Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji

Transkrypt

1 Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 133, poz. 882) Tekst jednolity z dnia 15 maja 2015 r. (Dz.U. 2015, poz. 790) (zm.: Dz.U. 2015, poz. 624, poz. 1670) Spis treści Art Rozdział 2. Powoływanie i odwoływanie komorników c Rozdział 3. Obowiązki i prawa komorników Rozdział 4. Aplikanci i asesorzy komorniczy a Rozdział 5. Koszty działalności egzekucyjnej komornika i zasady prowadzenia kancelarii Rozdział 6. Wydatki w toku egzekucji Rozdział 7. Opłaty egzekucyjne Rozdział 8. Dochód komorników Rozdział 9. Nadzór nad komornikami Rozdział 10. Odpowiedzialność dyscyplinarna b Rozdział 11. Samorząd komorniczy a Rozdział 12. Zmiany w przepisach obowiązujących Rozdział 13. Przepisy przejściowe i końcowe Art. 1. [Komornik sądowy] Komornik sądowy, zwany dalej komornikiem, jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym. Durda 1

2 Art. 1 Spis treści Nb I. Uwagi ogólne Egzekucja sądowa Władza publiczna II. Komornik jako funkcjonariusz publiczny Status funkcjonariusza publicznego Definicja pojęcia komornika sądowego Ochrona i odpowiedzialność karna komornika Publicznoprawny charakter działań komornika III. Komornik sądowy jako osoba zaufania publicznego Zawód zaufania publicznego I. Uwagi ogólne 1 1. Egzekucja sądowa w sprawach cywilnych należy do funkcji państwa i jest aktem władzy publicznej. Obok sądu rejonowego, funkcję tę realizuje komornik sądowy będący szczególnego rodzaju funkcjonariuszem publicznym upoważnionym przez państwo do prowadzenia egzekucji sądowej w sprawach cywilnych. W oparciu o treść Konstytucji RP, jak i bogate orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzić można, że komornik sądowy nie jest organem władzy sądowniczej, ani tym bardziej nie jest organem sprawującym wymiar sprawiedliwości. Komornik sądowy jest natomiast powszechnie uznawany za szczególny, jednoosobowy (monokratyczny) organ władzy państwowej, czyli organ egzekucyjny. Status komornika sądowego określić można jako samofinansującego się funkcjonariusza publicznego Władza publiczna. Aktualna pozostaje teza przedstawiona przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z r. (SK 26/03, Dz.U. Nr 11, poz. 101), w której podkreślił on, że: w pojęciu władzy publicznej mieszczą się także inne instytucje niż państwowe i samorządowe, o ile wykonują funkcje władzy publicznej w wyniku powierzenia im tych funkcji przez organ władzy państwowej lub samorządowej. Wykonywanie władzy publicznej dotyczy wszelkich form działalności państwa, samorządu terytorialnego i innych instytucji publicznych, które obejmują bardzo zróżnicowane formy działalności. To funkcjonalne ujęcie obejmuje więc także komornika wykonującego powierzone mu przez ustawę zadania przymusowej realizacji orzeczeń sądowych. Trybunał zwracał wielokrotnie uwagę, że komornik jest 2 Durda

