PLAN MARKETINGU TURYSTYKI W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM NA LATA

Transkrypt

1

2

3 ZARZĄD WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO PLAN MARKETINGU TURYSTYKI W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM NA LATA Lublin wrzesień 2007 (aktualizacja maj 2009)

4

5 Henryk Szych Dyrektor Biura Planowania Przestrzennego w Lublinie Emilia Niećko Zastępca Dyrektora Biura Planowania Przestrzennego w Lublinie Nadzór i koordynacja Emilia Niećko Opracowanie przygotował zespół Oddziału Terenowego Biura Planowania Przestrzennego w Zamościu pod kierownictwem i redakcją Jadwigi Ćwik.

6

7 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Spis treści. Wstęp 1. Charakterystyka stanu zagospodarowania turystyczno rekreacyjnego Główne kierunki rozwoju sektora turystycznego Atrakcyjne obszary turystyczno rekreacyjne objęte preferencją Promowane formy rozwoju turystyki i infrastruktury turystycznej Promocja produktów turystycznych Źródła finansowania projektów turystycznych.. 35 Spis map Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

8

9 Wstęp. Turystyka ma szansę stać się ważną i dochodową gałęzią gospodarki w województwie. Istnieje zatem potrzeba określenia priorytetów, zadań i kierunków rozwoju podmiotów działających w sektorze turystyki, a także określenia sposobów i kierunków dystrybucji środków publicznych będących do dyspozycji w latach aby nastąpił faktyczny rozwój przemysłu turystycznego w Regionie. Niniejszy dokument opracowany został w oparciu o Koncepcję programowo-przestrzenną rozwoju turystyki i rekreacji w województwie lubelskim, sporządzoną przez Zarząd Województwa Lubelskiego. W części dotyczącej Uwarunkowań i diagnozy stanu wyjściowego rozwoju turystyki, dokonano rozpoznania stanu istniejącego, jego oceny oraz identyfikacji głównych barier i problemów rozwoju sektora turystycznego wynikających ze stanu zagospodarowania, a także waloryzacji przestrzeni turystycznej z punktu widzenia atrakcyjności przyrodniczej i kulturowej Regionu. W skali regionalnej realizacja strategii rozwoju turystyki wyraźnie wpisuje się w cele określone w Strategii rozwoju województwa lubelskiego na lata , a mianowicie: utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu gospodarczego, wzmocnienie konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrost zatrudnienia. Strategia rozwoju turystyki na lata stanowi koncepcję modernizacji regionalnej turystyki, z uwzględnieniem jej uwarunkowań, źródeł finansowania i kierunków rozwoju funkcji turystyczno-rekreacyjnych, a także działań adresowanych do podmiotów kształtujących politykę gospodarczą i społeczną regionu. Zakłada się, że zadania określone w strategii będą się odnosiły do obszarów i produktów turystycznych, dzięki którym Lubelszczyzna jest lub może być konkurencyjna. Realizacja priorytetów powinna przyczynić się do promocji Regionu nie tylko na obszarze Polski, ale także poza jej granicami. Proponowane priorytety będą sprzyjać budowaniu silnych podstaw gospodarki turystycznej, której rola i znaczenie w gospodarce narodowej wzrasta. Konsekwentna realizacja poszczególnych zadań umożliwi osiągnięcie założonych celów prowadząc do aktywizacji całego regionu, a zwłaszcza obszarów wiejskich. Wielofunkcyjny rozwój wsi poprzez agroturystykę, aktywizuje wiejskie środowisko i sprzyja wykorzystywaniu zasobów pracy oraz podaży produktów regionalnych - agroturystyka alternatywnym źródłem dochodu w rolnictwie. Celem opracowania jest określenie możliwości zrównoważonego rozwoju gospodarki turystycznej poprzez propagowanie rozwoju różnorodnych form turystyki i rekreacji, racjonalne i efektywne wykorzystanie bazy turystycznej, zasobów ludzkich, przyrodniczych, kulturowych, materialnych i finansowych oraz zachowanie bioróżnorodności systemowej, gatunkowej i genowej. Finansowe wsparcie projektów ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata przyczyni się do wykorzystania potencjału naturalnego oraz dziedzictwa kulturowego tak, by zarówno sektor turystyki jak i sektor kultury w większym stopniu wpływały na poziom/wielkość PKB w regionie. Oprócz infrastruktury finansowane będą działania z zakresu tworzenia i rozwijania kompleksowego systemu informacji i promocji turystycznej.

10

11 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Charakterystyka stanu zagospodarowania turystyczno rekreacyjnego Miejsce turystyki w gospodarce narodowej Polski Turystyka należy do najbardziej rentownych dziedzin gospodarki. Daje też silny bodziec koniunkturalny wielu innym sektorom rynku. Turystyka wpływa na aktywizację zawodową ludności, gdyż usługi turystyczne świadczone są przede wszystkim przez małe i średnie przedsiębiorstwa, które zatrudniają zazwyczaj poniżej 10 osób. Zatrudnienie w tym sektorze przekracza milion pracowników; dodatkowo każde miejsce pracy w turystyce tworzy od 3 do 4 miejsc pracy w infrastrukturze towarzyszącej. Turystyka ma swój wkład również w proces wychowawczy przez poznanie i ochronę dóbr kultury oraz środowiska naturalnego. Wzrost PKB i zatrudnienia w turystyce jest obecnie bardzo dynamiczny i prognozuje się bardzo szybkie tempo rozwoju tego sektora na świecie. Rola turystyki jest bardzo duża wystarczy tylko przypomnieć prawie 4% PKB światowego, które w ogóle nie zaistniałoby, gdyby nie przemysł turystyczny, prawie 3% światowego zatrudnienia generowanego przez sam tylko przemysł turystyczny, 10% udział gospodarki turystycznej w światowym PKB i ponad 8% procentowy udział gospodarki turystycznej w światowym zatrudnieniu. Pojecie przemysł turystyczny jest definiowane jako turystyka w wąskim znaczeniu. Pod uwagę brane są wydatki poniesione przez turystów i podróżnych na dobra i usługi związane bezpośrednio z turystyka, np. wydatki na hotele i restauracje, biura podróży. Pojecie gospodarka turystyczna zawiera w sobie wydatki nie tylko związane bezpośrednio z turystyka, ale również wydatki pośrednie, czyli takie wydatki, które nie byłyby poniesione gdyby nie turystyka (np. wydatki poniesione przez turystów i podróżnych na transport, żywność, paliwo, ubezpieczenie). W państwach UE gospodarka turystyczna wytwarza 11,5% PKB oraz daje zatrudnienie ponad 24 milionom osób, co stanowi 12,1% wszystkich zatrudnionych. Czyli co ósme miejsce pracy istnieje dzięki turystyce. Przez następne 10 lat popyt turystyczny w krajach unijnych ma wzrastać o ponad 4% rocznie. Natomiast udział gospodarki turystycznej w PKB zwiększy się w 2015 roku do 12,6%. Wzrośnie również zatrudnienie, które w 2015 r. powinno wynosić prawie 29 mln osób, co stanowić będzie 13,7% ogółu zatrudnionych. Oszacowano, że co siódmy zatrudniony w krajach UE pracować będzie w gospodarce turystycznej. Będzie ona jednym z głównych pracodawców oraz sektorem o najwyższych możliwościach tworzenia nowych miejsc pracy. Turystyka także w polskiej gospodarce zaczyna być dostrzegana jako znaczący i dynamicznie rozwijający sie sektor. Według szacunków Instytutu Turystyki, udział gospodarki turystycznej w PKB w 2007 r. wyniósł 6% i był o 0,1 punktu procentowego niższy niż w 2006 r. oraz o 0,3 punktu procentowego wyższy niż w 2005 r. Udział gospodarki turystycznej w PKB w latach w Polsce Wyszczególnienie Produkt krajowy brutto (w mld zł) 924,5 983, , ,8 Wpływy z gospodarki turystycznej wg Instytutu Turystyki (w mld zł) 57,1 55,6 64,7 70,2 Udział gospodarki turystycznej w PKB (w %) 6,2 5,7 6,1 6,0 Źródło: GUS (PKB), pozostałe dane Instytut Turystyki. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 5

