Analiza ofert szkoleniowych instytucji rynku pracy w aglomeracji łódzkiej (Łódź 2008)

Transkrypt

1 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Doradztwo Społeczne i Gospodarcze ul. Św. Wojciech 22/24 m. 7, Poznań tel.: 609/ , 603/ , dsig@dsig.pl NIP: Analiza ofert szkoleniowych instytucji rynku pracy w aglomeracji łódzkiej (Łódź 2008) Diagnoza aktualnej oferty szkoleniowej dostępnej na terenie aglomeracji łódzkiej i w województwie łódzkim Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 1

2 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wstęp 3 1. Podstawowe definicje dotyczące instytucji rynku pracy 5 2. Instytucje szkoleniowe w Polsce Instytucje szkoleniowe w Aglomeracji Łódzkiej Tematyka szkoleń Tematyka szkoleń w ofercie instytucji zarejestrowanych w RIS Oferta instytucji zarejestrowanych w RIS a kierunki szkoleń bezrobotnych Najczęściej realizowane szkolenia Diagnoza zapotrzebowania na usługi szkoleniowe Motywy i kryteria przygotowania oferty szkoleniowej przez instytucje szkolące Szkolenia w publicznych instytucjach szkolących Adresaci szkoleń Adresaci szkoleń profil uczestnika Adresaci szkoleń rodzaje i wielkość firm Preferowana lokalizacja szkoleń Koszty szkoleń Koszty szkoleń i średnia wartość szkolenia na jednego pracownika, profil szkolonych pracowników Szkolenia dofinansowywane z UE Pracodawcy Sposoby poszukiwania informacji o szkoleniach Preferowany rodzaj szkoleń Preferowane ceny szkoleń Ocena adekwatności szkoleń do potrzeb. Ocena jakości i użyteczności szkoleń Podsumowanie i wnioski 69 Bibliografia 72 Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 2

3 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wstęp Niniejszy raport zatytułowany Analiza ofert szkoleniowych instytucji rynku pracy w aglomeracji łódzkiej. Diagnoza aktualnej oferty szkoleniowej dostępnej na terenie aglomeracji łódzkiej i w województwie łódzkim jest częścią projektu badawczego Dostosowanie oferty szkoleniowej instytucji rynku pracy do wymogów łódzkiego rynku pracy, który jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Przedmiotem Projektu są badania i analizy rynku pracy w aglomeracji łódzkiej w zakresie oczekiwań pracodawców odnośnie pożądanych kwalifikacji zatrudnianego personelu oraz pożądanych usług szkoleniowych. Proponowane badania i analizy wzbogacą i pogłębią wiedzę na temat obecnej sytuacji na rynku pracy, w tym przede wszystkim w zakresie potrzeb kadrowych i edukacyjnych. Głównym celem projektu będzie wypracowanie w oparciu o uzyskane wyniki wniosków umożliwiających dostosowanie oferty szkoleniowej podnoszącej umiejętności i kwalifikacje zawodowe mieszkańców miasta Łodzi do wymogów rynku pracy. Dzięki realizacji Projektu będzie możliwa identyfikacja oczekiwań pracodawców odnośnie usług szkoleniowych oraz pożądanych kwalifikacji zawodowych pracowników. Celem szczegółowym badań będzie poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy oferta szkoleniowa instytucji rynku pracy odpowiada potrzebom współczesnego łódzkiego rynku pracy oraz w jaki sposób powinna być zmodyfikowana. Zrealizowane badania mogą przyczynić się do zainicjowania bardziej efektywnej koordynacji działań podmiotów odpowiedzialnych za realizację szkoleń. Dane zebrane w toku badań będą cennym źródłem informacji dla instytucji rynku pracy w tym instytucji szkoleniowych w regionie. Wyniki badań będą również użyteczne dla osób zamierzających zdobyć dodatkowe kwalifikacje poprzez szkolenia. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 3

4 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Prezentowany raport jest częścią analizy źródeł zastanych, tj. dostępnych danych, ekspertyz i raportów dotyczących oferty szkoleniowej w aglomeracji łódzkiej. Przedstawione zostały w nim dane dotyczące m.in. tematyki, adresatów i kosztów szkoleń oraz potrzeb pracodawców w zakresie ofert szkoleniowych. Wszystkie dane zawarte w niniejszym opracowaniu stanowią zmienne istotne dla diagnozy sytuacji w zakresie aktualnej jak i pożądanej oferty szkoleniowej instytucji rynku pracy. Termin aglomeracja łódzka z uwagi na konieczność ścisłego zdefiniowania został określony w węższym zakresie terytorialnym 1, tzn. w układzie monocentrycznym, czyli z jednym głównym ośrodkiem miejskim, jakim jest miasto Łódź. W skład aglomeracji łódzkiej wchodzą zatem dwa powiaty Miasto Łódź i powiat łódzki wschodni. Jednak z uwagi na brak dostępnych opracowań pewnych danych w przywołanym układzie, informacje zawarte w raporcie odnoszą się także do województwa łódzkiego, innych miast czy polskich aglomeracji oraz Polski ogółem. Dzięki takiemu podejściu możliwe było zastosowanie analiz porównawczych, czy też określenia zmiennych, których rozkład jest podobny w poszczególnych układach terytorialnych Polski. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 4

5 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 1. Podstawowe definicje dotyczące instytucji rynku pracy Instytucje rynku pracy Instytucje Rynku Pracy realizują zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej. Zadania te są realizowane w celu: 1) pełnego i produktywnego zatrudnienia; 2) rozwoju zasobów ludzkich; 3) osiągnięcia wysokiej jakości pracy; 4) wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej. Instytucjami rynku pracy realizującymi zadania określone w ustawie są: 1) publiczne służby zatrudnienia; 2) Ochotnicze Hufce Pracy; 3) agencje zatrudnienia; 4) instytucje szkoleniowe; 5) instytucje dialogu społecznego; Szkolenie Szkolenie, to zgodnie z zapisem ustawowym pozaszkolne zajęcia mające na celu uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności kwalifikacji zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania zatrudnienia. 2 Zgodnie z art. 40 pkt 6 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: przy kierowaniu na szkolenie obowiązuje zasada równości w korzystaniu ze szkoleń bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną przekonania polityczne i wyznanie religijne lub przynależność związkową. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 5

6 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Instytucje szkoleniowe Status instytucji szkoleniowej: 1. Publiczna instytucja szkoleniowa instytucja szkoleniowa utworzona przez Państwo reprezentowana przez właściwy organ władzy lub administracji publicznej, 2. Niepubliczna instytucja szkoleniowa instytucja szkoleniowa utworzona przez osobę fizyczną albo osobę prawną nie będącą państwową ani samorządową osobą prawną. Instytucja szkoleniowa posiada formę organizacyjną wynikającą z podstawy prawnej funkcjonowania instytucji i jej dokumentów założycielskich: Rejestr Instytucji Szkoleniowych Każda instytucja szkoleniowa zainteresowana korzystaniem ze środków publicznych na prowadzenie szkoleń osób bezrobotnych i poszukujących pracy jest zobowiązana posiadać wpis do Rejestru Instytucji Szkoleniowych 3. Podstawę prawną stanowi art. 20 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99 poz ze zmianami). Ewidencji dokonują wojewódzkie urzędy pracy. Szczegółowy tryb dokonywania wpisu do Rejestru określa rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 października 2004 r. w sprawie rejestru instytucji szkoleniowych (Dz.U. Nr 236, poz. 2365). Rozporządzenie określa też tryb wykreślania instytucji, uaktualniania danych w rejestrze, wzór wniosku o wpis oraz wymagane dokumenty. Rejestr Instytucji Szkoleniowych zawiera między innymi informacje o: nazwie i adresie instytucji szkoleniowej, kadrze prowadzącej szkolenia, bazie lokalowej, jej wyposażeniu i środkach dydaktycznych, metodach oceny jakości szkoleń, liczbie bezrobotnych i poszukujących pracy objętych szkoleniami w okresie ostatniego roku, Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 6

7 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. pomocy udzielanej uczestnikowi szkolenia po jego ukończeniu, obszarze i tematyce szkoleń. Tabela 1. Forma organizacyjna instytucji szkoleniowych i podstawa prawna Nazwa formy Szkoła średnia, policealna (obecnie szkoły ponadgimnazjalne) Szkoła wyższa Centrum kształcenia ustawicznego, Centrum kształcenia praktycznego Ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego Placówka naukowa, Placówka naukowo-badawcza, Ośrodek badawczo-rozwojowy Zakład pracy (Przedsiębiorstwo, instytucja, firma, organizacja gospodarcza oferująca produkty lub usługi, która obok swojej podstawowej działalności podejmuje także działania o charakterze szkoleniowym na rzecz swoich pracowników, kandydatów na pracowników lub pracowników innych przedsiębiorstw działających w porozumieniu) Stowarzyszenie Podstawa prawna ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r., Nr 256 poz z późn. zm.) ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164 poz. 1365) ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. N. 256 poz z późn. zm.) rozporządzenie MEiN z 13 czerwca 2003 r. (Dz.U. Nr 132, poz. 1225) w sprawie rodzajów, organizacji oraz sposobu działania publicznych placówek kształcenia ustawicznego i publicznych placówek kształcenia praktycznego, w tym publicznych placówek dokształcania i doskonalenia zawodowego ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. N. 256 poz z późn. zm.) rozporządzenie MEiN z 13 czerwca 2003 r. (Dz.U. Nr 132, poz. 1225) w sprawie rodzajów, organizacji oraz sposobu działania publicznych placówek kształcenia ustawicznego i publicznych placówek kształcenia praktycznego, w tym publicznych placówek dokształcania i doskonalenia zawodowego ustawa z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (tekst jednolity Dz.U. z 2001r. Nr 33, poz. 388 z późn. zm.) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity Dz.U z 1998 r., Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79 poz. 855 z późn. zm.) Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 7

