Bezpieczeństwo użytkowania drabin przystawnych i rozstawnych Wytyczne dla pracodawców

Transkrypt

1 Bezpieczeństwo użytkowania drabin przystawnych i rozstawnych Wytyczne dla pracodawców Wstęp 1 Jedna trzecia wszystkich zgłaszanych wypadków związanych z upadkiem z wysokości to wypadki przy pracy z użyciem drabin przystawnych lub rozstawnych oznacza to przeciętnie 14 zgonów oraz 1200 poważnych obrażeń odnotowywanych wśród pracowników każdego roku. Do wielu z tych obrażeń dochodzi na skutek niewłaściwego lub nieprawidłowego użycia drabin. Niniejsze wytyczne mają za zadanie pomóc pracodawcom: podjąć decyzję o tym kiedy należy skorzystać z drabiny, dobrać odpowiednią drabinę do danej pracy, użytkować drabinę w odpowiedni sposób, przeprowadzać stosowną konserwację drabiny oraz podejmować rozsądne środki ostrożności. Wersja broszury INDG042 przystosowana do potrzeb publikacji w Internecie 2 Inspektorat Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy (HSE) uważa, iż niewłaściwe użytkowanie drabin w pracy można częściowo tłumaczyć sposobem użytkowania drabin w domu. Tak jak w przypadku wszelkiego sprzętu roboczego, użytkownicy powinni zostać odpowiednio pouczeni i przeszkoleni w zakresie bezpiecznego użytkowania drabin przystawnych i rozstawnych. Konieczne jest zapewnienie odpowiedniego nadzoru, aby zapewnić stałe stosowanie bezpiecznych praktyk w pracy. 3 Wytyczne te nie obejmują drabin mocowanych na stałe (np. na budynkach, urządzeniach lub pojazdach), innych środków stałego dostępu (schodki metalowe itp.), specjalistycznych drabin strażackich, drabin dachowych, taboretów, schodów magazynowych/schodów jezdnych, bądź też schodów tymczasowych lub stałych. Kiedy drabina jest najbardziej odpowiednim środkiem dostępu? 4 Wybór odpowiedniego środka dostępu powinien uwzględniać następującą hierarchię ryzyka: 1 w pierwszej kolejności, o ile to możliwe, należy unikać prac na wysokości, następnie należy zapobiegać upadkom z wysokości, a jeśli to nie poskutkuje, należy ograniczać skutki upadku. 5 W przypadku gdy prace na wysokości są konieczne, należy sprawdzić czy drabina jest bardziej odpowiednim środkiem dostępu niż inne dostępne rozwiązania. Należy w tym celu przeprowadzić ocenę ryzyka uwzględniając powyższą hierarchię. 6 Planując użycie drabiny przystawnej lub rozstawnej, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki: 1 z 7 stron

2 Czy jest to odpowiednia praca? 7 Dotyczy to rodzaju oraz czasu trwania pracy. Drabinę należy stosować tylko: Rysunek 1a Nieprawidłowo użytkownik jest nadmiernie wychylony i nie utrzymuje 3 punktów kontaktu przez maksymalnie 30 minut, jeśli ciało pozostaje w jednej pozycji, w pracach lekkich drabiny nie nadają się do wykorzystania w pracach uciążliwych i ciężkich. Jeśli dana praca wymaga przenoszenia przez pracownika ciężaru o wadze powyżej 10 kg (pełne wiadro) po szczeblach drabiny lub schodach, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej oceny ryzyka związanego z transportem ręcznym, aby sprawdzić taka praca jest dopuszczalna; jeśli dostępne są uchwyty do rąk; jeśli możliwe jest utrzymanie trzech punktów kontaktu (ręce i stopy) w pozycji roboczej. W przypadku drabiny przystawnej, gdzie uchwycić się rękoma można tylko przez krótki czas, konieczne jest zastosowanie innych środków ostrożności, aby zapobiec upadkowi lub ograniczyć jego ewentualne skutki. W przypadku drabiny rozstawnej, gdzie nie ma możliwości uchwycenia się rękoma, konieczne jest przeprowadzenie oceny ryzyka, w celu sprawdzenia czy zastosowanie takiej drabiny jest bezpieczne (bardziej szczegółowe informacje znajdują się w par. 10). 