OGLĘDZINY OSOBY RZECZY I ZWŁOK

Transkrypt

1 OGLĘDZINY OSOBY RZECZY I ZWŁOK

2 OGLĘDZINY OSOBY Jest to czynność odnosząca się do żywego człowieka, może dotyczyć: - Całego ciała, - Części ciała, - Garderoby. Celem badań w obszarze oględzin osoby jest: 1. stwierdzenie śladów przestępstwa w tym obrażeń ciała, 2. niekiedy ocena zdrowia pod kątem możliwości uczestnictwa w czynnościach procesowych, 3. ocena sprawności fizycznej.

3 Oględziny osoby: ( wytyczne 42 i kolejne, nr 1 z 2015r.) 1. Oskarżony art pkt.1 k.p.k. 3 (podejrzany). 2. Świadek art k.p.k. 3. Pokrzywdzony art k.p.k. Art pkt. 2 zobowiązuje oskarżonego m. in. do poddania się pobraniu krwi, włosów, wydzielin z organizmu. Art wskazuje na rozporządzenie z 23 lutego 2005 roku w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej.

4 Badanie Świadka: może być poddany oględzinom ciała tylko dla celów dowodowych np. w celu sprawdzenia czy nie ma na ciele śladów zadrapania o których mówił w zeznaniach, pod warunkiem, ze wyrazi na nie zgodę. Obowiązki (większe) ma także pokrzywdzony, jest on zobligowany do poddania się oględzinom i badaniom jeśli karalność czynu zależy od jego zdrowia. Zwolnienie ze składania zeznań niweluje obowiązek oględzin i badań (art ), choć może mimo odmowy zeznawania wyrazić zgodę na wskazane czynności.

5 Oględzin osoby dokonuje organ procesowy, czynności powinny być wykonywane przez osobę tej samej płci art.208 kpk. (organ z przyczyn obiektywnych nie jest w stanie zapewnić wykonania czynności przez osobę tej samej płci). Oględzin ciała osób żywych powinien dokonywać lekarz, najkorzystniej gdy będzie to lekarz medycyny sądowej, który zwróci uwagę na rodzaj naruszeń powłok cielesnych ale też na inne zmiany istotne z punktu widzenia toczącego się postępowania.

6 Badania podejrzanego: 1. Oględziny zewnętrzne ciała, - Wszystkie zaobserwowane ślady należy opisać w protokole, np. wyrwane włosy, zadrapania, zabrudzenia, - Zabezpieczenie śladów biologicznych np. wyskrobiny zza paznokci, - Wyjaśnienia podejrzanego co do czasu i okoliczności powstania wszystkich śladów np. na ciele, 2. Biegły ocenia czy stan zdrowia podejrzanego umożliwia umieszczenie w areszcie, - Badania podejrzanego mogą także dotyczyć oceny jego zdolności do uczestnictwa w postepowaniu przygotowawczym, sądowym.

7 Należy także dodać regulację z art. 192a kpk. Zgodnie z regulacją wprowadzono możliwość prowadzenia tzw. badań przesiewowych, które nie wymagają zgody osoby, której dotyczą i osoba jest obowiązana im się poddać.

8 Badanie pokrzywdzonego: - Oględziny i badania uzupełnione ewentualnie badaniami laboratoryjnymi, konsultacjami ze specjalistami, - Dostarczenie w razie potrzeby posiadanej dokumentacji lekarskiej, - Biegły określa, czy nastąpiło: uszkodzenie ciała, Rozstrój zdrowia, naruszenie funkcji i na jaki okres czasu. Skutki obrażeń mogą być ciężkie, średnio ciężkie, lekkie, następstwa mogą być trwałe lub przemijające.

