z tych projektów, skoncentrowane były na wsparciu pojedynczych skupisk gospodarczych, kolejno: Klastra Kultury Lubelszczyzny, Klastra Restauratorów i Hotelarzy, Doliny Ekologicznej Żywności. Czwarty projekt, koordynowany przez Lubelską Izbę Rzemieślniczą, obejmował działania edukacyjne, mające na celu przekazanie wiedzy Regional support Clusters in the regional policy The strategic documentation of the region includes information regarding clusters, which are a potential source of major chances for the development of the Lubelskie Voivodeship. At the same time, these documents underline the relevant role of business support institutions in creating clusters, e.g. science and technology parks, business incubators, loan guarantee funds, as well as companies operating in the region with a strong and recognizable brand 17. The first actions in the region directed towards supporting the clusters were initiated in the programming period in the framework of the Integrated Regional Development Programme. At the time, four such projects were implemented jointly all coordinated by the representatives of the Lubelskie Voivodeship business support environment. Three of those projects were concentrated on supporting individual economic centers i.e. Lubelszczyzna Cluster of Culture (Klastra Kultury Lubelszczyzny), Cluster of Restaurant and Hotel Owners (Klastra Restauratorów i Hotelarzy), Organic Food Valley (Dolina Ekologicznej Żywności). The 17 Rozwój struktur klastrowych w Polsce Wschodniej raport, Warszawa, grudzień 2007 r., s The development of cluster structure in Eastern Poland report, Warsaw, December 2007, page 91. 9

12 nt. klastrów przedsiębiorcom z wybranych branż rzemieślniczych (w tym: drewno, poligrafia, wypiek cebularzy, edukacja, motoryzacja, kosmetyka, fryzjerstwo, żagle). Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego Efektem realizowanej w regionie polityki, ukierunkowanej na wspieranie IOB (a nie bezpośrednio przedsiębiorców) jest fakt, że większość lubelskich inicjatyw ma charakter odgórny i jest animowana w ramach realizacji pojedynczych projektów. Wsparcie dla klastrów oferowane w ramach RPO WL również koncentruje się na wzmacnianiu środowiska IOB. W ramach działania 2.3 lubelskie instytucje otoczenia biznesu mogą otrzymać dofinansowanie na szeroko rozumiane inicjowanie i animację powiązań kooperacyjnych na terenie województwa lubelskiego 18. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Przedstawiciele lubelskich inicjatyw klastrowych mogą się starać o wsparcie dostępne w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. W ramach programu można otrzymać dofinansowanie na szereg działań związanych z funkcjonowaniem klastra. Ze względu na charakter programu warunkiem koniecznym do uzyskania dofinansowania jest zaangażowanie w projekt przedstawicieli przynajmniej dwóch regionów z Polski Wschodniej. Wśród projektów zatwierdzonych do dofinansowania w ramach PO RPW znalazło się m.in. przedsięwzięcie realizowane przez przedstawicieli Doliny Ekologicznej Żywności. fourth project was coordinated by the Lubelska Chamber of Crafts, it included educational actions aimed at transferring knowledge regarding clusters to entrepreneurs form the selected sectors (wood, graphic arts, baking of the cebularze cakes, automobile industry, cosmetics, hair dressing, sailing). Regional Operational Programme of Lubelskie Voivodeship The effect of the implemented regional policy, directed towards enhancing business support institutions (and not businesses directly) is the fact that most of the initiatives launched in the Lubelskie Voivodeship are top-down in nature and are fostered in the implementation of particular project. The support for clusters in the Operational Programme Development of Eastern Poland also concentrates on the support for the Business Support Institutions. Within the measure 2.3 the business support institutions of the Lubelskie Voivodeship can obtain financing for initiating and fostering cooperative links on the territory of the Lubelskie Voivodeship 18. Operational Programme Development of Eastern Poland The representatives of the cluster initiatives in the Lubelskie region can try to obtain support within the Operational Programme Development of Eastern Poland. It is possible to obtain co-financing for a number of actions related to the development of the cluster. Due to the nature of the programme, the necessary conditions for obtaining co-financing is the engagement in the project of the representatives of at least two regions from Eastern Poland. Among the approved projects within the Operational Programme Development of Eastern Poland one could find, among others, the undertaking implemented by the representatives of the Organic Food Valley. Wsparcie klastrów w ramach PO RPW / Cluster support within the Operational Programme Development of Eastern Poland I.4 Promocja i współpraca komponent współpraca / Promotion and cooperation the component of cooperation Zakres wsparcia m.in. / The scale of support organizacja i funkcjonowanie biura klastra / organization and functioning of the cluster office promocja działań klastra / promotion of the cluster s activity organizacja spotkań członków klastra / organization of cluster member meetings zakup licencji, wyniki badań, analiz itp. / the purchase of licences, results of studies, analyses etc. Źródło: Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej , Warszawa, 15 sierpnia 2009 r., s / Source: Detailed description of Priority Axis of the Operational Programme Development of Eastern Poland , Warsaw, , page Szczegółowy opis osi priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata uszczegółowienie programu, Lublin, dnia 14 czerwca 2011 r., s Detailed description of priority axis of the Lubelskie Voivodeship Regional Operational Programme details of the programme, Lublin , page 60.

