Chłoniak o nazwie Makroglobulinemia Waldenstroma to rzadka odmiana chłoniaka nieziarniczego. Występuje on także pod nazwą chłoniak limfoplazmocytowy.

Transkrypt

1 Chłoniak o nazwie Makroglobulinemia Waldenstroma to rzadka odmiana chłoniaka nieziarniczego. Występuje on także pod nazwą chłoniak limfoplazmocytowy. Rozróżniamy wiele odmian chłoniaków nieziarniczych, a Makroglobulinemia Waldenstroma należy do odmiany występującej rzadko, zazwyczaj u osób powyżej 65 roku życia, chociaż zdarza się również u osób młodszych. Nieco częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Chłoniak nieziarniczy jest nowotworem układu chłonnego, który jest częścią systemu odpornościowego organizmu, wspomagającego zwalczanie infekcji. Wskład układu chłonnego wchodzą: szpik kostny, grasica, śledziona i węzły chłonne. Węzły chłonne połączone są siecią drobnych naczyń limfatycznych, zawierających chłonkę. Tkanka limfatyczna występuje również w innych narządach, takich jak skóra, płuca i żołądek. Rysunek. Układ limfatyczny. Węzły chłonne występują w całym organizmie. Limfa przepływająca przez węzły chłonne zbiera i filtruje substancje szkodliwe i nieprzydatne, np. bakterie, wirusy, uszkodzone komórki i komórki nowotworowe. Limfa zawiera komórki zwane limfocytami, które są odmianą krwinek białych, wspomagających organizm w walce z zakażeniami i chorobami.

2 Limfocyty powstają w szpiku, czyli tam, gdzie wszystkie komórki krwi. Znane są dwie zasadnicze odmiany limfocytów; limfocyty B i limfocyty T. Limfocyty B dojrzewają w szpiku kostnym, podczas gdy limfocyty T w grasicy za mostkiem. Dojrzałe limfocyty B i T wspomagają organizm w jego walce zzakażeniami. Przyczyną chłoniaka jest niekontrolowany rozrost limfocytów komórek T lub B. Niektóre limfocyty B przekształcają się w komórki zwane komórkami plazmatycznymi. Komórki plazmatyczne wytwarzają przeciwciała, które pomagają zwalczać infekcje. Przeciwciała zbudowane są z odmiany białka zwanego immunoglobuliną. Proces chorobowy w przypadku Makroglobulinemii Waldenstroma dotyczy komórek B na etapie ich przekształcania się w komórki plazmatyczne. Powstają wówczas komórki zwane komórkami limfoplazmocytowymi (stąd nazwa chłoniak limfoplazmocytowy). U chorych na Makroglobulinemię Waldenstroma szpik kostny wytwarza nieprawidłowe komórki B. Chociaż dla organizmu są one bezużyteczne, wytwarzane są cały czas, a ich nadmiar gromadzi się w węzłach chłonnych, śledzionie i innych organach. Nieprawidłowe komórki B wytwarzają znaczne ilości monoklonalnego białka klasy IgM. Makroglobulinemia (M w nazwie chłoniaka) oznacza, że we krwi jest więcej tego białka niż przewiduje norma. Zbyt duże ilości IgM we krwi powodują nadmierną lepkość krwi. Przyczyny Przyczyny tej choroby nie są znane. Wiadomo, że nie jest to choroba zakaźna; nie przenosi się z człowieka na człowieka. Objawy choroby Makroglobulinemia Waldenstroma zazwyczaj rozwija się powoli. W niektórych przypadkach nie występują żadne objawy, a choroba zostaje rozpoznana przypadkowo, na podstawie wyników badań krwi zleconych z innego powodu. Objawy często pojawiają się wówczas, gdy komórki chłoniaka wypełnią szpik kostny i uniemożliwią wytwarzanie wystarczającej liczby prawidłowych komórek krwi. Do najczęstszych objawów Makroglobulinemii Waldenstroma należą: osłabienie i męczliwość, bladość spowodowana niedoborem krwinek czerwonych (niedokrwistość), większa skłonność do zasinienia lub krwawień spowodowana niedoborem płytek krwi (płytki uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi), nawracające zakażenia spowodowane niską liczbą krwinek białych (krwinki białe uczestniczą w procesie zwalczania infekcji), utrata masy ciała. Przy wysokim stężeniu IgM we krwi wystąpić mogą objawy wywołane przez zbyt gęstą krew, która nie