12 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata W 2007 r., według szacunków Instytut Turystyki, wydatki cudzoziemców w Polsce wyniosły 24,3 mld zł, natomiast wydatki mieszkańców Polski na podróże krajowe 20,5 mld zł, wydatki krajowe mieszkańców Polski na podróże zagraniczne 7,4 mld zł, wydatki na podróże służbowe wyniosły 15,1 mld zł, natomiast wydatki państwa na turystykę 2,9 mld zł. W sumie wpływy z gospodarki turystycznej wyniosły 70,2 mld zł. Istotne znaczenie odgrywa turystyka w wymianie handlowej. W 2007 r. eksport turystyczny (wydatki cudzoziemców w Polsce) wyniósł 23,3 mld zł, co stanowiło 5% eksportu ogółem. Eksport turystyczny uległ zwiększeniu w porównaniu z rokiem 2006 o 1,9 mld zł, a w stosunku do 2005 r. - o 4 mld zł. Udział turystyki międzynarodowej w obrotach z zagranicą w latach Eksport Eksport towarów i usług wg GUS (w mld zł) 383,4 364,7 427,1 482,7 Eksport turystyczny (wydatki cudzoziemców w Polsce) wg IT (w mld zł) 21,0 20,3 22,4 24,3 Udział turystyki w eksporcie (w %) 5,5 5,6 5,2 5,0 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Instytut Turystyki Łączne przychody z turystyki przyjazdowej w Polsce w latach ulegały systematycznemu zwiększeniu. W 2006 r. nastąpił wzrost o 16% w stosunku do roku poprzedniego z 6,2 mld USD do 7,2 mld USD. Natomiast w 2007 r. przychody z zagranicznej turystyki przyjazdowej osiągnęły poziom 10,6 mld USD (wzrost o 47% w stosunku do 2006 r.) z czego 4,8 mld (tj. 46%) to wpływy od turystów, pozostała zaś część od odwiedzających jednodniowych. Łączne przychody dewizowe z turystyki w latach (w mld USD) ,8 Turyści ,9 2,9 3,3 2,9 3,4 3,7 5,7 Odwiedzający jednodniowi Źródło: opracowano w Departamencie Turystyki na podstawie danych Instytutu Turystyki. W 2007 r. nastąpił wzrost w stosunku do 2006 r. przeciętnych wydatków turystów zagranicznych - na cały pobyt z 167 USD w 2006 r. do 253 USD w 2007 r. (wzrost o 53%). W 2007 r. wydatki turystów w Polsce na 1 osobę na 1 dzień pobytu wzrosły z 42 USD w 2006 do 65 USD w 2007 r. (wzrost o 54%). Przeciętne wydatki odwiedzających jednodniowych w 2007 r. uległy zwiększeniu o 57% - z 76 USD w 2006 r. do 120 w 2007 r. 6 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

13 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Wydatki turystów i odwiedzających jednodniowych w Polsce w latach (w USD) Wydatki turystów w Polsce na jedną osobę Wydatki turystów w Polsce na jedną osobę na 1 dzień pobytu Wydatki odwiedzających jednodniowych w Polsce na jedną osobę Źródło: badania Instytutu Turystyki W ciągu ostatnich lat występowała tendencja spadkowa w ruchu turystycznym. W 2007 roku do miejscowości położonych na terenie województwa lubelskiego przyjechało 2,7 mln turystów (spadek liczby przyjazdów o 16% w porównaniu z 2004 r.; w kraju spadek o 4,8%). Turyści krajowi stanowili 1,5 mln (tj. 55,5% ogółu turystów w województwie; spadek o 25%), podczas gdy w kraju 68% - spadek o 11,9%. Zaś turyści zagraniczni stanowili 1,2 mln (tj. 44,5% ogółu turystów w województwie; podobnie jak w 2004 roku, podczas gdy w kraju 32%; wzrost o 14,7%). Mapa nr 1 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 7

14 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Najczęstszym motywem przyjazdów były przyjazdy w interesach (24%), a następnie zakupy (19%) i tranzyt (18%). Szacuje się, że w celach turystyczno wypoczynkowych przyjechało do lubelskiego 17% turystów zagranicznych. Dominuje turystyka miejska oraz turystyka wypoczynkowo krajoznawcza, która występuje sezonowo. Wśród przyjazdów turystów krajowych 1,0 mln, tj. 66,7% stanowiły przyjazdy krótkookresowe (kraj 54,7%), z czego 60% to przyjazdy z innych województw. Przyjazdy długookresowe stanowiły 0,5 mln, tj. 33,3% (kraj 45,3%), z czego 40% to turyści spoza województwa. Najliczniejszą grupą przekraczającą granice województwa byli obywatele z Ukrainy (ok. 50%) oraz z Białorusi (35%). Mapa nr 2 Zagospodarowanie turystyczne i ruch turystyczny w województwie lubelskim O atrakcyjności turystycznej województwa decydują nie tylko walory estetyczne i piękno krajobrazu, ale także stan wielkości infrastruktury turystycznej. W 2007 roku na obszarze województwa lubelskiego funkcjonowało 307 turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania (tj. 4,6% ogólnej liczby w kraju). W regionie obserwuje się systematyczny spadek liczby obiektów noclegowych (o 11,8% mniej niż w roku 2002). Wskaźnik obiektów zbiorowego zakwaterowania w przeliczeniu na 1000 km 2 wynosił 12,2 ( ,5). 8 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