13 Działania promocyjno-informacyjne Regionalne środowisko klastrowe może być również zainteresowane wzięciem udziału w spotkaniach promocyjno-informacyjnych, związanych tematycznie z innowacyjnością i klastrami. Organizowaniem tego typu wydarzeń zajmuje się m.in. Lubelska Fundacja Rozwoju (LFR). Pod koniec 2010 roku LFR we współpracy z Ośrodkiem Enterprise Europe Network, zorganizowała 7. już edycję Regionalnego Forum Innowacji w Lublinie 19, którego tematem przewodnim było kształtowanie polityki proinnowacyjnej w województwie lubelskim. Promotion and information disseminating actions Regional cluster environment can be also interested in taking part in the promotion-information meetings, related thematically with innovativeness and cluster. The organization of such events is managed by the Lublin Development Foundation (LDF). At the end of the 2010 the LDF in cooperation with the Enterprise Europe Network organized 7 th edition of Regional Innovation Forum in Lublin 19, the topic of which was shaping pro-innovative policy in the Lubelskie Voivodeship. Instytucje otoczenia biznesu W województwie lubelskim działa również wiele podmiotów, które mogą wesprzeć rozwój regionalnych klastrów, w tym: administracja, instytucje z sektora nauki, a także instytucje otoczenia biznesu. Według raportu SOOIP 20 z 2010 roku, w województwie lubelskim działa 51 ośrodków innowacji i przedsiębiorczości, m.in. 2 parki technologiczne (+2 w fazie rozruchu), 3 inkubatory przedsiębiorczości oraz 5 centrów transferu technologii. Business Support Institutions The Lubelskie Voivodeship is host to many entities that could foster development of regional clusters including: administration, education sector institutions, as well as business support institutions. According to the SOOIP 20 report of 2010 there are 51 innovation and business centers, including 2 technological parks (+2 in the start-up phase), 3 business incubators and 5 technology transfer centers. 19 Materiały źródłowe Lubelskiej Fundacji Rozwoju: 20 Stowarzyszenie Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce, Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce Raport 2010, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2010, s. 26, 38, 75, Source materials of the Lubelska Foundation of Development: 20 Polish Business and Innovation Centers Association in Poland, Centers of Innovation and Entrepreneurship Report 2010, Polish Agency for Enterprise Development, Warszawa 2010, page. 26, 38, 75,

14 Klaster Dolina Ekologicznej Żywności Organic Food Valley Cluster Klaster Dolina Ekologicznej Żywności jest klastrem zrzeszającym różne podmioty działające na rzecz promowania i rozwoju żywności ekologicznej. Koncepcja klastra powstała w wyniku realizacji projektu unijnego Strategia Doliny Ekologicznej Żywności. Z inicjatywy Stowarzyszenia EkoLubelszczyzna i przy wsparciu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego, w roku 2010 rozpoczęto realizację kolejnego projektu unijnego o nazwie Rozwój klastra Dolina Ekologicznej Żywności. Członkami klastra są firmy, które posiadają potencjał i co najważniejsze, bogate doświadczenie w uprawie ekologicznej żywności. Organic Food Valley Cluster includes entities that operate towards the promotion and development of organic foods. The concept of the cluster was created as a result of the implementation of the EU project Strategy of the Organic Food Valley. At the initiative of the Association EkoLubelszczyna and with the support of the Marshall Office of the Lubelskie Voivodeship. In 2010 another EU project called Development of the Organic Food Valley Cluster was implemented. The members of the cluster are companies which have potential and, what is more important, rich experience in growing organic food Realizacja projektu Strategia Doliny Ekologicznej Żywności / Implementing the Strategy of the Organic Food Valley project Rejestracja Stowarzyszenia EkoLubelszczyzna, głównego partnera klastra / Registration of the Association EkoLubelszczyzna, the main partner of the cluster Aktywny udział w regionalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych spotkaniach dotyczących żywności ekologicznej / Active participation in regional, national and international meetings regarding organic food Realizacja kolejnego projektu pt. Rozwój Klastra Dolina Ekologicznej Żywności / Implementing of the next project Organic Food Valley Cluster Rozpoczęcie ogólnopolskiej kampanii promocyjnej klastra DEZ / Initiating national promotional campaign of the OFV cluster 12