3 może swobodnie przepływać (zespół nadlepkości krwi). Do objawów takich zaliczamy: zaburzenia widzenia, bóle głowy, utratę słuchu lub zmysłu orientacji. Niekiedy występuje drętwienie lub mrowienie w rękach istopach lub problemy z utrzymaniem równowagi wywołane przez uszkodzenie nerwów w wyniku obecności nieprawidłowego białka we krwi. Objawy takie towarzyszyć mogą również innym stanom chorobowym, dlatego lekarz powinien dokładnie sprawdzić, co je powoduje. Rozpoznanie Należy zacząć od wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który przeprowadzi badanie fizykalne i zleci badania krwi. W zależności od wyniku tych badań może wypisać skierowanie do szpitala na badania specjalistyczne. Lekarz w szpitalu przeprowadzi wywiad medyczny, wykona badanie fizykalne i zleci dodatkowe badania krwi. Wyniki tych badań wykażą obecność nieprawidłowych komórek we krwi i obecność białka monoklonalnego IgM w surowicy. Możecie także otrzymać Państwo skierowanie na badania dodatkowe, takie jak pobranie szpiku kostnego i tomografia komputerowa. Pobranie próbki szpiku kostnego Próbki szpiku pobierane są zazwyczaj z kości biodrowej (miednicy). Pacjent ułożony na boku na leżance, otrzymuje znieczulenie miejscowe (zastrzyk). Za pomocą specjalnej strzykawki (biopsja aspiracyjna) lekarz wprowadza igłę przez skórę do kości i pobiera niewielką ilość płynnego szpiku kostnego. Następnie pobiera niewielki fragment kości (trepanobiopsja). Pobrane próbki wysyła się do badań w laboratorium. Pobranie szpiku kostnego trwa około minut i może odbywać się zarówno na oddziale szpitalnym, jak i w ambulatorium. Przed badaniem mogą Państwo poprosić o zastrzyk uspokajający, który pomoże się wyciszyć i zrelaksować. Jednak wtedy musi ktoś Państwu towarzyszyć dopóki efekty zastrzyku nie ustąpią. Przez kilka dni po zabiegu możecie Państwo odczuwać pobolewanie. Zazwyczaj pomagają niewielkie dawki leków przeciwbólowych. Badanie metodą tomografii komputerowej Jest to szczególny rodzaj zdjęć rentgenowskich, które pozwalają stwierdzić, czy choroba rozprzestrzeniła się do węzłów chłonnych oraz innych narządów np. wątroby. Podczas badania wykonuje się serię zdjęć pod różnym kątem, wprowadza do komputera i tworzy trójwymiarowy obraz ciała. Badanie trwa od 45 do 60 minut. Przed badaniem nie wolno jeść ani pić przez 4 godziny. Na godzinę przed badaniem może być podany kontrast (w płynie lub w zastrzyku), który bardziej uwidoczni wskazane obszary. Kontrast może powodować krótkotrwałe uczucie gorąca. Zanim podany zostanie kontrast, należy poinformować lekarza o uczuleniu na jod lub o astmie. U osób dotkniętych powyższymi schorzeniami może wystąpić niepożądana reakcja na kontrast. Leczenie Makroglobulinemia Waldenstroma zazwyczaj rozwija się powoli, co oznacza, że w niektórych przypadkach leczenia nie trzeba rozpoczynać natychmiast; czasami nawet dopiero po kilku miesiącach a nawet latach.