15

16

17

18

19

20

21 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Województwo posiada nierównomiernie rozmieszczoną bazę noclegową. Najwięcej turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania znajduje się w powiatach posiadających obszary atrakcyjne dla turystyki wypoczynkowej: włodawskim 50, puławskim 37, zamojskim 28, lubartowskim 20, bialskim 20, tomaszowskim 14 oraz w największych miastach regionu: Lublinie 24, Zamościu 15 oraz Białej Podlaskiej 14. Miasta te posiadają także najwięcej wysokostandardowej bazy hotelowej. Wyróżniają się miasta: Lublin 17, Biała Podlaska 12 i Zamość 8 oraz w powiaty: bialski 10 i puławski 9 obiektów hotelowych. Obiekty te dysponowały łącznie 2880 pokojami (tj. 3,1% ogólnej liczby w kraju), w tym 90,8% spośród nich posiadało własną łazienkę. Najwięcej takich pokojów posiadają hotele 60,8%, motele 6,2% oraz pensjonaty 4%. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania dysponowały łącznie 19,0 tys. miejsc noclegowych, co stanowiło jedynie 3,3 % wszystkich miejsc noclegowych w kraju. W porównaniu z rokiem 2002 liczba miejsc noclegowych spadła o miejsc (14,2%). W województwie lubelskim obiekty noclegowe dysponują przeciętnie 61,9 miejscami noclegowymi. Największą ilość miejsc noclegowych posiadają obiekty hotelowe miejsc, w tym hotele (97 obiektów hotelowych, w tym 1 czterogwiazdkowy, 13 trzygwiazdkowych, 9 dwugwiazdkowych, 1 jednogwiazdkowy i 13 w trakcie kategoryzacji); ośrodki wczasowe miejsc; ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe 2 113; schroniska młodzieżowe 1 401; zespoły ogólnodostępnych domków turystycznych 1 273; kempingi i pola biwakowe 925 oraz domy wycieczkowe 94 miejsca. W 2007 roku we wszystkich obiektach noclegowych zbiorowego zakwaterowania udzielono 1 410,3 tys. noclegów. Najwięcej noclegów udzielono w obiektach hotelowych 656,2 tys., w tym w hotelach 377,9 tys.; ośrodkach wczasowych 166,5 tys.; ośrodkach szkoleniowowypoczynkowych 141,0 tys.; zespołach ogólnodostępnych domków turystycznych 56,7 tys.; schroniskach młodzieżowych 51,6 tys.; kempingach i polach namiotowych 7,0 tys.; oraz domach wycieczkowych 11,8 tys. W woj. lubelskim w 2007 r. udzielono 158,6 tys. noclegów turystom zagranicznym (tj. 1,2% ogółu udzielonych noclegów w województwie). Najwięcej noclegów udzielono w obiektach hotelowych 134,4 tys., w tym w hotelach 101,8 tys.; ośrodkach szkoleniowowypoczynkowych 5,6 tys.; schroniskach młodzieżowych 1,8 tys.; zespołach ogólnodostępnych domków turystycznych 1,4 tys.; kempingach i polach namiotowych 0,9 tys. oraz domach wycieczkowych 0,7 tys. Aż 33,6% udzielonych noclegów przypadło na lipiec i sierpień. W porównaniu do 2002 roku liczba udzielonych noclegów wzrosła o 1,8%. Liczba udzielanych noclegów w województwie była ściśle związana z sezonowością ruchu turystycznego. W trzech miesiącach letnich od początku czerwca do końca sierpnia w obiektach noclegowych udzielono 34 % wszystkich noclegów w regionie. Biorąc pod uwagę rozkład przestrzenny na pierwszym miejscu znalazł się powiat puławski 370 tys. noclegów (26,2%), Lublin 309,9 tys. (21,8%), powiat włodawski 116,6 (8,3%), powiat zamojski 100,4 tys. (7,1%), Zamość 70,7 tys. (5,0%). W 2007 roku wzrosła liczba korzystających z noclegów. Na terenie województwa z noclegów skorzystało ponad 615,8 tys. osób (tj. 3,2% korzystających w kraju). Najwięcej z noclegów korzystano w obiektach hotelowych - 402,0 tys. osób oraz w ośrodkach szkoleniowo- Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 9

22 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata wypoczynkowych 63,1 tys. osób i schroniskach młodzieżowych 24,8 tys. osób. W porównaniu do 2002 roku liczba turystów korzystających z noclegów wzrosła o 25,5%. Wzrosła także liczba turystów zagranicznych korzystających z noclegów 97,5 tys. (tj. 15,8% ogółu korzystających z noclegów w regionie). Największy udział wśród obcokrajowców mieli turyści z Ukrainy (16,4% ogółu korzystających z noclegów), Białorusi (,1%), Niemiec (8,5%), Rosji (5,2%), Włoch (3,1%), Wielkiej Brytanii (2,9%), Francji (2,8%) oraz Stanów Zjednoczonych (2,4%). Liczba turystów zagranicznych wzrosła w porównaniu do roku 2002 o 14%. Pod względem wielkości ruchu turystycznego zdecydowanie wyróżniają się powiaty grodzkie: Lublin 28,8%, Zamość 7,4%, Chełm 4,5%, Biała Podlaska 3,9% oraz miejscowości powiatu puławskiego 21,2%, zamojskiego 5,2%, bialskiego 5,3%, włodawskiego 3,4%. Obszary te przyjęły łącznie 79,7% turystów korzystających z bazy noclegowej regionu. Bazę noclegową województwa cechuje duża sezonowość. Miejsca noclegowe całoroczne stanowią 55,9% ogólnej liczby wszystkich miejsc noclegowych w regionie. Całoroczną działalność noclegową prowadzą wszystkie hotele i obiekty hotelowe, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, domy pracy twórczej i zakłady uzdrowiskowe. Przeciętny wskaźnik wykorzystania miejsc noclegowych dla wszystkich rodzajów bazy wyniósł tylko 32,3% (2002r. 29,8%). Nawet w okresie letnim miejsca noclegowe nie są w pełni wykorzystywane (39,8% w lipcu 36,4% w sierpniu). Przeciętny czas pobytu turysty korzystającego z noclegu na terenie województwa wynosi niespełna 4 noclegi, przy czym najwyższy wskaźnik notuje się w powiatach uzdrowiskowych (ok. 10 dni), a następnie w powiatach o walorach typowo pobytowo wczasowych (ok. 6 8 dni), podczas gdy w Lublinie czy Zamościu (przeciętnie 2 dni). W latach w woj. lubelskim nastąpił dynamiczny rozwój prywatnej bazy noclegowej (pokoje gościnne i kwatery agroturystyczne). Według szacunków Instytutu Turystyki w 2007 roku w województwie lubelskim funkcjonowało 707 takich obiektów. W większości są to obiekty całoroczne (ok. 69% ogółu obiektów) z 7866 miejscami noclegowymi (w tym 74% to miejsca całoroczne). W tym czasie wzrosła liczba gospodarstw agroturystycznych (o 70%). W 2007 roku w województwie lubelskim funkcjonowały 484 gospodarstwa agroturystyczne ( wzrost w stosunku do roku 2006 o 64 gospodarstwa), które stanowiły ok. 4,6% ich ogólnej liczby w kraju. Wzrosła także (o 85%) liczba miejsc noclegowych z 1836 miejsc w 2002 roku do 3445 miejsc w 2007 roku. W zdecydowanej większości są to miejsca całoroczne, które stanowią 72% ogółu agroturystycznych miejsc noclegowych. Również systematycznie rośnie liczba miejsc noclegowych w gospodarstwie z 6,5 miejsc w 2002 roku do 8,0 miejsc w 2006 roku. Wymagania kategoryzacyjne spełniało ponad 150 gospodarstw agroturystycznych (35% wszystkich gospodarstw agroturystycznych w województwie). Największa koncentracja bazy agroturystycznej występuje w najatrakcyjniejszych rejonach turystycznych województwa i skupia się głównie w obrębie rejonów turystycznych: Polesia Zachodniego, Roztocza Środkowego i Lasów Janowskich, Płaskowyżu Nałęczowskiego z Małopolskim Przełomem Wisły. Rejony te skupiają łącznie blisko 59% bazy agroturystycznej. 10 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