8 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Fundacja Spółka ustawa z dnia 6 kwietnia o fundacjach (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r., Nr 46 poz. 203 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz z późn. zm.) Inna osoba prawna (Przykłady innych osób prawnych: kościół, spółdzielnia, związek zawodowy, partia polityczna, fundusz, instytucja kultury i inne) Osoba fizyczna (Jednoosobowy przedsiębiorca będący osobą fizyczną, wykonującą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o swobodzie działalności stosownie dla danej osoby prawnej ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz z późn. zm.) gospodarczej) Źródło: Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS) Raport , Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy, Warszawa 2007 Instytucje szkoleniowe mogą oferować szkolenia w następujących formach: Tabela 2. Oferowane formy kształcenia Nazwa formy kształcenia Kurs Warsztaty szkoleniowe Seminarium Konferencja Definicja Pozaszkolna forma kształcenia, której ukończenie umożliwia uzyskanie lub uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności lub kwalifikacji zawodowych, realizowana zgodnie z programem nauczania przyjętym przez instytucję szkoleniową. Pozaszkolna forma kształcenia, której ukończenie umożliwia uzyskanie lub uzupełnienie praktycznych umiejętności zawodowych, realizowana zgodnie z programem nauczania z wykorzystaniem ćwiczeń i metod aktywizujących. Pozaszkolna forma kształcenia, której ukończenie umożliwia uzyskanie lub uzupełnienie wiedzy na określony temat, realizowana zgodnie z programem nauczania przyjętym przez instytucję szkoleniową. Seminarium nie powinno trwać krócej niż 5 godzin. Zebranie, posiedzenie grupy osób poświęcone omówieniu określonych zagadnień i wymianie doświadczeń, umożliwiające uzyskanie lub uzupełnienie wiedzy w określonej dziedzinie lub na określony temat. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 8

9 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Praktyki Staże Przygotowanie zawodowe Studia podyplomowe Pozaszkolna forma kształcenia, której ukończenie umożliwia uzyskanie lub uzupełnienie praktycznych umiejętności zawodowych, z wykorzystaniem wiedzy i doświadczenia zawodowego uczestników. Czas trwania praktyki jest z reguły uzależniony od złożoności umiejętności niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych. Instrument rynku pracy umożliwiający młodym osobom bezrobotnym nabywanie umiejętności praktycznych, poprzez wykonywanie zadań w miejscu pracy, według programu uzgodnionego pomiędzy starostą i pracodawcą, bez nawiązania stosunku pracy. Instrument rynku pracy umożliwiający osobom bezrobotnym będącym w szczególnej sytuacji na rynku pracy zdobywanie nowych kwalifikacji poprzez wykonywanie zadań zawodowych na stanowisku pracy, według ustalonego programu uzgodnionego pomiędzy starostą i pracodawcą, bez nawiązywania stosunku pracy. Forma kształcenia przeznaczona dla osób legitymujących się dyplomem ukończenia studiów wyższych, organizowana przez szkoły wyższe lub inną uprawnioną jednostkę organizacyjną. Inne formy pozaszkolne Doradztwo finansowe, doradztwo biznesowe, doradztwo podatkowe, doradztwo kredytowe, odczyty, audytoria, prelekcje, itp. Źródło: Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS) Raport , Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy, Warszawa 2007 Tematyka prowadzonych szkoleń ustalana jest na podstawie kodu obszaru szkolenia. Każde szkolenie klasyfikowane jest do jednego spośród 32 obszarów, przy czym zaklasyfikowanie szkolenia do obszaru 32 Inne obszary szkoleń powinno następować jedynie w przypadkach, w których nie ma możliwości przyporządkowania szkolenia do żadnego z obszarów wymienionych w pozycjach od 1 do 31. Pomocne w klasyfikowaniu szkoleń są wyjaśnienia i przykłady kierunków szkoleń w poszczególnych obszarach przedstawione w tabeli. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 9

10 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Tabela 3. Obszary szkoleń, w jakich instytucje szkoleniowe prowadzą szkolenia Kod Obszar szkolenia Przykłady szkoleń Podstawowe programy ogólne, w tym: kształcenie umiejętności pisania, czytania i liczenia Rozwój osobowościowy i kariery zawodowej Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu Sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne Kursy szybkiego czytania Szkolenia dla repatriantów Programy wyrównawcze dla dorosłych Autoprezentacja CV i list motywacyjny Aktywne poszukiwanie pracy Trening interpersonalny Walka ze stresem Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu Jak być asertywnym? Komunikacja interpersonalna Kompetencje społeczne Zarządzanie czasem Organizacja pracy Negocjacje Skuteczne negocjacje z trudnym partnerem Praca zespołowa Outplacement pracowników szansą na nową pracę Psychologiczne problemy lokalnego rynku pracy Kurs pedagogiczny Nowe trendy w edukacji Wczesna edukacja dziecięca Oligofrenopedagogika Pedagogika dla kształcących młodocianych Instruktor sportu Nauczanie w przedszkolu Nauczanie specjalne Dydaktyka Ocena, mierzenie i testowanie kształcenia Ewaluacja i badania nad edukacją Praca z uczniem z ADHD, FAS Awans zawodowy nauczyciela Instruktor tańca Tkactwo artystyczne Rękodzieło z wikliną Jubiler Florystyka Teoria sztuki Filozofia sztuki Grafika Rzeźba Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 10

11 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 5 Nauki humanistyczne (bez języków obcych) i społeczne, w tym: ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, etnologia, geografia Techniki malarskie Aktorstwo i reżyseria Choreografia Sztuki cyrkowe Kompozycja Dyrygentura Taniec Wzornictwo przemysłowe Zasady funkcjonowania Unii Europejskiej Gospodarka narodowa sektor finansowy (makroekonomia) Kurs socjologii Szkolenie dla ankieterów Warsztaty humanistyczne dla gimnazjalistów 6 Języki obce Języki obce Szkolenia tłumaczy Dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna Sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami Rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna 10 Zarządzanie i administrowanie Komunikacja masowa Dziennikarstwo prasowe Dziennikarstwo radiowe i telewizyjne Reportaż Kasjer Techniki skutecznej sprzedaży Pośrednik nieruchomości Obsługa kas fiskalnych Obsługa klienta Trudny klient Pozyskiwanie klientów Skuteczna prezentacja Techniki organizacji i reklamy Akademia marketingu PR w instytucjach kultury Relacje z mediami Wycena i gospodarka nieruchomościami Samodzielny księgowy-finansista Pracownik do spraw kadr i płac Podatki Rozliczenia gotówkowe i bezgotówkowe w firmie Finanse publiczne Ubezpieczenia społeczne Otwarte Fundusze Emerytalne Bankowa obsługa klienta Inwestycje gospodarcze Analiza ekonomiczna Systemy jakości ISO Opracowanie i wdrażanie systemy HACCP w branży spożywczej Rekrutacja Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 11

12 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 11 Prace sekretarskie i biurowe 12 Prawo 13 Nauki o życiu i nauki przyrodnicze, w tym: biologia, zoologia, chemia, fizyka Motywowanie pracowników Etyka menedżera Zarządzanie projektami współfinansowanymi z UE Pozyskiwanie środków UE dla MŚ, Zakładanie i prowadzenie własnej firmy ABC przedsiębiorczości Podstawy biznesplanu Kontrola i audyt wewnętrzny Szkolenia z zakresu projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego Prace sekretarskie i obsługa urządzeń biurowych Szkolenia dla recepcjonistów Bezwzrokowe pisanie Asystentka/Asystent dyrektora Historia prawa Prawo pracy Prawo handlowe Prawo karne Prawo administracyjne Prawo cywilne Aspekty prawno-ekonomiczne prowadzenia działalności gospodarczej Kursy przygotowujące do matury lub egzaminów na studia wyższe z biologii, chemii, fizyki Spotkanie edukacyjne z filmem ekologicznym, Poznajemy ogrody, Podyplomowe Studium Fizyki z Astronomią 14 Matematyka i statystyka Kursy przygotowujące do matury lub egzaminów na studia wyższe z matematyki i statystyki Programy rachunkowe Programy przetwarzające dane Edytory tekstu 15 Informatyka i wykorzystanie MS Office komputerów Webmaster w tym tworzenie stron www. Administrator baz danych Projektowanie systemów komputerowych Języki programowania Grafika komputerowa 16 Technika i handel artykułami technicznymi, w tym: mechanika, metalurgia, energetyka, elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa i konserwacja pojazdów Techniki spawania Palacze kotłów CO Tokarz Ślusarz Diagnostyka samochodowa Montaż rusztowań Elektromonter Formierz Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 12

13 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 17 Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe, w tym: przemysł spożywczy, lekki, chemiczny 18 Architektura i budownictwo 19 Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo 20 Weterynaria 21 Opieka zdrowotna 22 Opieka społeczna, w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi, starszymi, dziećmi, wolontariat Górnictwo Wydawcy materiałów wybuchowych w odkrywkowych zakładach górniczych Opróżnianie zbiorników z cieczy niebezpiecznych Wstępna obróbka mleka Aparatowy maślarz Nowoczesne technologie budowlane Projektowanie wnętrz Planowanie przestrzenne Kurs rysunku architektonicznego Kurs czeladniczy ogólnobudowlany Kosztorysowanie Układanie tradycyjnych pokryć dachowych Zbiór pieczarek Wykwalifikowany robotnik rolny Zwykła Dobra Praktyka Rolnika Produkty tradycyjne i regionalne Drwal-pilarz Środki ochrony roślin Hodowla zwierząt Uprawa roślin Uprawa grzybów Agroenergetyka drogą aktywizacji rolników Ultrasonografia kotów i psów Humanitarny ubój zwierząt Profilaktyka weterynaryjna w gospodarstwie rolnym Leczenie wad postawy Naturoterapia Kurs pierwszej pomocy i pomocy przedlekarskiej Masaż leczniczy Profilaktyka i terapia problemów alkoholowych Podstawy onkologii dla lekarzy rodzinnych Fizjoterapia Ochrona zdrowia pracowników Terapia tkanek miękkich Opieka nad dziećmi, starszymi i niepełnosprawnymi (z modułem językowym) Czym jest wolontariat? Pracownik socjalny domowa opieka osobista Budowanie lokalnego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną Asystent osoby niepełnosprawnej Asystent osoby starszej Nowe świadczenia rodzinne Zasady dialogu interpersonalnego z osobami niepełnosprawnymi 23 Ochrona własności i osób Pracownicy ochrony fizycznej I i II stopnia Pracownicy ochraniających imprezy masowe Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 13