8 W przypadku użytkowania drabiny przystawnej lub rozstawnej nie należy: przeciążać drabiny waga użytkownika wraz z towarzyszącym mu ciężarem nie może przekraczać maksymalnego dopuszczalnego obciążenia podanego na drabinie, nadmiernie się wychylać sprzączka paska (pępek) powinna się znajdować między bocznicami drabiny, a obie stopy na tym samym szczeblu aż do zakończenia pracy (patrz: Rysunki 1a oraz 1b). Rysunek 1b Prawidłowo użytkownik utrzymuje 3 punkty kontaktu 9 Podczas użytkowania drabiny rozstawnej należy unikać prac, które wymagają obciążenia bocznego, takich jak wiercenie w pełnym materiale (np. cegły lub beton) bokiem do drabiny, poprzez takie ustawienie drabiny, aby jej stopnie znajdowały się na wprost wykonywanej pracy (patrz: Rysunek 2a oraz 2b). Jeśli nie można uniknąć obciążenia bocznego, należy zabezpieczyć drabinę przed przewróceniem się, na przykład przymocowując stopnie do odpowiedniego punktu. Jeśli nie jest to możliwe, należy zastosować inny, bardziej odpowiedni środek dostępu. 10 Należy także unikać wchodzenia na drabinę z zajętymi rękoma (na przykład dzięki zastosowaniu pasów na narzędzia): Rysunek 2a Nieprawidłowo drabina jest ustawiona bokiem do wykonywanej pracy na drabinie przystawnej, jeśli konieczne jest trzymanie czegoś w ręku, należy zapewnić drugą rękę wolną, aby możliwe było uchwycenie się drabiny; na drabinie rozstawnej, jeśli nie ma możliwości uchwytu (np. dzięki odłożeniu pudła z narzędziami na półkę), należy rozważyć zastosowanie tej drabiny biorąc pod uwagę następujące kwestie: - wysokość na jakiej wykonywana jest praca, - dostępność bezpiecznego miejsca uchwytu dla rąk na drabinie, - charakter wykonywanej pracy czy jest to praca lekka czy ciężka (patrz: par. 7), - czy możliwe jest uniknięcie bocznego obciążania drabiny (patrz: par. 9), - czy nie dochodzi do zbytniego wychylenia ciała (patrz: par. 8), - czy stopy użytkownika mają zapewnione pełne oparcie, a także - czy możliwe jest przymocowanie drabiny (patrz: par. 16). Wybór/zakup bezpiecznych drabin i elementów podporowych Rysunek 2b Prawidłowo stopnie drabiny znajdują się na wprost wykonywanej pracy 11 Kupując nową drabinę, należy brać pod uwagę najgorszy rodzaj podłoża występujący w pracy (np. gładkie, mokre płytki podłogowe). Producenci powinni określać rodzaj powierzchni, na której ich produkty mogą być użytkowane bez zabezpieczenia (mocowania). Należy kupować tylko takie drabiny oraz pomocnicze elementy podporowe, których producent zapewnia, że będą dostatecznie stabilne bez konieczności zabezpieczenia w najgorszych warunkach możliwych w danej pracy. W innym przypadku należy podjąć dodatkowe środki w celu zabezpieczenia drabiny (patrz: par ). 2 z 7 stron