15 Łańcuch wartości i kompetencje klastra / Value chain and cluster competencies konsumenci żywności ekologicznej / consumers of organic food dystrybucja produktów ekologicznych (4 firmy) / distribution of organic products (4 companies) dostawcy owoców, warzyw, ziół, przypraw, mrożonek gospodarstwa ekologiczne (3), producenci (3 firmy) / suppliers of fruits, vegetables, herbs, frozen food, organic farms (3), producers (3 companies) producenci pieczywa i ciast (2 firmy) / cakes and baker s goods producers (2 companies) zakłady mięsne (2 firmy) / meat processing plants (2 comapnies) instytucja wspierająca Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach / support institution Institute of Soil Science and Plant Cultivation współpraca z instytucjami otoczenia biznesu Stowarzyszenie Ekolubelszczyzna, Stowarzyszenie EKOLAND, Podkarpacka Izba Rolnictwa Ekologicznego / cooperation with business support institutions Ekolubelszczyzna Association, EKOLAND Association, Organic Agricultural Chamber in Podkarpacie Kompetencje klastra: reprezentowanie podmiotów działających na rzecz promowania i rozwoju żywności ekologicznej na terenie Polski Wschodniej, budowanie ponadregionalnej platformy współpracy w zakresie rozwoju i promowania ekologicznych produktów żywnościowych, tworzenie wspólnej oferty produktów i usług, podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności producentów poprzez wprowadzanie nowych lub udoskonalonych produktów i usług, dostarczanie producentom oraz dostawcom z branży ekożywności kompleksowej informacji i wiedzy w zakresie produkcji, przetwórstwa i marketingu produktów ekologicznych, wspieranie rozwoju współpracy pomiędzy ośrodkami naukowymi, podmiotami działającymi na rzecz innowacyjności oraz przedsiębiorcami zajmującymi się produkcją, przetwórstwem i dystrybucją produktów ekologicznych, promowanie organizacji i instytucji pracujących na rzecz rozwoju wsi, organizacji ekologicznych popularyzujących prowadzenie zdrowego trybu życia, wspieranie wzrostu skali produkcji ekologicznej oraz liczby miejsc pracy w sektorze produkcji ekożywności. / Cluster competences: representation of entities operating towards promotion and development of organic food in the territory of Eastern Poland, constructing supra-regional platform of cooperation in the scope of development and promoting organic foods, creating joint product and services offer, increasing competitiveness and innovativeness of producers through the introduction of new and improved products and services, delivering knowledge to the producers in the sector related to production, processing, marketing of organic products, supporting development of cooperation between research institutes, entities focusing on promoting and improving innovation, and entrepreneurs dealing with production and processing organic products, promoting organizations and institutions that support the development of rural areas, ecological organizations popularizing a healthy life style, supporting the growth in the scale of ecological production and the number of jobs in the organic foods sector. 13

16 Koordynator Koordynatorem klastra jest Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. Zgodnie z założeniami projektu do struktur klastra włączani są uczestnicy spoza Lubelszczyzny. Biuro projektu w Lublinie prowadzi Stowarzyszenie EkoLubelszczyzna, a filia biura, obsługiwana przez Związek Stowarzyszeń Podkarpacka Izba Rolnictwa Ekologicznego, funkcjonuje w Świlczy pod Rzeszowem. Do zadań koordynatora należy wsparcie rozwoju klastra Doliny Ekologicznej Żywności jako ponadregionalnej struktury współpracy. Coordinator The cluster coordinator is the Institute of Soil Science and Plant Cultivation in Puławy. According to the premises of the project, participants form outside the Lubelskie Voivodeship, are also included in the cluster structure. The office of the project in Lublin spearheads the Association EkoLubelszczyzna, and the office branch is managed by the Association s Union Podkarpacka Chamber of Organic Farming, which is located in Świlcza near Rzeszów. The tasks of the coordinator include the support of Organic Food Valley Cluster as supra-regional cooperation structure. Dane kontaktowe podmiotu pełniącego rolę koordynatora/animatora:/ Contact details of the coordinating entity: koordynator klastra: / cluster coordinator