IM. WANDY SIEMASZKOWEJ

Transkrypt

1 RZESZÓW IM. WANDY SIEMASZKOWEJ

2 ~ 50 LECIE W1ELKIEJ SOCJALISTYCZNEJ REWOLUCJI PAŹDZIERNIKOWEJ Wł o d zi m ie r z Ilj icz L e nin Moskwa. 1 M a ja 1920 r. Nasi robotnicy i chłopi otrzymali prawo do prawdziwej, wielkiej sztuki. Dlatego wysuwamy przede wszystkim zadanie najszerszego kształcenia i wychowania mas. LENIN wg Klary Zetkin: Wspomnienia o Leninie.

3 O AUTORZE IRKUCKlEJ HISTORII ARBUZOW Aleksiej Nikołajewicz, ur. 1908, dramaturg. Ukończył szkołę teatralną w Leningradzie. Początkowo pisał małe sztuki agitacyjne dla teatru Proletkultu. Główt1<ł problematykę swoich sztuk lirycznych komedii Szestiero l.ubimych (1934, II red. 1957, Sześcioro ukochanych), Dal.niaja doroga (1936, II red. 1957, Daleka droga), dramatu Tania (1939, II red. 1946), który mu przyniósł rozgłos, kroniki dramatycznej Gorod na zaric (1941, II red. 1957, 1\1iasto o świcie), melodramatu Domik na okrainie (1943, II red. 1954, Domek na uboczu), dramatów Lata wędrówek (Gody stranstwij, 1954), Irkucka historia (lrkutskaja istorija, 1959), melodramatu Potieriannyj syn (1961, Utracony syn) Arbuzow związał z zagadnieniami wychowania i kształtowania się oblicza moralnego młodzieży radzieckiej. Ulubionymi bohaterami Arbuzowa są marzyciele i poszukiwacze prawdy, którzy, przezwyciężając przeszkody oraz własne romantyczne iluzje i młodzieńczy indywidualizm, odnajdują miejsce w życiu. Dramat Jewropicjskaja chronika (1952, Kronika europejska) poruszał problematykę walki o pokój i pokazywał rozłam inteligencji europejskiej. W komedii Wstriccza s junostju (1947, Spotkanie z młodością) Arbuzow próbował oddać klimat spóźnionej miłości. Osobne miejsce w dorobku Arbuzowa ze względu na tematykę zajmuje tragikomedia Godzina dwuna sta (Dwienadcatyj czas, 1959), o ostatnim o kresie NEP-u. Zwolennjk teatru lirycz,no-roman tycznego, szukając nowych form dramatycznych, Arbuzow wprowadził chór komentujący postępki bohaterów, zastosował retrospekcję, użył efektów melodramatycznych, zawiązał zręczną inrygę i skupił uwagę na ewolucji charakterów, które zmieniają się na oczach widza. Liryzm, ciepły humor, dyskretna dydaktyka i subtelny psychologizm czynią z Arbuzowa godnego kontynuatora Czechowa i Afinogenowa. FLORIAN NIEUWAŻNY Mały słownik pisa rzy n a rodów europejskich ZSRR Wiedza pow>;zechna inr.. PISARZ MŁODOSCI Aleksy Arbuzow pisze od dawna, ponad ćwierć wieku. Napisał dwanaście sztuk, ogólnie zna.nych. i często wystawianych na wielu scenach. I wszystko to sq sztuki o młodości, o młodzieży. Ciekawe, że u Arbuzowa rzadko spotykamy bohaterów, którzy majq więcej niż trzydzieści - czterdzie ści lat, a jeśli nawet ich spotykamy, są to postacie drugoplanowe. EUGENIUSZ SURKO\V Aleksy ArbuZO\V" - fragmenty. 11 Litcratura radziecka" 1960 nr 10. Al c k >ie j Arbuzow w Wnr zawie, 1962 r. fot. J. Broniarek

4 TEATR, LIRYKA I REFLEKS.TA W Ir uckicj h istorii" z.n al az ły pełn y wyraz wszystkie k ". charakter sty zne cechy t wó rczo ści Arbuzowa. Arbuzow od p oczątk u swojej karier. l t 1 erac 1eJ pozo- staje w ierny dramatopisarstwu. Uprawia tylko ten rodzaj G ł ówn ą bo h aterką sztuki, formalnie biorąc, jest Wala. twórc zoś ci. Sztuki jego, grywane w e w szy tkich niemal Boha terem j t takż e Sergiej (b ę dący niejako nosicielem teatrach Zw iąz ku Radzieckiego, m ają ustalone\ r enom.:; : m yś li i id eał ó