SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UNII EUROPEJSKIEJ

2 RODZAJE POSTĘPOWAŃ PRZED TSUE I. Skargi przeciwko państwu członkowskiemu z tytułu uchybienia zobowiązaniom II. III. Skarga o stwierdzenie nieważności aktu prawnego Unii Skarga na bezczynność Unii IV. Skarga odszkodowawcza przeciwko Unii V. Postępowanie prejudycjalne VI. Postępowanie w sprawie opinii o zgodności przewidywanej umowy międzynarodowej z Traktatami

3 postępowania sporne postępowania niesporne

4 1. POSTĘPOWANIA SPORNE I. Skargi przeciwko państwu członkowskiemu z tytułu uchybienia zobowiązaniom II. III. IV. Skarga o stwierdzenie nieważności aktu prawnego Unii Skarga na bezczynność Unii Skarga odszkodowawcza przeciwko Unii 2. POSTĘPOWANIA NIESPORNE I. Postępowanie prejudycjalne II. Postępowanie w sprawie opinii o zgodności przewidywanej umowy międzynarodowej z Traktatami

5 BRAK WŁAŚCIWOŚCI TS UE

6 BRAK WŁAŚCIWOŚCI TS UE I. w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa i aktów wydanych w jej ramach, oprócz: procedur i kompetencji instytucji w celu zagwarantowania aby realizacja WPZiB nie naruszała procedur i kompetencji przewidzianych w TFUE i odwrotnie legalności decyzji przewidujących środki ograniczające wobec osób fizycznych lub prawnych przyjętych przez Radę na podstawie postanowień szczególnych WPZiB II. III. w zakresie orzekania o ważności lub proporcjonalności działań policji lub innych organów ścigania w państwie członkowskim w zakresie orzekania dotyczących wykonywania przez państwa członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa

7 POSTĘPOWANIE PRZED TRYBUNAŁEM

8 I. PROCEDURA PISEMNA II. PROCEDURA USTNA strony nie mogą występować z nowymi żądaniami w trakcie postępowania, chyba że podstawą są okoliczności faktyczne lub prawne ujawnione dopiero w trakcie postępowania przed Trybunałem

9 PROCEDURA PISEMNA

10 PROCEDURA USTNA

11

12 Oznaczanie orzeczeń TS UE: C Trybunał Sprawiedliwości T Sąd F- Sąd ds. Służby Publicznej

13 Oznaczanie orzeczeń TS UE: C Trybunał Sprawiedliwości np. Wyrok TSUE z dnia 29 września 2015 r. w sprawie C- 276/14 Gmina Wrocław przeciwko Minister Finansów, ECLI:EU:C:2015:635. [pytanie prejudycjalne] T Sąd np. Wyrok TSUE z dnia 10 lutego 2016 r. w sprawie T-626/15 Mabrouk przeciwko Radzie, ECLI:EU:T:2016:76. F- Sąd ds. Służby Publicznej np. Wyrok TSUE z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie F- 88/15 Matteo Bonazzi przeciwko Komisji, ECLI:EU:F:2015:150.

14 JURYSDYKCJA TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

15 JURYSDYKCJA TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ administracyjna kontrolna niesporna odwoławcza

16 JURYSDYKCJA 1. Jurysdykcja administracyjna sprawy wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje UE, niekiedy osoby fizyczne i prawne: skarga o stwierdzenie nieważnosci aktu UE - art. 263 TFUE skarga na bezczynność instytucji UE - art. 265 TFUE skargi odszkodowawcze przeciwko UE - art. 268 w związku z art. 340 TFUE

17 JURYSDYKCJA 2. Jurysdykcja kontrolna w zakresie sporów o niewywiązywanie się ze zobowiązań: skarga z tytułu uchybienia zobowiązaniom przez państwo członkowskie złożona przez Komisję- art. 258 TFUE skarga z tytułu uchybienia zobowiązaniom przez państwo członkowskie złożona przez inne państwo członkowskie- art. 259 TFUE klauzula arbitrażowa - art. 272 TFUE klauzula sądowa - art. 273 TFUE

