Kierunki reform w strefie euro. Dariusz K. Rosati Warszawa, r

Transkrypt

1 Kierunki reform w strefie euro Dariusz K. Rosati Warszawa, r

2 Lekcje z kryzysu Wspólna waluta spowodowała zwiększoną wzajemną współzależność finansową i ekonomiczną krajów strefy euro (EA) po 1999r; Kryzys zadłużenia w kilku krajach EA miał silne negatywne skutki dla całej EA (negative spillovers); Dlaczego doszło do kryzysu zadłużenia? Cztery główne mankamenty systemu zarządzania ekonomicznego w EA: Nieskuteczny system dyscypliny budżetowej; Brak systemu dyscypliny finansowej; Brak mechanizmu antykryzysowego; Nieskuteczny system koordynacji polityki gospodarczej (doprowadził do głębokich nierównowag); Czy utworzenie unii walutowej w UE było błędem? (zob. np. Feldstein, 2012; Krugman, 2011); Dariusz K. Rosati, r. 2

3 Zwiększona współzależność Korelacja kwartalnych zmian PKB w wybranych krajach EA, 1Q1996-2Q2014 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8 DE ES FR IT NE AT BE FI SI SK Dariusz K. Rosati, r. 3

4 Opcje strategiczne Status quo jest nie do utrzymania; Trylematwspółzależności nie można osiągnąć jednocześnie trzech celów polityki: integracji walutowej, stabilności finansowej i autonomii polityki; Dwie opcje: albo pogłębić integrację poprzez koordynację polityki i skuteczne mechanizmy dyscypliny, albo wycofać się z wspólnej waluty i powrócić do walut narodowych; Nie ma chętnych do rezygnacji z wspólnej waluty. Mimo krytyki, żadne państwo członkowskie nie ma zamiaru wystąpić ze strefy euro, a kolejne państwa dołączają do unii walutowej (Estonia przyjęła euro w styczniu 2012 roku, Łotwa w styczniu 2014 r, a Litwa przyjmie euro w 2015r); EA zdecydowała się na dalszą integrację; Dariusz K. Rosati, r. 4

5 Trylemat współzależności Autonomia polityki gospodarczej Integracja gospodarcza i walutowa Stabilność finansowa i makroekonomiczna Dariusz K. Rosati, r. 5

6 Jaka odpowiedź EA? Pogłębiona integracja Wzmocniona dyscyplina fiskalno-budżetowa (sixpack, two-pack, pakt fiskalny); Dyscyplina finansowa (unia bankowa); Ściślejsza koordynacja polityki: semestr europejski, EIP (alert mechanism, scoreboard, indepth review, correction action plan, etc), CSRs; Mechanizm antykryzysowy (ESM); Dalsze kroki (odrębny budżet dla EA, instrument ICC, euroobligacje, nowe instytucje ); Dariusz K. Rosati, r. 6

7 Czy to wystarczy? Porównanie z USA wskazuje, że unia walutowa w EA spełniała warunki wymagane w znacznie mniejszym stopniu niż unia walutowa w USA, zarówno pod względem instytucjonalnym jak i strukturalnym; Reformy podjęte w UGW w latach eliminują te niedostatki częściowo, ale nie całkowicie; Dariusz K. Rosati, r. 7

8 Porównanie unii walutowej w USA i UGW: Instytucje Charakterystyka USA UGW Obecne reformy Wspólna waluta TAK TAK Wspólny bank centralny TAK TAK Pożyczkodawca ostatniej szansy dla rządu TAK NIE NIE Możliwe wyjście z unii walutowej NIE NIE Unia polityczna TAK NIE NIE Unia fiskalna (dochody własne, transfery wewnętrzne) TAK (28%*) NIE (0,5%*) NIE** Unia bankowa TAK NIE TAK * Udział dochodów lokalnych kompensowany przez transfer centralny; ** Reforma SGP i pakt fiskalny maja być substytutem unii fiskalnej; Źródło: O Rourke, Taylor (2013), i opracowanie własne. Dariusz K. Rosati, r. 8

9 Porównanie unii walutowej w USA i UGW: Struktura (warunki Mundella) Charakterystyka USA UGW Obecne reformy Integracja gospodarcza (handel wewnętrzny jako % PKB) 66%* 17%??? Synchronizacjacyklu cyklu koniunkturalnego 0,78/0,46*** 0,51 (korelacja części z całością)** Mobilność siły roboczej TAK Częściowa??? Elastyczność płac Częściowa NIE??? * Handel międzystanowy (uwaga: zawyża wskaźnik integracji); ** Roczne zmiany PKB, ; *** 8 makroregionów/50 stanów dla USA Źródło: O Rourke, Taylor (2013), i opracowanie własne. Dariusz K. Rosati, r. 9