3 12 HSE oraz BERR (Ministerstwo ds. Biznesu, Przedsiębiorczości i Reformy Regulacyjnej) rekomendują stosowanie w pracy drabin przystawnych lub rozstawnych klasy 1 2,3 (przemysłowej) lub zgodnych z normą EN Należy zapewnić, aby wysokość drabiny była odpowiednia dla danej pracy (patrz: par. 9 oraz 22). Levelling device Rysunek 3 Maksymalny kąt drabiny 16 w przypadku ustawienia powyżej poziomu terenu oraz 6 w przypadku ustawienia poniżej poziomu terenu Rysunek 4 Mocowanie na wysokości górnych końców bocznic (prawidłowo do pracy, nie do dostępu) Czy użycie drabiny przystawnej lub rozstawnej w tym miejscu jest bezpieczne? 13 Punkt ten dotyczy konkretnego miejsca, w którym drabina ma zostać ustawiona i być użytkowana. Drabinę przystawną lub rozstawną należy użytkować tylko: na twardej powierzchni lub konieczne jest równomierne rozłożenie ciężaru (np. dzięki wykorzystaniu płyty), na równej powierzchni w przypadku drabiny rozstawnej należy postępować zgodnie z zaleceniami producenta, w przypadku drabiny przystawnej maksymalny bezpieczny kąt nachylenia terenu o odpowiedniej powierzchni (o ile producent nie określi inaczej) jest następujący: - kąt 16 w przypadku ustawienia drabiny powyżej poziomu terenu przy czym wciąż konieczne jest wypoziomowanie drabiny (patrz: Rysunek 3); - kąt 6 w przypadku ustawienia drabiny poniżej poziomu terenu (patrz: Rysunek 3); na czystych, utwardzonych powierzchniach (płyty chodnikowe, podłogowe itp.). Powierzchnie takie powinny być czyste (nie mogą być zatłuszczone, omszone ani pokryte liśćmi lub materiałami luzem takimi jak piasek, opakowania, itp.), tak by zapewnić dobrą przyczepność stóp. Błyszczące powierzchnie podłogowe mogą być śliskie, nawet jeśli nie są zabrudzone; jeśli została odpowiednio zabezpieczona. 14 Możliwości zabezpieczenia drabiny są następujące: Rysunek 5 Mocowanie w połowie wysokości przymocowanie drabiny do odpowiedniego punktu, przy czym konieczne jest przymocowanie obu bocznic (patrz: Rysunki 4, 5, 6 i 7); o ile przymocowanie drabiny nie jest możliwe, należy korzystać z bezpiecznej nieprzymocowanej drabiny lub drabiny wyposażonej w odpowiednie elementy podporowe (patrz: par. 11); jeśli nie jest to możliwe, należy bezpiecznie skutecznie zaklinować drabinę, na przykład przy ścianie; jeśli żadne z powyższych rozwiązań nie jest możliwe, należy zablokować drabinę stopą. Jest to ostateczność, której w miarę możliwości należy unikać i stosować inne rozwiązania. Rysunek 6 Mocowanie przy podstawie Rysunek 7 Zabezpieczenie podstawy drabiny 3 z 7 stron

4 15 Drabiny przystawne wykorzystywane w celu uzyskania dostępu na inny poziom należy przymocować (patrz: Rysunek 8). Drabin rozstawnych nie należy stosować w celu uzyskania dostępu na inny poziom, o ile nie są przeznaczone do tego celu. 16 Należy zapewnić przymocowanie drabiny rozstawnej o ile jest to możliwe i korzystne dla wykonywanej pracy (np. w przypadku pracy bokiem lub jeśli praca wymaga dwóch wolnych rąk). 17 Drabiny przystawne i rozstawne należy stosować tylko w następujących przypadkach: Rysunek 8 Drabiny wykorzystywane jako środek dostępu na inny poziom należy przymocować i powinny one wystawać na wysokość conajmniej 1 m powyżej poziomu oparcia drabina została zabezpieczona przed uderzeniem przez pojazd za pomocą odpowiednich barierek lub pachołków ostrzegawczych; drabina została zabezpieczona przed uderzeniem przez inne elementy, takie jak drzwi lub okna, poprzez zabezpieczenie drzwi (nie mogą to być wyjścia awaryjne) oraz okien przed otwieraniem, tam gdzie jest to możliwe. Jeśli nie jest to możliwe, należy wyznaczyć osobę odpowiedzialną za pilnowanie drzwi lub poinformować pracowników o zakazie otwierania okien do momentu odwołania takiego zakazu; drabina została zabezpieczona przed ruchem pieszym (pod drabiną lub w jej pobliżu) poprzez umieszczenie barierek, pachołków ostrzegawczych, a w ostateczności wyznaczenie osoby, która