18 JURYSDYKCJA 3. Jurysdykcja niesporna orzeczenia o zgodności projektowanej umowy międzynarodowej - art. 218 TFUE pytania prejudycjalne art. 267 TFUE 4. Jurysdykcja odwoławcza odwołania od orzeczeń Sądu odwołania od orzeczeń Sądu ds. Służby Publicznej

19 SKARG PRZECIWKO PAŃSTWU CZŁONKOWSKIEMU Z TYTUŁU UCHYBIENIA ZOBOWIĄZANIOM art. 258 i art. 259 TFUE

20 NARUSZENIE te działania państw wprowadzających lub utrzymujących środki prawne, które byłyby zdolne w jakikolwiek sposób ograniczać efektywność stosowania Traktatów w praktyce

21 NARUSZENIE te działania państw wprowadzających lub utrzymujących środki prawne, które byłyby zdolne w jakikolwiek sposób ograniczać efektywność stosowania Traktatów w praktyce DZIAŁANIE -np. wprowadzenie do systemu krajowego pewnych procedur administracyjnych wpływających na ograniczenie importu towarów, a przez to naruszających art. 34 TFUE ZANIECHANIE np. brak implementacji lub niepełna implementacja dyrektyw

22 RODZAJE NARUSZEŃ

23 RODZAJE NARUSZEŃ 1. brak implementacji lub niepełna implementacja dyrektywy 2. niestosowanie lub powielanie przepisów rozporządzenia w prawie krajowym (zaprzeczenie unijnego pochodzenia danej regulacji) 3. niezastosowanie się do decyzji Komisji np. w przypadku nakazu zwrotu pomocy publicznej 4. brak stosowania przepisów dotyczących zamówień publicznych 5. zawieranie umów międzynarodowych naruszających prawo UE 6. gdy sąd krajowy celowo ignoruje lub lekceważy prawo UE 7. konieczność informowania Komisji o środkach, poprzez które jest wprowadzane i stosowane w prawie krajowym prawo UE

24 PAŃSTWO odpowiedzialność państwa powstaje bez względu na to, który z urzędów państwa działał lub zaniechał działania będącego naruszeniem zobowiązań traktatowych. Państwo odpowiada za wszystkie swoje organy, w tym sądy, władze lokalne i samorządowe, a także za działania i zaniechania emanacji państwa podmiotów znajdujących się pod ich kontrolą, którym powierzono prawem publicznym szczególne uprawnienia wykraczająca poza przyjęte w stosunkach między jednostkami.

25 PRZESLANKI UCHYLAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ PAŃSTWA (PRZESŁANKI EGZONERACYJNE)

26 PRZESLANKI UCHYLAJĄCE ODPOWIEDZIALNOSC PAŃSTWA (PRZESŁANKI EGZONERACYJNE) 1. SIŁA WYŻSZA działanie nieprzewidywalnego, niezależnego od woli państwa i jego instytucji oceniane zgodnie z zasadą proporcjonalności 2. PORZĄDEK PUBLICZNY, MORALNOSC PUBLICZNA ORAZ BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE- z zastrzeżeniem zakazu dyskryminacji 3. DOMAGANIE SIĘ ZBADANIA LEGALNOSCI AKTU PRAWNEGO, KTÓREGO DOTYCZYŁO NARUSZENIE ZE STRONY PAŃSTWA CZŁONKOWSKIEGO

27 PROCEDURY

28 PROCEDURY ART. 258 TFUE ART. 259 TFUE Pozwany Legitymacja bierna PAŃSTWO PAŃSTWO Pozywający Legitymacja czynna KOMISJA PAŃSTWO

29 PROCEDURY 1. Art. 258 TFUE KONTROLA KOMISJI na podstawie własnej, swobodnej oceny, po przeprowadzonym badaniu na skutek złożenia skargi przez osobę fizyczną lub prawna na podstawie zwykłego pisma lub specjalnego formularza skarżący nie musi udowadniać swojego interesu prawnego 2. Art. 259 TFUE SKARGA PAŃSTWA CZŁONKOWSKIEGO

