Dlaczego piszę o przestrzeniach? Cóż w architekturze mówimy czasem o czasie architektonicznym. Tworzą go na przykład rytmy

Transkrypt

1 Nie tak dawno wyraziłem życzenie, aby znów usłyszeć we wrocławskim NFM japońskiego dyrygenta Eiji Oue. Przypomnę, że było to po wykonaniu przezeń V Symfonii Mahlera, w której między innymi Eiji Oue przypomniał nam o tym, że był uczniem i przyjacielem Leonarda Bernsteina. Piątek, 24 marca 2017 roku zaczął się w NFM spokojnie. Eiji Oue zaczął IV Symfonię Ludwiga van Beethovena w wolnym tempie, uzyskując piękne piano całej NFM Filharmonia Wrocławska. Przejście od wstępnego Adagio do Allegro vivace było znakomite. Tempo w Allegro vivace w sam raz, nie zagonione, jak to bywa często modne obecnie, choć odpowiednia agogika zapewniła odpowiednią ekspresję i majestat muzycznych przestrzeni. Dlaczego piszę o przestrzeniach? Cóż w architekturze mówimy czasem o czasie architektonicznym. Tworzą go na przykład rytmy

2 kolumn, podłużne nawy, długie linie okien. Patrząc na nie mamy wrażenie upływu czasu. Podobnie bywa z muzyką w niektórych kompozycjach również pojawia się wrażenie przestrzeni, tworzone przez określoną strukturę dźwięków, a nie przez sztuczne czy prawdziwe echa. Beethoven był moim zdaniem mistrzem nadawania muzyce znaczenia również architektonicznego, zaś jego IV Symfonię, schowaną nieco w cieniu rewolucyjnej Symfonii Heroicznej i potężnej Symfonii Losu, czyli Piątki, wielu miłośników muzyki porównywało z klasyczną Grecją, pięknem jej świątyń i metop. Eiji Oue ukazał nam bardzo radosną interpretację IV Symfonii, nie tylko pogodną, ale momentami wręcz roześmianą. Wrocławscy Filharmonicy grali wspaniale, dbając nie tylko o precyzję, ale również o wyraz i barwę każdej muzycznej frazy. Eiji Oue jak zwykle dyrygował bardzo ekspresyjnie, ukazując nam jak jego zdaniem czuł się Beethoven pisząc to arcydzieło.

3 Jeszcze ekspresyjniej wyglądało dyrygowanie innym wielkim arcydziełem, czyli zagranym w drugiej połowie koncertu Świętem wiosny Igora Strawińskiego. Miałem wrażenie, że Eiji Oue jest na bieżąco z choreografią Niżyńskiego, jaka towarzyszyła pierwotnie tej natchnionej i groźnej muzyce. Momentami widziałem w ruchach dyrygenta te same archetypiczne gesty, jakimi Niżyński doprowadził do pełnego wściekłości protestu część paryskiej publiczności podczas premiery tego utworu w 1913 roku. Święto wiosny to jedna z pierwszych kompozycji Strawińskiego, które uzyskały sławę. Do dziś, moim przynajmniej zdaniem, zaskakuje oryginalnością i świeżością. Również Strawiński cenił ją zawsze bardzo wysoko, choć napisał po niej jeszcze setki innych utworów. Święto wiosny jest powszechnie uważane za bramę do muzyki XX wieku. Zawiera w sobie zarówno symbolizm, chęć odnalezienia korzeni człowieczeństwa poprzez refleksję etnologiczno archeologiczną, ale też nie jest Święto wiosny wolne od grozy i dekadencji. Mnie przypomina między innymi świat opowiadań Lovecrafta, amerykańskiego pisarza grozy, który kreślił wizję człowieka jako zanurzonego we wrogim i bezkresnym kosmosie, który opanowany jest przez okrutne istoty będące bogami dla pierwotnych ludów. Ludzie są tylko pozbawionymi wiedzy pionkami w tym kosmicznym pejzażu gdyby znali prawdę, oszaleliby sugerują bohaterzy Lovecrafta.

4 Ta grozę Święta wiosny oddał znakomicie Eiji Oue i wierna mu orkiestra. Część brzmień smyczków była odpowiednio niesamowita, obca, chłodna, a nawet trupia. W końcu Święto wiosny opowiada o ofierze z człowieka na wiosnę Uderzenia bębnów i blacha były odpowiednio brutalne i pełne mocy. Gęste pasaże smyczków w scenach śmiertelnego tańca miały w sobie ową nieludzką mechaniczność, ów trans prehistorycznego rytuału. Publiczność nagrodziła dyrygenta i orkiestrę długą owacją na stojąco i była to zasłużona reakcja. Ja zaś wychodząc miałem w myślach obrazy Roericha, malarza grozy i symbolizmu, który współpracował przy tworzeniu baletu Święto wiosny u Diagilewa, tak jak Strawiński uczynił to od strony muzycznej. Mam nadzieję, że znajdę kilka przykładów do tej recenzji. Obok tego przypomniałem sobie, że progiem dla nowoczesności w 1913 roku był też wrocławski zabytek UNESCO, czyli Hala Stulecia. Brutalizm i bezwzględność Święta wiosny Strawińskiego z pewnością nadają się również do ilustrowania obrazów Wojen Światowych.

5 Tym niemniej wyjątkowa w tym dziele polirytmia, która dość rzadko zdarza się w muzyce klasycznej, nawet tej eksperymentalnej, może skierować nasze myśli ku bardziej pogodnym regionom wśród impresjonistów za impresje ruchu a nie barwy i świata był odpowiedzialny Degas. Zatem obok mrocznych konotacji Święto wiosny to także studium muzycznego ruchu. Wrocławscy filharmonicy pod wodzą Eiji Oue ukazali to w znakomity sposób