3 Art. 1 funkcjonariuszem publicznym wyposażonym przez państwo w kompetencje władcze w stosunku do osób i instytucji publicznych. Ponadto, że posiada on uprawnienia do nakładania kar. Przyznane komornikowi kompetencje przesądzają, że komornik jest organem władzy publicznej, czego symbolicznym przejawem jest prawo używania pieczęci urzędowej z godłem państwa. Nie sposób nie zwrócić uwagi również na inną cechę, bowiem komornicy działają przy sądach rejonowych i są powoływani przez organ państwa, czyli Ministra Sprawiedliwości. Z bycia funkcjonariuszem publicznym, czyli niejako z zaliczeniem do aparatu władzy państwowej, komornicy sądowi nie posiadają wielu profitów. Najlepszym przykładem jest sfera opłat egzekucyjnych. Opłaty bowiem z jednej strony stanowią należności publicznoprawne, z drugiej zaś z roku na rok są ograniczane jako niewspółmierne do nakładu pracy komornika lub sytuacji majątkowej dłużnika (A. Herbet, Prawne formy działalności egzekucyjnej komornika i zasady prowadzenia kancelarii komorniczej, Założenia projektu nowej ustawy o komornikach sądowych, Warszawa 2013, s. 43). II. Komornik jako funkcjonariusz publiczny 1. Status funkcjonariusza publicznego. Komornik jako funkcjo- 3 nariusz publiczny nie pozostaje w strukturze którejkolwiek z władz konstytucyjnych, natomiast funkcje przez niego spełniane jako funkcjonariusza publicznego mają charakter władczy. Na uwagę zasługuje stanowisko wyrażone przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z r. (SK 18/00, OTK 2001, Nr 8, poz. 256), który dokonując wykładni pojęcia władzy publicznej, uznał, że pojęcie to w rozumieniu art. 77 ust. 1 Konstytucji RP obejmuje wszystkie władze w sensie konstytucyjnym. Oznacza to, iż funkcje władzy publicznej wykonują instytucje państwowe i samorządowe oraz wszelkie inne instytucje, gdy zostaną im one powierzone lub przekazane przez organ władzy państwowej lub samorządowej. Władza publiczna to wykonywanie funkcji władczych przez uprawniony podmiot. W. Tomalak uznał, iż takim organem jest także komornik wykonujący powierzone mu ustawowo zadania, w tym poprzez przymusową realizację orzeczeń sądowych i innych tytułów egzekucyjnych (W. Tomalak, Status ustrojowy i procesowy komornika sądowego, Warszawa 2014, s. 129). Durda 3

4 Art. 1 Warto wskazać, iż w art KK (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) komornik wymieniony jest wprost jako funkcjonariusz publiczny, co wyeliminowało wszelkie wątpliwości z punktu widzenia zakwalifikowania jego statusu. Trybunał Konstytucyjny wskazał także, iż od tradycyjnego funkcjonariusza wyróżnia go to, że czyni to w ramach kancelarii, którą prowadzi na własny rachunek. Ryzyko odpowiedzialności cywilnej wymaga oparcia go o racjonalne racje. Taką właśnie ratio jest zasada czyj zysk, tego ryzyko (wyrok TK z r., SK 26/03, Dz.U. Nr 11, poz. 101) Definicja pojęcia komornika sądowego. Opisową definicję komornika sądowego najlepiej przedstawił M. Jabłoński [M. Jabłoński, Status prawny komornika sądowego funkcjonariusz publiczny, czy obywatel prowadzący działalność gospodarczą?, w: Założenia projektu nowej ustawy o komornikach sądowych, A. Marciniak (red.), Warszawa 2013, s ], wskazując, iż komornik jest szczególnego rodzaju organem państwowym niejako pomocniczym organem wymiaru sprawiedliwości, powoływanym przez Ministra Sprawiedliwości. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny komornik sądowy jest organem państwa, powołanym do wykonywania orzeczeń sądowych w drodze przymusowej egzekucji świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, a także wykonywania innych czynności określonych w ustawach, posiadającym w ramach wykonywania swoich zadań władcze kompetencje wobec innych podmiotów stosunków prawnych. (... ) funkcjonowanie urzędu komornika opiera się na oczywistym założeniu, że nie wszyscy dłużnicy spełniają dobrowolnie i we właściwym czasie obowiązki ustalone w wyroku sądowym. Dlatego konieczne jest stworzenie instytucji dysponującej środkami przymusu w celu zapewnienia posłuszeństwa orzeczeniom sądu. Z zasady państwa prawnego wynika, że przymusu tego nie mogą stosować sami wierzyciele, ale tylko instytucja władzy publicznej (wyrok TK z r., K 5/02, Dz.U. Nr 212, poz. 2077). Ponadto, komornik został wyposażony we władcze kompetencje zarówno wobec innych osób, jak również wobec innych instytucji publicznych. W odpowiedzi podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości z upoważnienia ministra na interpelację Nr 8719 (posła Stanisława Szweda przesłaną w ślad za pismem z r., SPS /12, w sprawie kontynuacji pracy przez mianowanych komorników sądowych, którzy ukończyli 65 lat), zamieszczonej na stronie wskazano, iż: komornik wykonuje zadania państwa i jest wyposażony w państwowe 4 Durda