w autora). Ale w idzimy tu równ i eż bohapubli c zn o ść radziecka lubi Ar buzowa.! r a zbiorowego: je.st ni m k olektyw - załoga wielkiej ko- Pisarz ten szczególnie up o d oba ł sob ie te m atyk ę m ar al - par i. Ż ycie każ d ego z czł o nk ów tej z ał o gi splecione jest no-ob y czajo wą. Intere s uj ą go najintymniej. ze doznania nier ozerwalnie z jej ży ciem. Ba, dopiero wtedy nabiera i p rzeży cia uczuciowe ludzi, ich ~ p rawy najbardziej osobis-\ensu, k iedy pr zestaje b y ć s um ą w ysi łków skierowanych te. Utwory swoje częs t o nasyca liryzmem. ' icobcy jest m u cio za pckoje ia osobistych potrzeb i zachcianek, kiedy zahumor - powśc i ąg liw y, cza sem zbl iż o ny do ironii, ale do- zyn a j ą mu prz świ ecać szersze, wznioślej s ze cele, kiedy broduszny; rzec można humor ludowy, j dnak przepu'iz-.przen ika je troska o sprawy r ea lizo,wane wspólną pracą czony przez filtr dobrego smaku i wystylizowany po lite- gromady. racku. K lekt' - z ał oga ko par ki - odgrywa don i os łą, decy- Nie b y łby Arbuzow pisar zem radzieckim, gdyby nie sta- <.luj c ą ro '.ę w ży c iu Wali: przygarnia ją po śmierci Serwiał sobie celów takich, jakie prz ś wiec ajć\ wszystkim in- gieja, um oż liwi a jej zaj ę cie tak iej pozycji s połecznej, dzięnym pisarzom K raju Rad. I on r ów nie ż stara się dziclam ki tór ej Wa la zyska nie ty lk o śro dki u trzymania dla sieswoimi odd z iał y wać na ws półro d a k ó 1w w ~ en s i w ycho- bie i dla dzieci, ale rów nież gł ęb ok ie z3dowolenie moralne, wawczym, wska zu j ą c im odpo wiednie norm y p o~ t ępowa- poczu cie wartośc i osobis tej. Zwy cię stwo tej idei, której na r,ia, d aj ąc prz y kład czynów niezgodnych z etyką s poł eczer1 - imi i:;: sol i darność sp o łe czn a - stanowi n a jpiękniej s zy akstwa budującego komunizm. cent sztuki Ar buzowa. Pamiętny jednak na sztandarowe h a~ ł o estetyki r adziec- Idea ta - nie tylko uczucie dla Wali - każe Wiktorowi kiej, ha s ło realizmu, zawsze dba o na1dalej p os u n i ęty au-. ' ć d 1 1 kt. t.. żk'.... powroc1 o ( O e ywu 1 rwac razem z mm w cię 1e1, tentyzm osób dz i ałają cyc h sytuacj! czy perypetu drama m c u s tępl1we3 pracy. Ta tez idea pozwala ludziom o słatycznych. bych cha ra kterac h p rzezwy c iężać wł as ne s łabości, a lu- Cech ą charak ter ys t yczn ą ni ezm ienną wszys tki h sztuk (', s. ') uziom s1 nvm 1 m ez nym JaK 1erg1eJ - w znosić się d:> Arbuzowa jest to, że ich tematvka, nawet najbardziej ka -. b h. t t meralna i prywatna, z~ws ze si.ę jednak ł ąc~y z tłem 0 wyzyn a ers wa. wiele szerszym, z tłem życi a s p oł ecz,n e go, i \ V jak i ś spn - Irkucka h istor-ia" jest szt uk ą budzącą głębokie refleksób zawsze przekazuje nam pogląd y autora na spra\ y ogól- sje. Sztuka ta s kłani a do m yśl! o problemach dla czlowiene, ważne nie tylko dla jednostek, a le i dla c ałej zbior o-.ka najistot niejszy ch, takich jak indywidualizm i kolekty_ wosc1. wi, pesym izm i optymizm. Warto wn i k nąć w jej treść Arbuzow pokazuje ż yci e nie sposobem panoramy, j e ś U i przyjr zeć się ciekawym obrazom ży cia r adzieckiego, jakie się tak można w yr azić, ale fragmentarycznie, po ni ek ąd na-nam pokazuje autor. wet jakby w kalejdoskopie; przedstawia je p oprzez śd ś lr. Tr zeba też zw r ócić uwagę na n owator s k ą form ę tej sztu osobiste doznania bohaterów; świ at zew n ętrz ny odbit jest ki. Arbuzow