9 Oględziny osoby w przypadku zgwałcenia: Cechą tego przestępstwa jest bezpośredni kontakt ofiary i sprawcy. W czasie prowadzonych oględzin należy poszukiwać wszelkich śladów związanych z obroną i walką. Podstawowe czynności śledcze będą koncentrowały się wokół oględzin ciała osoby. Na ciele najprawdopodobniej będą: - ślady otarcia naskórka, zasinienia, ślady zadanych ciosów, ślady pogryzienia (zęby), różne rany, wszystko co może świadczyć o gwałtownym przebiegu zdarzenia.

10 Pojawiają się także ślady biologiczne, które mogą uwiarygodnić wersję zdarzenia prezentowaną przez pokrzywdzonego. Co do zasady oględziny ciała powinien przeprowadzać lekarz, który odpowiednio określi rodzaj zadanych obrażeń oraz dokona ich poprawnej lokalizacji. Jeśli sprawca nie jest znany to najważniejszym obiektem poszukiwań śladów będzie ciało, ubranie pokrzywdzonego. Zabezpieczenie odzieży, każdy element oddzielnie bezwzględne zalecenie.

11 Na odzieży, ciele mogą być ślady: - krwi, śliny, spermy, włosów, fragmenty paznokci, tkanki sprawcy, - mikroślady na ubraniu. Istotnym miejscem poszukiwań może okazać się treść zza paznokci ofiary. Po zatrzymaniu sprawcy analogiczny czynnści należy przeprowadzić w stosunku do niego i jego ubioru. Oczywiście na uwadze mamy też miejsce dokonania przestępstwa.

12 Priorytet działania: - szybkość, bezpośrednio po powzięciu wiadomości (nietrwałość substancji biologicznych oraz skłonności do ich zacierania nie tylko przez sprawce ale tez ofiarę). - fachowość, badania lekarskie Są one konieczne i niezbędne, ( badania ginekologiczne, zabezpieczenie substancji z naturalnych otworów ludzkiego ciała, ocena obrażeń), jednak ze względu na szybkość, nietrwałość pewnych śladów niektóre czynności mogą być przeprowadzone przez policjantów, najlepiej tej samej płci. Nie powinno się cedować tylko na lekarza obowiązku zabezpieczenia materiału dowodowego.

13 Prawidłowe zabezpieczenie śladów biologicznych i odzieży, którą powinno się wysuszyć. Oględziny mogą być przeprowadzone w wielu innych przypadkach, przy przestępstwach związanych z uszkodzeniem ciała, pobiciem, tam gdzie użyto broni palnej. Przy oględzinach osoby prowadzący powinien mieć na uwadze gwarancje procesowe. Co do zasady, oględziny ciała świadka przeprowadza się za jego zgodą, jedynie gdy świadek jest jednocześnie pokrzywdzonym nie może sprzeciwić się oględzinom jeśli karalność zależy od stanu jego zdrowia.

14 W przypadku oskarżonego, podejrzanego czy też osoby podejrzanej sytuacja inaczej wygląda. Żaden z nich nie może odmówić poddaniu się oględzinom ciała. W przypadku odmowy można stosować siłę fizyczną, środki obezwładniające w zakresie niezbędnym do wykonania czynności. Uwaga na terminologię: Art..74 kpk posługuje się terminem oględziny zewnętrzne ciała w stosunku do., oględziny ciała świadka art. 192 kpk, a art. 207 kpk używa pojęcia oględziny osoby. Zgodnie z doktryną oględziny należy traktować jako kategorię najszerszą, mieści się w niej odzież, przedmioty, które przy sobie posiada osoba.

15 OGLĘDZINY RZECZY Dla wyróżnienia tego rodzaju oględzin, należy przywołać definicję opisująca rzecz..materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub sztuczny), że w stosunkach spoleczno gospodarczych mogą być traktowane jako dobra materialne ( J. Wasilkowski). Oględziny rzeczy prowadzi się w celu dokładniejszego opisu przedmiotów zabezpieczonych na miejscu zdarzenia.