będzie stała przy podstawie drabiny i pilnowała dostępu do niej; jeśli drabinę przystawną można ustawić pod prawidłowym kątem 75. Kąt należy określić posługując się wskaźnikiem zaznaczonym na bocznicy w przypadku niektórych drabin lub kierując się zasadą 1 na 4 (tj. odsunięcie podstawy drabiny od ściany na szerokość jednego odcinka na cztery odcinki wysunięte w górę, tak jak to pokazano na Rysunku 10); pod warunkiem, że możliwe jest pełne otwarcie elementów mocowania umieszczonych na drabinach rozstawnych. Konieczne jest też aktywowanie wszelkich blokad. 18 Użytkując drabinę przystawną lub rozstawną: Rysunek 9 Element zapewniający odpowiednią odległość od ściany i maksymalna wysokość pracy na drabinie nie należy pracować w odległości 6 m poziomo od wszelkich przewodów wysokiego napięcia, o ile właściciel przewodów nie odłączył ich lub nie pokrył tymczasową izolacją. Jeśli występuje konieczność regularnego wykonywania danej pracy, należy sprawdzić czy nie ma możliwości usunięcia przewodów wysokiego napięcia; należy w każdym przypadku stosować drabinę lub stopnie wykonane z materiałów nie przewodzących prąd, w przypadku wykonywania wszelkich koniecznych 5 prac pod napięciem; nie należy opierać drabin przystawnych na górnej wysokości o nietrwałe elementy (np. szyby lub rynny plastikowe). Można ewentualnie zastosować rozpórki lub elementy zapewniające odpowiednią odległość od ściany (patrz: Rysunek 9). Czy użytkowanie drabiny przystawnej lub rozstawnej jest bezpieczne? 19 Przed rozpoczęciem użytkowania drabiny należy sprawdzić czy stan techniczny drabiny pozwala na jej bezpieczne użytkowanie. Należy stosować tylko drabiny, które: 4 są pozbawione widocznych defektów. Stan drabiny należy kontrolować każdego dnia roboczego przed rozpoczęciem użytkowania; są na bieżąco poddawane szczegółowej inspekcji wzrokowej. Inspekcję taką należy przeprowadzać zgodnie z zaleceniami producenta. Drabiny, które stanowią element rusztowania powinny być obejmowane inspekcją co 7 dni; nadają się do użytku profesjonalnego. Powinny to być drabiny klasy przemysłowej 1 zgodne z normą EN 131 4, ponieważ drabiny do użytku domowego (klasa 3 2,3 ) nie nadają się zwykle do użytkowania w pracy; są konserwowane i przechowywane zgodnie z zaleceniami producenta. 2,3 lub Rysunek 10 Prawidłowy kąt ustawienia drabiny wg zasady 1 na 4 (zabezpieczenia pominięto w celu lepszej przejrzystości rysunku) 1 Na czym polegają kontrole przed użytkowaniem oraz szczegółowe inspekcje wzrokowe? 20 Celem kontroli przed użytkowaniem oraz inspekcji wzrokowej, jest zidentyfikowanie oczywistych i widocznych defektów, różnią się one tylko poziomem szczegółowości. Zarówno kontrolę, jak i inspekcję można przeprowadzić w miejscu użytkowania (szkolenie użytkownika powinno obejmować kontrolę przed użytkowaniem). Szczegółowe inspekcje wzrokowe wymagają sporządzenia stosownego protokołu. Kontrolą i inspekcją należy też objąć elementy podporowe oraz inne akcesoria, zgodnie z zaleceniami producenta. Kontrolą 4 z 7 stron