zdecydowanie w y kro cz y ł tutaj poza kanony w ich św iec ie w ew nętrz n y m. Zjaw iska społ eczn e s t a ją si. tarej dramaturgii. Z e rw ał z k onsekwentną za s adą chrocząstką prywatnego ż yci a osób dz ia ł ając)r c h w sztuce. nologii w przedstaw ieniu wy d a r ze ń, składaj ą cych s ię na faldea kolektywu jako czy1rnika podstawowego w życ i u bułę utworu (sztuka za cz na się i koń czy tą samą sceną). s połecznym i g r aj ą cego rol ę n adr zę dną,.i k wiadomo, ak- '/Yr -zcie wprow adził do ak cji chór (naw iąz ując tym n-iej3- sjomat moralny radzieckiej f i.lozofi po ł cc znej, a co za tym ko do h adycji dramatu antycznego) i nadał w ten sposób idzie - literatury. W tym pun kcie równi ż dramaturgia sztuce w alory epickie, co ogromnie wzbogaca jej wyraz radziecka różni s i ę zasadniczo od dramaturgii św i a a kapi- es tetyczny, autorowi z a ś uła twia intelektualny i emocjotalistycznego: w tej ostatniej jednostk i z b i orow ość trak to- nalny kontakt z w i d o wni ą. D z i ę ki temu widownia poniewane s ą (z rzadkimi wyją tkami) jako zjawiska opozycyj- kąd wspó łtw orzy wraz z autorem reży s erem kształt scene, zn ajdujące s i ę w stanie ci ą gł yc h k onfliktów. Warto ni cz.n~r dzi eła. c tym pamiętać. JERZY JĘDRZEJEWICZ

5 Epoka napiętego dramatuznw procesów burzenia i tworzenia, epoka niebywale i wszechstronnie clrcimatyczna stworzyła bohatera, jakiepo n igdy j eszc ze nic bulo. Jest on równie prosty i jasny, jak i w i elki... MAKSY:vr GORK I Spć.jrzcie, co cieszy s iq najwi ę k s zym powodzeniem u proieta,riuszy, jak dobry jest ich smak. Co prawda jest on cz ę st o wypaczo ny ró ż,n y mi far"'sami i szmirami, w których pisa: ze bez talentu naśladują ża r gon wiecow y, lecz w ystarczy, a b~ proletariat ujrzał kla sy c zną tra ge di ę lub komed ie;, lub te2 wspaniałą operę, a odczuje od razu c ałą różnicę. AN AT OL LUN ACZ ARS K I JAK POWSTAŁA IRKUCKA HISTORIA Przed pię eiu laty, z inicjatywy Związku Pisarzy-Margarita Aliger, Dymitr Osin i ja - wybraliśmy się do Irkucka. Był to wyjaz,d służbowy - myś1'i moje były zajęte Godziną dvvunastą", nad którą wtedy pracowałem, i nie zamierzałem pis 1 ć niczego innego. W Irkucku poznaliśmy literata Taurina, interesującego i przyjemnego człowieka, wówczas redaktora gaze-ty zaikładowej na budo1wie Irkuckiej GES. Zaprop onował nam, żebyśmy odwiedzili budowę i zobaczyli jak pracuje k oparka krocząca. Po raz pierwszy widziałem z bliska tę niezwykłą ma szynę, której techniczna doskonałość przeobraża ją niemal w dzieło sztuki. Wydała mi się ona tak mądra, zręczna, pełna wdzięku, z estetycznego punktu widzenia - piękna, że byłem przekonany, iż mo7~na napisać utwór, którego głównym bohaterem byłaby właśnie koparka krocząca. R ene Clai r nakręcił film Paryż śpi",.gdzie tak wspaniale była ograna sama struktura.wieży Eiffol'a! Nie myślałem jednak wcale, że to ja taką sztukę napiszę. Zbiernliśmy się już do odjazdu, 'kiedy Tam in w odpowiedzi na mój zachwyt koparką dmzucił z odc.ieniem w~' mówki: - Pasjo,nuje was maszyna, ale nie zainteresowaliście się wcale ludżmi, którzy ją obsługu.ią. A przecież jesteście - pisarzem! Frzyznałem mu rację. Wszyscy (Aliger, Osin i ja) poprosiliśmy Taurina, żeby nam opowied v iał, co w tych ludziach jest i.nte resującego, bo na za1warcie z nimi bezpośredniej znajomości było już zbyt późno; wyjeżdżaliśmy,nazajutrz do