30 NIEFORMALNE POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE FORMALNE POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE POSTĘPOWANIE SĄDOWE*

31 WYROK ORZECZENIE MERYTORYCZNE Trybunał uznaje państwo członkowskie winnym/niewinnym naruszenia zobowiązań orzeczenie o charakterze deklaratoryjnym opiera się na stwierdzeniu zgodności lub sprzeczności aktu prawa krajowego z prawem UE, natomiast zagadnienie legalności czy ważności danego aktu pozostawia sądom krajowym ORZECZENIE PROCEDURALNE - skarga nie spełnia wymogów formalnych (np. nie zawiera wystarczających informacji) skutkuje odrzuceniem skargi

32 KONTROLA NAD WYKONANIEM ORZECZENIA pomimo iż w orzeczeniu nie ma przewidzianego terminu w jakim państwo powinno je wykonać, uznaje się, że państwo powinno wszcząć wszelkie środki w celu zaprzestania naruszenia prawa UE i zrealizować je jak najszybciej jeśli tego nie uczyni wszczęcie kolejnego postepowania w zakresie nałożenia: 1. Ryczałtu (lump sum) naliczany za niepowstrzymanie uchybienia 2. Okresowej kary pieniężnej (penalty sum) naliczany za każdy dzień zwłoki następujący po wydaniu wyroku * art. 260 ust. 3 TFUE

33 KONTROLA NAD WYKONANIEM ORZECZENIA o nałożeniu kary ryczałtowej lub kary pieniężnej orzeka Trybunał, który nie jest związany stanowiskiem Komisji pomimo iż Komisja jest zobowiązana w każdym przypadku wskazać ryczałt bądź karę pieniężną (oraz wysokość przewidzianego środka), Trybunał może nie nałożyć żadnej kary, zmienić jej rodzaj lub wysokość, a także nałożyć zarówno ryczałt jak i karę pieniężną wysokość zastosowanego środka ustalana na podstawie: 1. wagi naruszenia przepisów 2. czasu trwania naruszenia 3. konieczności uzyskania efektu odstraszającego, aby zapobiec ponownemu wystąpieniu naruszenia

34 SKARGA O STWIERDZENIE NIEWAŻNOSCI art. 263 TFUE

35 AKTY PODLEGAJACE ZASKARŻENIU

36 AKTY PODLEGAJACE ZASKARŻENIU 1. Akty ustawodawcze 2. Akty Rady, Komisji i EBC inne niż zalecenia i opinie 3. Akty Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, organów lub jednostek organizacyjnych UE zmierzające do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich kontroli podlegają środki wywołujące skutki prawne takiego rodzaju, że naruszają interesy prawne skarżącego poprzez wyraźną zmianę jego sytuacji

37 AKTY PODLEGAJACE ZASKARŻENIU 1. Akty ustawodawcze 2. Akty Rady, Komisji i EBC inne niż zalecenia i opinie 3. Akty Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, organów lub jednostek organizacyjnych UE zmierzajace do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich kontroli podlegają środki wywołujące skutki prawne takiego rodzaju, że naruszają interesy prawne skarżącego poprzez wyraźną zmianę jego sytuacji ROZPORZĄDZENIE DECYZJA DYREKTYWA

38 AKTY PODLEGAJACE ZASKARŻENIU 1. mimo iż zalecenia i opinie są wyłączone z spod kontroli legalności, to jednak użycie środka niewiążącego nie oznacza automatycznego pozbawienia TSUE kompetencji do badania ważności takiego środka sprawa T-31/99 Asea Brown Boveri - nieformalne i niewiążące środki prawne mogą jednak wywoływać skutki prawne 2. w wyjątkowych przypadkach możliwe jest poddanie kontroli legalności nawet takiego aktu, który nie wywołuje żadnych skutków prawnych, ale którego kontrola jest niezbędna do zachowania równowagi w systemie instytucjonalnym UE sprawa C-233/02 Francja przeciwko Komisji - badanie legalności nieformalnego porozumienia roboczego miedzy Wspólnotami a USA PODEJŚCIE TSUE MA CHARAKTER FUNKCJONALNY I UZALEŻNIA DOPUSZCZENIE SKARGI OD SKUTECZNOŚCI PRAWNEJ AKTU

