Opinia Konfederacji Pracodawców Polskich do projektu ustawy o zasadach nieodpłatnego nabywania od Skarbu Pa

Transkrypt

1 Opinia Konfederacji Pracodawców Polskich do projektu ustawy o zasadach nieodpłatnego nabywania od Skarbu Państwa akcji przez uprawnionych pracowników w procesie konsolidacji spółek sektora elektroenergetycznego, zasadach zamiany posiadanych przez nich akcji oraz o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (projekt z r.). Celem projektu ustawy o zasadach nieodpłatnego nabywania od Skarbu Państwa akcji przez uprawnionych pracowników w procesie konsolidacji sektora elektroenergetycznego, jest stworzenie prawnej podstawy do wymiany akcji pracowników konsolidowanych spółek energetycznych na papiery wartościowe holdingów, w skład, których mają wejść ich firmy. Planowana konsolidacja ma objąć 24 spółki energetyczne i doprowadzić do powstania 4 spółek holdingowych. Suma akcji spółki konsolidującej udostępnionych uprawnionym pracownikom spółek konsolidowanych na zasadzie wymiany z akcje spółek konsolidowanych, oraz przeznaczonych do udostępnienia uprawnionym pracownikom lub ich spadkobiercom nie moŝe przekroczyć 15% akcji naleŝących do Skarbu Państwa w tej spółce, na pokrycie kapitału zakładowego, której zostały wniesione akcje spółek konsolidowanych. Konsolidacja spółek sektora energetycznego, ma polegać na utworzeniu przez Skarb Państwa spółek holdingowych, do których Skarb Państwa wniesie posiadane przez siebie akcje spółek energetycznych. Spółki holdingowe, które staną się większościowymi akcjonariuszami spółek podlegających konsolidacji, zostaną następnie sprywatyzowane (w całości lub części) poprzez publiczną ofertę akcji tj. poprzez wprowadzenie akcji tych spółek do obrotu giełdowego. Nie negujemy samego celu ustawy. Interesy pracowników nie mogą być naruszane przy okazji przekształceń własnościowych. W szczególności pozytywnie oceniamy wprowadzenie do aktualnego projektu ustawy ust. 3 w art. 4 projektu Przepis ten dotyczy śmierci uprawnionego pracownika po rozpoczęciu biegu terminu złoŝenia oświadczenia o woli nieodpłatnego nabycia akcji spółki konsolidującej, a przed złoŝeniem przez niego takiego oświadczenia. W takiej sytuacji bieg terminu na złoŝenie oświadczenia o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji przez jego spadkobierców oraz zrealizowanie prawa do nieodpłatnego nabycia akcji będzie przerywany do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Jednak w ocenie Konfederacji Pracodawców Polskich przedstawiony projekt zawiera rozwiązania, które doprowadzą do sytuacji nierównego traktowania 1

2 podmiotów. Prawo do wymiany akcji spółki konsolidowanej na akcje spółki konsolidującej, lub prawo do nieodpłatnego nabycia akcji spółki konsolidującej ma przysługiwać osobom, które są uprawnione do nieodpłatnego nabycia od Skarbu Państwa akcji spółki konsolidowanej na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji, oraz osobom, które jako uprawnieni pracownicy, w rozumieniu ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, przed wejściem w Ŝycie projektowanej ustawy, nabyły od Skarbu Państwa akcje spółek konsolidowanych lub prawo do nieodpłatnego nabycia akcji spółek konsolidowanych. Projekt nie daje prawa wymiany inwestorom, posiadającym akcje zakupione wcześniej od pracowników. Akcje firm energetycznych są w obrocie juŝ od kilku lat. Wśród akcjonariuszy przewaŝają aktualni i byli pracownicy, jednak akcjonariuszami są takŝe inne osoby fizyczne, oraz zagraniczne osoby prawne. Dlatego w naszej ocenie, uprawnionymi do wymiany akcji powinni być wszyscy akcjonariusze. WdroŜenie projektu spowoduje, Ŝe inwestorzy pozostaną mniejszościowymi akcjonariuszami w niepublicznych podmiotach wchodzących w skład scentralizowanych grup energetycznych. Akcje pozostające w posiadaniu inwestorów nie będą posiadać waloru płynności, poniewaŝ w drodze oferty publicznej oferowane będą akcje spółek holdingowych. Konstytucja Rzeczpospolitej konstytuuje: -w art. 32 ust. 1 zasadę równości wobec prawa -w art. 32 ust. 2 zakaz dyskryminacji w Ŝyciu społecznym, politycznym lub gospodarczym. Z przepisów projektu nie wynika wprost, Ŝe prawa inwestorów zostaną ograniczone lub zniesione. Jednak na jego mocy akcjonariusze spółek podlegających konsolidacji uzyskają nowe prawo majątkowe, w postaci uprawnienia do nieodpłatnej wymiany akcji spółki konsolidowanej na akcje spółki holdingowej, a jednocześnie takiego uprawnienia nie otrzymają pozostali akcjonariusze. Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie wskazuje, Ŝe takie rozwiązanie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy ma słuŝyć ochronie innych chronionych Konstytucją wartości, przy jednoczesnym zachowaniu niedyskryminacyjnych kryteriów zróŝnicowania. Proponowane rozwiązania stoją w sprzeczności z konstytucyjnymi zasadami: równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji w Ŝyciu społecznym, politycznym lub gospodarczym 2