14 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 24 Ochrona środowiska 25 Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja 26 Usługi gastronomiczne 27 Usługi fryzjerskie, kosmetyczne 28 Usługi krawieckie, obuwnicze 29 Usługi stolarskie, szklarskie 30 Usługi transportowe, w tym kursy prawa jazdy Windykacja Ochrona patentowa Ochrona mienia Kurs na stopień ratownika WOPR Kurs kwalifikacyjny szeregowych Państwowej Straży Pożarnej Biologiczne kryteria oceny prac oczyszczalni ścieków Ochrona środowiska na obszarach wiejskich po integracji z UE Odkażanie zbiorników Zrównoważone wykorzystanie zasobów w Europie surowce z odpadów Pilot wycieczek Animator ruchu turystycznego Gospodarstwo agroturystyczne Turystyka konna Turystyka kajakowa Fitness, masaż, odnowa biologiczna Zielona szkoła Kurs barmana Kurs kucharza i kelnera Pomocnik kucharza Kucharz-garmażer Kucharz małej gastronomii Obsługa cateringowa Zbiorowe żywienie Fryzjerstwo Masaże Kosmetyczne Percing Makijaż Wizaż Stylizacja paznokci Depilacja Odnowa Biologiczna Szwacz Obuwnik Kurs kroju i szycia Gorseciarz Modelowanie odzieży ze stopniowaniem komputerowym Modelowanie odzieży ze stopniowaniem szablonów Stolarz Szklarz Monter wymiany okien Cieśla Nauka jazdy Kursy dla motorniczych Obsługa wózków jezdniowych Przewóz osób i towaru Transport towarów niebezpiecznych (ADR) Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 14

15 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Instruktorzy i egzaminatorzy nauki jazdy 31 Pozostałe usługi Usługi sanitarne Sprzątanie kompleksowe 32 Inne obszary szkoleń Szkolenia BHP Minimum sanitarne Źródło: Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 października 2004 r. w sprawie rejestru instytucji szkoleniowych (Dz.U. Nr 236, poz. 2365) Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 15

16 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 2. Instytucje szkoleniowe w Polsce Na dzień 31 grudnia 2006 roku zarejestrowanych zostało w Rejestrze Instytucji Szkoleniowych 6438 instytucji szkoleniowych (najwięcej w województwie mazowieckim, śląskim i wielkopolskim). Mapa 1: Liczba podmiotów posiadających wpis do rejestru instytucji szkoleniowych na terenie poszczególnych województw stan na dzień r. Źródło: Rejestr Instytucji Szkoleniowych w województwie zachodniopomorskim, Wydział Polityki Rynku Pracy w Szczecinie Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie, 2007 r. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 16

17 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. W województwie mazowieckim zarejestrowane było 15,1% ogółu zarejestrowanych instytucji szkoleniowych w Polsce. Nieco mniej w województwie śląskim (11,2%) i wielkopolskim (8,9%). Natomiast w województwie łódzkim (5,7%), co spowodowało, że łódzkie znalazło się w środku klasyfikacji. Przy czym do województwa z najlepszym wynikiem (mazowieckie 15,1%) brakowało łódzkiemu niemal 10 punktów procentowych, a od województwa z najniższym wynikiem (lubuskie 2,4%) łódzkie miało wynik wyższy o niecałe 3 punkty procentowe (wykres 37.). Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 17

18 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 1. Instytucje szkoleniowe według województw Mazowieckie Śląskie Wielkopolskie Małopolskie Pomorskie Dolnośląskie Zachodniopomprskie Łódzkie Warmińsko-mazurskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie Opolskie Lubuskie 8,9% 8,0% 6,8% 6,7% 6,1% 5,7% 5,6% 5,4% 4,9% 4,8% 3,3% 2,6% 2,5% 2,4% 11,2% 15,1% Źródło: na podstawie danych z Rejestru Instytucji Szkoleniowych w województwie zachodniopomorskim, Wydział Polityki Rynku Pracy w Szczecinie Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie, 2007 r. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 18

19 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Również w porównaniu z największymi miastami w Polsce liczba łódzkich instytucji szkoleniowych, jaka znajduje się w Rejestrze Instytucji Szkoleniowych stawia Łódź pośrodku rankingu. Należy mieć jednak na uwadze, że liczba mieszkańców Łodzi jest wyższa niż liczba mieszkańców takich miast, jak Poznań, czy Wrocław, które w tym rankingu zajęły wyższe miejsca. Ukazuje to powyższy wykres. Wykres 2. Miasta według ilości instytucji szkoleniowych zarejestrowanych w bazie danych ofert szkoleniowych Gdańsk Katowice Łódź Wrocław Poznań Kraków Warszawa Źródło: Baza danych ofert szkoleniowych, Wśród ogółem zarejestrowanych w Polsce instytucji szkoleniowych 90% określiło swój status jako niepubliczne, a jedynie 10% jako publiczne. Usługi szkoleniowe oferują przede wszystkim instytucje prowadzone przez osoby fizyczne. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 19

20 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wykres 3. Zarejestrowane instytucje szkoleniowe na podstawie podmiotu prowadzącego 40% 36% 10% 14% osoby fizyczne (działalność gospodarcza) stowarzyszenia, fundacje, spółki oraz inne osoby fizyczne inna forma organizacyjna pozostałe formy organizacyjne (centra kształcenia ustawicznego i praktycznego, szkoły średnie, policealne i szkoły wyższe, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego oraz placówki naukowe, naukowo-badawcze i OBR-y) Źródło: Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS) Raport , Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy, Warszawa 2007 Zdecydowana większość ok. 90% instytucji szkoleniowych w Polsce deklaruje, iż prowadzi swą działalność na terenie miasta i wsi jednocześnie. Praktycznie nie ma instytucji, które specjalizowałyby się w ofercie dla obszarów wiejskich. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 20

21 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Tabela 4. Obszar działania instytucji szkoleniowych Lp. Obszar działalności Rejestracja w 2005 r. Rejestracja w 2006 r. 1 Wyłącznie miasto 9,13% 10,29% 2 Wyłącznie wieś 0,93% 0,46% 3 Miasto i wieś 89,95% 89,25% Źródło: Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS) Raport , Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy, Warszawa 2007 Najczęściej oferowane formy pozaszkolnego kształcenia ustawicznego w Polsce to kursy, warsztaty szkoleniowe i seminaria lub konferencje. Słabo reprezentowana jest oferta studiów podyplomowych, ale wśród bezrobotnych, do których adresowane są oferowane formy szkolenia, absolwenci szkół wyższych stanowią tylko 6%. Wśród innych form szkolenia znajdują się odczyty, audytoria, prelekcje, różnego rodzaju doradztwo (finansowe, podatkowe, biznesowe). Tabela 5. Formy kształcenia oferowane przez instytucje szkoleniowe Lp. Forma kształcenia Kursy 38,43% 37,56% 2 Praktyki, staże, przygotowanie zawodowe 14,30% 14,19% 3 Warsztaty szkoleniowe 21,06% 21,89% 4 Studia podyplomowe 1,74% 1,71% 5 Seminaria, konferencje 19,85% 20,06% 6 Inne formy 4,61% 4,59% Źródło: Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS) Raport , Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy, Warszawa 2007 Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 21

22 Kod Obszaru Projekt Dostosowanie oferty szkoleniowej instytucji rynku pracy do wymogów łódzkiego rynku w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 3. Instytucje szkoleniowe w Aglomeracji Łódzkiej Tabela 6. Instytucje szkoleniowe województwa łódzkiego i aglomeracji łódzkiej zarejestrowane w RIS. Liczba instytucji szkoleniowych w woj. Łódzkim 443 Liczba instytucji szkoleniowych w aglomeracji Łódzkiej 251 W tym: Miasto Łódź 249 Powiat Łódź - Wschód 2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie RIS, WUP - Łódź Tabela 7. Instytucje szkoleniowe województwa Łódzkiego i aglomeracji łódzkiej zarejestrowane w RIS według obszarów szkoleń. Nazwa obszaru szkolenia Liczba instytucji szkoleniowych w aglomeracji łódzkiej Liczba instytucji szkoleniowych w woj. łódzkim Stosunek liczby instytucji szkoleniowych aglomeracji do województwa Podstawowe programy ogólne, w tym: kształcenie umiejętności pisania, czytania i liczenia Rozwój osobowościowy i kariery zawodowej Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu Sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne Nauki humanistyczne (bez języków obcych) i społeczne, w tym: ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, etnologia, geografia 6 Języki obce 7 Dziennikarstwo i informacja ,67 % ,50 % ,44 % ,00 % ,07 % ,14 % ,50 % Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 22

23 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. naukowo-techniczna Sprzedaż, marketing, public 8 relations, handel nieruchomościami Rachunkowość, księgowość, 9 bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna 10 Zarządzanie i administrowanie 11 Prace sekretarskie i biurowe 12 Prawo Nauki o życiu i nauki 13 przyrodnicze, w tym: biologia, zoologia, chemia, fizyka 14 Matematyka i statystyka Informatyka i wykorzystanie 15 komputerów Technika i handel artykułami technicznymi, w tym: mechanika, metalurgia, energetyka, elektryka, 16 elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa i konserwacja pojazdów Górnictwo i przetwórstwo 17 przemysłowe, w tym: przemysł spożywczy, lekki, chemiczny 18 Architektura i budownictwo ,00 % ,01% ,49% ,94% ,49% ,00% 0 1 0,00% ,74% ,00% ,46% ,39% 19 Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo ,67% Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 23

24 w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 20 Weterynaria 21 Opieka zdrowotna ,00% ,11% 22 Opieka społeczna, w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi, ,28% starszymi, dziećmi, wolontariat 23 Ochrona własności i osób 24 Ochrona środowiska Usługi hotelarskie, turystyka i 25 rekreacja 26 Usługi gastronomiczne 27 Usługi fryzjerskie, kosmetyczne 28 Usługi krawieckie, obuwnicze 29 Usługi stolarskie, szklarskie ,33% ,25% ,67% ,52% ,34% ,45% 0 2 0,00% 30 Usługi transportowe, w tym kursy ,46% prawa jazdy 31 Pozostałe usługi ,55% 32 Inne obszary szkoleń ,08% Źródło: Opracowanie własne na podstawie RIS, WUP - Łódź Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 24