23 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata W województwie funkcjonują 773 gospodarstwa ekologiczne (ok. 11% ogólnej liczby gospodarstw w kraju). Największa koncentracja gospodarstw ekologicznych występuje w powiatach: puławskim, lubartowskim i biłgorajskim. Bardzo istotnym elementem infrastruktury turystycznej jest baza gastronomiczna. W turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania działało 284 placówek gastronomicznych (359 w 2002 r.). Z ogólnej liczby placówek 21,3% zlokalizowanych było w hotelach, 17,3% w innych obiektach hotelowych, 13% w ośrodkach wczasowych. Pomimo wszechstronności i walorów turystycznych regionu, pojemność bazy noclegowej nie jest w pełni wykorzystana. Obecny stan jakościowy wielu obiektów bazy noclegowej należy ocenić jako zły dominuje baza niskostandardowa - aż 92% bazy (z wyjątkiem nielicznych hoteli, zakładów uzdrowiskowych, ośrodków szkoleniowo wypoczynkowych). Elementami ogólnodostępnego zagospodarowania turystycznego, pozwalającego na uprawianie turystyki aktywnej są szlaki turystyczne. W Regionie znakowanych jest 78 szlaków pieszych (w tym 71 w całości w województwie i 7 przechodzących do innych województw), które tworzą spójną sieć o łącznej długości ok. 3 tys. km. Sieć znakowanych szlaków pieszych tworzą szlaki o znaczeniu regionalnym (łącznie km) uzupełnione szlakami pieszymi o charakterze lokalnym oraz ścieżkami edukacyjnymi. Możliwość uprawiania turystyki specjalistycznej przyrodniczej (ekoturystyki) stwarzają ścieżki dydaktyczne, muzea przyrodnicze (w Zwierzyńcu i Urszulinie), oraz ośrodki edukacji ekologicznej (w Zwierzyńcu, Załuczu Starym i Janowie Lubelskim). Ścieżki dydaktyczne są to kilkukilometrowe zróżnicowane tematycznie trasy piesze: przyrodnicze, przyrodniczokrajobrazowe, przyrodniczo-geologiczne, przyrodniczo-historyczne, geologiczno-botaniczne, sozologiczne oraz historyczne. Ścieżki te znajdują się głównie na terenach parków narodowych i parków krajobrazowych. Usytuowane są one najczęściej w pobliżu znakowanych szlaków pieszych. Możliwość uprawiania turystyki aktywnej zwiększa tworzona sieć szlaków rowerowych. W regionie wyznaczonych i oznakowanych jest 31 szlaków rowerowych. Szlaki rowerowe o charakterze regionalnym tworzą sieć o długości 740 km. Uzupełnieniem sieci regionalnej są lokalne szlaki rowerowe, oznakowane na terenie powiatów: włodawskiego, biłgorajskiego, zamojskiego oraz gmin: Józefów Roztoczański, Łuków, Urszulin, Zamość, Zwierzyniec, Hrubieszów. Na terenie województwa lubelskiego funkcjonują wypożyczalnie rowerów w: Biłgoraju, Janowie Lubelskim, Józefowie Roztoczańskim, Kazimierzu Dolnym, Krasnobrodzie, Rąblowie, Suścu, Urszulinie i Zwierzyńcu. Mankamentem jest niewystarczająca mała infrastruktura turystyczna - zadaszenia, punkty widokowe, miejsca odpoczynku. Rejony sprzyjające rozwojowi turystyki rowerowej: Roztocze i Puszcza Solska, Lasy Janowskie, Pojezierze Łęczyńsko Włodawskie, Polesie, dolina Wisły i dolina Bugu. Na terenie województwa brak jest znakowanych szlaków kajakowych. Do uprawiania turystyki kajakowej szczególnie nadają się następujące odcinki rzek: Wisła, Wieprz (od ujścia Poru), Bug (od ujścia Huczwy), Tanew (od ujścia Szumu), Bystrzyca (do ujścia Krężniczanki), Tyśmienica (od ujścia Piwonii). Możliwość uprawiania turystyki kajakowej stwarza kanał Wieprz Krzna (od Borowiczy k/krasnegostawu do Międzyrzeca Podlaskiego) rzeka Uherka, Włodawka, Bukowa i Sanna. Na rzekach Bug-Krzna, w miejscowości Neple urządzono dwie stanice wodne. Największą imprezą wodniacką na Bugu są Ogólnopolskie Spływy Kajakowe od wsi Gołębie (gmina Dołhobyczów) do Dorohuska oraz Nadbużański Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 11

24 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Spływ Kajakowy BUG Biała Podlaska Neple (gm. Terespol) Serpelice (gm. Sarnaki, woj. mazowieckie) oraz Nadbużański Rajd Turystyczny Rowerowo - Kajakowy Bug. Działalność turystyczną prowadzą kluby kajakowe afiliowane przy Polskim Związku Kajakowym. Uprawianie turystyki żeglarskiej możliwe jest tylko na odpowiednich akwenach wodnych. W województwie skupione są one na Pojezierzu Łęczyńsko Włodawskim. Do największych naturalnych akwenów należą jeziora: Uścimierz 284 ha, Wytyckie (pełniące funkcję zbiornika retencyjnego) 270 ha, Białe k/włodawy 106 ha, Łukie 150 ha, Biłe k/sosnowicy 145 ha, Spólno Koseniec 110 ha, Dratów 107 ha, Sumin 91 ha, Piaseczno 85 ha. Do największych sztucznych akwenów należą: Zalew Zemborzycki k/lublina 230 ha i Zalew w Nieliszu o powierzchni powyżej 1000 ha. Na Zalewie Zemborzyckim k/lublina wytyczono tory regatowe (żeglarski i kajakowy) o długości 2 km oraz tor z wyciągiem dla entuzjastów nart wodnych; są również przystanie sprzętu wodnego, a w sezonie letnim kursuje statek wycieczkowy. Uprawianie żeglarstwa umożliwiają ośrodki wodne wyposażone w sprzęt żeglarski. Ośrodki takie zlokalizowane są nad następującymi akwenami wodnymi: Jezioro Białe k/parczewa, Firlej, Krasne, Łukcze, Jezioro Białe k/włodawy, Piaseczno. Rejon sprzyjający rozwojowi turystyki żeglarskiej Pojezierze Łęczyńsko Włodawskie. Województwo lubelskie posiada możliwości rozwoju turystyki podwodnej. Na Pojezierzu Łęczyńsko Włodawskim znajduje się 5 jezior o głębokości ponad 20 m, umożliwiających prowadzenie szkoleń według programu CMAS lub PADI i zdobycie stopnia płetwonurka. Najgłębsze jeziora: Piaseczno (38 m), Białe k/włodawy (33 m), Krasne (33 m), Rogóźno (25), Zagłębocze (25 m). Do głębszych jezior (powyżej 10 m) należą: Bialskie (18 m), Czarne Sosnowieckie (15 m), Czarne (11 m), Czarne Uścimowskie (10 m). W bezpośrednim sąsiedztwie wymienionych akwenów zlokalizowana jest baza turystyczna. Sprzyjające warunki do wędkowania występują na Pojezierzu Łęczyńsko - Włodawskim, tj. na jeziorach: Białe i Glinki k. Włodawy, Rotcze i Sumin k. Urszulina, Miejskie i Kleszczów k. Ostrowa Lubelskiego, Maśluchowskie i Białe k. Sosnowicy. Atrakcyjnymi łowiskami są zbiorniki retencyjne, wśród których wyróżnia się Zalew Zemborzycki, zbiornik Nielisz na Wieprzu, zbiorniki retencyjne w systemie Kanału Wieprz-Krzna a także większe starorzecza (wśród których wyróżnia się Łacha Stężycka w dolinie Wisły). Na Wiśle sprzyjające warunki do wędkowania występują na całym środkowym odcinku, od ujścia Sanu aż do wsi Stężyca. Na wschodzie regionu atrakcyjne łowiska występują na całej długości rzeki Bug. Atrakcyjne miejsca do wędkowania znajdują się także w rejonie Janowa Lubelskiego oraz w Józefowie (stanica wędkarska z miejscami noclegowymi). Sprzyjające warunki do wędkowania występują również na rzekach: Wieprz, Tyśmienica, Krzna, Tanew i jej dopływach (Sopot, Szum, Łada), Bystrzyca, Krężniczanka i Bystra. Możliwość wędkowania istnieje także na łowiskach organizowanych na stawach, szczególnie w pobliżu dużych miast, wykorzystywanych zwłaszcza w okresach weekendowych. Na terenie województwa istnieją korzystne warunki do uprawiania turystyki konnej. Po atrakcyjnych terenach powiatu chełmskiego i włodawskiego wyznaczony jest Poleski Szlak Konny oraz szlaki konne po Roztoczu. Znane ośrodki jeździeckie funkcjonują w oparciu o Stadninę Koni Czystej Krwi Arabskiej w Wygodzie k/janowa Podlaskiego, Państwowe Stado Ogierów i Stadninę Koni Małopolskich w Białce k/krasnegostawu oraz Stadninę Koni Małopolskich w Wólce Wieprzeckiej (gm. Zamość). Na terenie województwa istnieją także mniejsze ośrodki turystyki konnej. W sezonie letnim działają 12 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