4 Nawet jeśli nie wymagają Państwo natychmiastowego leczenia, będziecie poddawani regularnym badaniom kontrolnym wszpitalu. W ramach badań zlecanych przez lekarza specjalistę kontrolowana będzie liczba krwinek czerwonych, białych oraz płytek (pełna morfologia krwi) jak również stężenie białka IgM w surowicy. Lekarz rozważy decyzję o rozpoczęciu leczenia, jeżeli: pojawiają się objawy, okaże się, że poziom białka IgM w surowicy rośnie, obserwuje się zmiany w morfologii krwi, np. obniżoną liczbę krwinek czerwonych (niedokrwistość). Zasadniczą metodą leczenia Makroglobulinemii Waldenstroma jest chemioterapia (stosowanie leków przeciwnowotworowych). Złagodzenie niektórych objawów można uzyskać stosując wymianę osocza lub przetoczenie krwi. Chemioterapia Chemioterapia polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych (cytostatyków), które niszczą nieprawidłowe komórki B. Leki te umożliwiają kontrolowanie rozwoju choroby i łagodzą objawy. Chemioterapię podaje się wkilku cyklach przez określony czas. Zazwyczaj jest do wyboru szereg równie skutecznych chemioterapii. Lekarz omówi zpaństwem poszczególne opcje. Być może zostaną Państwo zaproszeni do udziału w badaniach klinicznych. Lekarz poinformuje jak radzić sobie ze skutkami ubocznymi chemioterapii iprzepisze leki łagodzące ich skutki. Chlorambucil (Leukeran ) Chlorambucil występuje w postaci tabletek i należy go przyjmować codziennie przez okres zlecony przez lekarza. Przechowywać w lodówce. Działania niepożądane są zazwyczaj łagodne. Jednym z najczęstszych skutków ubocznych jest chwilowe obniżenie liczby krwinek czerwonych, wynikiem czego może być niedokrwistość, podatność na siniaczenie i krwawienia oraz zakażenia. Wszelkie zakażenia należy leczyć antybiotykami, a poziom krwinek będzie kontrolowany przez cały czas trwania leczenia. Jeśli wystąpi wysoka gorączka lub nagłe pogorszenie samopoczucia, należy natychmiast skontaktować się zlekarzem lub szpitalem. Pojawić się mogą nudności i wymioty, ale objawy te można kontrolować za pomocą leków przeciwwymiotnych. Do innych działań niepożądanych zaliczamy: utratę łaknienia, owrzodzenie jamy ustnej, wysypkę skórną lub biegunkę. Fludarabina (Fludara ) Fludarabina występuje zazwyczaj w postaci tabletek, ale można ją także podawać dożylnie. Przyjmować należy codziennie, przez 3-5 dni. Leczenie zazwyczaj powtarza się co trzy, cztery tygodnie. Kladrybina (Leustat ) Kladrybina jest lekiem podobnym do Fludarabiny. Można podawać dożylnie, co 6-12 tygodni w dwóch seriach. Często obserwowanym działaniem niepożądanym jest zwiększona podatność na infekcje. Pierwszym objawem infekcji jest wysoka gorączka, zimno idreszcze. Każda infekcja wymaga natychmiastowego

5 leczenia antybiotykami. Jeśli wystąpi wysoka gorączka lub nagłe pogorszenie samopoczucia, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub szpitalem. Mogą wystąpić nudności lub wymioty, ale leki przeciwwymiotne powinny pomóc. Do innych działań niepożądanych zaliczamy: utratę łaknienia, owrzodzenie jamy ustnej, biegunkę, a czasami zaparcia. W szczególnych sytuacjach można stosować inne leki, takie jak Cyklofosfamid iterapie skojarzone typu CHOP (cyklofosfamid, doksorubicyna, winkrystyna iprednizolon). Lekarz wyjaśni, jakie leczenie jest dla Państwa odpowiednie. Sterydy Sterydy można włączyć do programu leczenia po to, by wspomóc chemioterapię ijeszcze skuteczniej niszczyć nieprawidłowe limfocyty. Sterydy zazwyczaj podawane są w postaci tabletek lub płynnej. Można także podawać dożylnie. Skutki uboczne spowodowane przez sterydy mają charakter tymczasowy izazwyczaj ustępują po zakończeniu leczenia. Stosowanie przeciwciał monoklonalnych w przebiegu leczenia Makroglobulinemii Waldenstroma Przeciwciała monoklonalne to leki, które rozpoznają określone białka na powierzchni komórek nowotworowych, wiążą się z nimi i niszczą je. Stymulują naturalne mechanizmy obronne organizmu do niszczenia komórek nowotworowych. W przebiegu leczenia tej choroby czasami stosuje się przeciwciało monoklonalne o nazwie rytuksymab (lek znany również pod nazwą MabThera ). Podaje się je we wlewie dożylnym (kroplówka). Można stosować w skojarzeniu zchemioterapią lub sterydami. Przeszczepianie komórek macierzystych W niektórych przypadkach Makroglobulinemii Waldenstroma chorym można przeszczepiać komórki macierzyste; własne lub pochodzące od dawcy. Komórki macierzyste to pierwotne komórki krwi. Ten sposób leczenia wiąże się z możliwością wystąpienia poważnych działań niepożądanych, dlatego nie dla wszystkich jest wskazany i nie jest stosowany rutynowo. Zanim lekarz zdecyduje się na takie rozwiązanie, musi wziąć pod uwagę ogólny stan zdrowia pacjenta i wiek. Podjęcie decyzji o zastosowaniu takiego leczenia wiąże się z pobraniem od pacjenta znajdującego się w remisji komórek macierzystych (podstawowych komórek krwi, z których powstają inne komórki) i przechowaniem ich do czasu, aż pacjent będzie gotowy do przeszczepu po zakończeniu wysokodawkowanej chemioterapii, która zniszczy komórki nowotworowe. Komórki macierzyste wprowadza się do krwiobiegu pacjenta przez kroplówkę. Przechodzą one do szpiku kostnego, gdzie zaczynają produkować komórki krwi. Jest to przeszczep autologiczny. Niektórym pacjentom podaje się komórki macierzyste pobrane od innej osoby (innego dawcy). Jest to tak zwany przeszczep allogeniczny. Lecznicza wymiana osocza Leczniczą wymianę osocza (plazmafereza) wykonuje się w celu rozrzedzenia krwi zagęszczonej z powodu wysokiego stężenia białek monoklonalnych IgM. Procedura nie jest bolesna i trwa około 2-4