25 4. Tematyka szkoleń 4.1. Tematyka szkoleń w ofercie instytucji zarejestrowanych w RIS Poniższa tabela prezentuję liczbę kursów oferowanych w latach 2005 i 2006 w Polsce przez instytucje szkoleniowe zarejestrowane w RIS. Godny uwagi jest duży, bo ponad 30% wzrost liczby oferowanych szkoleń, który jest powiązany ze wzrostem liczby instytucji znajdujących się w rejestrze. Tabela 8. Liczba zarejestrowanych instytucji i oferowanych przez nie szkoleń Lp. Rok Liczba instytucji objętych ewidencją Liczba oferowanych szkoleń Źródło: Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS) Raport , Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy, Warszawa 2007 Dla potrzeb ewidencji instytucji szkoleniowych, które w sposób bardzo różnorodny określają zakres tematyki szkoleń (często stosując chwyty marketingowe), przyjęto, iż ich oferta będzie klasyfikowana do ustalonych z góry (i opisanych w rozporządzeniu) kategorii 32 obszarów szkolenia. Jest to ten sam zestaw kategorii, jaki został przyjęty w statystyce publicznej dla badania szkoleń osób bezrobotnych i poszukujących pracy. Wyodrębnienie obszarów szkolenia na potrzeby Rejestru Instytucji Szkoleniowych ma ułatwiać zbieranie, kompilowanie, porównywanie i prezentowanie danych statystycznych, nie Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 25

26 tylko z samego Rejestru, ale również z urzędów pracy. Obszary szkolenia - to kategorie, do których można zakwalifikować programy szkolenia o zbliżonej tematyce. Przyjęte w RIS obszary szkolenia są tożsame z obszarami szkolenia uwzględnianymi w statystyce publicznej szkoleń bezrobotnych i poszukujących pracy. Zostały one wyodrębnione z uwzględnieniem obszarów kształcenia występujących w ISCED 1997 Międzynarodowej Normie Klasyfikacji Kształcenia. Ponieważ międzynarodowa klasyfikacja operuje dziedzinami kształcenia i te grube kategorie są użyteczne przede wszystkim do systematyzowania kształcenia w formach szkolnych, w polskiej statystyce szkoleń dodatkowo zastosowano kategorie uwzględniane w cyklicznych Badaniach Ustawicznego Szkolenia Zawodowego w przedsiębiorstwach (CVTS) EUROSTATu, a także wykorzystano dane dotyczące statystyki bezrobotnych. Spożytkowano także doświadczenia z dotychczas prowadzonej statystyki szkoleń bezrobotnych. Podstawowym kryterium wyróżnienia obszarów szkolenia jest tematyka szkolenia. A zatem zasadą powinno być klasyfikowanie oferty szkoleniowej ze względu na zakres treści programu, a nie ze względu na adresatów. Zawód uczestników może być podstawą klasyfikowania wówczas, gdy instytucja tematykę szkolenia definiuje przez odwołanie się do zawodu. Instytucje szkoleniowe same określają, do jakiego obszaru klasyfikują swoją ofertę. Dość znaczna liczba szkoleń ewidencjonowanych w obszarze Inne jest efektem tego, że instytucje jak pokazała praktyka mają pewne trudności z klasyfikacją. Dlatego też przedstawione dalej analizy dotyczące tematyki szkoleń dają jedynie orientacyjny obraz rzeczywistości, a prezentowane dane liczbowe należy traktować z pewną ostrożnością. Najczęściej pojawiające się w ofercie zarejestrowanych instytucji kierunki/obszary tematyczne szkolenia (powyżej 4000 zgłoszonych propozycji) to: Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 26

27 usługi transportowe, w tym kursy prawa jazdy zgłaszane najczęściej w województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim, informatyka i wykorzystanie komputerów zgłaszane najczęściej w województwach mazowieckim, śląskim i łódzkim, języki obce zgłaszane najczęściej w województwach lubelskim, mazowieckim i wielkopolskim, rozwój osobowościowy i kariery zawodowej zgłaszane najczęściej w województwach mazowieckim, śląskim i małopolskim, szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu zgłaszane najczęściej w województwach mazowieckim, śląskim i małopolskim. obszary to: Najmniej reprezentowane (poniżej 200 propozycji) w zbiorze ofert szkoleniowych weterynaria zgłaszana najczęściej w województwie warmińsko-mazurskim, dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna zgłaszane najczęściej w województwie mazowieckim, nauki o życiu i nauki przyrodnicze, w tym biologia, zoologia, chemia, fizyka zgłaszane najczęściej w województwie kujawsko-pomorskim, matematyka i statystyka zgłaszane najczęściej w województwie lubelskim, usługi stolarskie, szklarskie zgłaszane najczęściej w województwie śląskim i zachodniopomorskim. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 27

28 4.2. Oferta instytucji zarejestrowanych w RIS a kierunki szkoleń bezrobotnych W latach 2005 i 2006 łącznie w Polsce instytucje szkoleniowe zarejestrowane w RIS przeszkoliły osób. W tej grupie znalazły się osoby bezrobotne przeszkolone na zlecenie urzędów pracy; osoby przeszkolone z ich własnej inicjatywy, w tym także bezrobotne (z tzw. wolnego naboru ) oraz osoby przeszkolone na zlecenie innych instytucji lub organizacji. Ze względu na brak odpowiednich danych trudno jest oszacować na ile oferta instytucji zarejestrowanych w RIS odpowiada zapotrzebowaniu urzędów pracy, które kontraktując szkolenia bilansują zapotrzebowanie na kwalifikacje zgłaszane przez pracodawców oraz preferencje bezrobotnych i poszukujących pracy. Pewne, ostrożne wnioski można wyciągnąć w tym zakresie na podstawie porównania danych dotyczących liczby przeszkolonych osób bezrobotnych i poszukujących pracy, gromadzonych w ramach sprawozdawczości MPiPS z ofertą przedkładaną przez instytucje szkoleniowe zarejestrowane w RIS. Analiza liczby oferowanych szkoleń o określonej tematyce i liczby przeszkolonych w tej tematyce bezrobotnych pokazuje, iż: 1. Proporcje ofert o danej tematyce w zasadzie odpowiadają proporcjom osób kierowanych na szkolenia przez urzędy pracy. Na przykład: najwięcej osób przeszkolono w obszarze usługi transportowe, w tym kursy prawa jazdy, tj. w obszarze posiadającym największą ofertę szkoleniową. Podobna zgodność występuje także w dwóch innych, popularnych na rynku ofert i wśród bezrobotnych, obszarach, tj. w obszarze informatyka i wykorzystanie komputerów oraz języki obce; nikła liczba ofert szkoleniowych i niewielka liczba osób skierowanych na szkolenia przez urzędy pracy ma miejsce w obszarach weterynaria oraz matematyka i statystyka. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 28

29 Kod Obszaru Projekt Dostosowanie oferty szkoleniowej instytucji rynku pracy do wymogów łódzkiego rynku 2. W niektórych obszarach liczba proponowanych szkoleń jest dość wysoka przy małym udziale bezrobotnych w szkoleniach taka sytuacja dotyczy np. zakresu szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu. 3. W kilku obszarach wydaje się, że popyt przewyższa podaż. Dotyczy to następujących obszarów: sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami, rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna, prace sekretarskie i biurowe, architektura i budownictwo, ochrona własności i osób. Tabela 9. Oferta instytucji szkoleniowych a przeszkoleni bezrobotni i poszukujący pracy Polsce (dane łączne za lata ) Nazwa obszaru szkolenia Liczba szkoleń oferowanych wg RIS Liczba przeszkolonych bezrobotnych i poszukujących pracy 1 Podstawowe programy ogólne, w tym: kształcenie umiejętności pisania, czytania i liczenia Rozwój osobowościowy i kariery zawodowej 3 Szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu Sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne Nauki humanistyczne (bez języków obcych) i społeczne, w tym: ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, etnologia, geografia Języki obce Dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 29

30 8 Sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami Rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna Zarządzanie i administrowanie Prace sekretarskie i biurowe Prawo Nauki o życiu i nauki przyrodnicze, w tym: biologia, zoologia, chemia, fizyka Matematyka i statystyka Informatyka i wykorzystanie komputerów Technika i handel artykułami technicznymi, w tym: mechanika, metalurgia, energetyka, elektryka, elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa i konserwacja pojazdów 17 Górnictwo i przetwórstwo przemysłowe, w tym: przemysł spożywczy, lekki, chemiczny Architektura i budownictwo Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo Weterynaria Opieka zdrowotna Opieka społeczna, w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi, starszymi, dziećmi, wolontariat 23 Ochrona własności i osób Ochrona środowiska Usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja Usługi gastronomiczne Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 30

31 27 Usługi fryzjerskie, kosmetyczne Usługi krawieckie, obuwnicze Usługi stolarskie, szklarskie Usługi transportowe, w tym kursy prawa jazdy Pozostałe usługi Inne obszary szkoleń Ogółem Źródło: Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS) Raport , Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy, Warszawa Najczęściej realizowane szkolenia Wśród prawie 700 realizowanych w Polsce projektów, oferujących dofinansowane szkolenia z funduszy unijnych ogromną większość (prawie 90%) stanowią szkolenia jedno lub kilkudniowe 4. W ogromnej większości są to szkolenia z ogólnej wiedzy, 6 projektów oferuje szkolenia specjalistyczne. Pozostałe ok. 10% projektów to studia podyplomowe. Do najpopularniejszych kategorii tematycznych szkoleń w ramach projektów zalicza się: organizację i zarządzanie, szkolenia zawodowe, organizacja i techniki sprzedaży, zarządzanie zasobami ludzkimi, umiejętności interpersonalne. Najmniej popularne tematy szkoleń to: prawo pracy i ubezpieczenia społeczne, podatki i prawo podatkowe, rachunkowość.. Ze szkoleń w dziedzinie zarządzanie zasobami ludzkimi szkoliło się 22% badanych pracowników, umiejętności interpersonalne - 19%, zarządzanie - 13%, a IT - 11%. Stosunkowo niewielu pracowników uczestniczyło w szkoleniach zorientowanych na bardziej bieżące potrzeby firm: w szkoleniach w zakresie księgowości 6%, BHP 5%. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 31

32 Aż 41% badanych firm uczestników szkoleń, wśród najważniejszych powodów wybrania konkretnego szkolenia wymienia znaczenie tematyki tego szkolenia dla strategii rozwoju firmy. Ocena danego szkolenia z perspektywy rozwoju firmy pokazała, że niespełna polowa, bo 42% firm ocenia szkolenie jako niezwykle lub bardzo istotne dla rozwoju, a w sumie jako istotne ocenia je 91% badanych firm. Oznacza to przywiązywanie dużej wagi przez firmy do podnoszenia jakości kapitału ludzkiego w kontekście dalszej działalności. Również dosyć wysoko oceniany jest wpływ szkoleń na innowacyjność firmy: 61% firm uważa ten wpływ za istotny, w tym 22% za bardzo istotny. Najwyższy odsetek takich ocen występuje wśród firm mikro, co jest szczególnie istotne, zważywszy na opóźnienie technologiczne i organizacyjne wśród najmniejszych przedsiębiorców 5. Największe potrzeby szkoleniowe krajowych pracodawców dotyczą zagadnień administracyjnych i obowiązkowych szkoleń z zakresu BHP (53%. wskazań), a także szkoleń zawodowych, bezpośrednio związanych z pracą wykonywaną w przedsiębiorstwie (49%. wskazań). Oznacza to, że osoby odpowiedzialne za sprawy szkoleń dostrzegają potrzebę kształcenia przede wszystkim w zakresie związanym z podstawową działalnością firmy. Warto jednak również zauważyć, że ponad 40% polskich firm odczuwa potrzebę dokształcenia pracowników w dziedzinach takich jak marketing, promocja, reklama, PR, techniki sprzedażowe a także w dziedzinie umiejętności osobistych przydatnych w prowadzeniu biznesu. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 32

33 4.4. Diagnoza zapotrzebowania na usługi szkoleniowe Jak pokazują badania IPSOS, szkolenia są normą w polskich firmach: korzysta z nich 90% firm zatrudniających powyżej 9 pracowników. Jednocześnie wykorzystanie funduszy unijnych w celu dofinansowania szkoleń jest nieznaczne: w 2005 roku tylko 7% firm skorzystało z funduszy unijnych przeznaczonych na ten cel. Aż jedna czwarta wszystkich firm przyznaje, że nie wiedziała o możliwości dofinansowania szkoleń ze środków unijnych. Osoby indywidualne to druga (jak wynika z badania IPSOS) - obok firm - grupa odbiorców usług szkoleniowych. W ciągu ostatnich lat zainteresowanie usługami szkoleniowymi wśród osób indywidualnych wyraźnie wzrosło. Według danych z badania zrealizowanego przez IPSOS w styczniu 2006 roku, 45 proc. Polaków jest zainteresowanych poszerzaniem swoich kwalifikacji i umiejętności. Od ostatniego badania zrealizowanego przez Ipsos 6 lat temu odsetek ten wzrósł o połowę - w 2000 roku 31 proc. Polaków wyrażało zainteresowanie poszerzaniem swoich kwalifikacji. Najwięcej osób chce uczyć się języków obcych, poszerzać specjalistyczne kwalifikacje zawodowe, rozwijać umiejętności informatyczne, poszerzać kwalifikacje potrzebne do zdobycia pracy oraz rozwijać hobby. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 33

34 Wykres 4. Potrzeba poszerzenia wiedzy lub umiejętności w różnych dziedzinach Źródło: Badanie Ipsos w 2006 roku. Wykres przedstawia połączone odpowiedzi "zdecydowanie tak" i "raczej tak". Respondent mógł wskazać dowolną liczbę odpowiedzi. Wzrost zainteresowania szkoleniami wśród Polaków w ciągu ostatnich kilku lat jest jak zauważono w raporcie IPSOS bardzo wyraźny w każdej grupie wiekowej. Najsilniejszą grupą zainteresowaną poszerzaniem swoich kwalifikacji są wciąż ludzie młodzi - w wieku lat. Szczególnie interesujący jest jednak bardzo wyraźny wzrost zainteresowania poszerzaniem wiedzy wśród osób starszych: w grupie wiekowej od 50 do 59 lat jest on dwukrotny - z 16% w 2000 roku do 30% w 2006 roku, wśród osób powyżej 59 roku życia aż siedmiokrotny: z 2% w 2000 roku do 14% w Osoby po 50 roku życia są najbardziej zainteresowane wiedzą ogólnospołeczną (24%) i rozwijaniem hobby (21%), można zatem przewidywać, że kolejne lata przyniosą w Polsce rozwój tzw. Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 34

35 Najbardziej zainteresowane poszerzaniem własnej wiedzy są, tak jak 6 lat temu, osoby z wyższym wykształceniem, choć to zainteresowanie bardzo wyraźnie wzrosło wśród osób z wykształceniem podstawowym i zawodowym. Wynika to na pewno ze wzrostu świadomości znaczenia kształcenia się dla poprawy własnej sytuacji na rynku pracy. Jak pokazują autorzy badania IPSOS najchętniej dokształcają się osoby uczące się i studiujące (76%) - dopiero wkraczające na rynek pracy. Kształcić się też chce ponad połowa osób już pracujących. Warto także zauważyć, że poszerzać swoje kwalifikacje chce aż 47% osób zajmujących się domem, czyli niepracujących zawodowo. Wzrost zainteresowania poszerzaniem wiedzy widoczny jest nie tylko w deklaracjach, ale i w faktycznym uczestnictwie w szkoleniach. W roku 2005 w kursach i szkoleniach uczestniczyło 24% osób w wieku 15 lat i więcej, podczas gdy odsetek ten wynosił 12% w roku Wzrost odsetka osób uczestniczących w kursach i szkoleniach jest widoczny w każdej grupie wiekowej Motywy i kryteria przygotowania oferty szkoleniowej przez instytucje szkolące Dokonanie analizy potrzeb szkoleniowych przedsiębiorstwa staje się głównym kryterium, według którego instytucje szkolące przygotowują swoje oferty szkoleniowe. Rozpoznanie i analiza potrzeb szkoleniowych umożliwia zidentyfikowanie luk kompetencyjnych w określonych zakresach oraz wskazanie kierunków rozwoju wiedzy i umiejętności uczestników szkolenia. Badanie potrzeb koncentruje się na diagnozowaniu rozbieżności między stanem obecnym a pożądanym. Potrzeby rozumiane są tu jako cele, dotyczące możliwych do modyfikowania wyników działań edukacyjnych, w których Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 35

36 osiągnięciu ma pomóc szkolenie. Badanie to powinno być procesem ciągłym i prowadzonym na wszystkich szczeblach organizacji oraz na wszystkich etapach szkoleń, połączonym również z badaniem ich efektywności. W podejściu klasycznym badanie potrzeb szkoleniowych ograniczono do wąsko rozumianych potrzeb organizacji. W tym kontekście ich badanie polegało głównie na rozpoznawaniu potrzeb w sferze organizacyjnej firmy, określeniu zadań szkoleniowych i przeniesieniu ich na sferę operacyjną (podzielenie zadań na sekwencję zachowań, które można modelować przez trening) oraz w sferze indywidualnej (zbadanie różnicy między sposobem wykonywania zadań przez pracowników, a standardem wymaganym przez firmę). Koncepcja humanistyczna rozpatruje badanie potrzeb w kategorii samorozwoju jednostki, która realizuje w organizacji m.in. swoje najważniejsze potrzeby życiowe (w tym rozwój zawodowy) oraz dążenie do mistrzostwa. Nacisk przeniesiony jest tu z poziomu potrzeb organizacyjnych i sytuacyjnych na indywidualne potrzeby uczących się. Ogólnym celem analizy potrzeb szkoleniowych jest dostarczenie informacji pozwalających na skonstruowanie skutecznego oraz efektywnego programu szkolenia, zawierającego treści, metody, formy szkoleniowe dopasowane do potrzeb edukacyjnych i doświadczeń uczestników szkolenia. Zapotrzebowanie na ten rodzaj informacji wpływa na proces wyboru typu szkolenia, wzorców i form oraz przygotowywania treści, programu, metod i technik prowadzenia szkolenia. Niektóre firmy dysponują systemami, które na bieżąco gromadzą informacje o pojawiającym się zapotrzebowaniu na szkolenia. Na sprawne ich działanie składają się dobrze funkcjonujący system komunikacji wewnętrznej, wysoka świadomość pracowników oraz stosowne oprogramowanie. Wówczas proces badania potrzeb w zakresie szkoleń trwa ciągle, wymaga jedynie kontroli i koordynacji. Dzięki temu wszelkie decyzje dotyczące szkoleń i nie wymagają za każdym razem bezpośredniego zaangażowania naczelnego kierownictwa. Inne Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 36

37 firmy decydują się na kompleksową analizę potrzeb szkoleniowych z powodu istotnych zmian w ich funkcjonowaniu. Zmiany te stanowią odpowiedź np. na nową sytuację rynkową, ustawodawstwo, działania konkurencji, wprowadzane technologie, czy skład akcjonariuszy. Zwłaszcza wtedy, gdy kierownictwo stwierdza potrzebę przeszkolenia pracowników w wyniku zmiany strategii, czy długofalowych planów działania, analiza potrzeb szkoleniowych wymaga szczególnego zaangażowania. Jak zauważają autorzy artykułu pt. Zmiany rynku szkoleniowego, powołującego się na dane PARP, dla 28% polskich przedsiębiorców szkolenia mają znaczenie w rozwoju firmy. Przy wyborze konkretnego szkolenia najważniejsze dla firm okazało się dobre dopasowanie tematyki do potrzeb firmy (61%) oraz znaczenie tematyki dla strategii rozwoju firmy (47%). Nieporównanie mniejsze znaczenie miały cechy firmy szkoleniowej (projektodawcy). Może to świadczyć o dobrym rozpoznaniu potrzeb firm przez ich kierownictwo, a także o szerokim zrozumieniu wśród firm znaczenia inwestowania w kwalifikacje pracowników dla pozycji firmy na rynku. 7 Jak pokazało inne badanie projektów szkoleniowych 8, w przygotowaniu oferty tematycznej szkoleń przeważa popyt - ⅔ prywatnych instytucji szkoleniowych uznało zapotrzebowanie występujące na rynku za czynnik decydujący o treści przygotowywanej w projekcie oferty szkoleniowej. Równocześnie 43% projektodawców za czynnik decydujący uznało własne doświadczenie w prowadzeniu szkoleń z danej tematyki. W pewnym stopniu wynika to ze specyfiki schematu, w którym instytucje szkoleniowe muszą uwiarygodnić we wnioskach popyt na swoją propozycję szkoleń, aby otrzymać dotację. Opinie firm szkoleniowych korespondują z opiniami przedsiębiorców - beneficjentów, którzy eksponują rolę potrzeb firm w wyborze tematyki szkoleń i konkretnego szkolenia. Aż 89% projektodawców miało sygnały od przedsiębiorców, że jest zapotrzebowanie na pewnego typu tematykę szkoleń. Te informacje z rynku były w bardzo wielu przypadkach efektem Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 37

38 prowadzenia diagnozy potrzeb - aż 86% projektodawców realizujących szkolenia otwarte wykonało taką diagnozę przed złożeniem wniosku. Trzy czwarte z nich robiło to własnymi siłami, tylko 5% polegało na firmie zewnętrznej, a 8% stosowało obydwie drogi. Instytucje oferujące szkolenia otwarte prowadziły aktywnie konsultację swojej oferty wśród potencjalnych klientów, przy czym zakres tych konsultacji był szeroki - 57% konsultowało się z więcej niż 6 firmami. Tylko 11% nie konsultowało się w ogóle. 9 Instytucje oferujące szkolenia otwarte przed złożeniem wniosku o dofinansowanie z EFS stosowały z reguły (62%) praktykę polegającą na stworzeniu rezerwy potencjalnych szkoleniobiorców. W połowie przypadków było to mniej niż 25% wymaganej liczby uczestników szkoleń, a kolejna ¼ projektodawców szkoleń otwartych zgromadziła na starcie nie więcej niż połowę planowej liczby uczestników. Jak zauważają autorzy wspomnianego wyżej raportu w przypadku projektów szkoleń zamkniętych inicjatywa przygotowania takiego projektu wychodziła najczęściej od firmy - beneficjenta (w 43% przypadków). W następnej kolejności decydowały dobre kontakty i doświadczenie współpracy z przeszłości z firmą szkoleniową (32%). Tylko w 8% przypadków była to obustronna inicjatywa. Można więc mówić o pewnej przewadze strony popytowej w formowaniu oferty szkoleń zamkniętych. Jeszcze wyraźniej ujawnia się to w pytaniu, co określiło tematykę szkoleń zamkniętych. W ¾ przypadków projektodawcy mówią o dostosowaniu tej tematyki do potrzeb firm - beneficjentów. Tylko 19% wskazuje na dominację strony podażowej - firma szkoleniowa chciała sprzedać gotowy produkt, konkretne szkolenie i poszukiwała klientów. W dalszej części sprawozdania zauważono, że przygotowując projekty szkoleń zamkniętych prywatne instytucje szkoleniowe elastycznie reagowały na sygnały płynące od firm - beneficjentów. Ponad połowa z nich (57%) zmodyfikowała pierwotną ofertę, aby lepiej Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 38

39 dopasować ją do potrzeb klienta. Trzy czwarte tych zmian polegało na rozszerzeniu tematyki, a ¼ na jej uszczegółowieniu Szkolenia w publicznych instytucjach szkolących Publiczne instytucje szkolące na sfinansowanie organizowanych przez siebie szkoleń w 2006 roku w skali kraju przeznaczyły z Funduszu Pracy ponad 186 mln zł, co daje kwotę średnio nieco ponad 1300 zł nakładów na jedną osobę, która ukończyła tę formę aktywizacji 10. Jak zauważają autorzy raportu wyraźna tendencja wzrostowa wielkości nakładów na urzędy pracy została zahamowana w 2006 roku, co przekłada się także na nieznaczny wzrost środków na szkolenia (7% więcej w porównaniu z rokiem 2005) Ogółem w 2006 roku wydatki na szkolenia stanowiły zaledwie 10% wydatków na 4 aktywne formy walki z bezrobociem w skali kraju. 11 Jak pokazuje raport MPiPS w latach w Polsce następujące szkolenia cieszyły się największą liczbą skierowanych: szkolenia z zakresu usług transportowych (w tym kursy prawa jazdy), obsługi komputera, sprzedaży/ marketingu/ handlu, rachunkowości/ księgowości, języków obcych. W 2006 roku przeciętnie 43% uczestników szkoleń podejmowało pracę w okresie do 3 miesięcy po ukończonym szkoleniu. Wskaźnik ten znacznie poprawił się od ubiegłego roku. Podobnie jak w latach poprzednich bardziej efektywne są szkolenia wskazane przez bezrobotnego. Wśród szkoleń organizowanych w 2006 roku przez urzędy pracy w skali kraju największą efektywność zatrudnieniową miały szkolenia z zakresu: 1) usług transportowych/prawa jazdy 26,5 tys. przeszkolonych, Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 39

40 2) zarządzania i administrowania 6 tys. przeszkolonych, 3) budownictwa 4,5 tys. przeszkolonych, 4) zawodów technicznych 4,5 tys. przeszkolonych. zakresu: Natomiast poniżej średniej kształtowała się efektywność szkoleń popularnych z 1) obsługi komputerów 11,5 tys. przeszkolonych, 2) sprzedaży i marketingu 11,5 tys. przeszkolonych, 3) rachunkowości, księgowości 8,2 tys. przeszkolonych, 4) języków obcych 6,6 tys. przeszkolonych. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 40

41 usługi transportowe/prawo jazdy zarządzanie i administrowanie budownictwo zawody techniczne obsługa komputerów sprzedaż i marketing rachunkowość, księgowość języki obce Projekt Dostosowanie oferty szkoleniowej instytucji rynku pracy do wymogów łódzkiego rynku Wykres 5. Efektywność zatrudnieniowa w wybranych szkoleniach 100% 80% 64% 60% 46% 49% 51% 40% 26% 31% 35% 27% 20% 0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Departamentu Rynku Pracy. Można zatem powiedzieć, że szkolenia organizowane przez urzędy pracy cieszące się największa frekwencją, mają jednocześnie największą efektywność zatrudnieniową w skali kraju. Odnosi się to m. In do szkoleń z zakresu usług transportowych oraz związanych z zarządzaniem, marketingiem. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 41

42 5. Adresaci szkoleń 5.1. Adresaci szkoleń profil uczestnika Żeby rozpoznać sytuację aglomeracji łódzkiej i porównać z sytuacją ogólnokrajową należy przytoczyć pewną ilość danych dotyczących szkoleń Dla zachowania czytelności wyników dane na temat przeszkolonych osób z powiatu łódzkiego prezentowane są oddzielnie od danych z powiatu łódzkiego wschodniego. Ma to swoje uzasadnienie, gdyż ponad 90% szkoleń w aglomeracji ogółem ma miejsce w Łodzi. W powiecie łódzkim w 2007 roku wg Analizy rynku pracy 2007 PUP Nr 2 Łódź osób bezrobotnych i poszukujących pracy rozpoczęło szkolenie lub przekwalifikowanie zawodowe, w tym: osób bezrobotnych poszukujących pracy Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 42

43 Wykres 6. Osoby bezrobotne i poszukujące pracy skierowane na szkolenie zawodowe według płci mężczyźni; 51,7% kobiety; 48,3% Źródło: GUS W omawianym okresie zorganizowano ogółem 396 szkoleń w 45 instytucjach szkoleniowych dla bezrobotnych i poszukujących pracy, z tego 82,3 %, dotyczyło: stowarzyszeń, fundacji oraz innych osób prawnych - 86 szkoleń: (16 instytucji), liczba uczestników 622 osoby, osób fizycznych szkoleń: (14 przedsiębiorców), liczba uczestników osób. W badanym okresie osób (kobiet 1.184) ukończyło szkolenie, w tym: osób bezrobotnych (kobiet 1.144) - 72 poszukujących pracy (kobiet 40). Poniższa tabela przedstawia przekrój ilości osób bezrobotnych, rozpoczynających szkolenia w organizowane przez PUP nr 1 w Łodzi w 2007 roku. Większość stanowili mężczyźni, których było ponad 80 więcej. Ponad 1/3 wszystkich osób biorących udział w szkoleniach to osoby długotrwale bezrobotne. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 43

44 Tabela 10. Struktura osób bezrobotnych, która rozpoczęła szkolenie w 2007 roku Wyszczególnienie Liczba osób %udział do ogółu Ogółem W tym: Mężczyźni ,9 Kobiety ,1 z tego osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy do 25 roku życia ,2 długotrwale bezrobotni ,6 bezrobotni powyżej 50 roku życia ,6 Źródło: Analiza rynku pracy 2007 PUP nr 2 Łódź Tabela numer 11 przedstawia liczbę osób które ukończyły szkolenia prowadzone przez PUP nr 1 w Łodzi w roku W porównaniu do liczby osób które szkolenia rozpoczęły widzimy, że 57 osób szkoleń z różnych przyczyn nie ukończyło. Stanowi to 2,5% wszystkich osób rozpoczynających kurs. Większą część z tych osób to mężczyźni Tabela 11. Struktura osób bezrobotnych, które ukończyły szkolenie w 2007 roku Wyszczególnienie Liczba osób % udział do ogółu Ogółem W tym: Mężczyźni ,99 Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 44

45 Kobiety ,01 z tego osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy do 25 roku życia ,0 długotrwałe bezrobotni ,3 bezrobotni powyżej 50 roku życia ,3 Źródło: Analiza rynku pracy 2007 PUP nr 1 Łódź Tabela 12. Struktura osób uczestniczących w szkoleniach Osoby Zatrudnione w trakcie Które rozpoczęły Które ukończyły lub lub po szkoleniu (do 3 szkolenie przerwały szkolenie miesięcy) bezrobotne (32,5%) Niepełnosprawne, poszukujące pracy (6,3%) Bezrobotne z Klubu Pracy (16,6%) Łącznie (30,0 %) Źródło: Analiza rynku pracy 2007 PUP nr1 Łódź W 2007 roku w powiecie łódzkim szkolenia zorganizowano m.in. w zakresie: zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej, podstaw obsługi komputera z pakietem MS Office, prawa jazdy kat. C, C+E, D, kierowania i obsługi wózków jezdniowych z napędem silnikowym z uprawnieniami do wymiany butli, fakturowania komputerowego oraz obsługi kas fiskalnych, grafiki i animacji komputerowej oraz tworzenia stron www. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 45

46 Wykres 7. Szkolenia przeprowadzone w powiecie łódzkim w 2007 roku inne; 53,9% grafika i animacja komputerow a oraz tw orzenie stron w w w ; 2,7% zakładanie i prow adzenie działalności gospodarczej; 21,8% fakturow anie komputerow e oraz obsługa kas fiskalnych; 2,7% kierow anie i obsługa w ózków jezd. z napędem silnikow ym z upr. do w ym. butli; 4,5% praw o jazdy kat. C, C+E, D; 5,9% podstaw y obsługi komputera z pakietem MS Office; 8,5% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PUP nr 1 Łódź Biorąc pod uwagę czas trwania szkoleń, ponad połowa osób bezrobotnych i poszukujących pracy (57,8 % osób) uczestniczyła w szkoleniach trwających do 1 Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 46