25 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata obozy jeździeckie w ośrodkach wypoczynkowych zlokalizowanych na Pojezierzu Łęczyńsko Włodawskim (Kaniwola, Firlej, Okuninka), w Lasach Janowskich (Janów Lubelski), na Roztoczu (Krasnobród, Zwierzyniec, Tomaszów Lubelski), a także w Makoszce k. Parczewa, w Sadłowicach k. Puław. Z ważniejszych imprez turystycznych należy wymienić: Aukcję Koni Arabskich w Janowie Podlaskim, Ogólnopolskie Zawody w Skokach Konnych przez Przeszkody w Janowie Lubelskim, Zawody Konne w Skokach i Ujeżdżaniu w Kaniwoli, Święto Konia Orientalnego na Kresach w Wólce Wieprzeckiej, Regionalne Zawody w WKKW (Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego) i Regionalne Zawody w Skokach przez Przeszkody w Białce k/krasnegostawu. Rejony sprzyjające rozwojowi turystyki konnej Roztocze, Pojezierze Łęczyńsko Włodawskie, Polesie. W zachodniej części województwa, w okolicach Nałęczowa funkcjonuje Nałęczowska Kolej Dojazdowa - kolejka wąskotorowa wykorzystywana obecnie wyłącznie w celach turystycznych. Uzupełnieniem podstawowej bazy turystycznej są urządzenia turystyczne, które stanowią: pływalnie, kąpieliska urządzone na wodach otwartych, kąpieliska naturalne nieurządzone. W województwie lubelskim funkcjonuje 26 pływalni krytych w: Białej Podlaskiej, Bełżycach, Biłgoraju, Chełmie, Dęblinie, Janowie Lubelskim, Krasnymstawie, Kraśniku, Lubartowie, Lublinie, Łęcznej, Łukowie, Międzyrzecu Podlaskim, Motyczu (gm. Konopnica), Poniatowej, Puławach i Zamościu oraz 12 pływalni odkrytych w: Chełmie, Janowie Lubelskim, Kraśniku, Lublinie, Poniatowej, Puławach, Suścu, Górecku Kościelnym, Świdniku, Tomaszowie Lubelskim i Zamościu, a także 57 kąpielisk. Wypożyczalnie sprzętu wodnego zlokalizowane są w: Biłgoraju, Chotyłowie, Frampolu, Janowie Lubelskim, Józefowie, Krasnobrodzie, Lublinie, Łukowie, Majdanie Sopockim Poniatowej, Zamościu, Zwierzyńcu oraz nad jeziorami Białym, Firlej, Krasne, Łukcze, Rotcze, w miejscowościach Kobylany i Neple. Na obszarze województwa istnieją możliwości uprawiania sportów zimowych - narciarstwa biegowego i zjazdowego. Szczególnie polecane są malownicze szlaki roztoczańskie, wiodące niewysokimi wzgórzami, łagodnymi stokami, a także dolinami Wieprza, Gorajca czy Tanwi. Jedną z ciekawszych tras jest Szlak Krawędziowy ze Zwierzyńca do Suśca o długości 52 km. Sprzyjające warunki klimatyczne dla rozwoju sportów zimowych (narciarstwa biegowego, łyżwiarstwa) istnieją również w rejonie Polesia i Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego i Wyżyny Lubelskiej. Uprawianie narciarstwa zjazdowego umożliwiają wyciągi w: Krasnobrodzie, Justynówce k/tomaszowa Lubelskiego, Rąblowie i Celejowie (gm. Wąwolnica), Parchatce (gm. Kazimierz Dolny), Jacni (gm. Adamów), Szopowem (gm. Józefów), Bobliwie (gm. Izbica), Batorzu, Chrzanowie, Kobylanach (gm. Terespol) i Lublinie. Wypożyczalnie sprzętu narciarskiego zlokalizowane są w Krasnobrodzie, Zwierzyńcu, Rąblowie, Batorzu i Bobliwie. Województwo lubelskie jest jednym z 12 województw w kraju gdzie funkcjonują placówki lecznictwa uzdrowiskowego (8 placówek w Nałęczowie i jedna w Krasnobrodzie). Ofertę leczniczo uzdrowiskową w Nałęczowie uzupełniają: Dwór Nałęczowski Vitaligs SPA, Ośrodek Odnowy Biologicznej Feniks i wiele innych np. Ośrodek Chirurgii Oka prof. Zagórskiego, Ośrodek Chirurgii Plastycznej Dr. Macieja Kuczyńskiego, Jaskinia Solna, Pijalnia Wód Mineralnych, SPA (również w Kazimierzu Dolnym, Lublinie i Janowie Lubelskim). Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 13

26 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Największe miasta regionu charakteryzuje brak wystarczającej ilości bazy wypoczynkowej i rekreacyjnej. Spontaniczne przejmowanie podmiejskich terenów zielonych pod zainwestowanie, głównie mieszkaniowe i niewielka aktywność w zakresie zwiększania oferty wypoczynkowej na terenach miast i strefy podmiejskiej może doprowadzić do zniszczenia istniejącego potencjału terenów zielonych. Istotną część bazy sportowo-rekreacyjnej tworzą takie obiekty jak: stadiony, korty tenisowe, mini-pola golfowe, lodowiska, wypożyczalnie sprzętu sportowego, a także lotniska sportowe i aeroklubowe. W miastach ważnym elementem zagospodarowania rekreacyjnego są także urządzone tereny parków i zieleńców, ścieżki spacerowe, zieleń osiedlowa z zapleczem do wypoczynku dla dorosłych i placem zabaw dla dzieci. Rozwój turystyki w regionie opiera się na podmiotach, stowarzyszeniach, organizacjach prowadzących działalność turystyczną 14 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

