W dalszej części artykułu zostaną przybliżone Czytelnikom poszczególne rodzaje klasyfikacji.

Transkrypt

1 Krzysztof Borowski Typy inwestorów spotykane na rynkach finansowych Na rynkach finansowych, w tym świecie bezdusznego pieniądza, na którym niepodzielnie rządzą chciwość i strach 1, na którym operują setki milionów (jeśli nie miliardy) inwestorów można wyróżnić pewne, charakterystyczne typy inwestorów. Dlatego też wprowadza się różne klasyfikacje inwestorów. Chyba najbardziej banalnym, a jednocześnie najczęściej spotykanym jest podział na inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych. W poniższym artykule chciałby przedstawić popularne klasyfikacje inwestorów, z jakimi zetknąłem się w praktyce ewentualnie w literaturze przedmiotu. Mam nadzieje, że wśród prezentowanych typów inwestorów rozpoznają Państwo siebie ewentualnie wzorzec inwestora, jakim chcieliby się Państwo stać w najbliższej przyszłości. Tak więc podziału inwestorów można dokonać ze względu na różne kryteria. Do najbardziej charakterystycznych należą: 1. Długość horyzontu inwestycyjnego 2. Stosowane strategie inwestycyjne 3. Oczekiwania co do przyszłego kierunku zmiany cen na rynku 4. Wg kategorii finansów behawioralnych W dalszej części artykułu zostaną przybliżone Czytelnikom poszczególne rodzaje klasyfikacji. 1. Podział inwestorów ze względu długość horyzontu inwestycyjnego. Preferowany przez inwestora horyzont inwestycyjnych można podzielić, tak jak to zostało przedstawione w tabeli nr. 1. W najkrótszym horyzoncie inwestycyjnym operują jednodniowi inwestorzy (daytraders) ich podstawowa dewiza brzmi nie śpij z akcjami i oznacza, że wszystkie pozycje powinny zostać zamknięte przed zakończeniem sesji (nie ma zatem pozycji over night). W tej grupie inwestorów można wyróżnić dwie następujące podgrupy: Razors (golarze) Scalpers (skalpujący) Filozofia działania obu tych klas inwestorów jest bardzo zbliżona i przebiega zgodnie z następującym równaniem (dla pozycji długich): P0 C1 C2 Z gdzie: P K 1 Ale Greed, in lack of another word, is good jak powiedział Gordon Gekko w I części filmu Wall Street.

2 P0 cena kupna instrumentu, C1 prowizja zapłacona przy otwarciu pozycji, C2 prowizja zapłacona przy zamknięciu pozycji (w przybliżeniu C2=C1), Z zysk, PK cena sprzedaży instrumentu. Tabela 1. Podział grup inwestorów ze względu na długość horyzontu inwestycyjnego PODZIAŁ I PODZIAŁ II Intraday (razoring i scalping) Kilka sesji (swinging) Krótkoterminowy Tydzień 2-3 tygodnie Miesiąc Kwartał Średnioterminowy Półrocze Rok Długoterminowy Kilka lat Źródło: opracowanie własne. Jeśli więc zatem równanie to jest spełnione, zamykają oni swoje pozycje. Wielkość zysku w przypadku golarzy jest bardzo mała (taka jak grubość ostrza żyletki) a więc od ok. 0,1% do

3 0,3% ceny P0 dla jednej transakcji. Skalpujący ustanawiają poziom zysku na nieco wyższym poziomie, tj. od ok. 0,3% do 0,7% ceny P0 dla jednej transakcji. W giełdowym żargonie strategia stosowana przez skalpujących nosi nazwę techniki jamnika jamnik jest bowiem psem myśliwskim stosującym następującą zasadę walki: podbiec do przeciwnika, odgryźć kawałek i w nogi. Swingersi ograniczają swoje inwestycje do kilku sesji nie dłużej jednak niż 5 dni. Jeśli w tym czasie nie dojdzie do istotnej zmiany ceny nabytego przez nich instrumentu, zamykają pozycje. Pozostałe grupy inwestorów określają swoje inwestycje kierując się jednostkami kalendarza. I tak inwestorzy o średnim terminie inwestowania utrzymują swoje pozycje od miesiąca do