3 W toku realizacji rządowego Programu dla energetyki z dnia 27 marca 2006 r. wartość praw majątkowych inwestorów wynikających z nabytych przez inwestorów akcji ulegnie znacznemu obniŝeniu, uszczupleniu ulegnie takŝe moŝliwość wykonywania praw wynikających z tych akcji. Program zakłada, Ŝe przedmiotem prywatyzacji w drodze publicznej oferty ich akcji będą spółki holdingowe, a nie ich spółki zaleŝne. Wejście projektu w Ŝycie spowoduje, Ŝe inwestorzy nie będą mieli moŝliwości obracania papierami niesamodzielnych spółek. Zdaniem Sądu NajwyŜszego i Trybunału Konstytucyjnego, konstytucyjnie gwarantowana ochrona prawa własności nie jest ograniczona tylko do prawa własności sensu stricte, ale rozciąga się takŝe na inne prawa majątkowe. Zgodnie z: -art. 31 ust. 3 Konstytucji ograniczanie wolności i praw gwarantowanych moŝe mieć miejsce w demokratycznym państwie tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy jest to konieczne dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. -art. 64 ust. 3 Konstytucji ograniczenie prawa własności moŝe mieć miejsce tylko w drodze ustawy i w zakresie w jakim nie ingeruje to w istotę prawa własności. -art. 21 ust. 2 Konstytucji dopuszczalne jest pozbawienie prawa własności za odszkodowaniem na cele publiczne. Tymczasem, załoŝenia Programu przewidują negatywne skutki dla niektórych akcjonariuszy w zakresie praw z akcji spółek podlegających konsolidacji. MoŜna uznać, Ŝe tym samym ograniczeniu (lub nawet zniesieniu) ulegną prawa majątkowe inwestorów. NaleŜy podkreślić, Ŝe część działań (realizowanych w ramach Programu) odbywa się za pośrednictwem instrumentów pozaustawowych (np.: obrót akcjami-instrument prywatnoprawny). Proponowana regulacja nie przewiduje odszkodowań (warunek wywłaszczenia) dla inwestorów, których prawa majątkowe jak juŝ wskazywano ulegną uszczupleniu. W naszej ocenie Projekt moŝe okazać się niezgodny z art. 31 ust. 3, 21 ust. 2, 64 ust. 3 Konstytucji. Przedstawiony projekt wydaje się być niezgodny równieŝ z prawem europejskim, a mianowicie z: -art. 56 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską-zasada swobody przepływu kapitału. 3