27 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Mapa nr 6 W 2007 roku w Centralnym Rejestrze Zezwoleń zarejestrowano 79 podmiotów z terenu województwa lubelskiego (tj. 2,6% - 13 miejsce w kraju). Najważniejszymi organizacjami i stowarzyszeniami są: Lubelska Regionalna Organizacja Turystyczna, Lokalne Organizacje Turystyczne ( Zamość i Roztocze, Kraina Lessowych Wąwozów w Nałęczowie oraz LOT we Włodawie), Regionalna Izba Turystyki w Lublinie, biura podróży (65), PTTK (17 oddziałów), ośrodki informacji turystycznej (33). Obok walorów turystycznych i infrastruktury ważnym elementem dla obsługi ruchu turystycznego są wysokokwalifikowani pracownicy sektora turystycznego. Przygotowanie profesjonalnego personelu w zakresie turystyki odbywa się w oparciu o różnego typu szkoły i uczelnie, a także różne formy kształcenia w ramach doskonalenia kadr. Na poziomie szkół wyższych kształcenie na potrzeby turystyki odbywa się w Zamiejscowym Wydziale Akademii Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej (kierunek: Turystyka i rekreacja), Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Białej Podlaskiej, Wyższej Szkole Społeczno - Przyrodniczej w Lublinie. Ponadto uczelnia ta prowadzi studia podyplomowe z zakresu organizacji i zarządzania w turystyce, hotelarstwie i gastronomii. Poza kształceniem w systemie oświatowym, w ramach podnoszenia kwalifikacji kadr turystycznych prowadzone Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 15

28 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata są szkolenia systemem kursowym. Obejmują one uzyskiwanie kwalifikacji przewodnika turystycznego, pilota wycieczek oraz przygotowanie do prowadzenia gospodarstw agroturystycznych. Stowarzyszenia prowadzące największą ilość szkoleń z zakresu turystyki to: Lubelskie Stowarzyszenie Agroturystyczne, Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, oddziały PTTK. W województwie lubelskim wydano 1722 uprawnienia pilota wycieczek i 650 uprawnień przewodnika turystycznego, z czego 435 to przewodnicy terenowi, 164 miejscy. W regionie organizacją szkoleń na pilotów wycieczek zajmuje się 12 jednostek, a na przewodników turystycznych 5. Na podstawie oceny stanu zagospodarowania i szans rozwojowych za główne potencjały rozwojowe turystyki i rekreacji uznano: dobrze zachowane różnorodne środowisko przyrodnicze wynikające ze specyficznego położenia fizjograficznego i geobotanicznego regionu (przebieg granicy pomiędzy dwiema podstawowymi w Europie jednostkami fizyczno-geograficznymi: obszarem Europy Wschodniej i obszarem Europy Zachodniej oraz równoleżnikowy, trójdzielny układ elementów makrorzeźby: rozległej niziny należący do Niżu Polskiego i równiny podgórskiej należącej do Zapadliska Podkarpackiego, rozdzielonych pasem wyżyn środkowopolskich), zachowane unikatowe dziedzictwo kulturowe (spuścizna kulturowa będąca wynikiem styku trzech kultur: Cesarstwa Bizantyjskiego, prawosławnej Rusi i renesansowej Europy, wydarzenia kulturalne, muzea i miejsca martyrologii oraz miejsca pielgrzymkowe sanktuaria katolickie i prawosławne, a także kultywowane na niektórych obszarach - przejawy tradycyjnej kultury ludowej), atrakcyjność krajobrazowa i przyrodnicza środowiska dla przyjazdów turystycznych związanych z aktywną turystyką kwalifikowaną, ekoturystyką, agroturystyką i turystyką wypoczynkową, uznane walory bioklimatyczne, źródła wód mineralnych i rozwinięte lecznictwo uzdrowiskowe, bogactwo organizowanych w województwie imprez kulturalnych o atrakcyjnym, widowiskowym charakterze; przygraniczne położenie determinujące m.in. rozwój turystyki przygranicznej oraz tranzytowej, rozwijające się stowarzyszenia i organizacje turystyczne oraz sieć szkół kształcąca kadrę na potrzeby turystyki. Główne problemy rozwojowe ograniczające wykorzystanie potencjałów to: niski stopień wykorzystania oraz słaba jakość większości obiektów wczasowych województwa; niewystarczająca baza noclegowa dla turystyki masowej a także wyspecjalizowanej i konferencyjnej, słabe wyposażenie obszarów atrakcyjnych turystycznie w infrastrukturę turystyczną, mało zróżnicowana oferta produktów turystycznych, niedostateczna ilość infrastruktury rekreacyjno-sportowej (w tym basenów i kąpielisk) służącej pobytom wypoczynkowym dzieci i młodzieży; brak obiektów usług rozrywkowo-rekreacyjnych (wesołe miasteczka, parki tematyczne, centra zabaw i gier), skromność oferty pobytowej w wielu miejscowościach i obiektach wypoczynkowych regionu (tylko nocleg i wyżywienie); niedostateczna oferta spędzania wolnego czasu przez turystów, słabe wykorzystanie potencjału zasobów balneologicznych województwa (termy, borowina, przyrodolecznictwo), niezadowalający standard higieniczno-sanitarny wielu gospodarstw agroturystycznych, 16 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie

29 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata ograniczona dostępność komunikacyjna Regionu - brak pasażerskiej komunikacji lotniczej, regres pasażerskiej komunikacji kolejowej, niewystarczająca liczba przejść granicznych, niedostateczne oznakowanie dróg dla celów turystycznych, w tym tras tranzytowych, niedostateczny system informacji turystycznej; brak zintegrowanego systemu informacji turystycznej; niedostateczna informatyzacja sektora. 2. Główne kierunki rozwoju sektora turystycznego Głównym założeniem strategii rozwoju turystyki jest wzrost udziału przemysłu turystycznego w tworzeniu PKB do poziomu 3-5%. Turystyka stanowi ważny element gospodarki regionalnej województwa i jest zarazem sferą działalności społecznej. W Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata stanowi ona segment wykorzystania potencjałów Regionu, poprawy konkurencyjności gospodarki i zrównoważonego rozwoju obszaru całego województwa. Rozwojowi funkcji turystyki służyć mają następujące kierunki działań w ramach priorytetu poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego : - rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych, przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturalnej jako podstawy tworzenia produktu turystycznego regionu, - rozbudowa i modernizacja szeroko rozumianej infrastruktury turystycznej i podnoszenie jakości usług jako części składowych rozwoju produktu turystycznego województwa, - poprawa jakości życia mieszkańców wsi oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich z poszanowaniem wymogów ochrony środowiska, - poprawa skuteczności promocji regionu za granicą. Walory turystyczne województwa lubelskiego stwarzają możliwości rozwoju funkcji turystyki jako istotnego czynnika aktywizacji obszarów i źródła dochodu mieszkańców regionu. Do głównych kierunków rozwoju sektora w latach należeć będzie rozwój: 1) Turystyki kwalifikowanej, obejmującej: turystykę krajoznawczą - turystykę kulturową miejską w oparciu o dziedzictwo kulturowe, opartą o ekspozycję zabytków, bogatą i barwną historię regionu (realizowaną przede wszystkim w kilku największych ośrodkach o znaczeniu międzynarodowym lub pierwszorzędnym w kraju, do których zaliczono Lublin, Zamość, Kazimierz Dolny, Nałęczów, Puławy, Kozłówkę, Janów Podlaski). Nałęczów pełni ponadto funkcję uzdrowiskową o znaczeniu krajowym, turystykę przyrodniczą (ekoturystykę) - wykorzystującą najcenniejsze obszary przyrodnicze (2 parki narodowe: Poleski PN i Roztoczański PN, unikalne rezerwaty przyrody: faunistyczne, florystyczne, torfowiskowe, geologiczne, sieć Natura 2000, Leśny Kompleks Promocyjny Lasy Janowskie, osobliwości przyrody, kilkadziesiąt ścieżek dydaktycznych, ośrodki edukacji ekologicznej, liczne wystawy przyrodnicze, zielone szkoły ). Perspektywy rozwoju tego segmentu nie są jednoznaczne i w dużym stopniu zależne od promocji możliwy jest znaczący wzrost ruchu (zwłaszcza w powiązaniu z wypoczynkiem sobotnio - niedzielnym, rekreacją rowerową), turystykę specjalistyczną związaną z określonymi walorami środowiska przyrodniczego, którymi nie jest zainteresowany masowy ruch turystyczny. Zakłada się rozwój: turystyki wodnej, zimowej, jeździectwa, myślistwa, sportów ekstremalnych. Realizowana jest najczęściej w połączeniu z innymi rodzajami ruchu (np. pobytowym, krajoznawczym lub świątecznym), stanowiąc ich aktywne rozwinięcie, turystykę wielokulturowego pogranicza związaną z różnorodnością i wielokulturowością historyczną Regionu. Przez wieki były to tereny pogranicza, co sprzyjało wytworzeniu się Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 17