ok. roku, natomiast długoterminowi inwestorzy od jednego roku nawet do kilku lat. 2. Podział inwestorów ze względu na stosowane strategie inwestycyjne W tej grupie inwestorów najczęściej wyróżnia się następujące strategie inwestycyjne: Aktywne Pasywne Mieszane Mechaniczne Strategie aktywne obejmują wykorzystywanie różnych rodzajów metod dla podjęcia decyzji inwestycyjnej. Mogą to być: Analiza techniczna opierająca się na badaniu wykresów cen instrumentów i ich interpretacji i odpowiada na pytanie po jakiej cenie kupić lub też po jakiej cenie sprzedać, ewentualnie na jakich poziomach powinny zostać umieszczone zlecenia stop loss. Analiza fundamentalna, w której głownie chodzi o wyliczenie wartości wewnętrznej akcji 2 i porównaniu jej z ceną giełdową. Jeśli wartość wewnętrzna jest znacznie większa od ceny giełdowej (akcje niedowartościowane) inwestorzy nabywają dane akcje, w przeciwnych przypadku, gdy wartość wewnętrzna jest znacznie niższa do ceny giełdowej (akcje przewartościowane) sprzedają. W sytuacji, gdy wartość wewnętrzna odpowiada cenie giełdowej (akcje dobrze wycenione) utrzymują oni pozycję w tych walorach, ewentualnie sprzedają je w poszukiwaniu akcji nieodwartościowanych w nadziei na uzyskanie wyższych stóp zwrotu. Analiza międzyrynkowa obejmuje analizę jednego segmentu rynku finansowego i podjęcie decyzji w drugim segmencie. Np. inwestor analizuje rynek stóp procentowych podejmując decyzje o nabyciu lub sprzedaży akcji, ewentualnie obserwując rynek Forex nabywa lub zbywa określone surowce (commodities). 2 Wartość wewnętrzna akcji (fair value) to cena jaką powinny osiągnąć akcje na giełdzie - aktualnie istnieje wiele różnych metod wyceny akcji na rynkach.

4 Tymi trzema rodzajami analizy posługuję się obecnie ok. 90% inwestorów, przy czym znacząca grupa przywiązana jest do metod analizy technicznej 3. Inne rodzaje analiz wykorzystywanych na rynkach finansowych to m.in.: Teoria fraktali, Teoria chaosu, Teoria portfelowa, Modele matematyczne. Z powyższych czterech rodzajów analiz może warto jeszcze wspomnieć o teorii portfelowej, reprezentującej bardzo zmatematyzowane podejście do konstrukcji portfela, jednakże w praktyce mało skutecznej. Z kolei modele matematyczne starają się wyrazić zmianę ceny analizowanego instrumentu jako funkcję wielu zmiennych i na tej podstawie wyznaczyć optymalne momenty wejścia i wyjścia z danej transakcji. Strategie pasywne to strategie, które można zapisać w postaci dobrze znanego kup i trzymaj. Inwestorzy realizujący tego typu strategie mają najczęściej długoterminowy horyzont inwestycyjny i są z wybranymi akcjami, jak w serialu Na dobra i na złe. Decyzje sprzedaży podejmowane są najczęściej w oparciu o analizę fundamentalną. Z kolei strategie mieszane stanowią połączenie strategii aktywnych i pasywnych 4. Część portfela inwestora jest zarządzana w sposób pasywny (np. 80%), a inna wg strategii aktywnej (np. 20%). W ramach inwestowania mechanicznego wyróżniamy: 1. Metodę stałej kwoty co pewien czas (ten interwał czasowy powinien być te tej metodzie zawsze taki sam np. miesięczny) za taką samą kwotę środków (np zł) inwestor nabywa ściśle określony pakiet akcji. Z uwagi na zmianę cen akcji na rynkach za każdym razem kupi on inną liczbę akcji. 2. Metoda stałej ilości akcji co pewien czas 5 dokonuje zakupu zawsze takiej samej ilości akcji (np. 10 akcji spółki X, 15 akcji spółki Y, 20 akcji spółki Z portfel inwestora składa się w tym przykładzie zaledwie z 3 spółek). Przy tego typu podejściu kwota jaką musi on przeznaczyć na zakup akcji jest w każdym momencie inna (zmieniają się bowiem ceny akcji). 