5 Art. 1 imperium w zakresie egzekucji tytułów wykonawczych. Dysponuje przy tym możliwością stosowania przymusu celem przełamania oporu dłużników i skutecznego przeprowadzenia czynności egzekucyjnych. Komornik został również wyposażony w uprawnienie do nakładania kar, jednocześnie pozostaje on podległy sądowi, choć nie stanowi organu władzy sądowniczej, jak również jest podległy nadzorowi właściwego prezesa sądu rejonowego. Według Trybunału Konstytucyjnego komornicy sądowi są organami państwa powołanymi do wykonywania orzeczeń sądowych w drodze przymusowej egzekucji świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, a także do wykonywania innych czynności określonych w ustawach, posiadającymi władcze kompetencje wobec innych podmiotów stosunków prawnych, a dla wykonywania swoich zadań posiadającymi środki osobowe i rzeczowe w postaci kancelarii komorniczych (postanowienie TK z r., SK 1/10, OTK-A 2011, Nr 6, poz. 70). Istotne jest że komornik jest funkcjonariuszem, który prowadzi swoją działalność na własny rachunek, czyli całkowicie w oderwaniu od zasady budżetowego związania ze Skarbem Państwa. Wyrazem tego jest art. 3a, którego wprowadzenie doprowadziło do prywatyzacji zawodu komornika w zakresie dotyczącym finansowania działalności oraz jego wynagradzania (wyroki TK: z r., P 6/04, Dz.U. Nr 94, poz. 796 i z r., SK 34/07, Dz.U. Nr 37, poz. 296). Komornik sądowy pozostaje jednak w dalszym ciągu organem, którego kompetencje wymagają pozostawania w relacjach z innymi uczestnikami postępowania egzekucyjnego o charakterze publicznoprawnym, nie zaś prywatnym. Trybunał Konstytucyjny trafnie wskazał, iż: komornika oraz strony postępowania egzekucyjnego (wierzyciela i dłużnika) nie łączy stosunek o charakterze prywatnoprawnym, ale o charakterze publicznoprawnym. To, że egzekwowane przez komornika świadczenia mają z reguły charakter cywilnoprawny, nie oznacza, że egzekucja tych świadczeń ma taki sam charakter. Zgodnie z zasadą państwa prawnego przymusowe wykonywanie wyroków w sprawach cywilnych nie odbywa się w drodze osobistych działań wierzyciela, ani osób, którym zleca on wykonanie konkretnego wyroku. Z uwagi na przyjęte we współczesnym państwie prawnym założenie, iż stosowanie środków przymusu stanowi w zasadzie monopol państwa, przymusowa egzekucja wyroków sądowych odbywa się w drodze działań organów państwa, które nie działają na zlecenie wierzyciela, ale w ramach własnych, przyznanych im przez państwo Durda 5

6 Art. 1 uprawnień (wyrok TK z r., K 5/02, Dz.U. Nr 212, poz. 2077). W swoim orzecznictwie Trybunał wielokrotnie stwierdzał, że zawód komornika należy również określić jako zawód zaufania publicznego (wyrok z r., K 5/02, Dz.U. Nr 212, poz. 2077; wyrok z r., K 2/07, Dz.U. Nr 85, poz. 571). Rozpatrując omawiane zagadnienie należy zwrócić uwagę na opinię Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego monokratycznego charakteru komornika jako organu. Charakter ten wskazuje, że komornik jest wyposażony przez państwo w określone władcze kompetencje zarówno wobec osób (art. 761 i 764 KPC), jak i wobec innych instytucji publicznych (art. 761 i 765 KPC), powołanie go przez Ministra Sprawiedliwości następuje w drodze procedury administracyjnej (art. 11 ust. 1 KomSEgzU) oraz jest on organem legitymującym swoje działania przez używanie okrągłej pieczęci urzędowej z godłem państwa (art. 4 KomSEgzU). Dodatkowo Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że komornik sądowy nie może być identyfikowany z osobistym i majątkowym statusem, tzw. Piastuna organu, prowadzącego swoją działalność zawodową na własny rachunek (art. 3a KomSEgzU), co ma służyć zwiększeniu konkurencyjności i efektywności egzekucji przy jednoczesnym odciążeniu Skarbu Państwa konkretnie możliwości finansowych resortu sprawiedliwości (wyroki z: r., K 28/02, Legalis; r., K 5/02, Dz.U. Nr 212, poz. 2077; r., SK 26/03, Dz.U. Nr 11, poz. 101; r., P 6/04, Dz.U. Nr 94, poz. 796; r., P 18/05, Dz.U. Nr 84, poz. 585; r., P 5/05, Dz.U. Nr 7, poz. 58; r., P 22/06, Dz.U. Nr 44, poz. 288; r., SK 34/07, Dz.U. Nr 37, poz. 296). Na temat statusu komornika wypowiadał się również Sąd Najwyższy. W uchwale z r. (III CZP 65/02, OSNC 2003, Nr 7 8, poz. 100), stwierdził, że stosownie do art. 758 i n. KPC oraz art. 2 ust. 1 i 3 KomSEgzU, komornik jest organem postępowania egzekucyjnego, do którego należą sprawy egzekucyjne, a w ich ramach dokonuje on czynności egzekucyjnych. Komornik jest funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu art. 1 KomSEgzU. O statusie komornika decyduje więc to, że ustawa powierza mu jako funkcjonariuszowi publicznemu realizacje określonych zadań państwa, m.in. w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych. Forma i sposób realizacji tych zadań uregulowane są w normach o charakterze publicznoprawnym. Realizując na podstawie tych przepisów zadania powierzone mu 6 Durda