30

31

32

33

34

35

36

37 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata specyficznej spuścizny duchowej (dotyczy to szczególnie kultury żydowskiej) i cywilizacyjnej, zawierającej elementy wielu narodowości i religii (katolickie sanktuaria maryjne w: Kodniu, Lublinie, Wąwolnicy, Kazimierzu Dolnym, Chełmie; unickie sanktuaria męczenników podlaskich w Pratulinie i Kostomłotach; prawosławny monastyr w Jabłecznej z ikoną Św. Onufrego oraz synagogi żydowskie). Zakłada się rozwój pobytów związanych z miejscami martyrologii (byłe obozy zagłady hitlerowskiej w Majdanku, Bełżcu, i Sobiborze), turystykę weekendową i codzienną rekreację realizowaną przede wszystkim w strefach podmiejskich największych miast, w znacznym stopniu w oparciu o zabudowę działkową i letniskową lub przy wykorzystaniu infrastruktury ogólnodostępnej (kąpieliska, ścieżki rowerowe). Należy spodziewać się wzrostu zainteresowania tą formą wypoczynku, turystykę biznesową (kongresową) - związaną z prowadzeniem interesów, podnoszeniem kwalifikacji, funkcją wystawienniczo - targową, naukową (kongresy), realizowaną przede wszystkim w największych ośrodkach miejskich (Lublin, Zamość, Kazimierz Dolny, Nałęczów, Chełm, Biała Podlaska), a także funkcją administracyjną (szkolenia, narady, konferencje, itp.) w atrakcyjnych ośrodkach wypoczynkowych (Krasnobród, Okuninka, Janów Lubelski, Józefów), turystykę tranzytową oraz transgraniczną ze względu na przebieg korytarzy transeuropejskich wiążących region lubelski z przejściami granicznymi i przygraniczne położenie. Obszary rozwoju turystyki przygranicznej związane są głównie z przejściami granicznymi oraz w strefach 50 km od przejść. 2) Turystyki wypoczynkowej pobytowej, w tym agroturystyki ze względu na charakter walorów województwa jest to wiodący kierunek rozwoju turystyki. W granicach województwa znajdują się obszary o walorach wypoczynkowych znaczących w skali kraju II i III kategorii atrakcyjności turystycznej (Pojezierze Łęczyńsko - Włodawskie, Roztocze, obszar Kazimierz Puławy - Nałęczów, Puszcza Solska z Lasami Janowskimi), rejon większych zbiorników wodnych (Zemborzyce, Nielisz). Predysponowane do wykorzystania dla wypoczynku pobytowego są tereny przyjezierne, obszary w pobliżu rozległych kompleksów leśnych, istniejące parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu, w tym chronione doliny rzek Wisły, Bugu i Wieprza. Wzrasta zainteresowanie pobytami agroturystycznymi w okresie zimowym na obszarach wyposażonych w infrastrukturę umożliwiającą uprawianie sportów zimowych (wyciągi narciarskie, trasy biegowe, organizowanie kuligów). 3) Turystyki uzdrowiskowej i relaksowej w oparciu o istniejące uzdrowiska w Nałęczowie i Krasnobrodzie, a także potencjalne (Osuchy, Wólka Biska, Celejów); odnowa biologiczna w SPA w Nałęczowie, Kazimierzu Dolnym, a także w Janowie Lubelskim i Lublinie. 4) Turystyki promocyjnej związanej z walorami turystycznymi lubelskiej wsi, z obyczajami, czy twórczością ludową, walorami etnograficznymi, folklorem. Tradycje kultury ludowej kultywowane są w wielu miejscowościach regionu, a ich ochronie i popularyzacji służy szereg festiwali i przeglądów. W regionie działa też wiele znanych na świecie zespołów folklorystycznych. Obejmuje ona także promocję organizowanych przez organizacje i samorządy cyklicznych imprez artystycznych, folklorystycznych czy też sportowych. 3. Atrakcyjne obszary turystyczno rekreacyjne objęte preferencją Skoordynowana polityka inwestycyjna w gospodarce turystycznej w latach powinna koncentrować się na istniejących, wyraźnie zarysowanych ośrodkach ruchu turystycznego, a także na obszarach o wysokim potencjale dla rozwoju turystyki i rekreacji Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 18