okres pełnienia funkcji: / period of service: formalna podstawa pełnienia funkcji: / formal basis for fulfilling the function: adres korespondencyjny: / address for delivery: osoba do kontaktów: /contact person: Mgr inż. Teresa Borzęcka, kierownik biura DEŻ / Director of the Project Office DEŻ styczeń 2010 grudzień 2013 / January 2010 December 2013 Pracownik Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB w Puławach jednostki koordynującej projekt Rozwój klastra Dolina Ekologicznej Żywności / Employee of the Institute of Soil Science and Plant Cultivation in Puławy unit coordinating the Development of the Organic Food Valley Cluster Biuro Projektu DEŻ / Project Office DEŻ, ul. Nadbystrzycka 44a, Lublin Mgr Teresa Borzęcka, Kierownik Biura Projektu DEŻ / Director of the Project Office DEŻ tel./fax.: , / www: biuro@dolinaeko.pl / Działalność i oferta klastra Cluster s activity and offer 14 Klaster koncentruje się na rozwoju współpracy pomiędzy ośrodkami naukowymi, podmiotami działającymi na rzecz innowacyjności oraz przedsiębiorcami zajmującymi się produkcją, przetwórstwem i dystrybucją produktów ekologicznych. Organizacji zależy na podniesieniu konkurencyjności i innowacyjności oferty klastra poprzez wprowadzanie nowych lub udoskonalonych produktów i usług. Działania klastra mają wymierny wpływ na zwiększenie skali produkcji ekologicznej oraz wzrost liczby miejsc pracy w sektorze produkcji ekożywności m.in. poprzez bliską współpracę sieciową i promowanie wspólnej oferty The cluster focuses on the development of cooperation between research institutes, entities promoting innovativeness and entities dealing with production, processing and the distribution of organic products. The organization aims to increase the competitiveness and innovativeness of the cluster offer through the introduction of new or improved products and services. The activities of the cluster have an influence on the increase of scale of organic food production and the increase of jobs in the organic food sector among others: through a close network cooperation and promoting joint product and service offer of the cluster. The stan-

17 produktów i usług klastra. Sztandarowymi produktami są: ekologiczne, tłoczone na zimno oleje lniane i rzepakowe, sękacz podlaski, kiełbasa swojska, ekologiczny żeń-szeń i jego produkty, owoce miękkie i przetwory owocowe i warzywne, pieczywo ekologiczne. Poprzez organizację spotkań, seminariów i konferencji promujących potencjał klastra i jego członków klaster wpływa na zwiększenie popytu na produkty ekologiczne oraz poprawę dostępu do kompleksowej informacji i wiedzy w zakresie produkcji, przetwórstwa i marketingu produktów ekologicznych. Dla członków klastra został uruchomiony tematyczny portal z systemem usług informatycznych. Aby lepiej przybliżyć ofertę klastra konsumentom, zakupiono mobilną ekspozycję wystawienniczą do prezentowania wspólnej oferty klastra. Klaster prowadzi również niezbędne badania i analizy w zakresie produkcji, przetwarzania i marketingu produktów ekologicznych. dard product includes: organic cold-pressed linseed oil and rapeseed, Sękacz Podlaski, home made sausage, organic ginseng and its products, soft fruits and products made of fruits and vegetable organic bread. Organizing meetings, seminars and conferences promoting the potential of the cluster and its members influences the increase of demand for ecological products and improves the availability to the complex knowledge regarding production, processing and marketing of ecological products. A topical web portal was launched for the members of the cluster with an ICT service system. So as to display the cluster s offer to the customers, a mobile exhibition display stand was purchased to better showcase the cluster s offer to the consumers. The cluster will also conduct necessary studies and analyses in the scope of production, transforming and marketing of ecological products. Klaster ma charakter otwarty i do jego struktur mogą przystąpić podmioty i organizacje zainteresowane rozwojem produkcji ekologicznej żywności na terenie Polski Wschodniej (z województw: lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego). The cluster is open in nature and its structures can accept entities and organizations interested in the development of production of organic food in eastern Poland (form the: Lubelskie, Podkarpackie and Świętokrzyskie Voivodeships). Platforma multimedialna klastra. / Cluster s multimedia platform. 15