47 miesiąca, natomiast drugą grupę stanowiły szkolenia trwające od 1 do 3 miesięcy, w których uczestniczyło 42,1 % osób. W 2007 roku 623 osoby, czyli 26,4% wszystkich osób przeszkolonych, podjęły pracę w trakcie lub w okresie do 3 miesięcy po ukończeniu szkolenia. Odsetek kobiet, które podjęły pracę w okresie do 3 miesięcy po szkoleniu spośród przeszkolonych kobiet wyniósł 24,8% 294). Efektywność zatrudnieniowa szkoleń dla kobiet nie odbiega istotnie od efektywności szkoleń w aglomeracji ogółem osób bezrobotnych, co stanowiło (kobiet 287), - 14 poszukujących pracy (kobiet 7). Wg stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku 52 osoby nadal uczestniczyły w rozpoczętych wcześniej szkoleniach. Przytoczone dane wydają się alarmujące, gdyż oznacza to, że w zasadzie co czwarty przeszkolony przez PUP w Łodzi znajduje zatrudnienie. Dla porównania wskaźnik efektywności zatrudnieniowej dla kraju wyniósł w 2006 roku 43% 13, podobnie dla województwa wielkopolskiego w 2006 r. wyniósł on 46%, a dla aglomeracji poznańskiej (powiat poznański) 46,6%. 14 Jakie mogą być przyczyny niskiej efektywności zatrudnieniowej szkoleń, która jest ściśle związana z efektywnością szkolenia? W badaniu przeprowadzonym dla Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu 15 jednym z zagadnień była skuteczność szkoleń oraz jej uwarunkowania. Okazuje się, że sam fakt odbycia szkolenia przez bezrobotnego może mieć walor aktywizujący i zwiększający szanse jednostki na znalezienie pracy, ponieważ część szkoleń nie jest bezpośrednią odpowiedzią na potrzeby konkretnego pracodawcy, ale ich głównym celem jest możliwość podniesienia własnych kwalifikacji, co zwiększa konkurencyjność Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 47

48 jednostki na rynku pracy. 16 Ta kwestia dotyczy szczególnie szkoleń miękkich oraz językowych, które nie wiążą się bezpośrednio z określonym stanowiskiem pracy. Jak podają autorzy raportu, często urzędnicy oceniając efektywność szkoleń przeciwstawiali szkolenia indywidualne szkoleniom grupowym, wyżej oceniając skuteczność tych pierwszych. Szkolenia indywidualne są bardziej efektywne, ponieważ bezrobotna osoba zostaje skierowana na szkolenie przy założeniu, że ukończenie szkolenia zapewni uzyskanie pracy lub podjęcie działalności gospodarczej. Takie prawdopodobieństwo stanowi dla urzędu pracy gwarancję aktywności w poszukiwaniu zatrudnienia ze strony osoby bezrobotnej oraz istnienia potencjalnego miejsca pracy ze strony pracodawcy. Przy szkoleniach grupowych nie jest wymagane uprawdopodobnienie zatrudnienia, dlatego też większość badanych wskazuje na ich mniejszą efektywność. Aby skutecznie przeanalizować mechanizmy warunkujące efektywność podejmowanych szkoleń w poszczególnych urzędach pracy należy ponadto odpowiedzieć na pytanie: jakie cechy brane są pod uwagę przez PUP przy doborze osób do szkoleń? Przywoływane wcześniej badanie w Wielkopolsce pokazało, że w przypadku szkoleń przeprowadzanych przez publiczne instytucje szkolące w 2006 r., pojawił się problem braku chętnych do uczestnictwa w organizowanych szkoleniach. W tej sytuacji dobór uczestników pod względem takich zmiennych jak wiek, płeć, wykształcenie, kwalifikacje, doświadczenie zawodowe, czy długość pozostawania w rejestrze Powiatowego Urzędu Pracy jest niezwykle utrudniony. Przyczynę takiej sytuacji należy upatrywać w absorpcji bezrobotnych o kwalifikacjach, na które jest popyt lub najbardziej aktywnych, czy kompetentnych. Zdecydowana większość badanych twierdziła, iż płeć nie jest zmienną warunkującą dobór osób do szkoleń, istotniejsze z punktu widzenia efektywności szkoleń są takie cechy, jak posiadane wykształcenie, czy posiadane kwalifikacje. Wielu respondentów przy określaniu cech, jakie brane są pod uwagę przy doborze uczestników szkoleń zwracało uwagę Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 48

49 na fakt, iż w dużej mierze zależy to od organizatora szkoleń. Jeśli koszty szkolenia pokrywa Fundusz Pracy urzędnicy starają się uwzględniać wszystkie osoby bezrobotne, które wyraziły chęć uczestnictwa. 17 Inną sytuacją jest określenie kryteriów doboru na szkolenia w firmie przez samego pracodawcę a także w wypadku ze szkoleń w ramach EFS, gdzie precyzyjnie określona została sytuacja społeczno-demograficzna beneficjentów szkoleń. Autorzy przywoływanego raportu uznają także za konieczne wprowadzenie rozróżnienia na 3 typy szkoleń przy opisie działalności szkoleniowej publicznych instytucji szkolących. Będą to zatem: Szkolenia dla bezrobotnych - uwzględniają tak naprawdę jedynie preferencje osób zarejestrowanych, podyktowane jest to m.in. faktem, iż trudno jest pozyskać uczestników szkoleń, które zostały określone w planach szkoleniowych urzędów, z których urząd musi się rozliczyć. Bezrobotni ze względu na ilość szkoleń oraz małą atrakcyjność czują się wystarczająco przeszkoleni. Szkolenia dla pracodawców - większa efektywność, szkolenia realizowane są pod konkretne potrzeby pracodawców, którzy zapewniają uczestnikom zatrudnienie po ich zakończeniu. Bywa jednak i tak, iż pracodawca deklaruje zamiar zatrudnienia osoby bezrobotnej po odpowiednim szkoleniu, oczekuje jednak szybkiego działania ze strony partnera rynku pracy czyli urzędu. Pojawia się więc problem związany z czasem. Procedury, które obowiązują powiatowe urzędy pracy przy organizacji szkoleń powodują, iż po zakończeniu szkolenia pracodawca już nie jest zainteresowany pracownikami wyszkolonymi przez PUP. Stanowi do znaczący problem przy szkoleniach EFS, gdzie niezwykle istotne są wskaźniki efektywności. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 49

50 Szkolenia dla urzędów pracy - te szkolenia urzędy realizują szablonowo, bez uwzględniania jakiegokolwiek zapotrzebowania ze strony i pracodawców, i potencjalnych pracobiorców. Główną przesłanką do organizacji tego typu szkoleń są wskaźniki wymagane zarówno na szczeblu lokalnym realizacja planów szkoleniowych czyli tzw. wyrobienie normy oraz wykazywanie aktywnej sprawozdawczości na szczeblu regionalnym sprawozdania, monitoringi przekazywane do Wojewódzkiego Urzędu Pracy, co związane jest z podziałem środków FP oraz opiniowaniem projektów/programów realizowanych z dodatkowych funduszy. Szkolenia tego typu nie wymagają od pracowników urzędów zbyt wielkiego zaangażowania, bazuje się tu bowiem na przetestowanych już scenariuszach szkoleń, na gotowych wytycznych i procedurach przetargowych. Tym samym brak jest jakiejkolwiek potrzeby udoskonalania realizowanych już modułów szkoleniowych. Brak również dostatecznego monitoringu przydatności na otwartym rynku pracy, co może utrwalać niską jakość tego typu szkoleń. Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu, Badanie dotyczące osiągniętej efektywności w 2006 roku, które pozwoli na poznanie mechanizmów warunkujących poziom osiągniętych wskaźników w 2006 roku w następujących aktywnych formach: szkolenia, staże, przygotowanie zawodowe oraz prace społecznie użyteczne. Poznań Adresaci szkoleń rodzaje i wielkość firm W przyjętych do realizacji projektach szkoleniowych współfinansowanych przez Europejski Fundusz Społeczny w perspektywie całego kraju, ogromna większość firm korzystających ze szkoleń należy do sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Stanowią one 90,2% ogółu firm beneficjentów projektów szkoleniowych. Należy zwrócić także uwagę na to, że przy liczbie pracowników, którzy mają być beneficjentami w Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 50

51 projektach, proporcje wyglądają odmiennie, ponieważ z dużych przedsiębiorstw, stanowiących 9,8% ogółu firm w projektach ma pochodzić aż 36,8% uczestników szkoleń. Można również stwierdzić, że szkolenia adresowane są głównie do sektora MŚP, z którego pochodzi najwięcej beneficjentów firm i ich pracowników. W bazie danych z projektami szkoleniowymi przyjętymi do realizacji nie ma informacji o strukturze branżowej docelowych grup firm beneficjentów, co wynika z faktu, że wiele projektów oferujących szkolenia otwarte ma charakter ponadsektorowy i kierowane są one do przedsiębiorstw z wielu branż. W ogólnopolskich badaniach 18 dotyczących potrzeb szkoleniowych firm, przeprowadzonych na początku 2006 r. okazało się, że ze szkoleń najczęściej korzystają firmy zajmujące się edukacją, nauką i służbą zdrowia (96%), budownictwem (93%), transportem (86%) i produkcją (86%). W ogromnej większości było to uczestnictwo w szkoleniach komercyjnych (z dofinansowania pochodzącego z funduszy unijnych skorzystało tylko 7% firm korzystających ze szkoleń). W porównaniu z tymi wynikami obraz struktury sektorowej firm korzystających ze szkoleń dofinansowanych z EFS w ramach Działania 2.3 schemat a) przedstawia się w znacznym stopniu odmiennie. Ze szkoleń tych najczęściej korzystały przedsiębiorstwa należące do sektora usług rynkowych 19 (55% ogółu firm objętych wsparciem), szczególnie handlowe (22%), a także informatyczne (10%) i świadczące usługi księgowe i prawne (13%). Jak pokazało badanie, bardzo niewiele jest firm z sektora usług nierynkowych (np. tylko 1% beneficjentów prowadzi usługi w zakresie edukacji i szkoleń, a 4% działa w ochronie zdrowia i pomocy społecznej). Niezbyt wielki jest udział firm przemysłowych (15%) i firm budowlanych (4%). Rozkład ten dość wyraźnie sugeruje, że wsparcie udzielone firmom w Działaniu 2.3 schemat a) dociera do sektorów, które w mniejszym stopniu uczestniczyły wcześniej w programach szkoleniowych. Wyniki badania wśród firm - beneficjentów wskazują, że również pewne kategorie firm, dotychczas rzadziej korzystające ze szkoleń dla pracowników, w Działaniu 2.3 schemat Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 51