Chaba,rowska i Władywostoku. I 1wtedy usłyswl iśmy nadzwyczaj ciekawą historię, która rzeczywiście rozegrała się na tej koparce. Brygada tam pracująca nieoczekiwanie została osierocona. Kierow n iik zmiany, którego wszyscy bardzo Lubili, pochłci_ nięty był pasją szybkiej jazdy. Obsługa koparek dobrze zarabia, kupił więc sobie motocykl, na którym jeżdził z dużą szybkością po malowniczych oko1icach miasta. Niedawno poniósł śmierć w wypadku. Została po nim rodzina - żona bez żadnego zawodu i dwoje d_iiieci - bliźniakó 1w. Pamiętając o zmarłym tragiczmie towarzyszu - brygada przyjęła do siebie tę kobietę, która il1ie miała przecież żadnych fowalifikacji, płaciła jej pobory, uczyła ją tak długo, dopóki inie opanowała swoje-j specja1ności. Ten żywy przykład nowych socjalistycznych stosunków międzyludz;k, ich - subtelnego iirozumiecnia ludzkiej godności, poczucia ko.leżeńskiego obowiązku - wywarł wtedy.na nas wielkie wrażenie. Pomyślałem nawet, że Aliger napisze o 'tym wiersz, ale sam nie uświada1miałem sobie, że usłyszane tu opowiadanie po-

6 1 or-,_ "...-. I służy mi jako wątek do sztuki. Pami ęt3.m, że przed samym udjazdem nabr a łem ochoty, żeb y z ob a c zyć tych ludzi, z3.pornać się z nimi bli żej. Obu dz ił a sic; we mn ie nadzieja, że może za mi 'esiąc, w drodze p ow rotnej... Ale po m ies iąc u p o jawiły się n oiwe spr awy, przygo tow ywano pr em ierę D om- r ys. IRENA PEHKOWSKA ku na uboczu" i w dr odze pgw rotnej nie j e chałem już przez Irk u '. Co s i ę s t a ł o z mat e r ia łem? Spoc zywał gdzie ś w po dświadomoś c i,nie w yw iet rz ał jednak z pamięc i i poiwracając za k aż dym razem inaczej, obrast a ł nowymi szczegółami - od-

7 bywała się nieskrępowana praca fantazji. I kiedy m ateriał ten ożył następnie w drugim akcie Ir>kuckiej historii", nie m og~ em już oddziel>ić tego, c-0 b yło w op::iw:3dan iu Taurina - od tego, co wymyśliłem samodzielnie. Gdzież rwięc, w jakim m omencie, opcnviadanie usłyszane w Irkucku stało się zamysłem.w ielkie; o epizodu, w yz.aac~~ jącego główny Ziwro t w a}<cji sztuki? J\'1yś l, że s t 1 ł o s c; to nie podczas nieskrępcwanej p r 2.cy \V : brsżni, kit:. d~ sa m '"t ie zdawałem sobie sprawy, że ten, irkucki epizod" do :ą czy s:ę do jakże głębokiego motywu 03o b: st go. Mo że to w ydać i dziwne, ale myśl p.rzewodn!3 sztuki n:ejasnym :i.w.at.1 za.. częla się objawiać w mojej świ<: d c m c ści na d '. ug p_ zcd wy. jazdem do Irkucka. Jeszcze trudniej okre ~:i ć i sf o rmułować. ja. powstal:i główna linia fabularna c a łej z.tuki - sto u \ z1.i emne Wali, Sergieja i Wiktora. Jeż e li przy jąć, że zam y s ł w,ynika z konkretnej obserwacji życia al'co konkretrngo fakt u, ta słuszniejsze moi e byleby stw ierdzenie, że taki E:o z2m siu tym razem nie było. Po prostu wiele.i e żclżę w spr.:i wach s-połecznych, zawodowych, osobistych i wsz ędzie - w podróżach po cał y m kraju i w lv!oskwie - potykam set i Judzi. Nie przestaję dziwić si ę, r adować, a czasem rozczarowy wać, zawsze z zainteresowaniem obse r wuję. Zadziwiająco skonstruowana jest nasza pami ęć! W k om ór ka.eh mózgu nagromadza się to, co zaledwie do tknc;lo powierzchni świadomości, przychodzi jednak m e ent - i p rz~lotne wrażenie zn()wll ożywa, zaczyna z aj m o >v 'lć wyo br a źn : ę. 1'aże myśleć o sob:e... Nieraz widziałem, ja. m : lość przekształca charaktery ludzkie (.) Dosz edłem do