3. Metoda stałej proporcji polegająca na doprowadzeniu co pewien czas 6 stosunku wartości akcji i wartości obligacji wchodzących w skład portfela do takiego samego poziomu. Jako przykład podajmy inwestora, który przyjął relację wartości akcji do wartości obligacji w swoim portfelu na poziomie 50%. Jeśli przy kolejnej rewizji portfela wartość akcji stanowi X%, a wartość obligacji jest równa 100%-X%, wtedy inwestor jest zmuszony jest sprzedać odpowiednią część akcji (przy założeniu, że 3 W tym przypadku obowiązuje stosunkowo prosta zasada: im krótszy horyzont inwestycyjny tym szersze wykorzystanie analizy technicznej. 4 W literaturze przedmiotu często mówi się o strategiach typu: portfel główny (zarządzany pasywnie) i portfel poboczne (zarządzane aktywnie). 5 Interwał czasowy powinien być te tej metodzie zawsze taki sam np. miesięczny. 6 Interwał czasowy powinien być te tej metodzie zawsze taki sam np. miesięczny.

5 X%>50%) i za uzyskane w ten sposób środki nabyć obligacje, tak aby część akcyjna i obligacyjna były równe i wynosiły 50% wartości portfela. W sytuacji gdy udział części akcyjnej, w momencie przeprowadzania rewizji składu portfela byłby niższy niż 50% (tzn. X%<50%), sprzedaje on pewną cześć obligacji i nabywa tyle akcji, aby udział akcji i obligacji znów był równy i wynosił 50%. Ten prosty sposób inwestowania pozwala inwestorowi systematycznie nabywać akcje w czasie bessy i systematycznie sprzedawać je w trakcie hossy. 4. Podział inwestorów ze względu na oczekiwania co przyszłego do kierunku zmiany cen na rynku Podział ten stosowany jest głównie do inwestorów jednosesyjnych i odwołuje się do symboli hossy i bessy. Przed sesją pewna grupa inwestorów będzie przekonana, że rynek tego dnia wzrośnie będą oni reprezentowali giełdowe byki (symbol hossy), a więc inwestorów nastawionych na zwyżkę kursów akcji. Byki reprezentują stronę popytową na rynku. Z kolei druga grupa inwestorów przed tą samą sesją będzie uważała, że rynek spadnie dlatego też będzie starała się otworzyć pozycje krótkie i zarobić na spadkach. Ta grupa inwestorów reprezentuje podejście niedźwiedzi (symbol bessy). Niedźwiedź reprezentuje bowiem stronę podażową. Z kolei trzecia grupa inwestorów nie będzie wiedziała co się może wydarzyć na danej sesji i dlatego określana będzie mianem baranów (owiec), które wg pewnej metafory chodzą po parkiecie i becząc przeszkadzają skoncentrowanym bykom i niedźwiedziom w rozgrywaniu swoich pozycji. Owce są pasywne i strachliwie podążają za trendem, poufnymi informacjami lub za giełdowymi guru. Jak pisze Elder [1998] Czasami zakładają bycze rogi lub skórę niedźwiedzia i próbują się tym przechwalać 7. Łatwo je rozpoznać po panice, w jaką wpadają wtedy, gdy zwiększa się zakres wahań cen na rynkach finansowych. Kolejna grupa to świnie reprezentujące inwestorów wykorzystujących wszelkiego rodzaju dźwignie finansowe, a więc inwestujących nie swoje pieniądze. W giełdowym żargonie mówiąc, że świnie idą na rzeź mamy na myśli to, że sytuacja na rynku może przybrać dla tej grupy inwestorów niekorzystny obrót i w konsekwencji ich pozycje zostaną zamknięte, a oni sami stracą znaczną część swoich środków lub też nawet w skrajnych przypadkach cały zaangażowany kapitał lub co gorsza, mogą też jeszcze pozostać z długami. Określenia świnie idą na rzeź: użył m.in. w drugiej części Wall Street ulubieniec wszystkich inwestorów - Gordon Gekko. W slangu giełdowym