10 115 Generalnie niska elastyczność płac w EA Zatrudnienie i godzinowe koszty pracy (opracowanie własne na podstawie danych Eurostat) Strefa euro 110 Hiszpania Employme nt Employment Labor Cost Index 2008= Q4 2009Q2 2009Q4 2010Q2 2010Q4 2011Q2 2011Q4 2012Q2 2012Q4 2013Q2 2013Q4 Labor Cost Index 2008= Włochy 115 Francja Employment 105 Employme nt Labor Cost Index 2008= Labor Cost Index 2008= Q4 2009Q2 2009Q4 2010Q2 2010Q4 2011Q2 2011Q4 2012Q2 2012Q4 2013Q2 2013Q4 Dariusz K. Rosati, r. 10

11 Ale są wyjątki Zatrudnienie i godzinowe koszty pracy (opracowanie własne na podstawie danych Eurostat) Grecja, Portugalia, Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013Q4 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 2012Q3 2012Q4 2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013Q4 2014Q1 Employment Labor Cost Index 2008=100 Employment Labor Cost Index 2008=100 Dariusz K. Rosati, r. 11

12 Kolejne reformy konieczne? Funkcja pożyczkodawcy ostatniej szansy dla rządów: konieczna zmiana mandatu EBC, sprzeciw Niemiec; substytutem ma być ESM (?); Unia polityczna: brak szans na federalizację w dającej się przewidzieć przyszłości; Unia fiskalna: brak szans na zwiększenie dochodów własnych, transfery wyrównawcze, uwspólnotowienie długów; substytutem mają być reguły fiskalne zapisane w prawie krajowym; Mobilność siły roboczej i elastyczność płac: reformy strukturalne w toku (adjustment programs, CSRs); Deleveraging: zadłużenie w strefie euro jest wysokie i nie spada; Dariusz K. Rosati, r. 12

13 Zadłużenie w USA i w strefie euro, % PKB Obszar Czas Sektor finansowy Sektor przedsiębi orstw Gospodars twa domowe Sektor rządowy i samorząd owy Razem Strefa euro 2000Q Q Q Q USA 2009Q Q Źródło: D. Gros, C. Alcidi (2014). Dariusz K. Rosati, r. 13

14 Co to wszystko oznacza dla UE? W UE następuje trwały podział na strefę euro i pozostałe państwa członkowskie; W strefie euro powstaje nowa Unia bardzo silnie wewnętrznie powiązana, mająca wspólne instytucje i wspólne interesy ( twarde jądro ); Nową Unię będzie cechować daleko posunięta koordynacja polityki, pogłębiona integracja i wzmocniona solidarność, także finansowa; Pozostałe państwa znajdą się na peryferiach głównego nurtu integracji europejskiej; Dariusz K. Rosati, r. 14

15 Co to oznacza dla Polski? Stoimy w obliczu historycznego dylematu: Albo dołączymy do nowej Unii -grupy państw strefy euro pogłębiających integrację i umacniających wewnętrzną solidarność; Albo pozostaniemy poza tą grupą; Decyzja równie ważna jak ta z 2004 roku; Jaka decyzja? Dariusz K. Rosati, r. 15

16 Dlaczego Polska powinna dołączyć do Nowej Unii? Po pierwsze, to strefa euro i państwa wchodzące w jej skład będą odgrywać wiodącą rolę w kształtowaniu przyszłości Europy, ze względu na wspólne interesy i większość głosów; Po drugie, silniejsza solidarność (finansowa, polityczna, bezpieczeństwa) w ramach strefy euro i odpowiednio słabsza wobec państw pozostałych; Po trzecie, wejście do strefy euro opłaca się ekonomicznie (łączne korzyści netto rzędu 1,5% PKB zob. Rosati, 2013); Pozostanie poza Nową Unią oznacza peryferyzację, utratę znaczenia, pieniędzy i wpływów; Dariusz K. Rosati, r. 16

17 Literatura cytowana Gros, Daniel, Cinzia Alcidi (2014), Fiscal and Macro-structural challenges and policy recommendations for the Euro Area and its Member States under the 2014 Semester Cycle, Directorate General for Internal Policies, European Parliament, Brussels, August; Feldstein, Martin (2012), The Failure of the Euro, The Foreign Affairs, January/February; Krugman, Paul (2011), Can Europe Be Saved?, The New York Times, January 12; O Rourke, Kevin H., Alan M. Taylor (2013), Cross of Euros, Journal of Economic Perspectives, Vol.27, No.3, pp ; Rosati, Dariusz K. (2013), Czy Polska powinna przystąpić do strefy euro?, Gospodarka Narodowa, nr 10, 2013, ss Dariusz K. Rosati, r. 17