wnios u, że warto o tym napi - ać, opowiedzi eć innyn i sobie samemu jak może wzbogacić psychik<; człowie}(a \Vielkie u czuc'c; z drugiej jednak strony - jakże cz sto traktu jemy jako miłość jej prymitywną namiastkę. (. ) Nie pisałem dotychczas sztuk na ten temat. Ale jego ur w ki, odgłosy występowały już w poprzednich moich u tworach. (... ) Tym razem świadom i e, zapomn iałem" o irkuckiej koparce kroczącej i ob sł ugującej ją brygadz:e. Otaczało mnie jednak wielu ludzi i na nich starałem się prawdzić'' moich bohaterów, których charaktery ukształtowały ię w mojej wyobraźni. Przedstawiam te szczegóły dlatego, ażeby podkreśli ć, ż e Irkucka historia" odsunęła się od ogólnych prawide ł pisania sztuki teatralnej, nie podpo r z ądk owała się konwencjonalnym metodom. ALEKS IEJ ARBUZOW Jak zost.ala napisana Trkucka historia" - fragmenty", Pr ze ło żył Jerzy P le:niarowfcz. ' T o tr o'.rzyr.:j a! nową m1sję: powinien otworzyć swe po dwoj e dla najszers1. yc h rzesz widzów, dla tych milionów ludzi, k órzy d otyc hc za " n 'e mieli możliwoś::i korzys'.an;a z d óbr kulturalthch. KONSTANTY STANISL.'\\'(S'.~f ;. ' _:... :. 1. : _.. :.. ~--..- _. ~- Zbli.iając się do ludu, 1ijrzetiśmy w teatrze godne podziwu audytorium. niezwykle wrażliwe na wszystkie przejawy głębi i pi ę kna. Pr ze konaliśmy się, że rewolucja nie tylko nie przeszkodziła kulturalnemu. rozwojowi, jak się wydawało niektórym przedstawicielom burżuazyjnej inteligencji, lecz przeciwnie, stworz yła przyjajqce warunki do prawdziwego rozwoju kultury. W Ł. NIEMIROW!CZ-DANCZEN KO

8 WARSZAWSKA ROZl\'10\V A ~ o N ~ < Aleksy Arbuzow przyjechał do Polski pięć lat temu, na premierę swej Godziny dwunastej" w warszawskim Teatrze Narodowym. Udało mi się z nim rozmawiać i myślę, ~e warto przy okazji premiery w Teatrze im. W. Siemaszkowej przytoczyć pewne fragmenty tamtej rozmowy. Arbuzow jest uroczym gawędziarzem. A może raczej lirycznym oratorem, choć to określenie wygląda na parndoks. Kiedy mówi - przemawia i opowiada jednocześnie. Szczerze, serdecznie i bezpośrednio. Wątek rozbudowuje dygresjami, niespodziewanymi i zawsze ciekawy mi. Mówi: - U si.ebie w domu rzadko ostatnio zaglqdałcm do teatru. Wied z iałem, że jadę do W arszawy i pragnąłem, aby spotkanie ze sccnq było świ eże i mocne. I nic omyl.iłem się. Znowu potwierd ziły s i ę sympatie, lcszustkie dobre opini e o po l skim teatr ze, które naro dziły się przed rokiem, w czasie mego pierwszcpo pobytu. C z ęsto m ówimy o kuiturze, o z bli ż eni u narodów, ale nic bardzo zdajemy sobie s praw ę, jak to wygląda w rzeczywistości. Sztuki na szych narodów w sw ym charakterze, w nawiqzywa.niu clo tradycj i - s ą bliskie. Wydaje mi się, że moż e mu pr zyni e.~ć sobie n awzajem o,cjromn e kor z yści. Powied z ieć, ż e jestem sympatykiem p olskiego teatru - to mał o. K ocham wasz teat r i staram się go rozumieć. Podz ;wiam róż noroclnom' tal.entów aktor skich, r eży serskich, a ju ż przede w szystkim podziwiam scenografów polskicl1, których invażam za n ajlepszych w świ. e cie - a obj e chałem ju:i: sporu kaw ai świata. Sqd ~ę, ż e wi.dz polski równie ż wiele by sk.orzustal z poznani.a n aszego teatru, jego sil y, be? komprom i s ow o śc i. Og romną popularnością ci esz ą si ę u nas sztuki współc ze s ne. B o to s ą sztuki mówiące o dniu dzisiej sz ym i cllaiego zawsze dla czlowieka najwa ż niejsze''.

