JĘCZMIEŃ OZIMY- WYNIKI DOŚWIADCZEŃ

Transkrypt

1 JĘCZMIEŃ OZIMY- WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników. Jęczmień ozimy uprawiany jest w Polsce głównie na cele pastewne, w niewielkim zaś zakresie jako surowiec do przemysłu piwowarskiego (niewiele jest odmian browarnych jęczmienia ozimego i są one zdecydowanie gorsze pod względem wartości browarnej niż odmiany jęczmienia jarego). Powierzchnia uprawy jęczmienia ozimego w Polsce w ostatnich dziesięciu latach zwiększyła się o blisko 100 tys. ha i w roku 2015 wynosiła przeszło 231 tys. ha. Jednak w strukturze zasiewów zbóż w 2015 roku forma ozima jęczmienia zajmuje tylko 3,3%. Jęczmień ozimy jest zbożem o dużym potencjale plonowania, które w optymalnych warunkach dorównuje pszenicy. Cechuje go jednak wyraźnie gorsza niż u innych zbóż ozimych mrozoodporność. Mroźna zima 2011/2012, a także 2015/ pokazała, że postęp w dziedzinie zimotrwałości i mrozoodporności jest niewystarczający. Jęczmień ozimy jest jednak bardziej tolerancyjny na suszę późnowiosenną. Aby dobrze przezimował powinien wejść w okres spoczynku dobrze rozkrzewiony, zahartowany, z mocnym systemem korzeniowym i węzłem krzewienia umieszczonym tuż pod powierzchnią. Zależy to w dużej mierze od przygotowania roli do siewu. Gleba przed siewem powinna być odleżała i starannie doprawiona. Ze względu na wczesny siew jęczmienia ozimego, ważnym elementem jest przedplon, który powinien możliwie wcześnie zejść z pola, aby było dość czasu na właściwe przygotowanie roli. Bardzo dobrym przedplonem dla jęczmienia ozimego jest rzepak ozimy, wczesne ziemniaki, groch, mieszanka wyki z żytem, mieszanki roślin strączkowych uprawiane na zielonkę lub susz. W przypadku braku takiego stanowiska można uprawiać jęczmień po zbożach: żyto, owies. W przypadku uprawy jęczmienia na cele browarne należy wykluczyć stanowiska po motylkowych i strączkowych. Niewskazana jest uprawa po pszenicy, ponieważ uprawiane obecnie odmiany pszenicy należą do późnych i średnio późnych, co powoduje zbyt późny siew jęczmienia. Nie należy uprawiać jęczmienia po jęczmieniu, głównie ze względu na możliwość silnego porażenia chorobami, szczególnie podsuszkowymi. Bardzo ważną zaletą jęczmienia ozimego jest wczesność dojrzewania, co znacznie ułatwia rozłożenie prac żniwnych i jednocześnie jest on najlepszym przedplonem dla rzepaku ozimego, którego powierzchnia uprawy wzrasta. Ponadto wczesny zbiór jęczmienia umożliwia uprawę poplonów wysiewanych jako rośliny regenerujące w zmianowaniach z dużym udziałem zbóż. Rozmieszczenie uprawy jęczmienia ozimego koncentruje się głównie w rejonach zachodniej i południowej Polski, w których zimy mają łagodniejszy przebieg. Na terenie województwa mazowieckiego powierzchnia uprawy tego gatunku wynosi 1,0% w strukturze zasiewów. Z uwagi na niewątpliwe zalety tego gatunku warto dokładnie przeanalizować wyniki plonowania i inne cechy odmian jęczmienia ozimego, badanych w doświadczeniach w naszym rejonie i podjąć się uprawy tego zboża. Obecnie w krajowym rejestrze znajduje się 27 odmian jęczmienia ozimego, w tym 22 odmiany typu pastewnego o kłosie wielorzędowym, trzy typu pastewnego o kłosie dwurzędowym (Brosza, Metaxa i SU Vineni) oraz dwie typu browarnego o kłosie dwurzędowym (Vincenta, Wintmalt). Udział odmian zagranicznych w krajowym rejestrze wynosi 85 %. W ostatnich latach zwiększył się znacznie w kraju udział odmian ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych (CCA około 55%). Należy jednak pamiętać, że odmiany te w większości nie są badane w naszych warunkach klimatycznych, co może zwiększać ryzyko uprawy. W sezonie 2015/ na terenie województwa mazowieckiego zostały założone 3 doświadczenia z 12 odmianami jęczmienia ozimego. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie - Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin-PIB w Radzikowie Z uwagi na niekorzystny przebieg pogody w okresie zimowym i bardzo duże wymarznięcia, doświadczenie w Radzikowie zostało zdyskwalifikowane po zimie. W pozostałych doświadczeniach były duże straty w obsadzie roślin. W Kawęczynie wymarzło ponad pięćdziesiąt procent a w Seroczynie ponad dwadzieścia. Stan roślin wiosną był bardzo słaby. Uzyskano niskie plony (głównie w Kawęczynie), nie było zróżnicowania w plonowaniu przy wyższym poziomie agrotechniki. Najlepiej plonowały odmiany; Fridericus, Meridian oraz nowa odmiana Kosmos, która znalazła się na LOZ w 2017 roku jako wstępnie rekomendowana. Porażenie przez choroby było mniejsze niż w latach poprzednich. 1