52 a) znalazły szansę takiego uczestnictwa. Z różnych źródeł wynika, że w najmniejszym stopniu w szkoleniach uczestniczą firmy mikro. Natomiast projekty dofinansowane z EFS dały właśnie wielu takim firmom sposobność skorzystania po raz pierwszy ze szkoleń. Wśród firm mikro biorących udział w schemacie a), jest 41% firm, które nie korzystały z innych szkoleń przynajmniej od 2005 r. - i to szkolenie było dla nich pierwszym, przynajmniej w tym okresie. Dla porównania - z innych szkoleń nie korzystało też wcześniej 20% firm małych, 13% firm średnich i tylko 6% firm dużych. 20 Innymi słowy Działanie 2.3 schemat a) w większości adresowane jest do przedsiębiorstw, które rzadziej korzystają ze szkoleń komercyjnych, w szczególności firm z sektora MŚP. Wśród przedsiębiorstw, które mają być (zgodnie z przyjętymi do realizacji projektami) beneficjentami tych projektów, jest około 90% MŚP, podczas gdy duże firmy stanowią niecałe 10% Preferowana lokalizacja szkoleń Jak pokazują liczne badania lokalizacja szkolenia jest jednym z najistotniejszych kryteriów, uwzględnianym przez firmy przy wyborze oferty szkoleniowej. Wśród firm beneficjentów Działania 2.3 schemat a) kryterium to zdefiniowane jako dogodne miejsce i termin znalazło się na trzecim miejscu, wskazane przez co czwartą firmę. Bliskość siedziby firmy szkoleniowej jest ważna dla 59% przedsiębiorców potencjalnych klientów. Mało istotna lub nieistotna jest dla 39% firm. Taki rozkład preferencji może powodować, że sporo firm z rezerwą będzie odnosiło się do ofert szkoleniowych zgłaszanych przez instytucje z odległych województw, w projektach o rozległym zasięgu terytorialnym. Ten problem nie powinien wystąpić w przypadkach, gdy firmy szkoleniowe mają swoje oddziały Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 52

53 w województwach, na terenie których realizują szkolenia, ale ta sytuacja dotyczy tylko części większych firm szkoleniowych. 21 Biorąc pod uwagę, że ponad połowa projektów realizowanych w Działaniu 2.3 schemat a) ma zasięg ogólnopolski, a tylko jedna czwarta projektów adresowana jest do firm z najbliższego otoczenia wnioskodawców, można by sądzić, że kwestia lokalizacji siedziby projektodawcy w stosunku do położenia siedziby potencjalnych klientów nie ma znaczenia pierwszoplanowego. Jak zauważają autorzy badania na temat badania projektów szkoleniowych w ramach Działania 2.3, w ofercie projektów występuje swoista globalizacja rynku szkoleń. Jednakże wcześniej w raporcie (Doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr Badanie projektów szkoleniowych w ramach Działania; 2.3 schemat a) SPO RZL ) zostało już kwestionowane to wrażenie, zwracając uwagę na pozorność tej globalizacji. Lokalizacja szkolenia jest zatem istotnym kryterium uwzględnianym przez przedsiębiorstwa przy wyborze oferty szkoleniowej 22. Inne badanie pokazuje, że wśród małych i średnich firm w Polsce lokalizacja szkolenia okazała się drugim pod względem popularności kryterium, po cenie szkolenia. Za ważne przy wyborze dostawcy szkolenia, kryterium lokalizacji uznawane jest przez 75% firm. 23 Oczywiście lokalizacja szkolenia nie jest zdeterminowana przez lokalizację siedziby firmy szkoleniowej, coraz więcej szkoleń ma miejsce w wyspecjalizowanych ośrodkach rozsianych na terenie całego kraju, wynajmowanych na potrzeby wielu firm szkoleniowych. Dynamicznie rozwija się sektor usług hotelarsko konferencyjno szkoleniowych. Z drugiej strony, szereg szkoleń (zawodowe, IT, językowe, itd.) wymaga dysponowania specjalistyczną bazą szkoleniową, co na ogół wiąże lokalizację szkolenia z bliskością siedziby instytucji szkoleniowej. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 53

54 6. Koszty szkoleń 6.1. Koszty szkoleń i średnia wartość szkolenia na jednego pracownika, profil szkolonych pracowników W Polsce 41% firm współfinansuje lub całkowicie finansuje szkolenia personelu (w nowych krajach UE od 11% do 69%, w krajach piętnastki UE od 18% do 96%) 24. W ostatnich latach obserwuje się w tym zakresie niewielką tendencję wzrostową w latach ,6% przedsiębiorstw inwestowało w szkolenia pracowników, zaś 56,4% firm planuje w kolejnym roku inwestycje szkoleniowe. W szkoleniach oferowanych przez firmy bierze udział 36% pracowników (w nowych krajach UE od 20% do 49%, w krajach piętnastki UE od 34% do 63%). Są to przede wszystkim pracownicy w wieku lata (70,3% osób w tej grupie wiekowej szkoli się), natomiast stosunkowo rzadko szkoleni są ludzie młodzi, w wieku 24 lata i mniej (22,1% w tej grupie uczestniczy w szkoleniach). Także w znikomym stopniu korzystają ze szkoleń osoby zagrożone zwolnieniem z pracy (1%), osoby pracujące w niepełnym wymiarze czasu pracy (4,3%) oraz osoby nieposiadające odpowiednich kwalifikacji (6,2%). Przeciętny czas szkoleń przypadający na jednego uczestnika w firmach w Polsce wynosi 29 godzin zajęć (w nowych krajach UE godziny, w krajach starej piętnastki UE godziny). Koszty szkoleń stanowią 0,8% kosztów pracy w przedsiębiorstwach (w nowych krajach UE 0,5%-1,9%, w krajach piętnastki UE 0,9% 3,6%). W 1999 r. koszt szkolenia jednego uczestnika w PPS (jednostkach siły nabywczej) wynosił w Polsce 198 PPS (w nowych krajach UE PPS, w krajach piętnastki UE PPS), co odpowiada kwocie 749zł. W 2002 r. na każdego uczestnika szkoleń firmy wydały 694 zł, przy czym koszty Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 54

55 szkoleń na jednego uczestnika zmniejszają się wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstw. Wydzielony budżet na szkolenia posiada 13% przedsiębiorstw (ale już 25,8% firm organizujących szkolenia), przy czym tylko 6,2% firm małych, zatrudniających pracowników (14,9% małych firm organizujących szkolenia ma wydzielony budżet na ten cel). Firmy, które nie organizują szkoleń dla pracowników, wskazują najczęściej następujące powody: kwalifikacje pracowników są wystarczające dla potrzeb firmy (73,5% firm wskazuje tę przyczynę), zbyt wysokie są koszty realizacji szkoleń (43,2% firm wskazuje tę przyczynę), w ostatnim czasie zatrudniono nowe osoby o potrzebnych kwalifikacjach (24,3% firm wskazuje tę przyczynę). W Narodowym Planie Rozwoju na lata , Krajowa Strategia Zatrudnienia zakłada, że latach dwukrotnie zwiększy się liczba osób które będą miały dostęp do kształcenia ustawicznego. Dostęp ten umożliwi pracownikom, w założeniu autorów, dostosować swoje umiejętności i kwalifikacje do dynamiki rynku pracy. Autorzy Krajowej Strategii Zatrudnienia zakładają osiągnięcie postawionego celu poprzez następujące działania 26 : Doskonalenie i upowszechnienie instrumentów wspierających kształcenie pracowników (fundusz szkoleniowy, plany szkoleniowe, urlopy szkoleniowe, praca na zastępstwo, granty na kształcenie związkowych propagatorów szkoleń). Pomoc dla pracodawców inwestujących w szkolenia pracowników, adresowana w szczególności do sektora małych i średnich przedsiębiorstw, a także do pracodawców inwestujących w szkolenia grup defaworyzowanych młodych, po 50 roku życia, Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 55

56 zagrożonych zwolnieniami, niskokwalifikowanych (np. talony na szkolenia pracowników MŚP). Wspieranie współpracy partnerów społecznych w obszarze edukacji ustawicznej (granty na wzajemne szkolenia pracowników przez przedsiębiorstwa, granty na lokalne przedsięwzięcia edukacyjne z udziałem wielu partnerów). Promowanie dobrych praktyk w zakresie rozwoju zawodowego pracowników (w tym wsparcie finansowe i nadanie wysokiej rangi konkursowi na tytuł pracodawcy inwestującego w kadry). Budowanie zaplecza informacyjnego dla oceny efektywności rozwiązań wspierających inwestowanie w szkolenia pracowników (doskonalenie statystyki GUS, prowadzenie studiów i analiz) Szkolenia dofinansowywane z UE W 2005 roku z funduszy unijnych przeznaczonych na dofinansowanie szkoleń skorzystało tylko 7% ogółu firm w Polsce 27. Jak pokazało badanie ISSOS przyczyną tak ograniczonego wykorzystania pomocy unijnej w zakresie szkoleń był niedobór informacji na ich temat. Jedna czwarta wszystkich firm przyznaje, że nie wiedziała o możliwości skorzystania ze środków unijnych w celu dofinansowania szkoleń, można też przypuszczać, że w grupie firm, które nie zdecydowały się na skorzystanie z tej możliwości z innych powodów, wiedza o funduszach unijnych przeznaczonych na szkolenia także była niepełna. Największy odsetek firm, które w 2005 roku korzystały z możliwości dofinansowania szkoleń z funduszy unijnych, był wśród firm średnich i dużych - wyniósł on odpowiednio 21% i 28%. Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 56

57 Wykres 8. Korzystanie z funduszy unijnych przeznaczonych na dofinansowanie szkoleń w 2005 roku. Źródło: Korzystanie z funduszy unijnych w celach szkoleniowych będzie jednak rosło: w 2006 roku 24 proc. firm zamierzało starać się o uzyskanie dofinansowania szkoleń ze środków unijnych. Szkolenia dofinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) w sposób znaczący zmieniły rynek szkoleniowy i wpłynęły na wzrost świadomości wśród przedsiębiorców, że inwestowanie w wiedzę swoich pracowników daje istotne korzyści dla rozwoju firmy 28. To zwiększone zainteresowanie ze strony przedsiębiorców wpływa na poszerzenie oferty firm szkoleniowych. Wg badań firm Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o. oraz Pentor Research International S.A. na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego 29, ponad połowa (54%) Instytucja Pośrednicząca 2 stopnia Realizator Projektu 57