7 Art. 1 przez ustawę, komornik działa jako organ pozostający wobec stron postępowania w stosunku nadrzędności, a nie równorzędności. 3. Ochrona i odpowiedzialność karna komornika. Rozważając 5 problem odpowiedzialności komornika nie sposób nie rozpocząć od wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w którym stwierdził on, iż do komornika sądowego, ma zastosowanie reżim wynikający z treści art. 77 ust. 1 Konstytucji RP (wyrok TK z r., SK 26/03, Dz.U. Nr 11, poz. 101). Przyznanie więc komornikowi statusu funkcjonariusza publicznego sprawia, że z jednej strony, korzysta on ze szczególnej ochrony prawnej w wypadkach przewidzianych prawem karnym dla funkcjonariuszy publicznych, z drugiej strony natomiast, podlega wzmożonej odpowiedzialności karnej za popełnienie czynów zabronionych, pozostających w związku z zajmowanym stanowiskiem. Tę szczególną prawnokarną ochronę przewiduje art i n. KK, zaś szczególną odpowiedzialność art. 231 KK. Zauważyć należy, iż projekt ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (druk sejmowy z r., Nr 2196, II kadencji Sejmu) przewidywał: Art. 1 ust. 1. Komornik jest osobą zaufania publicznego wyznaczoną i umocowaną przez Państwo do przymusowego wykonywania tytułów wykonawczych oraz zadań zastrzeżonych dla komorników sądowych lub im zleconych przez ustawę niniejszą i inne ustawy. 2. W działalności urzędowej komornik ma status funkcjonariusza publicznego i korzysta z ochrony przysługującej funkcjonariuszom państwowym. Wskazana szczególna ochrona komornika przez prawo karne uzasadniona jest przede wszystkim ochroną komornika przed bezpośrednimi atakami innych osób, jak również zaostrzeniem odpowiedzialności karnej sprawców czynów zakłócających realizację zadań publicznych i godzących w powagę urzędu reprezentowanego przez funkcjonariusza (H. Ciepła, J. Skibińska-Adamowicz, Status prawny komornika i podstawy jego odpowiedzialności odszkodowawczej po uchyleniu art. 769 k.p.c., PPE 2006, Nr 4 6, s. 6 i n.). Wobec powyższego stwierdzić należy, iż komornik sądowy jako funkcjonariusz publiczny korzysta ze szczególnej ochrony przed naruszeniem nietykalności cielesnej, czynną napaścią, wywieraniem wpływu na jego czynności urzędowe i zmuszaniem go do przedsięwzięcia lub zaniechania takiej czynności oraz przed znieważeniem. Ustawodawca przewidział zwiększoną ochronę funkcjonariuszy publicznych z uwagi na konieczność zapewnienia Durda 7