16 Rzecz to każdy przedmiot mogący mieć znaczenie prawne, może być poddany oględzinom w ramach: - prowadzonych oględzin miejsca zdarzenia i być na tym miejscu ujawniony, - oględzin przedmiotów ujawnionych przy osobie, - oględzin zwłok, ale nie samych zwłok tylko przedmiotów, które na nich się znajdują.

17 Zazwyczaj w protokole z oględzin miejsca dokonany zostaje opis przedmiotów zabezpieczonych na miejscu zdarzenia. Na takie ogólne postepowanie wpływ mogą mieć np. warunki atmosferyczne, pora nocna, brak bezpiecznego dostępu, słabe oświetlenie, to może uniemożliwić przeprowadzenie szczegółowych oględzin miejsca ale także poszczególnych detali ujawnionych w jego obrębie.

18 Przedmiotem oględzin może być w zasadzie każdy przedmiot, który zostanie przez prowadzącego uznany za istotny dla prowadzonego postępowania. W ten sposób dokonuje się oględzin przedmiotów znalezionych w czasie przeszukania lub tych wydanych dobrowolnie. Pewnym komfortem tej czynności jest to, ze może być przeprowadzona w pomieszczeniach służbowych bez presji czasu, można czynność realizować w sposób planowy i przemyślany.

19 Formularz procesowy jest taki sam, jak przy oględzinach miejsca i osoby. Zawsze należy podać, co jest przedmiotem oględzin, kiedy, gdzie w jakich warunkach zostały przeprowadzone, kto je przeprowadził, kto w nich uczestniczył i w jakim charakterze. W oględzinach przedmiotów należy podać, dookreślić: - Stan w jakim rzecz się znajduje, - Warunki w jakich prowadzi się oględziny, - Lokalizację przedmiotu, - Miejsce gdzie została rzecz znaleziona,

20 - Podanie właściwości grupowych, - Oznaczenie identyfikacyjne jeśli rzecz posiada, - Barwę tworzywa z jakiego została wykonana, - Kształt przedmiotu (opis deformacji jeśli występują), - Sposób w jaki przedmiot został zabezpieczony, przy wykorzystaniu jakiego sprzętu.

21 Bardziej szczegółowych oględzin, badań może dokonać biegły. Cele oględzin osób i rzeczy w zasadzie pokrywają się, są nimi: - Identyfikacja ( rzecz - określenie tworzywa z jakiego została wykonana), - Właściwości, - Zewnętrzne cechy (rzecz gatunkowe), - Cechy indywidualne, - Ustalenie śladów związanych ze zdarzeniem, cechy szczególne np. szybkość samochodu, - Ujawnienie zawartości np. co znajduje się w przedmiotach, kieszenie ubrań.

22 Na podstawie oględzin rzeczy można formułować wnioski (wnioskowanie ze znalezionych śladów lub ich braku). Np. wnioski dotyczące modus operandi sprawcy działającego za pomocą rzeczy lub w związku z nią. Np. wnioskowanie na podstawie pozostawionych na rzeczy śladów np. daktyloskopijnych, mechanoskopijnych (zabezpieczenie techniczne). Przedmioty należące do sprawcy poddaje się zabezpieczeniu w celu dostarczenia np. materiału do jego identyfikacji (materiał dowodowy, kwestionowany).

23 Oględziny zwłok Kodeks Postepowania Karnego Przedmiot oględzin określony w art. 209 k.p.k., nie mieści się w kategoriach wymienionych w przepisach poprzedzających (art. 207 i 208 k.p.k.), przyczyną dokonania tej czynności jest podejrzenie spowodowania śmierci w wyniku przestępstwa. Oględziny i otwarcie zwłok przeprowadza się, jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci i to nawet w sytuacji, gdy przyczyna śmierci wydawała się oczywista

24 Art czy policjanci musza także dokonywać oględzin z pomocą medyka? Chodzi o sytuacje nie cierpiące zwłoki (brak jednolitej wykładni). Art jest mniej dyskusyjny, dotyczy przyjazdu lekarza, który ostatnio udzielał pomocy zmarłemu.