39 NIE PODLEGAJĄ KONTROLI LEGALNOŚCI M.IN.:

40 NIE PODLEGAJĄ KONTROLI LEGALNOŚCI M.IN.: 1. Akty prawa pierwotnego Traktaty + akty zmieniające akty prawa pochodnego wskutek akcesji nowych członków 2. Inne akty państw członkowskich (gdy nie zawierają stanowiska instytucji UE) 3. Akty wewnętrzne organu UE 4. Porozumienia między organami, które nie wywołują skutków prawnych

41 STRONY POSTĘPOWANIA

42 STRONY POSTĘPOWANIA POZWANY podmiot, który wydał akt (PE, Komisja, Rada Europejska, EBC lub inny organ lub jednostka organizacyjna) POZYWAJĄCY 1. Podmioty uprzywilejowane (państwa członkowskie, Rada, Komisja oraz PE) 2. Podmioty półuprzywilejowane (EBC, KR, TO) 3. Podmioty nieuprzywilejowane (osoby fizyczne lub prawne)

43 PODMIOTY UPRZYWILEJOWANE PAŃSTWO CZŁONKOWSKIE, RADA, KOMISJA, PARLAMENT

44 PODMIOTY UPRZYWILEJOWANE PAŃSTWO CZŁONKOWSKIE, RADA, KOMISJA, PARLAMENT Mogą zaskarżyć każdy akt prawny, który podlega kontroli legalności Nie muszą wykazywać, że zaskarżony akt ma jakikolwiek wpływ na ich pozycję prawną

45 PODMIOTY PÓŁUPRZYWILEJOWANE EUROPEJSKI BANK CENTRALNY, TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY, KOMITET REGIONÓW

46 PODMIOTY PÓŁUPRZYWILEJOWANE EUROPEJSKI BANK CENTRALNY, TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY, KOMITET REGIONÓW Mogą złożyć skargę na każdy akt prawny, który podlega kontroli legalności, z tą różnicą, że mogą to uczynić tylko w celu ochrony swoich prerogatyw Wskazanie prerogatywy, która ma być chroniona oraz wskazanie sposoby w jaki ta prerogatywa została naruszona

47 PODMIOTY NIEUPRZYWILEJOWANE OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE

48 PODMIOTY NIEUPRZYWILEJOWANE OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE Muszą wskazac swoje locus standi (interes prawny) w stwierdzeniu nieważności zaskarżonego aktu Osoby fizyczne i prawne mogą złożyć skargę o stwierdzenie nieważności: I. Aktów, których są adresatami II. III. Innych aktów, które dotyczą ich w sposób bezpośredni i indywidualny Aktów regulacyjnych, które dotyczą ich bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych

49 I. AKTY, KTÓRYCH OSOBY FIZYCZNE LUB PRAWNE SĄ ADRESATAMI Decyzje indywidualne skierowane do tych osób (są wiążące) Status adresata wystarczy aby przyjąć że dana osoba ma interes prawny

50 II. AKTY, KTÓRE DOTYCZĄ OSÓB FIZYCZNYCH I PRAWNYCH W SPOSÓB BEZPOŚREDNI I INDYWIDUALNY DOTYCZY BEZPOŚREDNIO wywiera wpływ na sytuacją prawną i interes prawny jednostki w sposób automatyczny, na podstawie wyłącznie prawa unijnego bez konieczności odwoływania się do krajowych środków implementacyjnych (chyba że władze państwa członkowskiego nie miały żadnej swobody przy wydawaniu aktu wykonawczego) akt nie pozostawia swobody krajowym organom wykonawczym co do zastosowania środka ani modyfikacji jego poszczególnych norm DOTYCZY INDYWIDUALNIE tzw. test Plaumanna