18 Organic food valley Lead a healthy life! On Wednesday the 18 th of May in the Polish Press Agency center, the cluster Organic Food Valley launched the promotional campaign of organic food and organic farming in Poland. Warsaw, Polish Press Agency Press Center, The Organic Food Valley Cluster launched a national campaign promoting organic food and organic farming in Poland. The studies prove the superiority of organic over conventional food and contribute to the balanced use of resources. Exact process of certification of manufacturers and the control of the production process ensure a high quality of food. An increasing number of companies and farms decide to take up such a form of production assuming that it is the quality that counts not the quantity. Many Polish and foreign studies show that organic animals and plants have more healthy and beneficial nutrients than food from conventional farms. This regards for example vitamin C, D and beta carotene, anti-carcinogens and substances helping to fight off arteriosclerotic cardio vascular disease. Ecological food also has a higher nutritional value. The production on ecological farms is set towards quality and not quantity. Activity of such farms is regulated by law, which ensures high quality to consumers and confidence as to the source of the products. Ecological and organic farming utilizes, to the maximal degree, natural methods of production, based on mineral and biologically derived resources which are not technologically processed. The Organic Food Valley cluster was created in Eastern Poland area most conducive to organic farming. It brings together organic food producers, ecological farms and other entities operating for the benefit of organic farming. All producers were carefully scrutinized, controlled and certified, which could ensure that we consume truly organic food. The Organic Valley Cluster includes producers of organic food: Bioavena, Bio Concept, Bio-Eko, Magiczny Ogród, Brzost-Eko, JK, Cukiernia Zaniewicz, Chmiel, Zakład Mięsny Wasąg, Barwy Zdrowia, but also entities caring about the ecological development of farming: EkoLubelszczyzna, Podkarpacka Izba Rolnictwa Ekologicznego EKOLAND (Podkarpacka Chamber of Organic Farming). The coordinator of the entire project is a research institute Institute of Soil Science and Plant Cultivation state research institute in Puławy. Przykład działań promocyjnych klastra na portalu Decydent nt. Kampanii Klastra Dolina Ekologicznej Żywności promującej ekologiczną żywność. / An example of promotional activities on the web site Decydent about the Organic Food Valley Cluster, campaign promoting organic food. Those companies and institutes use the potential of Eastern Poland, a region that is conducive to the development of organic farming and production. Eat organic food and lead a healthy life! This is motto of the promotional campaign that has been recently launched. Its goal is the transfer of the crucial ecological knowledge and realizing that a higher price translates into quality and value of consumed products. More information on organic food and its producers under OFV press office. 16

19 Wybrane produkty promowane przez klaster: / Selected products promoted by the cluster: Kiełbasa swojska wyprodukowana tylko z mięsa wieprzowego, wędzona i pieczona. Charakteryzuje się kruchością i smakowitością mięsa wieprzowego. Przyprawiona jest czosnkiem, pieprzem oraz solą warzoną. W swoim składzie nie zawiera konserwantów ani substancji przedłużających trwałość. Niezaprzeczalnym walorem tego produktu jest obróbka termiczna polegająca na sposobie pieczenia z jednoczesnym wędzeniem, co wpływa na smakowitość i jakość wyrobu. Produkt ten posiada certyfikat ekologiczny. / Kiełbasa swojska (homemade sausage) produced only from pork, smoked and baked. It is characterized by the tenderness and taste of pork. The spices used include garlic, pepper and evaporate salt. In its composition it does not include preservatives and substances prolonging its period for consumption. The unforgettable feature of this product is the thermal processing i.e. baking and smoking at the same time, which influences its taste and quality of the product. The product obtained ecological certificate. Olej lniany tłoczony na zimno. Wykazuje działanie prozdrowotne: posiada dużą wartość odżywczą, zawiera kwasy tłuszczowe omega-3 i jest źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Składniki zawarte w olejach tłoczonych na zimno są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Produkt posiada certyfikat ekologiczny. / Flax oil pressed cold. It shows healing properties: it has substantial nutritional values, has omega-3 fatty acids and is the source of vitamins soluble in fats. The nutrients included in the cold pressed oils are necessary for the appropriate functioning of the organism. The product obtained ecological certificate. Sękacz to ciasto o niepowtarzalnym smaku i niezwykłym aromacie. Jego wypiek wywodzi się z dawnych zamierzchłych czasów. Obecnie wypiekany swym kształtem przypomina jodłę, której igły przybrały złocistomiodową barwę bursztynu. Jest to rękodzieło sztuki cukierniczej posiadające certyfikat ekologiczny. / Sękacz is a cake with a unique taste and an incredible aroma. The baking technique dates back to a very distant past. At present, the shape of the cake resembles a fir tree, with honey-golden color of amber. It could be described as the handcrafted work of the art of baking and it obtained an ecological certificate. 17

20 Tradycyjne wędliny na bazie ekologicznego surowca. / Traditional cold meats based on organic resources. Członkowie klastra / Cluster members Nazwa / Name Adres / Address Działalność / Activity producenci owoców i warzyw / producers of fruits and vegetables Barwy Zdrowia ul. Biłgorajska Tarnogród BIO CONCEPT Rynek Kańczuga BIOAVENA Sp. z o.o. Gospodarstwo Ekologiczne Chmiel Sławomir ul. Pułaskiego Rzeszów Fajsławice Suchodoły gospodarstwo ekologiczne (produkcja i sprzedaż zdrowej żywności, uprawa owoców i warzyw, wyspecjalizowane w uprawie roślin jagodowych, warzyw i roślin oleistych, ekologiczny olej lniany i rzepakowy, mydło mikroorganiczne oraz suplementy diety) produkcja (owoce i warzywa świeże, schłodzone, mrożone, przeciery i koncentraty, soki, produkty Baby Food Quality, orzechy dla przemysłu cukierniczego, produkty pozyskiwany od ponad 500 gospodarstw rolnych położonych na terenach południowo-wschodniej Polski) produkcja (ekologiczne przyprawy warzywno-ziołowe, makarony, suszone warzywa i owoce, chipsy z suszonych owoców, musli) gospodarstwo ekologiczne (uprawa i produkcja żeń-sznia, ziół leczniczych, przypraw tymianek, majeranek, cząber, pokrzywa, mlecze, mięta, melisa, dziurawiec, orkiszy), handel (sprzedaż sadzonek i suchych korzeni żeń-szenia), usługi doradcze organic farming (production and sales of healthy food, planting fruits and vegetables, specialized in planting berries, vegetables and oil plants, ecological flax and canola oil, micro-organic soap and dietary supplements) production (fruits and fresh vegetables, cooled, frozen, purees and concentrated food, fruits, Baby Food Quality products, nuts for sweets sector, products obtained from over 500 agricultural farms located on the territory of south eastern Poland) production (ecological spices based on vegetables and spices, pasta, drained vegetables and fruits, chips made of drained fruits and musli) organic farm (farming and production of ginseng, medical herbs, spices thyme, majoram, nettles, soft-thisles, mint, melissa, John s wort, spelt), trade (sales of seedlings and dry ginseng roots), consulting services producenci pieczywa i ciast / producers of baker s goods and cakes Allnet Sp. z o.o. ul. Listopadowa Międzyrzec Podlaski Ekologiczne PPHU BIO EKO Tułkowice Wiśniowa produkcja (cukiernia tradycyjne ciasta, torty, sękacze podlaskie, ciastka regionalne, Sękacz Podlaski Zaniewicza ) produkcja (chleb żytni razowy z ziarnami EKO na zakwasie, mieszany jasny i razowy, produkty pochodzące z gospodarstwa ekologicznego ziemniaki, warzywa), usługi edukacyjne (zajęcia edukacyjne dla dzieci, młodzieży i studentów) production (traditional cakes, cream cakes, sękacze podlaskie, regional cakes, Sękacz Podlaski Zaniewicza ) production (products originating from organic farming potatos, vegetables), education services (educational classes for children, youth and students) zakłady mięsne / meet processing plants JASIOŁKA JK Sp. z o.o. ul. I Armii Wojska Polskiego 5/ Lublin produkcja (zakład mięsny Jasiołka, tradycyjne wędliny na bazie ekologicznego surowca, 5 produktów zakładu jest zarejestrowanych jako tradycyjne produkty Podkarpacia) production (meet processign plant Jasiołka, traditional cold meats based on organic resources, 5 products of the plants are registered as traditional products of Podkarpacie) 18