2 I. Tabela 1 JĘCZMIEŃ OZIMY. Odmiany badane. Rok zbioru Lp. Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej- - pełnomocnika w Polsce FRIDERICUS* ANTONELLA* HOLMES * 2011 MERIDIAN* TITUS* 2012 SU MELANIA* ZENEK* SU ELMA* SU VIRENI* KOSMOS* QADRIGA* 2015 Lochow Polska sp. z o.o., Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL Prusy Saaten Union Polska sp.z o.o. DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL--000 Kościan Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL Prusy Saaten Union Polska sp. z o.o. Saaten Union Polska sp.z o.o. DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL--000 Kościan Saaten Union Polska sp.z o.o. Saaten Union Polska sp.z o.o. Polska sp. z o.o. Kondratowice, ul. Słowiańska 5, PL Prusy DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL--000 Kościan 12 VINCENTA* 2015 Saaten Union Polska sp. z o.o. * - odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy 2

3 Tabela 2 JĘCZMIEŃ OZIMY. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość SDOO Seroczyn ZDOO Kawęczyn Powiat Siedlce Sochaczew Kompleks rolniczej przydatności gleby Klasa bonitacyjna gleby III b III a PH gleby w KCI,5 5,73 Przedplon Łubin żółty Rzepak ozimy Data siewu Obsada nasion (szt./m 2 ) Data zbioru N na poziomie a1 (kg/ha) N na poziomie a2 (kg/ha) P2O5 (kg/ha) 5 5 K2O (kg/ha) 8 90 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a2 (l/ha) Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l Insol 3 1,0 l Zaprawa nasienna (nazwa) Funaben T Vitavax 2000 FS Herbicyd (nazwa, dawka) Legato Plus 00SC 1,3 l Mustang 30SE-0,55 l Legato Plus 00SC 1,5 l Insektycyd (nazwa, dawka) Minuet 100EW-0,1l - Fungicyd pierwszy zabieg (nazwa, dawka) Fungicyd - drugi zabieg (nazwa, dawka) * brak danych _ nie zastosowano Bumper Super 90 1,0 l Falcon 0 EC- 0, l Bumper Super 90-1,0 l Amistar 250 SC+Chefara 330 EC 0,+0, l Regulator wzrostu (nazwa, dawka) Cerone 80 SL 1,5 l Cerone 80 SL 0,75 l Tabela 3 3

4 I. JĘCZMIEŃ OZIMY. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Seroczyn Lp. Cecha Kawęczyn a1 a2 a1 a2 Stan roślin przed zimą (skala 9 0 ) 9,0 9,0 Stan roślin po zimie (skala 9 0 ) 5,,3 Martwe rośliny (%) 2,3 53,2 Termin kłoszenia (dzień m-c) , I. Termin dojrzałości woskowej I (dzień, m-c) Wysokość roślin (cm) 100,5 9,7 88,9 85,5 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej 9,0 9,0 9,0 9,0 (skala 9 0 ) Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 o ) 7,0 7,2 8,9 8,8 Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 9 Pleśń śniegowa 9,0 9,0 10 Wirus BYDV 9,0 9,0 9,0 9,0 11 Fuzarioza kłosów 7, 8,8 9,0 9,0 12 Rynchosporioza 7,1 8,3 8, 8,7 13 Plamistość siatkowa 7,7 8,7 8,7 8,7 1 Ciemnobrunatna plamistość liści 7, 8, 7,5 7,7 15 Masa tysiąca ziarn (g) 50,3 50,2 51,8 55,0 1 Wilgotność ziarna podczas zbioru ( %) 12,1 12,0 13,1 1, 17 Plon ziarna (dt/ha) 78,3 7,2 5,9,0 Średnie wyniki ze wszystkich badanych odmian a1 - przeciętny poziom agrotechniki; a2 wysoki poziom agrotechniki Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny * brak danych I. I.

5 I. Tabela JĘCZMIEŃ OZIMY. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru Poziom a1 Poziom a2 Lp. Odmiana Seroczyn Kawęczyn Seroczyn Kawęczyn Wzorzec dt/ha 78,3 5,9 7,2,0 1 Fridericus Antonella Holmes Meridian Titus SU Melania Zenek SU Elma SU Vireni Kosmos Qadriga Vincenta Wzorzec: wszystkie badane odmiany 5

6 Tabela 5 JĘCZMIEŃ OZIMY. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru:, 2015, 201 Zimotrwałość Poziom Lp. Odmiana (skala 9 0 a1 ) Poziom a Wzorzec dt/ha 2,1 0,2 88,8 1,2 70, 1,1, 102,9 3,8 7,8 1 Fridericus, Antonella 5, Holmes, * * Meridian 5, * * Titus 5, SU Melania, Zenek 5, SU Elma 5, SU Vireni 5, Kosmos 5, Qadriga 5, Vincenta, Liczba doświadczeń Wzorzec: wszystkie badane odmiany * - wyniki tylko z jednego punktu doświadczalnego Skala 9 0 wyższe stopnie oznaczają lepszą ocenę 2015-

7 Tabela JĘCZMIEŃ OZIMY. Porażenie przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a1 (odchylenie od wzorca). Rok zbioru, Lp. Odmiana Fuzarioza kłosów Ciemnobrunatna plamistość liści Mączniak prawdziwy Plamistość siatkowa Wzorzec (skala 9 0 ) 7, 7,3 7,5 7,1 8, 8,0 8,2 8,1 1 Fridericus 0,1 0,2 0,7 0,3 0, 0,0 0, 0,5 2 Antonella -0, -0,1 0,5 0, 0, 1,0 0,1 0,3 3 Holmes -0, -0, 1,0 0,2-1, -0,5 0,1 0,0 Meridian 0, 0,2 0,7 0,2 0, 0,2-0,7-0,1 5 Titus -0, 0,0 1,0 0,2 0, 0,7 0,1-0,3 SU Melania -0, -0,1 0,2 0,2 0, 0,3 0,3 0,2 7 Zenek 0, 0,5-1,0-0,5 0, 0,2-0,9-0, 8 SU Elma 0,1-0,5 - -1,1-0,3-9 SU Vireni -0, - 0,2-0, - -0, Kosmos Qadriga Vincenta -0, - 0,0-0, - 0, - 0, - 0,7-0, - -0, - 1,1 - -1,3 - -0, - 0,3 - Liczba doświadczeń Wzorzec: wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny 7

8 Tabela 7. JĘCZMIEŃ OZIMY. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian. (odchylenia od wzorca). Rok zbioru:, Lp. Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 0 ) w fazie dojrzałości mlecznej przed zbiorem Wysokość roślin (cm) Masa 1000 ziaren (g) Poziom agrotechniki a 1 Wzorzec 8,0 7,8 97, 100, 51,0 5,9 1 Fridericus 3 0,5 0,3 3, 2, -2,7-0,7 2 Antonella 3-0,2-0,3-10, -, -1,5 0,8 3 Holmes 3-0,7 0, -2,7-5,9-2,9-2,7 Meridian 3-0,2 0,1 1,3 0,2-2,3 1,2 5 Titus 3 0,5 0, 8,3 10,1 0,9 2,8 SU Melania 3-0,2-0,1 2,1-1,5-2,8-0,1 7 Zenek 3-0,5 0,0 3,8-1,7 0,3-2,1 8 SU Elma 2-0,2 - -1,9 - -0,9-9 SU Vireni 2 0,5 - -3,2 -,8-10 Kosmos 1 0,0 - -2,2 - -1,8-11 Qadriga 1 0,0-7,3-0,1-12 Vincenta 1 0,3 - -5,9-7,0 - Poziom agrotechniki a 2 Wzorzec 8,0 8,3 9,9 9,8 52, 7,2 1 Fridericus 3 0,5 0,3 3,2 3,2 3,0 0,9 2 Antonella 3-0,3 0,0-8,1 -,3-2,1 1,2 3 Holmes 3-0,1 0, -3,8-8, -1,5-1,1 Meridian 3 0,3 0, -0,8-1,3-2,9 0,8 5 Titus 3 0,0 0,2 9,3 10,5-0,8 1,8 SU Melania 3-0,5-0,2 1,9-0,3 1,2 1,8 7 Zenek 3-0,5-0,2-2, -3,8-3,9-2,9 8 SU Elma 2 0,3-0,7 - -2,3-9 SU Vireni 2 0,5 - -0,8-8,5-10 Kosmos 1 0,3-0, - -3,5-11 Qadriga 1 0,0 -,2-2,2-12 Vincenta 1 0,5 - -,1-7,7 - Liczba doświadczeń Wzorzec: wszystkie badane odmiany. Skala 9 o : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 oznacza stan najmniej korzystny Nie wystąpiło Nie wystąpiło Nie wystąpiło Nie wystąpiło 8

9 JĘCZMIEŃ OZIMY CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH W ROKU. (zarejestrowanych w 2015 roku, sporządzona na podstawie listy opisowej odmian) 1. KOSMOS - odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość prawie średnia (,5). Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową i rynchosporiozę- średnia, na rdzę jęczmienia i ciemnobrunatną plamistość- dość mała. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym oraz zawartość białka w ziarnie - średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 2. QUADRIGA.- odmiana wielorzędowa, typu pastewnego. Plenność dobra na przeciętnym poziomie agrotechniki, bardzo dobra na wysokim. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość średnia (5,0). Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość średnia, na rdzę jęczmienia dość mała. Rośliny wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia późny, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna gęstość ziarna w stanie zsypnymi i zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętne. 3.VINCENTA- odmiana dwurzędowa typu browarnego, o średniej wartości browarnej. Plenność dość słaba na przeciętnym poziomie agrotechniki; średnia- na wysokim. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość prawie średnia (,5). Odporność na mączniaka prawdziwego i plamistość siatkową-dość duża, na rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość -średnia. Rośliny niskie do bardzo niskich, o małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna. 9