51 TEST PLAUMANNA Sprawa 25/62 Przedsiębiorstwo Plaumann & Co. przeciwko Komisji

52 TEST PLAUMANNA Sprawa 25/62 Przedsiębiorstwo Plaumann & Co. przeciwko Komisji decyzja może dotyczyć indywidualnie podmiotów innych niż adresat jedynie wówczas gdy, ma ona wpływ na ich sytuację ze względu na pewne cechy, które są dla nich charakterystyczne, lub ze względu na okoliczności odróżniające te podmioty od wszelkich innych osób i z powodu tych czynników wyróżnia je indywidualnie, tak jak osoby, do których decyzja została skierowana

53 TEST PLAUMANNA spełnienie testu Plaumanna w praktyce jest trudne - nawet gdy powód zajmuje się szczególną działalnością gospodarczą, nie nadaje mu to prawa skargi w przypadku aktów regulujących wykonywanie tej działalności a skierowane do innych podmiotów

54 II. AKTY O ZASIĘGU OGÓLNYM, KTÓRE DOTYCZĄ OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE INDYWIDUALNIE I BEZPOŚREDNIO ROZPORZĄDZENIA TEST ABSTRAKCYJNEJ TERMINOLOGII określał naturę rozporządzenia poprzez zbadanie czy przepisy w nim zawarte mają zastosowanie do obiektywnie określonych sytuacji i pociągają konsekwencje prawne dla ogólnie i w sposób abstrakcyjny określonej kategorii podmiotów nie obejmował wszystkich spraw TEST ZAMKNIĘTEJ KATEGORII stosowany wyjątkowo w sytuacjach przeszłych, gdy przepisy rozporządzenia dt. zamkniętej kategorii podmiotów niewystarczający TSUE dopuscił możliwosc powoływania się na przepisy prawdziwych rozporządzeń jeśli dotyczyły skarżących indywidualnie i bezpośrednio (min. w sprawach antydumpingowych, pomocy państwa, konkurencji) test Plumanna

55 III. AKTY REGULACYJNE, KTÓRE DOTYCZĄ OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE BEZPOŚREDNIO I NIE WYMAGAJĄ ŚRODKÓW WYKONAWCZYCH brak legalnej definicji 1. "akty nieustawodawcze o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu ustawodawczego 2. "środki ograniczające wobec osób fizycznych i prawnych, grup i podmiotów innych niż państwa" wskutek TL jednostka jest obecnie w stanie zaskarżyć akt UE zawierający zakazy o charakterze self-executing norm (norma bezwzględnie obowiązująca, niewymagająca implementacji w drodze środków krajowych)

56 III. AKTY REGULACYJNE, KTÓRE DOTYCZĄ OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE BEZPOŚREDNIO I NIE WYMAGAJĄ ŚRODKÓW WYKONAWCZYCH aby zapewnić skuteczną ochronę prawną, osoba fizyczna i prawna powinna być uważana za dotkniętą indywidualnie postanowieniem prawa unijnego o ogólnym zastosowaniu, które dotyczy jej bezpośrednio, gdy postanowienie o którym mowa, wpływa w sposób ostateczny i natychmiastowy na jej sytuację prawną, ograniczając jej prawa lub nakładając na nią obowiązki

57 PRZESŁANKI NIEWAŻNOŚCI

58 PRZESŁANKI NIEWAŻNOŚCI 1. Brak kompetencji- bezwzględna przesłanka procesowa przekroczenie uprawnień wykonywanie kompetencji, które nie należą do UE lub należą do innych instytucji UE 2. Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych - bezwzględna przesłanka procesowa; np.: niedopełnienie obowiązku konsultacji, gdy konsultacja jest wymagana wybór niewłaściwej procedury nieopublikowanie aktu we właściwym oranie promulgacyjnym UE 3. Naruszenie Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem tylko na wniosek strony błędna wykładnia nieprawidłowe zastosowanie 4. Nadużycie władzy tylko na wniosek strony