8 Art. 1 funkcjonowania państwa jako wspólnego dobra wszystkich obywateli (W. Tomalak, Status ustrojowy i procesowy, s. 134). W zakresie przedstawionej wyżej zaostrzonej odpowiedzialności karnej komornika stosuje się wobec niego kary za przestępstwa: przyjęcia w związku z pełnioną funkcją korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy, płatnej protekcji, działania na szkodę interesu publicznego lub prywatnego przez przekroczenie swoich uprawnień lub niedopełnienie obowiązków, wymuszenia przemocą lub groźbą bezprawną określonych zeznań, wyjaśnień, informacji lub oświadczeń, ujawnienia osobie nieuprawnionej informacji stanowiącej informację niejawną o klauzuli zastrzeżone lub poufne lub uzyskanej w związku z wykonywaniem czynności służbowych, a której ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes, poświadczenia nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne Publicznoprawny charakter działań komornika. Działania komornika charakteryzuje funkcjonowanie wyłącznie na podstawie i w granicach przyznanych mu kompetencji. W tym wypadku uznać należy, że przysługuje mu publicznoprawny status [M. Jabłoński, Status prawny komornika sądowego funkcjonariusz publiczny, czy obywatel prowadzący działalność gospodarczą?, w: Założenia projektu nowej ustawy o komornikach sądowych, M. Jabłoński (red.), Warszawa 2013, s. 35]. Również Trybunał Konstytucyjny wskazał, że komornika oraz strony postępowania egzekucyjnego łączy stosunek nie o charakterze prywatnoprawnym, lecz publicznoprawnym (wyrok TK z r., SK 21/11, Dz.U. z 2012 r. poz. 424). Stosunek publicznoprawny regulowany jest w oparciu o normy o charakterze publicznoprawnym i obejmuje zależność między organem postępowania a stroną. Stosunki te nie są relacjami podmiotów równorzędnych, bowiem komornik, będąc organem egzekucyjnym, z jednej strony, realizuje funkcje państwa, z drugiej zaś, nie wchodzi z uczestnikami postępowania w stosunki zobowiązaniowe (wyrok TK z r., K 21/08, Dz.U. Nr 81, poz. 867). Działania komornika oparte są na powszechnie obowiązującym prawie i ukształtowane są przez normy o charakterze publicznoprawnym. Tym samym komornik działa na rzecz wierzyciela tylko w związku z faktem, że wykonuje zadania powierzone mu przez ustawę. Komornik realizując przypisane mu funkcje państwa, w sprawowaniu swojego urzędu musi być bezstronny w stosunku do stron (W. Tomalak, Status ustrojowy i procesowy, s. 147). Sąd Najwyższy w postanowie- 8 Durda

9 Art. 1 niu z r. (II CKN 496/00, OSNC 2000, Nr 9, poz. 168) stwierdził, że komornik nie jest stroną postępowania egzekucyjnego, lecz organem egzekucyjnym. Relacje więc między komornikiem a stronami postępowania nie mają charakteru prywatnoprawnego. III. Komornik sądowy jako osoba zaufania publicznego 1. Zawód zaufania publicznego. Zawód komornika sądowego 7 został uznany za zawód zaufania publicznego. O powyższym zadecydowała przynależność do samorządu zawodowego oraz dodatkowe prawa i obowiązki (m.in. odpowiedzialność dyscyplinarna, powinności etyczne). Również Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd, że zawód komornika należy zaliczyć do tego typu zawodów (wyrok z r., K 5/02, OTK-A 2003, Nr 9, poz. 98; wyrok z r., K 2/07, OTK-A 2007, Nr 5, poz. 48). Wykonywanie zawodu zaufania publicznego polega na wykonywaniu zadań o szczególnym charakterze z punktu widzenia zadań publicznych i realizacji interesu publicznego. Jest on wykonywany w określonej formie przez wykwalifikowane osoby, które przynależą do samorządu zawodowego (W. Lewandowski, Zawód zaufania publicznego zawodem odpowiedzialności publicznej, Nowa Currenda 2013, Nr 6, s. 12). Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż na zaufanie, o którym mowa składa się przekonanie o profesjonalnym przygotowaniu osoby wykonującej ten zawód, jego doświadczeniu, dyskrecji, takcie i kulturze osobistej, zachowaniu dobrej woli, właściwych motywacji, należytej staranności zawodowej oraz przestrzeganiu wartości istotnych dla profilu danego zawodu. W odniesieniu do wykonywania prawniczych zawodów zaufania publicznego do istotnych wartości należy również pełne i integralne respektowanie prawa, w tym zwłaszcza przestrzeganie wartości konstytucyjnych (w ich hierarchii) oraz dyrektyw postępowania. Konieczność spełniania tych wymogów wiąże się przede wszystkim z prowadzeniem spraw lub ochroną wartości (dóbr) o zasadniczym i (najczęściej) osobistym znaczeniu dla osób korzystających z usług w sferze zwodów zaufania publicznego (wyrok TK z r., K 14/10, Dz.U. z 2012 r. poz. 867). W innym wyroku Trybunał wskazał, iż zawody zaufania publicznego, to takie które polegają na obsłudze osobistych potrzeb ludzkich, wiążące się z przyjmowaniem informacji dotyczących życia osobistego i zorganizowane w sposób uzasadniający przekonanie Durda 9