38

39

40

41 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata województwa. Preferencją obejmuje się następujące obszary, które zostały zaznaczone na mapce Nr 10: 1) Roztocze, kompleks Puszczy Solskiej i Lasów Janowskich obszar o walorach wypoczynkowych znaczących w skali kraju II i III kategorii atrakcyjności turystycznej. Podstawowym czynnikiem atrakcyjności obszaru są walory krajoznawcze Parku Narodowego i Parków Krajobrazowych, które predestynują ten obszar dla rozwoju form turystyki przyjaznych środowisku eko- agroturystyki,, turystyki krajoznawczej, kwalifikowanej. Istnieją tu sprzyjające warunki klimatyczne dla rozwoju turystyki leczniczej i zimowej, sprzyjające warunki hipsometryczne dla uprawiania sportów zimowych. Równorzędne znaczenie mają walory kulturowe: obiekty zabytkowe, imprezy kulturalne, turystyczne szlaki dziedzictwa kulturowego: szlak pamiątek kultury żydowskiej, cerkiewny, Ordynacji Zamojskiej, kultury wsi i miasteczek, partyzancki i walk partyzanckich, ośrodki sztuki ludowej. W zagospodarowaniu obszaru zakłada się rozwój wypoczynku pobytowego (urlopowego), w tym zorganizowanych pobytów dzieci i młodzieży (Krasnobród, Susiec, Majdan Sopocki, Zwierzyniec, Józefów, Janów Lubelski), a także turystyki krajoznawczo przyrodniczej, rozwój edukacji ekologicznej, form aktywnego wypoczynku (sporty wodne, rowerowe, piesze, konne, narciarstwo zjazdowe, śladowe). Uzupełniającą formą będzie wypoczynek świąteczno weekendowy (Zwierzyniec, Krasnobród, Susiec, Józefów, Janów Lubelski), jednodniowe pobyty rekreacyjne (kąpieliska), ruch całoroczny, związany z pobytem w sanatorium w Krasnobrodzie oraz całoroczny biznesowy związany z uczestnictwem w konferencjach, seminariach (Krasnobród, Janów Lubelski, Józefów). Miejscowości o znaczeniu międzynarodowym i krajowym - Zamość i ponadregionalnym dla obsługi ruchu turystycznego: Krasnobród, Susiec, Zwierzyniec, Józefów, Janów Lubelski. 2) Rejon Środkowej Wisły obejmujący: Małopolską Dolinę Wisły, Wrzelowiecki Park Krajobrazowy, Kraśnicki i Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu, Kazimierski Park Krajobrazowy z Kazimierzem Dolnym, Puławami i Nałęczowem - obszar zróżnicowany pod względem przyrodniczym (obszary prawnie chronione, w tym liczne rezerwaty przyrody, ostoje siedliskowe i ptasie sieci Natura 2000, paneuropejski korytarz ekologiczny) i krajobrazowym (urozmaicony krajobraz: rozległej doliny rzecznej, stromych krawędzi dolin rzecznych unikatowa sieć wąwozów); bardzo ciekawy pod względem kulturowym (z wieloma zabytkami architektury: zespoły i budowle sakralne, zespoły rezydencjonalne, zabytki przemysłu i techniki, turystyczne szlaki dziedzictwa kulturowego: szlak architektury sakralnej, szlak nadwiślański, pamiątek kultury żydowskiej, wielkich pisarzy, muzea, ośrodki sztuki ludowej. Część ruchu generowana jest przez odbywające się imprezy kulturalne o znaczeniu międzynarodowym). Istnieją sprzyjające warunki klimatyczne dla rozwoju turystyki leczniczej i wypoczynkowej w okresie letnim, a także sprzyjające warunki hipsometryczne dla uprawiania sportów zimowych (znaczne różnice wysokości, znaczne nachylenia stoków). W zagospodarowaniu obszaru przewiduje się rozwój głównie turystyki krajoznawczo - specjalistycznej i przyrodniczej oraz wypoczynku weekendowego. Uzupełniającą formą będzie wypoczynek świąteczno weekendowy dla mieszkańców Lublina, Dęblina, Puław a także Warszawy. Dominującą formą wypoczynku całorocznego będzie turystyka uzdrowiskowa i relaksowa (odnowa biologiczna w SPA w Nałęczowie i Kazimierzu Dolnym) oraz udział w konferencjach (Nałęczów, Kazimierz). Ośrodek o znaczeniu międzynarodowym i pierwszorzędnym w kraju dla obsługi ruchu turystycznego: Kazimierz Dolny, Nałęczów, Puławy. Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie 19

42 Plan marketingu turystyki w województwie lubelskim na lata Istnieją potencjalne możliwości dla różnorodnych form wykorzystywania i zagospodarowania turystycznego, zarówno turystyki krajoznawczej (poznawczej) jak i wypoczynku (w tym eko- agroturystyki, rekreacji nadwodnej), a także niektórych form turystyki kwalifikowanej, w tym zwłaszcza wędkarskiej i przyrodniczej (np. obserwowanie ptaków), która równocześnie spełnia funkcje edukacyjne oraz form aktywnego wypoczynku (sporty wodne, rowerowe, piesze, konne). 3) Polesie Zachodnie - pokrywające się z Rezerwatem Biosfery. W jego skład wchodzą: Poleski Park Narodowy, Pojezierze Łęczyńsko - Włodawskie i Lasy Parczewskie. Jest to obszar o walorach wypoczynkowych znaczących w skali kraju II i III kategorii atrakcyjności turystycznej. Podstawowym czynnikiem atrakcyjności obszaru są bardzo wysokie walory przyrodnicze (Poleski PN i liczne rezerwaty przyrody, ostoja siedliskowa sieci Natura 2000), występowanie głębokich jezior. Znaczenie równorzędne mają również walory kulturowe wielokulturowość pogranicza, zabytki architektury, miejsca pielgrzymkowe, turystyczne szlaki dziedzictwa kulturowego: szlak przenikania kultur, kultury wsi i miasteczek, historyczny, pamiątek kultury żydowskiej, cerkiewny, muzea, ośrodki sztuki ludowej. Dominuje wypoczynek pobytowy (urlopowy), w tym zorganizowane pobyty dzieci i młodzieży (Okuninka). Wypoczynek indywidualny realizowany w bazie prywatnej, zabudowie letniskowej, gospodarstwach agroturystycznych. W zagospodarowaniu obszaru przewiduje się rozwój głównie turystyki krajoznawczo przyrodniczej (ekoturystyki). Znaczenie równorzędne ma turystyka pobytowa, kwalifikowana, specjalistyczna. Obszar posiada doskonałe warunki do rozwoju turystyki wiejskiej tj. agroturystyki, duże znaczenie turystyki krajoznawczo przyrodniczej (ekoturystyki). Uzupełniającą formą będzie wypoczynek świąteczno weekendowy dla mieszkańców Włodawy i Chełma, jednodniowe pobyty rekreacyjne (kąpieliska), ruch biznesowy o drugorzędnym znaczeniu Okuninka. Okuninka miejscowość wypoczynkowa, o znaczeniu regionalnym dla obsługi ruchu turystycznego, Jabłeczna miejscowość o znaczeniu ponadregionalnym dla obsługi ruchu pielgrzymkowego. Możliwości rozwoju turystyki specjalistycznej (przyrodniczej), kwalifikowanej aktywnej (rowerowej, konnej, pieszej), turystyki wodnej (w tym żeglarstwa), możliwość uprawiania sportów płetwonurkowych oraz turystyki podwodnej. Kierunki zagospodarowania skierowane są na wypoczynek weekendowy. 4) Obszar Doliny Wieprza obejmujący parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu w jego strefie. Podstawowym czynnikiem atrakcyjności są wysokie walory przyrodnicze (rezerwaty przyrody, ostoja siedliskowa i ptasia sieci Natura 2000). Rejon związany jest przede wszystkim z możliwością rozwoju turystyki wodnej na bazie walorów przyrodniczych, krajoznawczych Wieprza i przyległych obszarów (w mniejszym stopniu kulturowych). Sprzyjające warunki klimatyczne dla rozwoju turystyki w okresie zimowym (długi okres zalegania pokrywy śnieżnej, długi okres utrzymywania się pokrywy lodowej). Obszar posiada doskonałe warunki do rozwoju turystyki wiejskiej tj. agroturystyki i ekoturystyki. Znaczenie równorzędne ma turystyka pobytowa, krajoznawcza, kwalifikowana. Istnieją potencjalne możliwości dla różnorodnych form wykorzystywania i zagospodarowania turystycznego, zarówno turystyki krajoznawczej (poznawczej) jak i wypoczynku (w tym eko- agroturystyki, rekreacji nadwodnej), a także niektórych form turystyki kwalifikowanej, w tym zwłaszcza wędkarskiej i przyrodniczej oraz form aktywnego wypoczynku (sporty wodne, rowerowe, piesze, konne). Kierunki zagospodarowania skierowane są na wypoczynek weekendowy. 20 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie