PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z HISTORII I SPOŁECZEŃSTWA KLASA VI. SZKOŁA PODSTAWOWA nr 17 W TORUNIU

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z HISTORII I SPOŁECZEŃSTWA KLASA VI SZKOŁA PODSTAWOWA nr 17 W TORUNIU 1. Przedmiotowy system oceniania opracowano w oparciu o: Program nauczania: Historia wokół nas. Program nauczania ogólnego historii i społeczeństwa w klasach IV VI szkoły podstawowej. Wewnątrzszkolny System Oceniania. 2. Cele przedmiotowego systemu oceniania. Sprawdzenie poziomu opanowania wiedzy i zdobytych umiejętności. Mobilizowanie ucznia do dalszej pracy. Stymulowanie rozwoju ucznia. Dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach, specjalnych uzdolnieniach ucznia. Diagnozowanie poziomu nauczania. 3. Cele edukacyjne. 1. Zainteresowanie uczniów przeszłością. 2. Dostarczenie wiedzy, która umożliwi ukształtowanie poprawnych wyobrażeń o życiu w przeszłości, zrozumienie natury ludzkiej i motywów postępowania minionych pokoleń. 3. Pomoc w zrozumieniu złożoności współczesnego świata i odnalezieniu w nim własnego miejsca. 4. Rozwijanie poczucia przynależności do rodziny, społeczności lokalnej, grupy 1

2 etnicznej, religijnej, narodu, państwa, społeczności europejskiej i. 5. Umożliwienie uczniom zrozumienie innych ludzi i społeczeństw; kształtowanie szacunku i przywiązania do własnego państwa i rodzimej kultury, zarazem szacunku i tolerancji dla innych państw i kultur. 6. Dostarczenie wzorców osobowych z przeszłości, wprowadzenie uczniów w świat wartości ogólnoludzkich sprzyjających wychowaniu prawego człowieka i aktywnego i świadomego swych praw i obowiązków obywatela. 4. Obszary aktywności podlegające ocenie. Na lekcjach historii oceniane będą: czytanie mapy i korzystanie z atlasu, czytanie ze zrozumieniem (tekstu z podręcznika), analiza prostego tekstu źródłowego, posługiwanie się podstawowymi pojęciami z zakresu chronologii, obliczanie czasu wydarzeń, długości ich trwania, umieszczenie ich na taśmie czasu, umiejętność łączenia faktów, myślenia przyczynowo skutkowego, porównania epok, ustrojów politycznych, społecznych i gospodarczych na przestrzeni dziejów, wykorzystanie ilustracji, filmu, nagrania audio jako źródła informacji (dokonanie opisu w formie ustnej lub pisemnej), umiejętność narysowania drzewa genealogicznego, wypowiedzi ustne, wypowiedzi pisemne (zadania domowe, wypracowania na tematy historyczne), sprawdziany pisemne (testy, sprawdziany, kartkówki), zaangażowanie i wkład pracy ucznia, udział w konkursach historycznych, konstruowanie prostych zagadek historycznych (krzyżówek, rebusów), praca w grupie rówieśniczej, prowadzenie zeszytu przedmiotowego i zeszytu ćwiczeń. 2

3 5. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów. 1. Formy aktywności: 1. odpowiedzi ustne 2. samodzielna praca na lekcji 3. praca domowa (krótko lub długoterminowe) 4. zeszyt przedmiotowy 5. prace klasowe (testy) 6. zeszyt ćwiczeń 7. sprawdziany 8. kartkówki 9. przygotowanie do lekcji 10. drzewo genealogiczne 11. analiza tekstu źródłowego 12. praca z mapą historyczną 13. udział w konkursach historycznych Określenie pojęć: wypowiedzi pisemne: praca klasowa, test z określonego materiału poprzedzona powtórzeniem, zapisana w dzienniku i zapowiedziana z tygodniowym wyprzedzeniem, kartkówka niezapowiedziana praca obejmująca materiał z 1 3 ostatnich jednostek lekcyjnych, prace domowe ucznia podlegają sprawdzeniu, ale nie zawsze ocenie w formie stopnia. wypowiedzi ustne: odpowiedzi z ostatnich 3 lekcji, aktywność na lekcji. 3. Sposoby oceniania: stopniem pochwałą oceną opisową 3

4 plusami/minusami wyróżnienie: eksponowanie prac na wystawkach, gazetkach klasowych 4. Skala ocen: ocena celująca 6 ocena bardzo dobra 5 ocena dobra 4 ocena dostateczna 3 ocena dopuszczająca 2 ocena niedostateczna 1 5. Ocenę ze sprawdzianów ustala się w skali procentowej. 0% - 39% - niedostateczny 40% - 55% - dopuszczający 56% - 70% - dostateczny 71% - 85% - dobry 86% - 100% - bardzo dobry wymagania ponadprogramowe- celujący 6. Kryteria ocen: ocena opanowane umiejętności i aktywność posiadana wiedza celująca 1. Uczeń spełnia wszystkie wymagania na ocenę bardzo dobrą. 2. Potrafi nie tylko korzystać z różnych źródeł informacji wskazanych przez nauczyciela, ale również umie samodzielnie zdobyć wiadomości. 3.Systematycznie wzbogaca swoją wiedzą poprzez czytanie książek, artykułów o treści 1. Posiada wiedzę wykraczająca znacznie poza zakres materiału programowego np. w odniesieniu do określonej epoki, kraju lub zagadnienia. Dodatkowa wiedza jest owocem samodzielnych poszukiwań i 4

5 historycznej (odpowiednich do wieku). 4. Wychodzi z samodzielnymi inicjatywami rozwiązywania konkretnych problemów zarówno w czasie lekcji, jak i pracy pozalekcyjnej. 5. Spełnia jeden z warunków pkt. A lub b: a). Bierze aktywny udział w konkursach, w których jest wymagana wiedza historyczna. Odnosi w nich sukcesy. b). Jest autorem pracy wykonanej dowolną techniką o dużych wartościach poznawczych i dydaktycznych. 6. Potrafi nie tylko poprawnie rozumować kategoriami ściśle historycznymi ( skutki), ale również umie powiązać problematykę historyczną z zagadnieniami poznawanymi w czasie lekcji przedmiotu. Umie powiązać dzieje własnego regionu z dziejami Polski lub powszechnymi. 7. Wyraża samodzielny, krytyczny (w stopniu odpowiednim do wieku) stosunek do określonych zagadnień z przeszłości. Potrafi udowodnić swoje zdanie używając odpowiedniej argumentacji będącej skutkiem nabytej samodzielnie przemyśleń. 2. Zna dzieje własnego regionu w stopniu wykraczającym poza poznany w czasie lekcji. bardzo dobra 1. Sprawnie korzysta ze wszystkich dostępnych i wskazanych przez nauczyciela źródeł informacji. Potrafi również korzystając ze wskazówek nauczyciela dotrzeć do innych źródeł informacji. 2. Samodzielnie rozwiązuje problemy i zadania postawione przez nauczyciela posługując się nabytymi umiejętnościami. 3. Wykazuje się aktywną postawą w czasie lekcji. 4. Bierze udział w konkursach historycznych lub 1. Opanował w minimum 86% materiał przewidziany programem. 5