4 Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej jest zobowiązana do respektowania tego przepisu. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości mówi, iŝ państwo członkowskie, które za pośrednictwem instrumentów władzy publicznej, lub środków prywatnoprawnych podejmuje działania mogące zniechęcać inwestorów zagranicznych do inwestowania na jego terytorium narusza zasadę swobodnego przepływu kapitału. Traktat zawiera przesłanki, których zaistnienie dopuszcza moŝliwość stosowania ograniczeń tej zasady. Zdaniem Konfederacji Pracodawców w Polskich omawiany projekt nie wypełnia tych przesłanek, w związku z czym narusza art. 56 Traktatu. Podstawową umową międzynarodową dotyczącą inwestycji w sektorze energetycznym jest Traktat Karty Energetycznej oraz Protokół Karty dotyczący efektywności energetycznej i odnośnych aspektów ochrony środowiska sporządzone dnia 17 grudnia 1994r. w Lizbonie. Art. 13 tego aktu zawiera zakaz bezpośredniego lub pośredniego wywłaszczania i nacjonalizowania inwestycji inwestorów. Tymczasem Program i projekt ustawy de facto spowodują wywłaszczenie niektórych akcjonariuszy, w związku z tym złamane zostaną postanowienia umowy międzynarodowej. W polskim systemie prawnym ratyfikowana umowa międzynarodowa ma zastosowanie bezpośrednie i posiada pierwszeństwo w stosunku do ustaw. Dlatego uprawnione jest twierdzenie, Ŝe proponowane rozwiązania są sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. Uchwalenie projektu, oraz realizacja Programu moŝe rodzić po stronie Skarbu Państwa obowiązek odszkodowawczy. Przyczyną tego będzie fakt, Ŝe inwestorzy poniosą szkodę majątkową, w skutek niezgodnych z prawem (krajowym i międzynarodowym) działań państwa. Gwarancja wyrównania szkód wyrządzonych przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej znajduje się w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za czyny bezprawne zostały określone w kodeksie cywilnym. Inwestorzy, którzy poniosą szkodę na skutek uchwalenia projektu i realizacji Programu będą Ŝądać odszkodowania, aby je uzyskać będą zmuszeni do wykazania sprzeczności projektu z prawem krajowym lub międzynarodowym. W tym celu mogą zwrócić się do jednego z podmiotów uprawnionych do zaskarŝenia ustawy do Trybunału Konstytucyjnego o podjęcie takiego kroku. NaleŜy przypuszczać, Ŝe interwencji w tym zakresie dokona Rzecznik Praw Obywatelskich. 4

5 Prawdopodobne są takŝe powództwa do sądów cywilnych, o wymianę posiadanych przez powoda akcji spółek konsolidowanych na akcje spółek holdingowych na tych samych zasadach co pracownicy uprawnieni na mocy ustawy. W przypadku oddalenia takiego powództwa i wyczerpania toku instancji, inwestorom będzie przysługiwała skarga konstytucyjna na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji. NaleŜy pamiętać, Ŝe po wykorzystaniu wszystkich krajowych środków odwoławczych, danemu podmiotowi przysługuje prawo skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (na mocy art. 34 i 35 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności). Ewentualny wyrok Trybunału byłby dla Polski wiąŝący. Inwestorzy zagraniczni będą mogli dochodzić swoich praw w drodze arbitraŝu międzynarodowego (na podstawie umów międzynarodowych). NaleŜy zaznaczyć, Ŝe część umów międzynarodowych stanowi, iŝ Ŝądanie rozstrzygania sporu przed sądami kraju dopuszczającego się naruszenia, uniemoŝliwia dochodzenia roszczeń w drodze arbitraŝu międzynarodowego. Negatywnie oceniamy moŝliwość domagania się przez uprawnionych pracowników wypłaty ekwiwalentu z tytułu prawa do nieodpłatnego nabycia akcji w postaci wynagrodzenia naleŝnego z tytułu umorzenia akcji. Koszty wypłaty ekwiwalentu mogą być przyczyną załamania płynności finansowej przedsiębiorstw energetycznych. Przedstawiony projekt oceniamy negatywnie, jego uchwalenie w obecnej wersji uwaŝamy za niedopuszczalne. NaleŜy umoŝliwić prawo wymiany akcji wszystkim podmiotom posiadającym akcje spółek konsolidowanych, tak aby nie doprowadzić do sytuacji nierówności podmiotów i niezgodności ustawy z Konstytucją i prawem międzynarodowym. Dlatego apelujemy o zmianę projektowanych przepisów, które mogą być niezgodne z Konstytucją RP oraz innymi aktami prawnymi obowiązującymi w Polsce. 5