10 Art. 2 społeczne o właściwym dla interesów jednostki wykorzystywaniu tych informacji przez świadczących usługi. Od przedstawicieli tych zawodów społeczeństwo oczekuje spełnienia wymogu posiadania bardzo wysokich umiejętności fachowych, zwykle ukończenia wyższych studiów oraz odbycia dalszych szkoleń (aplikacja, specjalizacja) (wyrok TK z r., K 20/08, Dz.U. Nr 244, poz. 1636). Art. 2. [Kompetencje] 1. Czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych wykonuje wyłącznie komornik, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w innych ustawach. Komornik wykonuje także inne czynności przekazane na podstawie odrębnych przepisów. 2. Komornik pełni czynności osobiście, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach prawa. 3. Komornikom powierza się w szczególności następujące zadania: 1) wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz o zabezpieczenie roszczeń; 2) wykonywanie innych tytułów wykonawczych wydanych na podstawie odrębnych przepisów oraz tytułów egzekucyjnych, które zgodnie z odrębnymi przepisami podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności; 3) sporządzanie protokołu stanu faktycznego przed wszczęciem procesu sądowego lub przed wydaniem orzeczenia na zarządzenie sądu lub prokuratora. 4. Komornik, poza zadaniami określonymi w ust. 3, ma prawo: 1) doręczania zawiadomień sądowych, obwieszczeń, protestów i zażaleń oraz innych dokumentów za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty; 2) na wniosek organizatora licytacji sprawowania urzędowego nadzoru nad dobrowolnymi publicznymi licytacjami, z przybiciem najniższej lub najwyższej oferty; 3) weryfikowania istnienia i treści tytułów wykonawczych wydanych w postępowaniach elektronicznych. 5. Organy administracji publicznej, urzędy skarbowe, organy rentowe, o których mowa w art ustawy z dnia 17 listopada 10 Durda

11 Art r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.), banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, podmioty prowadzące działalność maklerską, organy spółdzielni mieszkaniowych, zarządy wspólnot mieszkaniowych, inne podmioty zarządzające mieszkaniami i lokalami użytkowymi, jak również inne instytucje są obowiązane na pisemne żądanie komornika udzielić mu informacji niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz wykonania innych czynności wchodzących w zakres jego ustawowych zadań, w szczególności dotyczące stanu majątkowego dłużnika oraz umożliwiających identyfikację składników jego majątku. Przepis art. 762 Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się odpowiednio. 6. Komornik ponosi odpowiedzialność za szkody wynikające z ujawnienia tajemnicy bankowej lub skarbowej i wykorzystania jej niezgodnie z przeznaczeniem. 7. W sprawach o egzekucję lub o zabezpieczenie świadczeń alimentacyjnych lub rent mających charakter alimentów oraz w sprawach o egzekucję lub o zabezpieczenie świadczeń wszczętych na wniosek Skarbu Państwa, w tym na polecenie sądu lub prokuratora, niezwiązanych z wykonywaniem działalności gospodarczej, informacje, o których mowa w ust. 5, udzielane są nieodpłatnie. 8. Informacji, o których mowa w ust. 5, udziela się w terminie 7 dni od dnia otrzymania żądania w oparciu o dane przekazane przez komornika. 9. Opłatę za udzielenie informacji komornik uiszcza po jej udzieleniu, na wezwanie podmiotu udzielającego informacji. Spis treści Nb I. Uwagi ogólne Organ egzekucyjny II. Rozdzielenie funkcji między sąd i komornika Właściwość spraw egzekucyjnych Właściwość spraw komornika III. Osobisty charakter podejmowanych czynności Osobiste wykonywanie czynności IV. Czynności komornika Durda 11