6 dobra dostateczna dopuszczająca wymagających wiedzy i umiejętności historycznych. 5. Rozwiązuje dodatkowe zadania o średnim stopniu trudności. 6. Potrafi poprawnie rozumować w kategoriach przyczynowo skutkowych wykorzystując wiedzę przewidzianą programem nie tylko z zakresu historii, ale również pokrewnych przedmiotów. 1. Potrafi korzystać ze wszystkich poznanych w czasie lekcji źródeł informacji. 2. Umie samodzielnie rozwiązywać typowe zadania, natomiast zadania o stopniu trudniejszym wykonuje pod kierunkiem nauczyciela. 3. Rozwiązuje niektóre dodatkowe zadania o stosunkowo niewielkiej skali trudności. 4. Poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo skutkowych. Umie samodzielnie odróżnić i skutki wydarzeń historycznych. 5. Jest aktywny w czasie lekcji. 1. Potrafi pod kierunkiem nauczyciela skorzystać z podstawowych źródeł informacji. 2. Potrafi wykonać proste zadania. 3. W czasie lekcji wykazuje się aktywnością w stopniu zadawalającym. Przy pomocy nauczyciela potrafi wykonać proste polecenia wymagające zastosowania podstawowych umiejętności. 1. W minimum 70% opanował materiał programowy. 1. Opanował podstawowe elementy wiadomości programowych pozwalających mu na zrozumienie najważniejszych zagadnień..(minimum 56% wiedzy przewidzianej programem) Jego wiedza posiada poważne braki, które jednak można usunąć w dłuższym okresie czasu. 6

7 niedostateczna Nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń wymagających zastosowania podstawowych umiejętności. (minimum 39% wiedzy przewidzianej programem) Braki w wiedzy są na tyle duże, że nie rokują nadziei na ich usunięcie nawet przy pomocy nauczyciela. 6. Zasady PSO. 1. Oceniamy: systematycznie rzetelnie sprawiedliwie 2. Uczeń ma prawo dwukrotnie w ciągu semestru zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, np. 3. brak pracy domowej 4. brak zeszytu 5. brak pomocy potrzebnych do lekcji 6. niegotowość do odpowiedzi 3. Nieprzygotowanie nie dotyczy zapowiedzianych prac klasowych i sprawdzianów. 4. Po wykorzystaniu limitu określonego powyżej, uczeń otrzymuje za każde nieprzygotowanie ocenę niedostateczną. Uczeń nie ponosi żadnych konsekwencji, jeśli zgłosi brak przygotowania, które nastąpiło z ważnych przyczyn, potwierdzonych pisemnie przez rodzica/prawnego opiekuna. 5. Uczeń winien każde nieprzygotowanie zgłosić przed lekcją. 6. Aktywność na lekcji, np. częste zgłaszanie się, udzielanie poprawnych odpowiedzi, aktywna praca w grupach może być oceniana plusami + (za 5 + uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą). 7. Uczeń, który opuścił sprawdzian, pisze go w terminie ustalonym przez nauczyciela. 8. Uczeń może poprawić ocenę niedostateczną ze sprawdzianu w terminie uzgodnionym z nauczycielem w ciągu 2 tygodni od jej otrzymania. Poprawa nie dotyczy innych stopni oraz kartkówek.. 7

8 9. Spisywanie na sprawdzianie jest jednoznaczne z otrzymaniem oceny niedostatecznej. 10. Jeśli uczeń ma trudności w opanowaniu materiału, ma prawo do pomocy ze strony nauczyciela lub innego ucznia. Warunkiem jest aktywna obecność na lekcji lub usprawiedliwiona dłuższa nieobecność. 11. Nie ocenia się ucznia po dłuższej nieobecności w szkole. Okres ten trwa od 3 do 7 dni ( w zależności od długości absencji). 8. Informowanie o ocenach. 1. Wszystkie oceny są jawne i wystawione według ustalonych kryteriów. 2. Wszystkie pisemne uwagi nauczyciela oraz oceny powinny być przez rodzica/prawnego opiekuna podpisane. 3. W przypadku trudności w nauce, częstszego nieprzygotowania do lekcji, lekceważącego stosunku do przedmiotu rodzice informowani będą podczas organizowanych indywidualnych spotkań z nauczycielem. Nauczyciel wówczas wskaże sposoby pomocy uczniowi w nauce. 4. Uczeń ma prawo zapoznać się z uzasadnieniem ustalonej oceny. 5. O przewidywanej ocenie semestralnej lub rocznej uczeń informowany jest ustnie na miesiąc przed klasyfikacyjną radą pedagogiczną. 6. O ocenie niedostatecznej rodzice/opiekunowie ucznia informowani są w formie pisemnej na miesiąc przed klasyfikacyjną radą pedagogiczną. Za pisemne poinformowanie rodziców/opiekunów odpowiada wychowawca. 7. Tydzień przed radą klasyfikacyjną uczniowie informowani są o rzeczywistych ocenach semestralnych/rocznych. 8. Ocena klasyfikacyjna nie jest średnią arytmetyczną otrzymanych ocen. 9. Ustalona przez nauczyciela na koniec roku szkolnego ocena może być zmieniona tylko w wyniku egzaminu zgodnie z zasadami określonymi w WSO. 8

9 Szczegółowe wymagania przedmiotowe: Temat 1. Powrót do kultury starożytności Odniesienie do podstawy programowe j Wymagania konieczne ilustracji omawia wygląd budowli renesansowej na osi czasu XV i XVI w. Europy Włochy i przy pomocy nauczyciela wskazuje miasta włoskie: Rzym, Florencję, Wenecję, Bolonię, Mediolan co najmniej jednego twórcę okresu odrodzenia Mikołaja Kopernika, jako przykład człowieka renesansu Wymagania na ocenę dostateczną pojęcia: nowożytność, humanista, odrodzenie, mecenas wybitnych przedstawicieli epoki odrodzenia Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Jana Gutenberga ilustracji wskazuje nawiązania do starożytności w sztuce odrodzenia Wymagania na ocenę dobrą uzasadnia twierdzenie, że Włochy były kolebką renesansu krótko omawia znaczenie rozwoju gospodarczego miast włoskich dla rozwoju kultury i sztuki w okresie odrodzenia najważniejsze dzieła Michała Anioła i Leonarda da Vinci wie, jaka była pierwsza drukowana książka Wymagania na ocenę bardzo dobrą ilustracji porównuje architekturę średniowiecza i odrodzenia, w jaki sposób doszło do wynalezienia druku i jakie to miało znaczenie zwroty walczyć z wiatrakami nic, co ludzkie, nie jest mi obce i podaje ich genezę Wymagania na ocenę celującą przedstawia samodzielnie zebrane informacje na temat twórców renesansu 2. Wielcy żeglarze i odkrywcy 15. Odkrycie nowego świata Amerykę Północną i Południową oraz Indie nazwiska słynnych podróżników i żeglarzy: Krzysztofa Kolumba, Henryka Żeglarza, Bartolomeu Diaza, Vasco da Gamy i Ferdynanda Magellana jakiego lądu szukał Krzysztof Kolumb wyruszając trasy wypraw wielkich podróżników: porównuje wyobrażenie o świecie ludzi w średniowieczu i w epoce średniowiecznej i nowożytnej samodzielnie przygotowuje wypowiedź na temat odkryć geograficznych w XV i XVI w. oraz w czasach późniejszych 9

10 3. Skutki odkryć geograficz nych 4. Dwór Jagiellonó w na Wawelu 15. Odkrywanie Nnowego świata 18. Dwór Jagiellonów 20. Rzeczpospol ita Obojga Narodów wskazuje Amerykę Środkową i Amerykę Południową rozumie pojęcie kolonizacja dlaczego Krzysztof Kolumb nazwał mieszkańców Ameryki Indianami wie, kim byli Aztekowie i Inkowie wymienia dwóch ostatnich królów z dynastii Jagiellonów: Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta wie, kim była królowa Bona prawidłowo umieszcza na osi czasu wiek XVI datę zawarcia unii lubelskiej 1569 r. 5. W 20. państwa, które w swoją podróż wynalazki, które ułatwiły żeglugę i przyczyniły się do wielkich odkryć geograficznych: astrolabium, karawela, kompas, busola kontynenty, które określano mianem Stary Świat i Nowy Świat wie, kto stał na czele pierwszej wyprawy dookoła świata wyjaśnia pojęcia: konkwistador, kolonizacja wie, kim byli Ferdynand Cortez i Montezuma co najmniej dwa skutki odkryć geograficznych towary sprowadzane z Ameryki do Europy pojęcia: arrasy, arkady, krużganki wie, dlaczego wiek XVI nazywamy złotym wiekiem kultury polskiej zna daty hołdu pruskiego (1525 r.) i unii lubelskiej (1569 r.) wie, kim byli Jan Kochanowski i Mikołaj Kopernik wie, kto był pierwszym osiągnięcia Azteków i Inków przebieg wypraw konkwistadorów skutki odkryć geograficznych dla państw europejskich i ludów zamieszkujących Amerykę prekolumbijską cechy charakterystyczn e architektury renesansowej krótko charakteryzuje ceremoniał dworski na dworze Jagiellonów reformy gospodarcze przeprowadzone za panowania ostatnich Jagiellonów Rzeczpospolitą Obojga Narodów w XVI w. co oznacza, wskazuje tereny, które były zamieszkane przez Azteków i Inków charakteryzuje skutki odkryć geograficznych z uwzględnieniem zmian demograficznych, ekonomicznych i kulturowych charakteryzuje postać królowej Bony przykłady architektury renesansowej w Polsce Koronę Królestwa Polskiego, Litwę i Rzeczpospolitą Obojga Narodów w XVI w. jaką rolę podczas zastanawia się, czy odkrycia geograficzne miały bezpośredni wpływ na historię Polski porównuje największe dzieła renesansu we Włoszech i w Polsce samodzielnie, korzystając z 10

11 Rzeczposp olitej Obojga Narodów 6. Kto razem z królem rządził państwem 7. Gospodarst wo szlachcica Rzeczpospol ita Obojga Narodów 19. Polski szlachcic 19. Polski szlachcic wchodziły w skład Obojga Narodów wie, kto w Rzeczypospoli tej miał prawo wyboru króla rozumie pojęcie wolna elekcja trzy stany sejmujące: króla, senat i izbę poselską wie, jak wybierani byli posłowie na sejm walny z pomocą nauczyciela, na czym polegała demokracja szlachecka pojęcie folwark szlachecki Gdańsk co najmniej dwa towary, które spławiano wisłą do Gdańska królem elekcyjnym w Polsce najważniejsze zasady ustroju Obojga Narodów: wolność, zgoda i prawo datę pierwszej wolnej elekcji 1573 r. pojęcia: przywileje szlacheckie, pospolite ruszenie, senat, izba poselska, sejmiki ziemskie, nietykalność osobista wie, czym się różniła magnateria od szlachty średniej i szlachty ubogiej w jakim celu były zwoływane sejmiki ziemskie towary przywożone do Polski i towary eksportowane na zachód Europy wie, kim byli flisacy i czym się zajmowali że król rządzi dziedzicznie lub w wyniku elekcji charakteryzuje pierwszego króla elekcyjnego i wyjaśnia, dlaczego potajemnie opuścił Polskę samodzielnie formułuje wypowiedź na temat praw i obowiązków szlachty zróżnicowanie społeczne szlachty na przykładzie magnaterii, szlachty średniej i szlachty ubogiej decyzje, jakie podejmowano w czasie trwania sejmu walnego datę 1493 r. i wyjaśnia, dlaczego rok 1493 uznaje się za początek parlamentaryzmu polskiego dlaczego Rzeczpospolita w XVI w. była nazywana spichlerzem Europy w jaki sposób szlachta powiększała swoje majątki powinności chłopów względem szlachty na mapie szlaki spławu zboża w bezkrólewia pełnił prymas co oznaczały zasady: wolności, zgody i prawa w ustroju Obojga Narodów zasady ustroju zapisane w artykułach henrykowskich wyjaśnia, kto przewodniczył obradom senatu, a kto izby poselskiej kto mógł zostać senatorem, a kto posłem na sejm szczegółowo wymienia uprawnienia sejmu jakie były kompetencje sejmików ziemskich znaczenie uchwalenia konstytucji (tzn. prawa) Nihil novi szczegółowo uzasadnia twierdzenie, że XVI w. był złotym wiekiem dlaczego w XVI w. bogaciły się polskie miasta internetu oraz źródeł pozapodręczniko wych, przygotowuje wypowiedź na temat królów elekcyjnych porównuje demokrację szlachecką ze współczesną demokracją w Polsce porównuje sytuację szlachty i chłopów przedstawia mocne i słabe strony gospodarki w 11

12 8. Wojny ze Szwedami 9. Walki z kozakami 10. Wyprawa wiedeńska Jana III Sobieskieg o 21. Rzeczpospol ta w XVII w. Temat dodatkowy 21 Rzeczpospol ita w XVII w. wskazuje Szwecję, Wielkie Księstwo Litewskie Polskiego co najmniej dwóch królów polskich z dynastii Wazów wie, kto dowodził wojskami polskimi pod Kircholmem datę potopu szwedzkiego pojęcie hetman wie, kim byli Kozacy ilustracji omawia wygląd i uzbrojenie Kozaków datę i przywódcę największego kozackiego przeciwko Rzeczpospolitej datę odsieczy wiedeńskiej 1683 r. i określa, który to jest wiek i która jego połowa wie, kim byli Jan III Sobieski i Kara Mustafa dlaczego Jana III Sobieskiego nazywano Lwem Lechistanu wie, gdzie znajdowała się siedziba Jana III Sobieskiego Wymienia skutki wojen polskoszwedzkich w XVII w. Inflanty i wyjaśnia, dlaczego były ważnym obszarem dla i dla Szwecji ilustracji omawia wygląd i uzbrojenie husarii terytoria, o które toczyły się wojny ze Szwecją odczytuje z mapy miejsca bitew Chmielnickiego ilustracji omawia wygląd kozackiego taboru i jego użycie w czasie wojny charakteryzuje postać B. Chmielnickiego pojęcia: odsiecz, sułtan, oblężenie, husaria Chocim i Kamieniec Podolski planu bitwy pod Wiedniem wymienia wojska, które brały udział w bitwie krótko wyjaśnia skutki bitwy pod Wiedniem znaczenie Wisły dla wymiany towarowej mapy omawia przebieg walk w czasie potopu szwedzkiego pojęcie wojna podjazdowa wie, w jaki sposób Zygmunt III Waza był spokrewniony z Jagiellonami, zna sylwetkę Jana Karola Chodkiewicza wymienia i skutki Chmielnickiego najdalszy zasięg Chmielnickiego i wymienia najważniejsze bitwy wymienia hetmanów: Stanisława Żółkiewskiego i Jana Karola Chodkiewicza jako słynnych dowódców walczących z Turkami postanowienia pokoju w Karłowicach i podaje jego datę (1699 r.) opowiada, w jakich okolicznościach Jan III Sobieski został wybrany na króla Polski Wyjaśnia dlaczego najazd Szwedów na Polskę został nazwany potopem postawę królów Zygmunta III i Jana Kazimierza w czasie wojen ze Szwecją ilustracji w podręczniku i wiadomości z lekcji porównuje uzbrojenie i sposób walki armii szwedzkiej i armii pol omawia genezę rejestru kozackiego i podaje przykłady wojen, w których królowie polscy korzystali z wojska kozackiego politykę wobec Kozaków po ch wyjaśnia, jakie znaczenie miał w czasie odsieczy wiedeńskiej atak polskiej husarii wpływ, jaki na sytuację w miały wojny prowadzone przez wojska polsko-litewskie w XVII w. Z informacji dostępnych w internecie oraz innych źródeł wiedzy pozapodręczniko wych, przygotowuje wypowiedź o polskich dziełach sztuki znajdujących się od czasów potopu na terenie Szwecji samodzielnie formułuje wypowiedź na temat: W jaki sposób powstanie Chmielnickiego zostało przedstawione w powieści Ogniem i mieczem wyjaśnia, dlaczego o Janie III Sobieskim mówimy, że obronił przed Turkami Europę i chrześcijaństwo 12

13 11. Rzeczposp olita w czasach Stanisława Augusta Poniatows kiego 12. Upadek Rzeczypos politej 22. Upadek I Rzeczpospol itej jw Wie, że Stanisław August Poniatowski był ostatnim królem Polski podaje datę uchwalenia Konstytucji 3 maja (1791 r.) co najmniej dwa przykłady reform wprowadzonych w przez Stanisława Augusta Poniatowskiego podaje daty trzech rozbiorów Polski 1772, 1793, 1795 państwa biorące udział w rozbiorach Polski, podaje datę kościuszkowskie go posługuje się pojęciami: manufaktura, liberum veto, dziedziczenie tronu ilustracji omawia wygląd pola elekcyjnego w czasie wyboru króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla Polski wie, kim była caryca Katarzyna II i dlaczego była zainteresowana utrzymaniem chaosu w posługuje się pojęciami: konfederacja, rokosz, rozbiory, kosynierzy upadku kościuszkowskie go : Rozbiory tereny zajęte przez państwa zaborcze w wyniku I, II i III rozbioru ilustracji omawia uzbrojenie i skutki odsieczy wiedeńskiej ilustracji omawia wygląd pałacu w Wilanowie wyjaśnia, w jakich okolicznościach został ustanowiony order Virtuti Militari i kto jako pierwszy został nim odznaczony opowiada o przebiegu wojny w obronie Konstytucji 3 maja i sytuuje w czasie wydarzenia wyjaśnia, dlaczego Rosja była przeciwna wprowadzeniu reform w dlaczego część szlachty była przeciwna wprowadzeniu Konstytucji 3 maj wyjaśnia, w jakich okolicznościach został ustanowiony order Virtuti Militari i kto jako pierwszy został nim odznaczony opowiada o przebiegu wojny w obronie Konstytucji 3 maja i sytuuje w czasie wydarzenia kościuszkowskie go, używając pojęć: naczelnik, porównuje ustrój oraz ustrój Rosji, Austrii i Prus wybuchu, przebieg i skutki kościuszkowskie go okoliczności wybuchu konfederacji barskiej Konstytucji 3 maja i po jej wprowadzeniu, na czym polegała złota wolność szlachty w zmiany, jakie wprowadzała Konstytucja 3 maja w sytuacji prawnej mieszczan i chłopów porównuje ustrój oraz ustrój Rosji, Austrii i Prus wybuchu, przebieg i skutki kościuszkowskie go okoliczności wybuchu konfederacji barskiej obrazu Jana Matejki Rejtan opowiada o okolicznościach I rozbioru Polski omawia panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego, wskazując mocne i słabe strony, przedstawia długofalowe skutki reform gospodarczych, kulturalnych i politycznych panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego, wskazując mocne i słabe strony, przedstawia długofalowe skutki reform gospodarczych, kulturalnych i politycznych 13

14 kosynierów i żołnierzy rosyjskich wie, kim byli Tadeusz Rejtan, książę Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko, Jan Kiliński powstanie, kosynierzy upadku kościuszkowskie go 13. U boku Napoleona Temat dodadkowy wymienia postać generała Jana Henryka Dąbrowskiego, jako twórcy Legionów Polskich we Włoszech opowiada o okolicznościac h Mazurka Dąbrowskiego wie, kim byli Napoleon Bonaparte, Józef Wybicki, książę Józef Poniatowski omawia działania podjęte przez zaborców wobec ludności polskiej po trzecim rozbiorze państwo, w którym utworzone zostały Legiony Polskie datę utworzenia Legionów (1797 r.) utworzenia przez Napoleona Księstwa Warszawskiego tereny, z których zostało utworzone Księstwo Warszawskie czym był Kodeks Napoleona opowiada, w jakich okolicznościach zostało zlikwidowane Księstwo Warszawskie okoliczności Legionów Polskich we Włoszech i utworzenia Księstwa Warszawskiego dlaczego armia napoleońska poniosła klęskę w Rosji w 1812 r. ustrój Księstwa Warszawskiego dlaczego Księstwo Warszawskie przestało istnieć ocenia stosunek Polaków do Napoleona i Napoleona do Polaków 14. Powstań, Polsko, skrusz kajdany powstanie listopadowe 15. Zawiedzione nadzieje powstanie styczniowe 23. Formy walki o niepodległoś ć `23. Formy walki o niepodległoś ć. datę wybuchu listopadowego 29 listopada 1830 r. wie, kim byli: Piotr Wysocki, Józef Sowiński co najmniej dwa przykłady prześladowania Polsków po upadku listopadowego wymienia datę roczną wybuchu styczniowego, określa wiek i jego połowę wie, kim był Romuald Traugutt charakteryzuje sposób walki wymienia i skutki listopadowego pojęcia: Arsenał, Belweder, Syberia, Cytadela wie, kim był wielki książę Konstanty wyjaśnia pojęcia: branka, koszary, katorga dlaczego pobór do wojska rosyjskiego przyspieszył decyzję o wybuchu wskazuje miejsca najważniejszych bitew listopadowego upadku listopadowego charakteryzuje postawę obrońców Warszawy wskazuje związek pomiędzy manifestacjami patriotycznymi a wybuchem styczniowego zakres działań utworzonego omawia przebieg listopadowego ocenia, czy Polacy mieli szansę na pokonanie Rosjan w czasie wymienia co najmniej dwóch przywódców styczniowego, przebieg i skutki styczniowego porównuje powstanie listopadowe i powstanie kościuszkowskie, wskazuje podobieństwa i różnice samodzielnie, na podstawie informacji z internetu i źródeł pozapodręczniko wych formułuje wypowiedź na temat przywódców styczniowego 14

15 Walka Polaków o język i kulturę w XIX wieku 17. Polacy na emigracji 18. W XIXwiecznej Łodzi mieście fabrykantów i robotników 23. Formy walki o niepodległoś ć 24. Zycie na emigracji. 25. Miasto przemysłow e prowadzony przez oddziały partyzanckie pojęcia: rusyfikacja i germanizacja co najmniej dwa przykłady oporu Polaków wobec zaborców co najmniej dwa nazwiska wybitnych twórców kultury polskiej na przełomie XIX i XX w. wyjaśnia pojęcia: emigracja zarobkowa i emigracja polityczna co najmniej dwóch przedstawicieli Wielkiej Emigracji co najmniej jedno europejskie państwo, do którego emigrowali Polacy opisuje warunki pracy w XIXwiecznej fabryce ilustracji omawia wygląd dzielnicy robotniczej ilustracji charakteryzuje wygląd i uzbrojenie powstańcówkosynierów ilustracji omawia wygląd Cytadeli warszawskiej wyjaśnia pojęcia praca organiczna i praca u podstaw przykłady ograniczania przez zaborców Polakom dostępu do języka polskiego przedstawia najważniejsze założenia pozytywistów pojęcie romantyzm, jakie zmuszały Polaków do emigracji politycznej i zarobkowej państwa, do których emigrowali Polacy wybitnych twórców kultury polskiej, którzy tworzyli na emigracji posługuje się pojęciami: maszyna parowa, telegraf, kolej żelazna, urbanizacja i uprzemysłowieni przez powstańców Rządu Narodowego na czym polegał terror władz carskich wobec ludności polskiej w 1863 r. nazwiska, dzieła i charakteryzuje twórczość: Jana Matejki, Henryka Sienkiewicza, Stanisława Wyspiańskiego i Stanisława Moniuszki opowiada o strajku dzieci we Wrześni charakteryzuje postawę Michała Drzymały wobec polityki władz niemieckich wie, kim był i czym zajmował się Hipolit Cegielski pojęcie kulturkampf przykłady dzieł polskiej literatury romantycznej wie, kim była i czego dokonała Maria Skłodowska- Curie źródła inspiracji dla muzyki Fryderyka Chopina dlaczego Łódź została w XIX w. nazwana ziemią obiecaną gałęzie represje stosowane przez Rosjan wobec uczestników styczniowego jaki wpływ miała twórczość w języku polskim na podtrzymanie ducha polskości w czasie zaborów przykłady dzieł twórców pozytywistyczny ch, które miały za zadanie podtrzymywanie Polaków na duchu i przypominanie o ważnych wydarzeniach w historii omawia znaczenie twórczości Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego dla Polaków żyjących pod zaborami wie, jak dużo Polaków wyemigrowało z ziem polskich w XIX w. przekrój społeczny i narodowościowy XIX-wiecznej Łodzi samodzielnie przygotowuje krótką wypowiedź o życiu i twórczości jednego z twórców polskiej kultury drugiej połowy XIX w. samodzielnie, w źródłach pozapodręczniko wych, odnajduje nformacje na temat współczesnej emigracji i formułuje wypowiedź na ten temat porównuje sposób produkcji w manufakturze i w fabryce, wskazuje podobieństwa i różnice 15

16 19. Zniszczenia i cierpienie pierwsza wojna światowa 20. Konferencja w Paryżu Polska znów niepodległa Temat dodatkowy 26. Odrodzenie państwa Polskiego pojęcia: fabryka, fabrykant daty rozpoczęcia i zakończenia I wojny 1914, 1918 co najmniej dwa nowe rodzaje broni zastosowane podczas I wojny państwa trójprzymierza i trójporozumieni a dlaczego 11 listopada obchodzimy Święto Niepodległości wie, kim byli: Ignacy Jan Paderewski, Józef Piłsudski i Roman Dmowski datę podpisania traktatu wersalskiego e charakteryzuje nowe klasy społeczne: robotników, fabrykantów i inteligencję jakie znaczenie dla przewozu ludzi i towarów miały w XIX w. statki parowe wydarzenie, które zostało uznane za początek I wojny wybuchu I wojny pojęcia: trójprzymierze, trójporozumienie, wojna pozycyjna rolę Józefa Piłsudskiego i Józefa Hallera w utworzeniu polskich oddziałów biorących udział w I wojnie państwa, które zwyciężyły wskazuje państwa, które powstały w Europie po I wojnie wie, gdzie odbyła się konferencja pokojowa po I wojnie, wymienia jej najważniejsze postanowienia znaczenie działalności Ignacego Jana przemysłu, które rozwinęły się w XIX w. na ziemiach polskich charakteryzuje sytuację robotników w XIX w. mapy wymienia najbardziej uprzemysłowion e miasta w XIX w. na ziemiach polskich podaje i skutki I wojny największe bitwy I wojny i wskazuje je nowe rodzaje broni używane w czasie działań wojennych charakteryzuje okoliczności Legionów Polskich i Błękitnej Armii omawia sytuację państw uczestniczących w zaborach Polski pod koniec I wojny skutki I wojny dla Niemiec wie, jakie poglądy na temat odzyskania przez Polskę niepodległości miał prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas protestów robotniczych porównuje wygląd miast w XVIII i XIX w. porównuje działania zbrojne na froncie wschodnim i froncie zachodnim w czasie I wojny jakie znaczenie dla losów wojny miała rewolucja bolszewicka w Rosji skutki wprowadzenia nowych rodzajów broni gazów bojowych, czołgów, samolotów na przebieg działań zbrojnych państwa, które powstały po I wojnie sąsiadów Polski polityków, którzy podczas konferencji w Paryżu mieli decydujący wpływ na przyszłość Europy ocenia wysiłek zbrojny Polaków podczas I wojny samodzielnie formułuje wypowiedź ustną na temat: Kto wygrał, a kto przegrał I wojnę światową? 16

17 21. Odrodzona II Rzeczposp olita 22. Początek wielkiego konfliktu i wojna obronna Polski 26. Odrodzenie państwa Polskiego 27. Polska w okresie II wojny granice II Rzeczypospoli tej i wymienia jej sąsiadów wie, kiedy rozegrała się Bitwa Warszawska i kto ją wygrał mniejszości narodowe zamieszkujące II Rzeczpospolitą państwa, które dokonały agresji na Polskę wie, kim byli: Benito Mussolini, Adolf Hitler i Józef Stalin datę wybuchu II wojny i datę agresji ZSRR na Polskę Paderewskiego i Romana Dmowskiego na zachodzie Europy i w Stanach Zjednoczonych dla sprawy odzyskania przez Polskę niepodległości zna daty uchwalenia konstytucji marcowej i kwietniowej wymienia państwa, z którymi Rzeczpospolita toczyła walki o granice Gdynię i krótko charakteryzuje znaczenie portu w Gdyni wie, kim byli: Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Stefan Banach, Grażyna Barszczewska, Jerzy Rudlicki pojęcia: sanacja, mniejszości narodowe, COP narodzin faszyzmu we Włoszech i nazizmu w Niemczech żądania Hitlera wobec Polski tereny zajęte w 1939 r. przez Niemcy i przez Związek Radziecki wie kim byli: Józef Beck, Władysław Raginis, Tadeusz Kutrzeba, Franciszek Kleeberg wyjaśnia pojęcia: faszyzm, Woodrow Wilson co zmieniło się w państwie polskim po przewrocie majowym wyjaśnia, jaki wpływ miał rozwój szkolnictwa na likwidację analfabetyzmu w społeczeństwie polskim znaczenie zwycięstwa Polaków w Bitwie Warszawskiej dla losów wojny polskobolszewickiej kim byli Gabriel Narutowicz i Władysław Grabski charakteryzuje politykę, jaką prowadzili dyktatorzy wobec własnych społeczeństw państwa, z którymi Polska zawarła sojusz wojskowy najważniejsze bitwy kampanii wrześniowej ocenia postawę żołnierzy polskich podczas kampanii wrześniowej status polityczny Wolnego Miasta Gdańska w dwudziestoleciu na czym polegała różnorodność narodowa społeczeństwa omawia rozwój kultury i nauki polskiej w II uzasadnia twierdzenie, że przewrót majowy odbył się niezgodnie z zasadami demokracji charakteryzuje etapy rozwoju gospodarki polskiej w II reformę Grabskiego, budowę portu w Gdyni, budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego samodzielnie formułuje wypowiedź na temat wojny obronnej Polski we wrześniu 1939 r. państwa zajęte przez Niemcy przed atakiem na Polskę na czym polegała przewaga wojsk niemieckich nad wojskami polskimi podczas kampanii wrześniowej porównuje ustrój Polski przed i po przewrocie majowym porównuje ustrój państw totalitarnych z ustrojem II 17

18 totalitaryzm, ewakuacja międzywojenny m 23. Polacy pod okupacją niemiecką i radziecką 24. Warszawskie dzieci, pójdziemy w bój powstanie warszawskie 1944 roku 25. Polacy na frontach II wojny 27. Polska w okresie II wojny. j.w Temat dodatkowy podaje nazwy państw, które okupowały Polskę podczas II wojny Katyń jako symbol zbrodni władz radzieckich na narodzie polskim nazwę Holokaust, jako określenie zagłady Żydów w czasie II wojny daty wybuchu w getcie warszawskim i warszawskiego wie, czym była Armia Krajowa ilustracji w podręczniku krótko omawia przebieg warszawskiego co najmniej dwa przykłady walki żołnierzy polskich na frontach II wojny wie, kim byli: generał Władysław Sikorski i generał Władysław Anders opowiada, jaki los spotkał dzieci z Zamojszczyzny pojęcia: nazizm, getto, obóz zagłady, ludobójstwo jaki los spotkał ludność polską na ziemiach okupowanych przez ZSRR opowiada, jak wyglądało życie Polaków pod okupacją niemiecką opowiada, w jaki sposób Polacy prowadzili walkę z okupantem w jaki sposób działało Polskie Państwo Podziemne opowiada, jakie kary groziły Polakom za pomoc Żydom wie, czym wsławił się Dywizjon 303 opisuje szlak bojowy Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie i II Korpusu Polskiego pod dowództwem generała Andersa polskie oddziały biorące udział u boku armii radzieckiej w szturmie na ilustracji omawia życie codzienne Żydów w getcie warszawskim obozy zagłady wybudowane przez nazistów na ziemiach polskich przebieg w getcie warszawskim oraz warszawskiego ilustracji opisuje wygląd Pomnika Małego Powstańca, porównuje sposób walki i uzbrojenie powstańców i żołnierzy hitlerowskich własnymi słowami opowiada, na czym polega działalność konspiracyjna na podstawie mapy w podręczniku omawia główne szlaki bojowe wojsk polskich i wymienia główne miejsca bitew polskie jednostki wojskowe utworzone na terenie ZSRR opowiada o losach okrętu podwodnego ORP Orzeł uzasadnia twierdzenie, że obozy koncentracyjne były hańbą dla Niemiec porównuje życie codzienne Polaków pod okupacją radziecką i niemiecką na czym polegało kłamstwo katyńskie wyjaśnia, dlaczego doszło do wybuchu warszawskiego interpretuje słowa pieśni Warszawskie dzieci jaki los spotkał ludność żydowską po likwidacji getta warszawskiego, przebieg i skutki warszawskiego zna słowa pieśni Czerwone maki na Monte Cassino i wie, jakie wydarzenia upamiętnia ten utwór informacji z internetu przygotowuje informacje, w jaki sposób jest pielęgnowana i chroniona pamięć o Holokauście ocenia znaczenie warszawskiego dla historii Polski i Polaków samodzielnie ocenia udział wojsk polskich w bitwach na frontach II wojny 18

19 26. Świat podzielony 27. Polska i Polacy po Trudna droga do wolności Temat dodatkowy 28. Polska Rzeczpospol ita Ludowa 27. Polska Rzeczpospol ita Ludowa, 29 Solidarność świata dwa mocarstwa rywalizujące podczas zimnej wojny datę zakończenia II wojny wie, kim byli: Winston Churchill, Józef Stalin, Franklin Delano Roosevelt na czym polegał wyścig zbrojeń po II wojnie granice PRL i wymienia jej sąsiadów datę jako okres PRL podaje kilka informacji na temat odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych podaje datę pierwszych częściowo wolnych wyborów do sejmu i senatu wie, z jakimi wydarzeniami są związane Berlin w 1945 r. wyjaśnia pojęcia: zimna wojna, wielka trójka, żelazna kurtyna, bomba atomowa, supermocarstwa, kryzys kubański, strefy okupacyjne państwa, które po II wojnie znalazły się w strefie wpływów ZSRR opisuje podział Niemiec, jakiego dokonano po II wojnie państwa Europy Środkowej, w których doszło do wystąpień wolnościowych podaje przykłady zakładów przemysłowych wybudowanych po II wojnie (Nowa Huta, Żerań, Ursus) wyjaśnia skrót PZPR pojęcia: socrealizm, cenzura, planowanie centralne, kult jednostki i wskazuje ziemie na zachodzie Polski, które zostały przyłączone do Polski po II wojnie najważniejsze cechy ustroju socjalistycznego miejsca i daty protestów społeczeństwa przeciwko władzy w PRL nazwy: stan wojenny, ZOMO, konflikty zbrojne, które toczyły się z udziałem supermocarstw po II wojnie i wskazuje je wie, kim byli Nikita Chruszczow i John Fitzgerald Kennedy ilustracji w podręczniku omawia najważniejsze cechy sztuki socrealistycznej wyjaśnia, na czym polegały przemiany gospodarcze i społeczne w Polsce po II wojnie zmiany, jakie zaszły w edukacji i opiece zdrowotnej w czasach PRL jakich metod używały władze do tłumienia protestów w czasach PRL i skutki na podstawie tekstu źródłowego opisuje skutki wybuchu bomby atomowej opisuje przebieg kryzysu kubańskiego dlaczego w państwach Europy Środkowej dochodziło do wystąpień wolnościowych ocenia niektóre wydarzenia z historii PRL (wybory do Sejmu Ustawodawczeg o, powstanie PZPR) i potrafi uzasadnić swoją ocenę znaczenie klasy robotniczej w społeczeństwie i kulturze socjalistycznej Józefa Stalina jako przykład kultu jednostki, przebieg i skutki obrad okrągłego stołu dlaczego socjalizm rozczarował ilustracji i informacji w podręczniku opisuje przebieg wydarzeń w 1956 r. w Budapeszcie i w 1968 r. w Pradze informacji z podręcznika i mapy omawia zmiany terytorialne Polski po II wojnie uzasadnia, dlaczego przemiany w Polsce po 1989 r. nazywamy bezkrwawą rewolucją 19