9 Na zakończenie naszej rozmowy autor Irkuckiej historii" powiedział: Kiedy piszę coś nowego, zawsze sobie wyobrażam, ja.k daną rolę zagrałby konkretny aktor, aktor którego z nam. Nie wyobrażacie sobi.e, jaka to radość i satysfakcja dla. dramat.urga, kiedy w jego umyśle egzystuje duży zespól teatralny, zespól którym można dysponować. To nieważne,.że ta trupa w rzeczywistości nigdy nie zagra. Gra wtedy, kiedy pracuję nad sztuką. I teraz - tworząc nowe postacie i marząc o znakomitym ich odtworzeniu - będę pamiętał również o pol.skich aktorach. MAREK SIECZKOWSKl Wielka Rewolucja Październikowa (... ) dała naszemu teatrowi, jak i całemu ż y ciu nową bazę ekonomiczną, dzięki której nasz teatr stracił charakter przedsiębiorstwa handlowego, gdz.ie sprawy maleńkiego okienka kasowego dominują nad s prawą wielkiego okna portalu scenicz.nego. Dała naszemu teatrowi wielką treść ideową ALEKSANDER TAIHOW.. ' ~ \ \ ) J e śli artysta chce tworzyć nowe" i to juź po przyjściu Rewolucji, musi tworzy ć razem" z ludem. Ani dla niego, ani wbrew niemu, ani poza nim, ale razem z nim. EUGENIUSZ WACHTANGOW

10 ZE WSPOIUNIEN" Ożywić agita cję, propagandę, t endencje:; - oto, na c; zym polega trudno ś ć tea tru dnia dzisiejszego... Próba przywrócenia scenie widowiskowości, próba zmiany podium teatralnego na trybunę - to jest istota mej pracy teatralnej. WŁO D ZI 1f IE RZ MAJA K O WSK I Pr z us :u,- clł katakl izrn dziejowy - wojna - znala z łam się w ła śnie p o po1rrocie z w ust ę pćw w K ijowie. Nie można było ry z ylwwać u; yja?clu do Warszawy, która wkrótce z ostała zaj ę t a µrzez Niemców, pojecha/.a.m więc do Moskwy do Stani- 0i uwsk ir;, go, pros i ć o radę, co robić? - Poka ż ę pani coś clz d wieczorem, a petent pomówimy". I wicczcyr em zawió z ł 1'ln ie clo lckalu, w k tórym było tłoc z no i gu.:arno; mała salka a w niej urzq tlzo ny amfi tea t r, którego ostatni rzqd s ięgał ;.1 a w ie sufit u, scena na poziomi.c pierwszego rzędu, ws.zystkie m iejsca. z a pe łn i. on e (... ) Było to bowiem p'ierwsze St u d i o T ea t ru arty s ty cz ne~10, pi ę kny, porywają c y rezultat pra c y z mł o d z i e ż ą, według syst.erml Stanisła wskiego, pierwszy publiczny pokaz, na k t óry wybrnno clickcn$owskicgo św i ersz c za za kominem. (.) T ego wieczoru otrzyma /a m o d powi ed ź n.a mo j ą prośbę o radę: Niech Pani tworzy t akie v t u clio d la pr z y sz ł e j Odrodzonej Polski". Słowa te.20-.~ul/!j w y potuicdzicm e w końc u 1914 roku. Moskwa (. ) Teatr Polski g o ści STA NISL AW A WY::óOCKA Sccn<l Pol ska'' N r 2/ 3 l~l:jh r. w Kamcrnym Tieatric. (.) Swni sia w ski byt 11. n as nu Weselu Zaprosił go Szyfma n, p rz yprowt1dz i ł L imanowski. W kilka dai potem µr zy s zcclł znów na'l Dziady. Zachwycał się Mickiewiczem i gr ą p ol skich aktorów. W przerwie odwied z ił nas w prze bieralni. Gra tul ował Brydkowi. (Wojciechowi Brydzińskiemu - przyp. red.), k tóry k re ował Konrada, i mnie prz yja ź nie k o m pl em e n t o wa ł za pos tać k s ięd z a Piotra. Był niezwykle czaru j ąc y i ojcou;sko dobry, k iedy proponował wstąpi e nie d o swego z e społu n a d esk i Teatru 1lrtyst ycznego. JULIUSZ OSTE RWA l!l Scena Pols ka'' Nr 2/ r. Wszyscy łaknący i chleba i widowisk garnq si ę do takiego teatru, który poru s z yłby nic tylk o rozum, l ecz i ser ce. Dla dyrektorów t eatrów i r eż ys e rów wypły wa s tąd k onicc z no.