12 Art Czynności egzekucyjne Podział czynności egzekucyjnych Czynności postępowania egzekucyjnego Czynności o charakterze pozaegzekucyjnym V. Zadania powierzone komornikowi A. Wykonywanie czynności egzekucyjnych Wykonywanie orzeczeń sądowych Wykonywanie innych tytułów wykonawczych Sporządzanie protokołu stanu faktycznego B. Wykonywanie innych czynności przewidzianych ustawą Doręczenie Urzędowy nadzór nad publicznymi licytacjami Weryfikowanie istnienia i treści tytułów wykonawczych wydanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym Sprzedaż przedmiotu zastawu rejestrowego w drodze przetargu publicznego Poszukiwanie majątku dłużnika Zabezpieczenie spadku i spis inwentarza VI. Stosowanie przez komornika środków przymusu Środki przymusu VII. Zasięganie informacji Zasięganie informacji o dłużniku podstawa prawna żądania informacji Zakres przedmiotowy Zakres podmiotowy Żądanie informacji od banku i jego zakres Opłata za udzielenie informacji Termin do udzielenia informacji komornikowi i konsekwencje jej braku VIII. Odpowiedzialność za ujawnienie tajemnicy bankowej Odpowiedzialność komornika I. Uwagi ogólne 1 1. Organ egzekucyjny. Organem egzekucyjnym oprócz sądu jest komornik sądowy, a jego kompetencje polegają na wykonywaniu orzeczeń sądowych i innych tytułów wykonawczych w drodze egzekucji oraz realizowania zadań wynikających z innych zdarzeń prawnych. Komornik wykonuje przede wszystkim czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych, ale też inne czynności przewidziane w ustawie. 12 Durda

13 Art. 2 II. Rozdzielenie funkcji między sąd i komornika 1. Właściwość spraw egzekucyjnych. Zgodnie z art. 758 KPC 2 sprawy egzekucyjne należą do właściwości sądów rejonowych i działających przy tych sądach komorników. Czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych wykonuje wyłącznie komornik, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w innych ustawach. Jeśli więc przepis nie wskazuje, jaki organ egzekucyjny jest właściwy do dokonania określonej czynności egzekucyjnej, to powinien ją wykonać komornik. Sąd rejonowy w postępowaniu egzekucyjnym wykonuje funkcje organu egzekucyjnego oraz nadzoruje działalność komornika. Oznacza to, iż sąd jest organem egzekucyjnym i sądem egzekucyjnym sprawującym nadzór judykacyjny nad czynnościami egzekucyjnymi komornika. Czynności egzekucyjne, które ustawodawca powierzył sądowi rejonowemu zostały jasno określone w przepisach: 1) ustanowienie kuratora: dla dłużnika nieznanego z miejsca pobytu i niemającego zdolności procesowej na czas do ustanowienia przedstawiciela ustawowego oraz dla spadkobierców dłużnika, jeżeli nie objęli spadku albo są nieznani, a nie ma kuratora spadku, ponadto dla wierzyciela lub dłużnika, jeżeli wymaga tego należyte wykonywanie ich praw po zajęciu wierzytelności lub prawa w egzekucji z innych wierzytelności i z innych praw majątkowych, do zastępowania osoby nieobecnej w egzekucji z nieruchomości; 2) ustanowienie zarządcy w egzekucji z innych praw majątkowych; 3) prowadzenie postępowania o wyjawienie majątku; 4) przy egzekucji świadczeń pieniężnych z nieruchomości: ustanowienie zarządcy oraz podejmowanie innych czynności związanych z jego działalnością, z wyjątkiem wprowadzenia na polecenie sądu zarządcy w zarząd oraz wezwania wskazanych przez wierzyciela osób do uiszczania zarządcy dochodów z nieruchomości, które to czynności należą do komornika, nadzoruje licytacje, wydaje postanowienie o udzieleniu przybicia i o przysądzeniu własności, zatwierdza plan podziału sumy uzyskanej przez egzekucję, a w uproszczonej egzekucji z nieruchomości określa tryb wyszukania nabywcy, jeżeli strony nie określiły go samodzielnie; 5) przy egzekucji świadczeń niepieniężnych: wykonuje czynności, które za dłużnika może wykonać także inna osoba, a także Durda 13