20 29. III Rzeczpospolit a życie w państwie demokratycz nym 30. Współczes ne społeczeńs two postacie Lech Wałęsa, Wojciech Jaruzelski, Tadeusz Mazowiecki, Jan Paweł II rok wprowadzenia stanu wojennego własnymi słowami wyjaśnia, czym był NSZZ Solidarność 4. Państwo własnymi słowami wyjaśnia pojęcie demokracja konstytucję jako zbiór najważniejszych praw i zasad w państwie wie, czym się zajmuje Rzecznik Praw Dziecka 5. Społeczeńst wo niektóre zmiany w społeczeństwie, jakie zaszły po roku 1989 własnymi słowami wyjaśnia pojęcie bezrobocie dwa przykłady grup społecznych internowanie, okrągły stół, strajk czym zajmował się w czasach PRL aparat bezpieczeństwa datę wyboru Karola Wojtyły na papieża najważniejsze wydarzenia stanu wojennego potrafi rozwinąć skrót NSZZ co oznacza, że wszyscy jesteśmy równi wobec prawa prawa i obowiązki obywateli zna instytucje nadzorujące przestrzeganie prawa w wie, kto uchwala prawo w pojęcie grupa społeczna wie, czym charakteryzuje się postawa prospołeczna przykłady organizacji pracy i jej efekty tłumaczy, czym protestów robotników i studentów zmiany, jakie zaszły w społeczeństwie polskim po pierwszej wizycie Jana Pawła II w ojczyźnie najważniejsze postanowienia obrad okrągłego stołu skład Zgromadzenia Narodowego Sejm Polskiej i Senat Polskiej wie, kto w Polsce sprawuje władzę sądowniczą jaką funkcję w państwie pełnią samorządy potrafi powiedzieć, jaką funkcję w państwie polskim pełni prezydent wyjaśnia, co znajduje się w preambule Konstytucji RP formułuje wypowiedź na temat ustroju państwa polskiego, używając pojęć: wolne wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja podaje przykłady stowarzyszeń, fundacji i instytucji pozarządowych, działających dla wspólnego dobra formułuje wypowiedź, w której społeczeństwo polskie uzasadnia, dlaczego rok 1989 uznajemy za koniec PRL na podstawie fragmentu tekstu źródłowego odpowiada na pytania: Do kogo należy władza zwierzchnia w Polskiej? Czego strzeże Rzeczpospolita? Co jest najważniejszym prawem? krótko charakteryzuje instytucje nadzorujące przestrzeganie prawa w Polskiej wymienia zmiany w gospodarce, jakie zaszły po roku 1989 własnymi słowami przedstawia społeczne skutki bezrobocia ocenia ustrój panujący w Polsce, porównując go z ustrojem PRL przykłady rożnych społeczeństw, w których ludzie nie są równi i mają różne prawa 20

21 31. Ojczyzna bliska i odległa 32. Polska w Unii Europejski ej 33. Współczesne państwa i organizacje międzynarod owe ONZ i NATO 1. Ojczyzna wymienia co najmniej dwie mniejszości narodowe i dwie mniejszości etniczne mieszkające na terenie Polski miejsca ważne w historii Polski pojęcie Polonia 6. Wspólnota europejska Temat dodatkowy rozpoznaje symbole unijne flagę i hymn Unii Europejskiej rok wstąpienia Polski do Unii Europejskiej wie, jaka jest wspólna waluta części państw europejskich różnice pomiędzy ustrojem demokratycznym a monarchią co najmniej jedno państwo europejskie, które jest monarchią co najmniej jedno państwo europejskie o ustroju demokratycznym jest prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych miejsca zamieszkane przez mniejszości narodowe i etniczne państwa, w których znajdują się największe skupiska Polonii państwa założycielskie Unii Europejskiej wie, czym jest strefa Schengen pojęcia Parlament Europejski i Komisja Europejska jakie są cele działania ONZ wie, czym zajmuje się UNICEF pojęcia: filantrop, filantropia jakie są główne cele działalności NATO uzasadnia, że pracę swoją i innych należy szanować wie, jaki procent mieszkańców Polski stanowią mniejszości narodowe polityczne i ekonomiczne, które zmuszały Polaków do emigracji posługuje się pojęciami: Unia Europejska, europejska solidarność, stosunki międzynarodowe opowiada o uczestnictwie Polski w Unii Europejskiej i o zmianach, jakie zaszły w naszym kraju od 2004 r. korzyści i obowiązki, jakie mają państwa wchodzące w skład Unii na czym polega zachowanie suwerenności przez państwa członkowskie Unii Europejskiej charakteryzuje działalność ONZ dlaczego członkostwo w NATO jest korzystne dla Polski rozpoznaje flagi ONZ i NATO opowiada, jakie prawa przysługują mniejszościom narodowym w Polsce potrafi przedstawić informacje na temat miejsc pamięci narodowej mapy wymienia państwa należące do Unii Europejskiej utworzenia Unii Europejskiej na czym polega działalność filantropijna wie, jakie cechy charakterystyczn e ma dyktatura, podaje przykłady państw rządzonych przez dyktatorów porównuje mniejszości narodowe mieszkające współcześnie w Polsce z sytuacją mniejszości narodowych w II przygotowuje prezentację na temat jednego z państw kandydujących do wstąpienia do Unii Europejskiej internetu, prasy, informacji telewizyjnych przygotowuje wypowiedź na temat misji, w których uczestniczą wojska ONZ na świecie 21

22 34. Jaki jest współczesny świat 8. Problemy ludzkości potrafi rozwinąć skrót ONZ wie, czym jest NATO własnymi słowami wyjaśnia pojęcie globalizacja co najmniej kilku twórców kultury masowej wie, na czym polega efekt cieplarniany rozumie, dlaczego musimy chronić otaczającą nas przyrodę przykłady wpływu techniki na życie człowieka własnymi słowami określenie świat stał się mniejszy przykładowe problemy świata XXI w. opowiada o przyczynach i skutkach globalizacji kogo nazywamy antyglobalistami przykłady zmian, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi w czasie ostatnich 100 lat przykłady produktów i marek o globalnym zasięgu na czym polega rewolucja aktywnie bierze udział w dyskusji na temat współczesnego świata i potrafi uzasadnić swoje zdanie przykłady zmian w przyrodzie, jakie spowodował swoją działalnością człowiek czym zajmują się organizacje ekologiczne, w tym Greenpeace Uwaga: aby otrzymać ocenę wyższą należy spełnić wymagania na oceny niższe. przygotowuje prezentację na temat ochrony przyrody i działań, jakie może podjąć każdy człowiek, aby chronić środowisko opracowanie: mgr Kinga Stanisławska 22