5 należy objąć dolne końce drabiny. Odgrywają one kluczową rolę w zabezpieczeniu podstawy drabiny przystawnej przed poślizgiem. Brakujące dolne końce drabiny rozstawnej powodują jej chybotliwość. Dolne końce drabiny powinny być: w dobrym stanie (nie mogą być poluzowane, odłamane, połamane, nadmiernie zużyte, niezabezpieczone itp.), a także czyste dolne końce drabiny muszą być w kontakcie z gruntem. 21 Dolne końce drabiny przystawnej należy także sprawdzić podczas przenoszenia drabiny z miękkiego/nieutwardzonego podłoża (np. skopana ziemia, sypki piasek/kamienie, brudny warsztat) na gładkie, utwardzone podłoże (np. płyty chodnikowe), aby zapewnić, że to dolne końce drabiny a nie brud (np. piasek, zaklinowane kamienie lub opiłki) są w kontakcie z gruntem. Rysunek 11 Prawidłowo 2 widoczne szczeble drabiny. Użytkując drabinę rozstawną tego typu nie należy pracować na wyższych szczeblach. Rysunek 12 Prawidłowo 3 widoczne stopnie drabiny. Użytkując drabinę rozstawną tego typu nie należy pracować na wyższych stopniach. Czy pracownicy użytkujący drabiny wiedzą jak z nich korzystać w bezpieczny sposób? 22 Punkt ten określa podstawowe zasady ustawiania i użytkowania drabin pod bezpośrednią kontrolą użytkownika. Użytkownicy powinni też zostać pouczeni o ograniczeniach omówionych w pozostałych punktach tej broszury. Pracownicy powinni użytkować drabinę przystawną, rozstawną lub element podporowy tylko jeśli: są kompetentni powinni zostać przeszkoleni i poinstruowani w zakresie bezpiecznego użytkowania danego sprzętu; drabina przystawna lub rozstawna ma odpowiednią długość w przypadku drabin przystawnych: - nie należy korzystać z 3 ostatnich szczebli (patrz: Rysunek 9); - drabiny służące do dostępu na wyższy poziom powinny wystawać na wysokość co najmniej 1 m powyżej poziomu oparcia i powinny być przymocowane; w innym przypadku konieczne jest zapewnienie bezpiecznego i stabilnego miejsca uchwytu dla rąk (patrz: Rysunek 8); w przypadku drabin rozstawnych: - nie należy korzystać z 2 ostatnich stopni drabiny rozstawnej, o ile nie ma odpowiedniego uchwytu dla rąk (patrz: Rysunek 11); - nie należy korzystać z 3 ostatnich stopni drabiny rozstawnej jednostronnej lub dwustronnej, w której stopień stanowi jednocześnie szczyt drabiny (patrz: Rysunek 12); szczeble lub stopnie drabiny przystawnej lub rozstawnej są równe. Można to ocenić gołym okiem. Drabiny przystawne można wypoziomować posługując się specjalnie do tego przeznaczonymi urządzeniami poziomującymi, ale nie wolno do tego celu wykorzystywać cegieł ani innych materiałów dostępnych w miejscu pracy; warunki atmosferyczne są odpowiednie nie należy korzystać z drabin w przypadku silnego lub porywistego wiatru (należy postępować zgodnie z zaleceniami producenta w zakresie bezpiecznych praktyk); użytkownicy są wyposażeni w odpowiednio mocne obuwie (np. półbuty/buty lub obuwie sportowe ochronne). Podeszwy nie mogą być oberwane, sznurowadła zbyt długie lub rozwiązane, a buty nie powinny być zabłocone czy też zabrudzone w inny sposób ograniczający ich przyczepność do podłoża; użytkownicy wiedzą jak zabezpieczyć drabiny przed nieupoważnionym dostępem osób trzecich oraz pozostałych pracowników; użytkownicy posiadają dostateczną sprawność fizyczną użytkowanie drabin może być zabronione w przypadku niektórych chorób, przyjmowania leków, znajdowania się pod wpływem alkoholu lub substancji odurzających. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy się skonsultować z lekarzem medycyny pracy; użytkownicy wiedzą jak należy odpowiednio przymocować drabinę przystawną lub rozstawną. 23 Korzystając z drabiny przystawnej lub rozstawnej, nie wolno: przesuwać drabiny stojąc na jej szczeblach/stopniach; mocować drabiny korzystając ze szczebli lub stopni znajdujących się przy podstawie; zsuwać się po bocznicach drabiny; rozstawiać drabiny na ruchomym podłożu, takim jak palety, cegły, dźwigi, rusztowania wieżowe, łyżka koparki, samochód dostawczy lub ruchome podesty robocze; przedłużać drabiny przystawnej stojąc na jej szczeblach. 5 z 7 stron