14 Art. 2 czynności, których inna osoba za dłużnika nie może wykonać i której wykonanie zależy od jego woli, w imieniu dłużnika dokonuje zaniechania pewnej czynności lub nieprzeszkadzania czynności wierzyciela, z wyjątkiem wykonania sądowego nakazu osadzenia dłużnika w areszcie, co należy do komornika; 6) prowadzenie egzekucji przez zarząd przymusowy; 7) prowadzenie egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Pozostałe zaś czynności egzekucyjne należą do kompetencji komornika sądowego. W sprawach egzekucyjnych, które zostały przekazane do prowadzenia sądowi, komornik jest organem wykonawczym spełniającym polecenia sądu, np. co do usunięcia oporu dłużnika czy osadzenia go w areszcie. Ponadto na polecenie sądu komornik wprowadza zarządcę przymusowego w zarząd przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym albo ich części. W sprawach niezastrzeżonych dla sądu komornik jest organem egzekucyjnym, który działa przy sądzie rejonowym Właściwość spraw komornika. Komornik jako organ egzekucyjny jest właściwy w następujących sprawach egzekucyjnych: egzekucja z ruchomości, egzekucja z wynagrodzenia za pracę, egzekucja z wierzytelności na rachunkach bankowych, egzekucja z innych wierzytelności i z praw majątkowych, egzekucja z nieruchomości, z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądu, uproszczona egzekucja z nieruchomości, egzekucja ze statków morskich, egzekucja z wierzytelności o wydanie rzeczy ruchomej, egzekucja świadczenia o wydanie nieruchomości, statku albo opróżnienia mieszkania, egzekucja świadczeń alimentacyjnych. Ponadto, prowadzi on sprawy o egzekucję należności pieniężnych z tytułu grzywien, kar pieniężnych, opłat sądowych i kosztów postępowania oraz egzekucję w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej. Do zakresu obowiązków komornika należą też inne przypisane mu czynności, również wskazane w innych ustawach. W postępowaniu upadłościowym komornik: wprowadza syndyka lub zarządcę w posiadanie majątku upadłego, dokonuje przymusowego odebrania mienia syndykowi lub zarządcy po zakończeniu postępowania, wykonuje postanowienia o osadzeniu upadłego w areszcie jako środka przymusu oraz postanowienia sędziego-komisarza określające zakres i czas korzystania przez upadłego lub osoby mu bliskie z mieszkania znajdującego się w lokalu lub budynku wchodzącym w skład masy 14 Durda

15 Art. 2 upadłości, a także wykonuje postanowienia o wydanie syndykowi przedmiotu zastawu. Na czynności komornika w postępowaniu upadłościowym przysługuje również skarga. III. Osobisty charakter podejmowanych czynności 1. Osobiste wykonywanie czynności. Zgodnie z omawianą ustawą 4 komornik pełni czynności osobiście, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach prawa. Wyjątkiem od osobistego wykonywania czynności przez komornika są sytuacje, gdy czynności te komornik może zlecić asesorowi w oparciu o art. 33 KomSEgzU bądź aplikantowi po upływie roku od dnia rozpoczęcia aplikacji komorniczej w myśl art. 30 ust. 2 KomSEgzU. Ponadto zgodnie z art. 26 KomSEgzU, w przypadku braku możliwości pełnienia obowiązków przez komornika z powodów prawnych lub faktycznych, pełnienie obowiązków zleca się zastępcy komornika, którym może być inny komornik lub asesor. Zlecenie do wykonywania czynności powinno być wystawione na piśmie i powinno określać sprawy lub czynności, do których asesor komorniczy został upoważniony. Wydane upoważnienie powinno zostać dołączone do akt sprawy oraz powinno być okazane stronie na jej żądanie przed przystąpieniem do czynności. IV. Czynności komornika 1. Czynności egzekucyjne. Pojęcie czynności egzekucyjnej nie 5 jest używane przez ustawodawcę w sposób jednoznaczny, co w konsekwencji wpływa na posługiwanie się nim w nauce prawa i orzecznictwie sądowym. Fundamentalnym problemem jest niejednorodność w sposobie określenia tego pojęcia, i w konsekwencji jego wykorzystania, tak w Kodeksie postępowania cywilnego, jak i w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji. Ustawodawca posługuje się określeniem czynności egzekucyjnej (np. w art. 759 l, art. 773 l, art. 805, 810 i 826 KPC) bądź tylko czynności bez bliższego sprecyzowania (np. w art. 763, 764 i 822 KPC), czy też używa miana czynności komornika (np. w art. 767 KPC). Natomiast w art. 2 ust. 1 KomSEgzU mowa jest o wykonywaniu przez komornika czynności egzekucyjnych w sprawach cywilnych oraz innych czynności przekazanych na podstawie odrębnych przepisów. Durda 15