~ ć tworzenia takich prze d. s t a w ie ń, które mo g łyby dzi ę ki swej niebanalności - wz bml z i ć specjalne zainteres owanie. W LEWO Ł OD MEYERHOLD L ata pły nę ły i, n i est ety, nie składało mi się, aby z obaczyć T eatr Sta nis ł a wsk ie go. A ż pr z ys z ła wojrw. Wysłano mnie, Jako je ńca. c uwilnego, do M oskwy. W tym nieszc z ęściu, jedno było s z c z ę ś ciem ; ze tknąłem s i ę z Teatrem Artystycznym. To było w ielkie prz eży cie. Gran o Wiśniowy sad Czechowa. T o pierwsze przedstawienie nie dało mi już spokoju. Długo w n oc y bł ą d z ił em po Moskwie i ro z bierałem myślą na czym polega t en specjaln y czar przedstawienia. Sztuka? Nie. Bo Rozbitki Bli zińskiego ni e odbi e gały wiele od klasy Wiśniowego sadu. Aktorzy? Nie. Poza Moskwinem i samym Stani s ław s kim nie uderzały talenty. Więc na czym polega, że k aż d a sce na. m i a ł a p e hii. ę wy razu.? Jakimi środkami wydoby-

11 to, że jakiś balik na trzecim planie drqał ż yciem, clwc aktnrzy statystowali. Dlacze 90 u nas nic mo żna osiqqnqć tcqn poziomu? Oblężony tymi pytaniami, na które nie umiałem sobie dać odpowiedzi usnął em dopiero nad ranem. Któż jednak z polskich aktorów mógłby z ro zum i ~ ć tę adept kę z Teatru Artystyczngo, która zapytana przeze mnie jak długo jest w teatrze odpowied z iała: Cztery Lata. I cóż pani grała dotychczas? Raz. tylko grałam atak hist eryczny za scenq. Jakto i to pani wystarczyło? - O mój Panie, nigdy bym z teatru nic odeszła. Jakaż to musiała więc by ć atmosfera t ego teatru, jakie bezinteresowne oddanie się sztuce, że samo ży c ie w tym )1owictr~u wielu Ludziom wustarc;wlo. STEFA N JA R,\CZ \Vspomnicn ie o Stanic-t a\\.'sk im Scena P n!ska" Nr 21:i 19:'3 r. Powracajqcy z przymusowej emigracji do Rosji, nasi arty śc i teatru przywi eź l i ze sobq tchni.enic nowej sztuki, co się bujnie rozrosła w niewiarygodnie trudnych w:i.runka ch, Jakie stworzyły obydwie r ewolucje i w ojna domowa. Przywieźli wi eści o naw s kroś nowoczesnych teatrach, o zadziwiajqco śmiałych eksperymentach dramaturgicznych i in sce niza.torskich, o entuzjazmie mas proletariackich, które dz ie ń w dzi e ń zapelniajq widownię mnożących się coraz teatrów, o rozmachu organizatorów n ow ego ż yc ia teatralnego. Z historii wpł ywów LEON SCHILLER teatru radzieckiego na oblicze ideow e s cen naszych. Teatr" Nr 10/ '" W Ka.meralnym Teatrze zobaczy/cm po raz pierwszy wojn ę pokazaną bez jednego wystrzału, tylko w pomocq muzyki, efektów świetlnych, dynamiki ruchów tłumu i aktorskiej ekspresji. Pr zes tr ze ń sceniczną rozw i ązano za pomocą okrą- 9łych schod.ów i. tylko jednq ruchomą.ścianą. Wzmacnia. ona znakomicie poważną, surową prostotę sztuki i gry aktorów. W Kameralnym Trntrze raz jeszcze przekonaliśmy się, że ka ż da scena sowiecka żyje swoim własnym, odrębnym życiem, dając zawsze coś indywidualnego, świe.żcgo i nowego. Wie/z moskiewski ma w czym wybierać i może nasycić swój najbardziej wybredny głód teatralny. BRONISŁAW DĄBROWSKI Z e wspo1nniei'1 z Moskiewskiego F estiwnlu Tea tr alnego r. Wracał e m z Kraju Rad z olbrzymim bagażem najgłębszych u;zrn.szeń i najciekawszych spostrzeżeń. I jeżeli mówi się o gólnie, że nic tak nic kształci jak podróże, to ponad wsz e lką wątpliwość ta podróż dala mi najwięcej korzyści i wzboqacila najwyraźniej moje doświadczenia życiowe. ALEKSANDER ZELWEROWICZ Wycieczka do Mos kwy.! 94fi '" W Teatrze Kameralnym Tairowa aktor jest ce ntrum ż y cia sceny, która dopomaga grającemu c ałym ruchomym dynamizmem swoich środków. Gdy więc np. aktor chce wyrazić swą żq dzę ruchu, to schody wy su wają c się z zapadni dopomag.ają mu w biegu w zwy ż Lub odpowiednia konstrukcja i pomosty umożl i wiają ro z pęd przestrzenny. Oczywi.<icie dotyczy to także muzyki i wsze lkich innych środków w zmoże nia życia sceny. Aktor u Tairowa j est równie ż sy ntct:yczny" to znaczy musi być akrobatą, tancer zem, śpiewaki. cm, komikiem itd gdyż Tairow ni.e cofa się przed ż adną form ą scenicznych interpretacji..