powszechnie funkcjonują jeszcze określenia rekina giełdowego, a więc bardzo agresywnego inwestora o dużym kapitale 8. Inwestora o nieco mniej agresywnym stylu inwestowania określa się te mianem szczupaka (dysponuje on jednak pokaźnym 7 Elder A. Zawód inwestor giełdowy, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998, s Nie dziwi zatem fakt, że jednym z głównych bohaterów filmu Amok, jednemu z pierwszych poświęconych odrodzonemu polskiemu rynkowi kapitałowemu, był właśnie Rekin grany przez Krzysztofa Majchrzaka.

6 kapitałem i pływa nie w oceanie ale w lokalnym morzu inwestycji). Z kolei inwestorów o skromnych portfelach przyjęło się nazywać płotkami. Szczególną pozycję w tej nomenklaturze odgrywają leszcze, czyli gracze giełdowi, którzy nieustanie tracą. Niemal każda otwarta pozycja kończy się stratą i to czasami poważną. Niemniej znajomość z leszczem jest zdecydowanie bardziej cenna niż względy rekina. O ile ten drugi niechętnie mówi o swoich transakcjach, o tyle leszcze lubią wszystkich informować o właśnie posiadanych papierach wartościowych lub też tych, które zamierzają niebawem nabyć. Pozycje w papierach wartościowych i przeprowadzane przez leszcze transakcje mogą być wykorzystane przez inteligentnych graczy, aby działać odwrotnie i w ten sposób zapewnić sobie doskonałą skuteczność inwestycyjną. Rzecz nie dokupienia!!! Do tej całej gamy zoologicznych określeń należy jeszcze dołączyć walenia bardzo dużego klienta, najczęściej korzystającego z usług private bankingu Podział inwestorów wg kategorii finansów behawioralnych 10 Wg finansów behawioralnych możemy podzielić inwestorów na kilka następujących grup: 1. Łowca okazji - kupuje akcje, których pewien wskaźnik rynkowy, np. C/Z jest niższy niż średni dla całego rynku 11. Tę grupę inwestorów cechuje miłowanie porządku chcieliby oni usystematyzować świat przy pomocy wskaźników. 2. Wizjoner kluczowym słowem dla tych inwestorów jest zmiana. Nie przywiązują specjalnej wagi do bieżących raportów finansowych wciąż poszukując przyszłych zwycięzców. Cechą charakteru jest nieustanna kontrola tego, co się dzieje w firmie bardzo często uczestniczą w WZA, na których zadają dociekliwe pytania. 3. Kontrarianin inwestuje pod prąd, tj. przeciwnie do panującego trendu. Kupuje, gdy inni sprzedają i sprzedaje gdy inni kupują. Zagrożeniem może być niemożliwość kupienia akcji, które wchodzą w skład portfela znanego inwestora. W czasie silnego trendu wzrostowego jest to mało skuteczna strategia ta grupa inwestorów szybko pozbywa się akcji zyskujących na popularności. Za to w trendach boczny należy do bardzo efektywnych. Główną cechą osobowości jest upór, czy też nawet zawzięty upór. 4. Sentymentalista (przeciwnik wizjonera) reprezentuje podejście typu mnie taki stan rzeczy odpowiada 12. Nie interesuje się zmianą dlatego też nie lubi inwestować w nowe pomysły, idee. Błąd tego podejścia polega na tym, że nie dostrzega on zmian, które mogą dotychczasowym liderom odebrać tę pozycję. Patrzy na utrzymywaną 9 Na tym nie kończy się bogactwo zoologicznych porównań wykorzystywanych na rynkach finansowych, gdzie stosuje się jeszcze m.in. takie jak: czarny łabędź, modliszka,, płotka, leming etc. 10 Na podstawie Niederman D. Wizjonerzy, sceptycy, łowcy okazji Profile psychologiczne inwestorów giełdowych, WIG-PRESS, Warszawa Zagrożeniem jest w tym przypadku możliwość nabycia akcji o kiepskich fundamentach, które rynek wycenia nisko. 12 Co w żargonie giełdowym określane jest często jako zakochanie się w akcjach.

