POSTĘPOWANIE KARNE MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ

Transkrypt

1 POSTĘPOWANIE KARNE MATERIAŁY DO ĆWICZEŃ redakcja Jerzy Skorupka Irmina Bondarczuk, Anna Drozd Wojciech Jasiński, Anna Malicka Emilia Mądrecka, Krzysztof Mitoraj Krzysztof Nowicki, Adrian Paluch Denis Woźniak Warszawa 2011

2 Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów...9 Przedmowa...11 Rozdział I Przepisy wstępne Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć!...28 Rozdział II Sąd i wyłączenie sędziego Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć!...44 Rozdział III Strony, obrońcy, pełnomocnicy, przedstawiciel społeczny Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć!...60

3 Rozdział IV Czynności procesowe Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć!...80 Rozdział V Dowody Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć!...95 Rozdział VI Środki przymusu Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć! Rozdział VII Postępowanie przygotowawcze Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć! Rozdział VIII Postępowanie przed sądem pierwszej instancji Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć!...151

4 Rozdział IX Postępowanie odwoławcze Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć! Rozdział X Postępowania szczególne Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Postępowanie uproszczone (art k.p.k.) Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego (art k.p.k.) Postępowanie nakazowe (art k.p.k.) Postępowanie przyspieszone (art. 517a 517j k.p.k.) Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć! Rozdział XI Nadzwyczajne środki zaskarżenia Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć! Rozdział XII Postanowienia po uprawomocnieniu się orzeczenia Zanim zajrzysz do kodeksu Kazusy Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć! Rozdział XIII Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych Zanim spojrzysz do kodeksu Kazusy...225

5 3. Diagramy i tabele Orzecznictwo Test Powinieneś wiedzieć!...240

6 WYKAZ ważniejszych SKRÓTÓW Biul. PK Biuletyn Prawa Karnego ENA Europejski Nakaz Aresztowania k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) k.k.w. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe MTK Międzynarodowy Trybunał Karny OSA Orzecznictwo Sądów Administracyjnych OSAK Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach OSAW Orzecznictwo Apelacji Wrocławskiej OSNK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo SA sąd apelacyjny SN Sąd Najwyższy TK Trybunał Konstytucyjny

7

8 Przedmowa Materiały do ćwiczeń z postępowania karnego, które przekazujemy Czytelnikom, stanowią odmienną od podręczników i skryptów pomoc w nauce prawa karnego procesowego. Zawarty w nich materiał ujęty został w ramach sześciu zagadnień. W ramach pierwszego, zatytułowanego zanim spojrzysz do kodeksu, omówiona została ogólna problematyka danego działu/rozdziału kodeksu postępowania karnego. W ramach drugiego przedstawiono kazusy z postępowania karnego, pozwalające rozwijać umiejętność analizy określonych zdarzeń i przyporządkowania ich do właściwej normy karnoprocesowej, który to proces określany jest mianem subsumcji stanu faktycznego pod normę prawa karnego. W punkcie trzecim przedstawiono diagramy i tabele syntetycznie ilustrujące najważniejsze kwestie omawianych zagadnień. Diagramy i tabele zostały opracowane przez autorów poszczególnych rozdziałów. W dalszej kolejności zaprezentowano wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, reprezentatywne dla omawianych zagadnień. W punkcie piątym znalazły się przykładowe pytania testowe, a w punkcie szóstym, zatytułowanym powinieneś wiedzieć, zaakcentowano najważniejsze i najistotniejsze dla poznania i opanowania danych zagadnień procesowych kwestie. W doborze omawianych zagadnień kierowano się doświadczeniem dydaktycznym i oczekiwaniami studentów przygotowujących się do ćwiczeń bądź do egzaminu z postępowania karnego. Materiały do ćwiczeń z postępowania karnego stanowią uzupełnienie wykładu z postępowania karnego, zawartego w dwóch podręcznikach akademickich pt. Postępowanie karne. Część ogólna oraz Postępowanie karne. Część szczególna, wydanych przez Wydawnictwo Wolters Kluwer. Pominięto więc w Materiałach warstwę dogmatyczną omawianych zagadnień. Niniejsze opracowanie stanowi zaś komplementarne do wymienionych podręczników narzędzie, ułatwiające usystematyzowanie wiedzy z prawa karnego procesowego, umożliwiające powtórzenie materiału i jego utrwalenie, pomagając tym samym przygotować się do ćwiczeń i do egzaminu. Książka została opracowana przez pracowników i doktorantów Katedry Postępowania Karnego Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Adresowana jest przede wszystkim do studentów studiów prawniczych. Może także służyć studentom studiów administracyjnych i ekonomicznych zapoznającym się z podstawami prawa karnego procesowego, a także aplikantom, jako pomoc w przygotowaniu się do egzaminu. Autorzy 11

9

10 Rozdział I Przepisy wstępne 1. Zanim spojrzysz do kodeksu 1. Dział I k.p.k. zatytułowany Przepisy wstępne stanowi niejednorodny w swojej treści katalog unormowań. 2. W pierwszej kolejności zauważyć można, że omawiane przepisy zawierają szereg fundamentalnych regulacji o charakterze ogólnym. Przepis art. 1 określa zakres zastosowania kodeksu postępowania karnego uznając, że normuje on postępowanie karne należące do właściwości sądów. Kodeks postępowania karnego nie jest jednak jedynym aktem prawnym, który reguluje kwestie karnoprocesowe. Wśród innych ustaw dotyczących tej problematyki wymienić należy w szczególności ustawę z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym oraz ustawę z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Na uwagę zasługuje ponadto, że przepisy k.p.k. normują nie tylko przebieg postępowania karnego, ale na mocy innych ustaw są w części odpowiednio stosowane w postępowaniu wykroczeniowym, w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, w postępowaniu w sprawach nieletnich, w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego oraz w postępowaniu lustracyjnym. 3. Istotne znaczenie dla kształtu polskiego procesu karnego ma określenie celów postępowania (art. 2 1) oraz zasad procesowych determinujących jego model. Nawiązując do celów procesu karnego pamiętać należy, że uregulowane one zostały nie tylko w art. 2 1, ale również w odniesieniu do postępowania przygotowawczego w art W dziale I k.p.k. zostało unormowanych także szereg zasad procesowych. Stało się tak w odniesieniu do zasady prawdy materialnej (art. 2 2), zasady obiektywizmu (art. 4), zasady domniemania niewinności i wynikającej z niej zasady in dubio pro reo (art. 5 1 i 2), zasady prawa do obrony (art. 6), zasady swobodnej oceny dowodów (art. 7), zasady oficjalności (działania z urzędu) (art. 9 1), zasady legalizmu (art. 10), zasady skargowości (art. 14) oraz zasady informacji (art. 16). Wskazane przepisy kodeksu postępowania karnego zawierają jedynie ogólne i syntetyczne ujęcie treści zasad procesowych. Ulega ono doprecyzowaniu i uszczegółowieniu w przepisach znajdujących się w dalszych działach kodeksu. 13

11 4. Obok wymienionych powyżej zasad o charakterze procesowym, w art. 3 znalazła ponadto swoje uregulowanie nawiązująca do art. 182 Konstytucji RP i mająca ustrojowy charakter zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. W procesie karnym jest ona realizowana przez udział w orzekaniu ławników. 5. W dziale I k.p.k. uregulowane zostały przesłanki procesowe. Ustawodawca umieścił je w przepisie art Katalog tam zawarty nie ma jednak wyczerpującego charakteru. Uwaga ta odnosi się w szczególności do warunków dopuszczalności postępowania przygotowawczego, którego podstawy umorzenia (odmowy wszczęcia) znajdują się także poza przepisem art. 17 (por. art oraz art interpretowany a contrario). 6. W dziale I k.p.k. znalazło się również niezmiernie istotne dla kognicji sądu karnego określenie zakresu jego samodzielności jurysdykcyjnej (art. 8 1) oraz wyjątku od niej (art. 8 2). W tej ostatniej kwestii na uwagę zasługuje jednak, że regulacja zawarta w art. 8 2 nie jest jedynym ograniczeniem samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego. Pozostałe wynikają zarówno z przepisów k.p.k., jak i z przepisów innych aktów prawnych (por. diagram 2). 7. W omawianym dziale k.p.k. znalazło się ponadto szereg innych przepisów o charakterze ogólnym, dla których trudno jest jednak znaleźć wspólny mianownik. Chodzi o regulacje dotyczące: uprawnienia stron do wnioskowania o dokonanie przez organ procesowy czynności procesowych, które ten może lub musi podjąć z urzędu (art. 9 2), wyjątku od zasady legalizmu, którym jest instytucja umorzenia absorpcyjnego (art. 11), wniosku o ściganie (art. 12), organu uprawnionego do występowania o zezwolenie odpowiedniej władzy na ściganie (art. 13), uprawnień i obowiązków Policji oraz obowiązków innych instytucji państwowych oraz samorządowych, a także osób prawnych fizycznych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej związanych z toczącym się postępowaniem karnym (art. 15), możliwości inicjowania postępowania w sprawach o wykroczenia lub postępowania dyscyplinarnego (art. 18), obowiązku sygnalizacji (art. 19), sankcji za naruszenie obowiązków procesowych obrońców, pełnomocników, osób prowadzących postępowanie przygotowawcze oraz oskarżycieli publicznych (art. 20), obowiązków informacyjnych związanych z wszczęciem oraz ukończeniem postępowania karnego (art. 21), zawieszenia postępowania karnego (art. 22), obowiązku informowania sądu rodzinnego (art. 23), instytucji mediacji (art. 23a). 14

12 2. Kazusy 1. Krzysztof W. wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej skazany został na pięć lat pozbawienia wolności za gwałt. Przebywając w Areszcie Śledczym we Wrocławiu, w trakcie spaceru pokłócił się z jednym ze współosadzonych Krystianem K. i postanowiwszy rozwiązać spór siłowo, pobił go. Jak ustalił biegły lekarz, obrażenia odniesione przez Krystiana K. powinny zostać zakwalifikowane jako wyczerpujące znamiona przestępstwa z art k.k. Prokuratura Rejonowa dla Wrocławia-Starego Miasta wszczęła w tej sprawie postępowanie przygotowawcze. Po upływie miesiąca do prokuratora prowadzącego sprawę wpłynęło pismo obrońcy Krzysztofa W., który wniósł o umorzenie postępowania w sprawie popełnienia przestępstwa z art k.k na podstawie art k.p.k. Czy wniosek ten zasługuje na uwzględnienie? 2. W toku postępowania karnego toczącego się przeciwko Olgierdowi S. oskarżonemu o szereg kradzieży oraz kradzieży z włamaniem sąd ustalił, że oskarżony był wcześniej karany za oszustwo (art k.k.). Po analizie treści przepisu art k.k. sąd stwierdził, że zachodzą warunki do przypisania oskarżonemu popełnienia zarzuconych mu przestępstw w warunkach powrotu do przestępstwa. Zarazem jednak, w toku postępowania zebrane zostały dowody, które wskazywały, że oskarżony w okresie, który sąd w wyroku skazującym za oszustwo uznał za czas popełnienia przestępstwa, przebywał na terytorium Niemiec. Ustaliwszy powyższą kwestię, sąd postanowił nie kwalifikować zarzuconych oskarżonemu przestępstw jako popełnionych w warunkach powrotu do przestępstwa. Oceń zasadność decyzji sądu. 3. W dniu 25 marca 2010 r. na komisariat Policji we Wrocławiu zgłosiła się Anna K. i złożyła zawiadomienie o tym, że w dniu 24 marca 2010 r. w trakcie prywatki zorganizowanej przez szwagra Krzysztofa W. w jego mieszkaniu groził on jej wraz z dwoma kolegami Józefem D. oraz Rafałem G. że jeżeli nie da im pieniędzy na alkohol, to lepiej żeby już się nie pojawiała na dzielnicy. Anna K. opuściła mieszkanie szwagra, ale jak zeznała w trakcie przesłuchania, znając kryminalną przeszłość mężczyzn, obawia się, że ich groźby mogą zostać spełnione. Pouczona o fakcie, że przestępstwo z art k.k. jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego, złożyła taki wniosek w odniesieniu do Józefa D., gdyż jak stwierdziła, to on był prowodyrem całego zajścia, a jej szwagier oraz Rafał G. bez zachęty ze strony Józefa D. nigdy by jej nie wyrządzili krzywdy. Jaki skutek ma złożony przez Annę K. wniosek o ściganie? Czy pokrzywdzona mogłaby go cofnąć? 4. Kasjerkę Krystynę J., pracującą w jednym z hipermarketów, oskarżono o kradzież pieniędzy z kasy, popełnioną w ramach czynu ciągłego w dniach od 8 stycznia do 12 marca 2010 r., a polegającą na kradzieży z kasy w dniach 8, 14, 18, 25, 31 stycznia, 12 i 24 lutego oraz 12 marca kwot po 200 zł. Oskarżona przyznała się do popełnienia zarzucanego jej czynu i złożyła wniosek o skazanie jej bez rozprawy na podstawie art k.p.k. Sąd uwzględnił złożony w tej sprawie przez prokuratora wniosek i na posiedzeniu w trybie art. 335 w zw. z art. 343 k.p.k. wymierzył jej karę czterech miesięcy pozbawienia wolno- 15