12 SZTUKI ROSYJSKIE I RADZlECKIE NA NASZEJ SCENIE D. Szczeglow: JEGO WIELKA MIŁOS C, prapremiera polska - lsh K. Simonow: HARRY SMITH ODKRYWA AMERYKF, E. Pietrow: WYSPA POKOJU A. Galicz, I. Isoj e w: TU M Ó WI TAJMYR A. U spienski: PRZYJACIELE M. Gogol: O Ż ENEK L. Rachmanow i E. Ryss : OKNO W LESIE A. Korn icj-czuk: PLATON KRECZET J. Balt uszis : PIE J Ą KOGU TY K. Simonow: OBCY CIEN - Ul51 A. K o rnicjs zuk: KALINOWY GA.T - 19.)l A. Afinog cnow: MASZENKA - 19')2 A. O strowski: LAS ~L Ostrowski, adapt. M. Stehlik: JAK HARTOWAŁA SIĘ STAL A. Kron: POSZUKIWACZE - 19;;4 w. Katajew: KWADRATURA KOŁA - Jn5:i M. Gorki: MIESZCZANIE A. Ostrowski: BURZA w. M a jako w ski: POEMAT PA Ź DZIERNIKOWY L. Tołstoj, adapt. E. Piscator: WOJNA I POKÓ J s. Michałkow: DZIKUSY, prapremiera polska A. Sztejn: HOTEL ASTORIA, prapremiera poiska - 19Gl M. Gorki, adapt. J. Pleśniarowicz: MATKA K. Simonow: CZWARTY M. Gorki: JEGOR BUŁYCZOW I INNI A. Wołodin: PIĘĆ WIECZORÓ W J. Edlis: GDZIE JEST ABEL, BRAT TWÓ J?, prapremiera polska A. Czechow: TRZY SIOSTRY A. Arbuzo w: IRKUCKA HISTORIA - Hl67 Chór Wala Larysa Zin ka Maja Pi elęginiarka Ni ur a Stiepan Serdiuk Sergiej Seriogin Wiktor Bojcow Rodik Denis Afanasij Łapczenko Harmonista Dziewczynka z bułką Chłopiec Chłopiec Anton Lera I II OSOBY: - STANISŁAW BIELIŃSKI - WIESŁAWA BOJADŻIJEW ZOFIA GORCZYŃSKA ANNA KUJAŁOWICZ IRENA A!NGEJRMAN ELŻBIETA LITYŃSKA ANNA URLATA JAN ADAMSKI ZDZISŁAW KOZIEŃ WINCENTY ZAWIRSKI TADEUSZ POKRZYWKO HENRYK GOŃDA ZBIGNIEW ZAREMBA ADAM FORNAL ZDZISŁAW KOZIEŃ WLNCEJNTY ZA WIRSKI Inspicjent: Jerzy Dobrzyniecki. Sufler: Romualda Winter Kierownicy Pracow1ni Krawieckich: Irena Szenborn i 'l1omasz Szczurek, Kie rownik Pracowni P e rukarskiej : Edward Terlecki, Kie rownik Pracowni Modelatorskiej: Kazimierz Drupka, Główny rekwizytor: Krystyna Kotarba, Główny elektryk: Józef Rączy, Brygadier sce ny: Stanisław Wiczkowski, Kierownik techniczny: Henryk Kopyciński. CENA 3 zł Rze 6522/67 B

13 ALEKSIEJ ARBUZOW IRKUCKA HISTORIA (lrkutskaja istorija) Przeliład: JERZY.II;DRZEJEWICZ Reżys e ria: STANISŁAW BIELIŃSKI Scenografia: IRENA PERKOWSKA Muzyika: JANUSZ AMBROS Choreografia: BOŻENA NIŻAŃSKA Asystent r e ży se ra: ZBIGNIEW ZAREMBA PREMIERA <l XI 1967 R. Kierow nil< muzy czny: ZBIGNIEW BUJARSKI Kierownik literacki: JERZY PLESNIAROW!CZ Dyrektor Teatru STANISŁAW BIELIŃSKI