25 Art kilka wskazówek taktycznych przed przystąpieniem do oględzin zwłok. Otwarcia zwłok dokonuje biegły w obecności prokuratora lub sądu. Jest to jedyny przypadek, w którym udział organu procesowego w wykonywaniu ekspertyzy jest obligatoryjny. Choć zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art organ procesowy może zastrzec swoją obecność przy czynnościach biegłego. W praktyce często ta szansa jest zaprzepaszczana.

26 Regulacje dotyczące oględzin zwłok i miejsca ich ujawnienia zawarte są w innych aktach prawnych. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, wydanego na podstawie ustawy, Prawo o prokuraturze z dnia 28 stycznia 2016 roku W sprawach o zabójstwo, katastrofę komunikacyjną i budowlaną oraz wypadek przy pracy ze skutkiem śmiertelnym, a także w innych poważniejszych sprawach, których skutkiem jest śmierć człowieka, prokurator osobiście kieruje oględzinami miejsca zdarzenia oraz w razie potrzeby dokonuje odtworzenia jego przebiegu.

27 Oględziny zwłok łączą dwa aspekty: 1. badanie medyczno-sądowe, 2. kryminalistyczne.

28 Przepisy dotyczące oględzin zwłok są związane z wiadomościami o śmierci człowieka. 1. Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, art. 9 ust.1 śmierć człowieka. (ustawa o zmianie ustawy z 17 lipca 2009r.)

29 Szczegółowe kryteria i opis sposobu stwierdzenia śmierci mózgu oraz nieodwracalnego zatrzymania krążenia zdefiniowane są w załącznikach do obwieszczeń ministra zdrowia z 17 lipca 2007 oraz z 9 sierpnia 2010 r.

30 2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 3 sierpnia 1961 roku w sprawie stwierdzenia zgonu i jego przyczyn na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

31 3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 roku w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych (pojęcie zwłok i szczątków ludzkich). 4. WYTYCZNE NR 1 KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI z dnia 23 lipca 2015 r. w sprawie wykonywania niektórych czynności dochodzeniowo-śledczych przez policjantów, 54 i n. 5. Rekomendacja nr R(99) 3 Komitetu Rady Europy w sprawie harmonizacji przepisów dotyczących sądowo-lekarskich sekcji zwłok, przyjęta w dniu 2 lutego 1999 r. precyzuje, że w przypadkach, kiedy śmierć mogła nastąpić z przyczyn nienaturalnych, właściwy organ, przy udziale jednego lub więcej biegłych lekarzy, powinien zbadać miejsce zdarzenia, dokonać oględzin ciała oraz podjąć decyzję o tym, czy należy przeprowadzić sekcję zwłok

32 Oględziny zwłok (inspekcja) obejmują dokładne ich obejrzenie w celu określenia: ogólnej właściwości ciała, znamion śmierci, szczególnej właściwości ciała, np. głowy, kończyn, zmian chorobowych powłok skórnych, np. sinicy, obrzęku, zmian pourazowych powłok skórnych oraz obrażeń, np. rozmiarów otarć i sińców, kształtu i ich barwy, ewentualnie pobranie wycinków do badań histopatologicznych. Oględzin zwłok dokonuje się na miejscu ich znalezienia (art k.p.k.).

33 Czynności na miejscu znalezienia zwłok 1. Zabezpieczenie techniczne miejsca,

34 2. Wezwanie lekarza (zgon przed przyjazdem karetki pogotowia). Lekarz czyni krótką adnotację np. zgon przed przyjazdem karetki pogotowia. Nie można wykluczyć przyczyn kriminogennych. 3. Poinformowanie o zdarzeniu i sytuacji na miejscu zdarzenia prokuratora (działania dalsze w myśl np. art. 209 k.p.k.). 4. Prokurator na miejscu zdarzenia (choć nie zawsze, jednak 169 Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury). 5. Oględziny zwłok i miejsca ich znalezienia:

35 Oględziny zwłok na miejscu ich znalezienia 1. Faza statyczna dokładne obejrzenie zwłok, opisanie położenia z uwzględnieniem umieszczenia w terenie względem siebie części ciała. 2. Faza statyczna i dynamiczna ustalenie w jakim ubraniu zostały znalezione zwłoki (może być wykorzystane do identyfikacji ofiary).