6 Materiały źródłowe i pomocnicze Materiały źródłowe 1 The Work at Height Regulations 2005 (as amended): A brief guide Broszura INDG401 (wersja 1) HSE Books 2007 (pojedyncze egzemplarze są dostępne bezpłatnie, można też zamówić odpłatnie zestawy po 10 sztuk ISBN ). 2 BS 1129: 1990 Specification for portable timber ladders, steps, trestles and lightweight stagings British Standards Institution. 3 BS 2037: 1994 Specification for portable aluminium ladders, steps, trestles and lightweight stagings British Standards Institution. 4 BS EN Ladders. Terms, types, functional sizes (2007 r.) oraz BS EN Ladders. Specification for requirements, testing, marking (1993 r.) oraz BS EN Ladders. User instructions (2007 r.) oraz BS EN Ladders. Single or multiple hinge-joint ladders (2007 r.) British Standards Institution. 5 Memorandum of guidance on the Electricity at Work Regulations Guidance on Regulations HSR25 HSE Books 2007, ISBN Materiały pomocnicze A toolbox talk on leaning ladder and stepladder safety Broszura INDG403 HSE Books 2005 r. (pojedyncze kopie są dostępne bezpłatnie, można też zamówić odpłatnie zestawy po 5 sztuk ISBN ). Top tips for ladder and stepladder safety Poradnik kieszonkowy INDG405 HSE Books 2005 r. (pojedyncze egzemplarze są dostępne bezpłatnie, można też zamówić odpłatnie zestawy po 25 sztuk ISBN ). Evaluating the performance and effectiveness of ladder stability devices RR205 HSE Books 2004 r. ISBN Ergonomics evaluation into the safety of stepladders. Literature and standards review Phase 1 CRR418 HSE Books 2002 r. ISBN Ergonomics evaluation into the safety of stepladders. User profile and dynamic testing Phase 2 CRR423 HSE Books 2002 r. ISBN Informacje poświęcone upadkom z wysokości na stronach serwisu internetowego HSE: 6 z 7 stron

7 Pozostałe informacje Zarówno płatne jak i bezpłatne publikacje HSE można zamówić pocztą pod adresem HSE Books, PO Box 1999, Sudbury, Suffolk CO10 2WA, telefonicznie pod nr tel.: , faksem pod nr: lub online pod adresem: (płatne publikacje Inspektoratu można też zakupić w księgarniach, a bezpłatne broszury można pobrać na stronach serwisu Inspektoratu pod adresem: Informacje na temat zdrowia i bezpieczeństwa można otrzymać kontaktując się z Inspektoratem telefonicznie pod nr Infolinii: , faksem pod nr: , nr tel. tekstowego: , pocztą elektroniczną: hse.infoline@natbrit.com lub pocztą tradycyjną: HSE Information Services, Caerphilly Business Park, Caerphilly CF83 3GG. Niniejsza broszura określa zasady dobrej praktyki, których przestrzeganie nie jest obowiązkowe, ale mogą być one pomocne przy podejmowaniu decyzji o tym jak postępować. Niniejsza publikacja jest dostępna odpłatnie w zestawach 5 egzemplarzy, które można zamówić w Dziale Publikacji (HSE Books), ISBN Pojedyncze egzemplarze są dostępne bezpłatnie w HSE Books. Prawa autorskie zastrzeżone dla Crown Niniejsza publikacja może być powielana bez ograniczeń, z wyłączeniem wykorzystania dla celów reklamy, rekomendacji lub sprzedaży. Data pierwszej publikacji: 10/05. Jako źródło publikacji należy wskazać HSE. Publikacja: Inspektorat Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy (HSE) INDG402PL 7 z 7 stron