7 pozycję w akcjach jak na część siebie, której likwidacja porównywalna byłaby do amputacji ręki 13. Główna cecha osobowości, to oczywiście lojalność. 5. Sceptyk z dużą rezerwą podchodzi do wszelkich raportów finansowych i informacji. Wychodzi z założenia, że niekupienie dobrych akcji nic nie kosztuje a kupienie złych może kosztować majątek. Zdecydowanie lepiej inwestuje w pozycjach krótkich odnosząc sukcesy w trendach spadkowych, kiedy to doskonale potrafi wyczuć słabość rynku czy też danego papieru wartościowego. Jego cechą charakteru jest perfekcjonizm, chociaż należy być świadomym, że rynek nie jest doskonałym miejscem. Poza tym trudno jest znaleźć firmę, której nie da się nic zarzucić. 6. Trader nastawiony na osiąganie krótkoterminowych zysków. Tego typu podejście dobrze sprawdza się przy dużej zmienności rynku. Posługuje się głównie analizą techniczną. Musi wykazywać się elastycznością podejścia i dyscypliną w przeprowadzanych transakcjach wielokrotnie przyjdzie mu nabywać te akcje, na których wcześniej odnotował stratę. Zagrożeniem dla jego osobowości jest ciągłe podejmowanie decyzji sprzecznych z emocjami. Główna cecha charakteru to odwaga. 7. Poszukiwacz przygód najpierw inwestuje a dopiero później analizuje. Inwestorzy tego typu koncentrują swoją uwagę na firmach spekulacyjnych. Ich cechą osobowości jest autodestrukcja. Gdybyśmy teraz mieli odpowiedzieć na pytanie jakiego rodzaju spółki nabywają poszczególne typy inwestorów to: poszukiwacze okazji inwestowaliby w niedowartościowane firmy, wizjonerzy spółki wzrostowe, kontrarianie w spółki przezwyciężające kryzys, sentymentaliści w stare dobre firmy, sceptycy w spółki mające bardzo poważne problemy finansowe (krótka sprzedaż), traderzy w akcje, na których można zarobić w krótkim horyzoncie czasowy, a poszukiwacze przygód w spółki o charakterze spekulacyjnym. Problem jednak polega na tym, że każdy inwestorów jest mieszanką różnych stylów z przewagą jednego z nich. Dlatego też powinniśmy doskonale poznać swoją osobowość, aby rozpoznać z jakim stylem inwestowani najlepiej się czujemy i starać się inwestować zgodnie z nim, nie tracąc z pola widzenia innych stylów. Ostatecznie w kung fu stosuje się mieszankę technik walki: małpy, ryczącego lwa i żurawia, a nasz przeciwnik (inwestor) do końca nie ma pewności jaką technikę stylu teraz zastosujemy! 13 Tego typu osobowość nosi nazwę retencyjnej.