36 a) na podstawie odzieży można także ustalić z pewnym prawdopodobieństwem czas zgonu. b) Powinno się ustalić, czy ujawnione na zwłokach obrażenia są w korelacji z uszkodzeniami odzieży. c) Oględziny odzieży na miejscu, czy zawsze?

37 d) Opis miejsc znalezienia poszczególnych części garderoby: e) Oględziny odzieży, ciała mogą dostarczyć danych, czy miejsce ujawnienia zwłok jest miejscem gdzie nastąpił zgon. Wnioskowanie na podstawie śladów ujawnionych w trakcie oględzin.

38 3. Faza dynamiczna w miarę możliwości rozebranie zwłok ( 54 ust. 6-9 wytycznych z 2015 roku). 4. Opisanie w protokole obrażeń. Problem z opisaniem ran gdy na miejscu nie ma lekarza. Podobnie mogą wyglądać rany: szarpane, kąsane, darte, kłute, cięte, tłuczone. Jeśli lekarz nie jest obecny należy powstrzymać się od kategorycznego wnioskowania co do charakteru i rodzaju obrażenia i poprzestać na dokładnym opisie.

39 5. Opis ran pozwala także na wyciągnięcie wniosków co do motywacji sprawcy.

40 6. Faza dynamiczna zabezpieczenie wszystkich śladów i dowodów znajdujących się na miejscu zdarzenia i także na zwłokach. 7. Uwagę prokuratora powinny zwrócić również wszelkie zmiany na zwłokach, które mogą mieć związek ze zdarzeniem i sprawcą, np. symbole, napisy pozostawione na ciele.

41 Określenie czasu zgonu Możliwe jest dzięki uwzględnieniu zabezpieczonych śladów na miejscu zdarzenia oraz okoliczności związanych z wczesnymi i późnymi znamionami śmierci, a także warunków w jakich znajdowały się zwłoki.

42 Wczesne znamiona śmierci: - Plamy opadowe, - Stężenie pośmiertne, - Oziębienie powłok, - Temperatura zwłok, - Wysychanie.

43

44 Późne znamiona śmierci Przeobrażenia pośmiertne późne znamiona choć niektóre rozpoczynają się już kilka godzin po śmierci. Przeobrażenia o charakterze: 1. rozkładowym: - autoliza, - gnicie. Zmiany rozkładowe mają destrukcyjny wpływ na integralność ciała. Autoliza rozkład narządów wewnętrznych. Gnicie jest procesem rozkładu tkanek pod wpływem działania bakterii gnilnych.

45 2. utrwalającym: - Strupieszenie (mumifikacja), polega na parowaniu wody z ciała, gdy zwłoki znajdują się w suchym, przewiewnym miejscu. Zmumifikowane zwłoki mają zachowany kształt, choć są pomniejszone. - Przemiany woskowo tłuszczowe, zwłoki są w środowisku o dużej wilgotności i niskiej temperaturze i bez dostępu powietrza. - Przemiany torfowe, dochodzi do nich w tzw. torfiankach. Skóra staje się twarda, zbita, narządy kurczą się i twardnieją

46 Otwarcie zwłok Otwarcie zwłok obejmuje co najmniej trzy główne jamy ciała: czaszka, klatka piersiowa, jama brzuszna. Zbadanie narządów i ustalenie przyczyny śmierci. Każdy przypadek wymaga wykonania pełnej sekcji zwłok. Przebieg oględzin zwłok jest dokumentowany w protokole. Biegły sporządza opinię art. 200 kpk.