6 godzin. Pacjentowi w pozycji leżącej podłącza się plastikową rurkę w zgięciu łokciowym obydwu ramion. Rurki podłączone są do maszyny zwanej separatorem komórkowym, która oddziela osocze (zawierające monoklonalne białka IgM) od komórek krwi. Następnie, przez kroplówkę podłączoną do drugiego ramienia, prawidłowe komórki krwi wraz z substytutem osocza (który zastępuje usunięte osocze) zostają zwrócone pacjentowi. Liczba zabiegów zależy od ilości białka monoklonalnego IgM w surowicy oraz od obserwowanych objawów i odpowiedzi na leczenie np. cytostatykami. Lecznicza wymiana osocza może odbywać się raz w miesiącu, o ile jest to jedyny zabieg leczniczy. Jeśli poziomy białka monoklonalnego IgM we krwi są bardzo wysokie, zabieg można potraktować jako działanie ratujące życie (codziennie przez 1-2 dni) zanim pacjent rozpocznie chemioterapię. Zabiegi chirurgiczne Zdarza się, chociaż rzadko, że lekarz podejmuje decyzję o usunięciu powiększonej śledziony przed rozpoczęciem chemioterapii. Może to niekiedy złagodzić objawy leczenia. Lekarz przedstawi Państwu szczegóły. Po zabiegu usunięcia śledziony mogą być Państwo bardziej podatni na niektóre infekcje. Aby temu zapobiec, lekarz przepisze różne szczepionki iantybiotyki oraz poinformuje, jak długo musicie Państwo je przyjmować. Może to trwać kilka lat a nawet do końca życia. Obserwacja Po zakończeniu leczenia, nadal regularnie będą wykonywane badania krwi oraz badania kontrolne. Jeśli w okresie pomiędzy wizytami kontrolnymi odczujecie Państwo pogorszenie samopoczucia, należy możliwie szybko poinformować otym lekarza. Udział w badaniach klinicznych Stale poszukuje się nowych sposobów leczenia Makroglobulinemii Waldenstroma. Lekarz może zaproponować Państwu udział w badaniu klinicznym, którego celem jest porównanie nowej metody leczniczej z najlepszą zdotychczas stosowanych metod standardowych. Zanim przystąpicie Państwo do badań klinicznych, musicie uzyskać pełne informacje na ten temat od lekarza prowadzącego i wyrazić świadomą zgodę na przystąpienie do projektu. Zanim rozpoczną się badania kliniczne, program badań musi być zatwierdzony przez Komisję Bioetyczną. Wkażdej chwili, nawet w trakcie badań klinicznych, możecie Państwo zrezygnować z udziału w programie. Otrzymacie wówczas najlepsze leczenie standardowe. Emocje Pacjenci w różny sposób radzą sobie z chorobą i własnymi emocjami. Warto pamiętać, że bardzo pomocna może być szczera rozmowa z osobą z rodziny, bliskim przyjacielem lub lekarzem czy pielęgniarką. Ostatnia aktualizacja: r.

7 Następna planowana aktualizacja: 2013 r. Macmillan Cancer Support [2010]. Niniejsza publikacja oparta jest na informacji opublikowanej na stronie przez Macmillan Cancer Support, 89 Albert Embankment, London SE1 7UQ, United Kingdom. Macmillan nie ponosi odpowiedzialności za dokładność niniejszego tłumaczenia, ani za kontekst, w jakim treści te się ukazują. Pełną odpowiedzialność za tłumaczenie ponosi Instytut Hematologii i Transfuzjologii, ul. Indiry Gandhi 14, Warszawa, Polska. Powered by TCPDF (