59 TERMINY 2 miesiące na wniesienie skargi od daty publikacji aktu od daty notyfikacji aktu skarżącemu ( w formie doręczenia - awizo/faks/ /inny upoważniony podmiot) od daty powzięcia wiadomości o akcie przez skarżącego upływ terminu powoduje wygaśnięcie prawa do skargi, skutkujące odrzuceniem jej jako niedopuszczalnej, chyba że strona dowiedzie zaistnienia: nieprzewidywalnych okoliczności siły wyższej

60 SKUTEK STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI Zasadna skarga ogłoszenie zaskarżonego aktu jako nieważnego tj. prawnie nieistniejącego, niewywołującego żadnego, nawet tymczasowego, skutku prawnego Skutek erga omnes Skutek ex tunc Przy czym akt prawny, nawet wadliwy korzysta z domniemania legalności aż do momentu uprawomocnienia się wyroku TS UE

61 INCYDENTALNA KONTROLA LEGALNOŚCI AKTÓW O ZASIEGU OGÓLNYM - ZARZUT NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM art. 277 TFUE

62 ZARZUT NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM I. szczególny zarzut procesowy mający zastosowanie także w innych skargach*

63 ZARZUT NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM I. szczególny zarzut procesowy mający zastosowanie także w innych skargach* II. ustanowiony w celu rekompensacji ograniczenia skargi o stwierdzenie nieważności aktu o charakterze ogólnym osoby fizyczne i prawne, które nie mogły go zakwestionowac (nie dotyczył ich indywidualnie i bezpośrednio) mogą postawić zarzut niezgodności z prawem przy okazji postępowania przed TSUE w sprawie niezgodności z prawem decyzji wydanej na jego podstawie

64 ZARZUT NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM I. szczególny zarzut procesowy mający zastosowanie także w innych skargach* II. III. ustanowiony w celu rekompensacji ograniczenia skargi o stwierdzenie nieważności aktu o charakterze ogólnym osoby fizyczne i prawne, które nie mogły go zakwestionowac (nie dotyczył ich indywidualnie i bezpośrednio) mogą postawić zarzut niezgodności z prawem przy okazji postępowania przed TSUE w sprawie niezgodności z prawem decyzji wydanej na jego podstawie nie tworzy samodzielnej skargi! można go wnieść tylko w przypadku toczącego się postępowania

65 ZARZUT NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM I. szczególny zarzut procesowy mający zastosowanie także w innych skargach* II. III. IV. ustanowiony w celu rekompensacji ograniczenia skargi o stwierdzenie nieważności aktu o charakterze ogólnym osoby fizyczne i prawne, które nie mogły go zakwestionowac (nie dotyczył ich indywidualnie i bezpośrednio) mogą postawić zarzut niezgodności z prawem przy okazji postępowania przed TSUE w sprawie niezgodności z prawem decyzji wydanej na jego podstawie nie tworzy samodzielnej skargi! można go wnieść tylko w przypadku toczącego się postępowania nie ma możliwości podnoszenia go przez stronę, która miała możliwość wystąpienia ze skargą o stwierdzenie nieważności a tego nie uczyniła

66 ZARZUT NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM I. szczególny zarzut procesowy mający zastosowanie także w innych skargach* II. III. IV. ustanowiony w celu rekompensacji ograniczenia skargi o stwierdzenie nieważności aktu o charakterze ogólnym osoby fizyczne i prawne, które nie mogły go zakwestionowac (nie dotyczył ich indywidualnie i bezpośrednio) mogą postawić zarzut niezgodności z prawem przy okazji postępowania przed TSUE w sprawie niezgodności z prawem decyzji wydanej na jego podstawie nie tworzy samodzielnej skargi! można go wnieść tylko w przypadku toczącego się postępowania nie ma możliwości podnoszenia go przez stronę, która miała możliwość wystąpienia ze skargą o stwierdzenie nieważności a tego nie uczyniła V. ograniczony skutek: tylko w konkretnej sprawie i tylko pomiędzy stronami (nadal obowiązuje, ale nie może być stosowany w konkretnym przypadku)