Mecz piłki nożnej jako impreza masowa

Transkrypt

1 Uniwersytet Warszawski Wydział Zarządzania Jan Sikorski Nr albumu: Mecz piłki nożnej jako impreza masowa Praca licencjacka na kierunku Finanse, rachunkowość i ubezpieczenia Praca wykonana pod kierunkiem dr. Andrzeja Nałęcza Katedra Prawnych Problemów Administracji i Zarządzania Warszawa, maj 2016

2 Oświadczenie kierującego pracą Oświadczam, że niniejsza praca została przygotowana pod moim kierunkiem i stwierdzam, że spełnia ona warunki do przedstawienia jej w postępowaniu o nadanie tytułu zawodowego. Data Podpis kierującego pracą Oświadczenie autora pracy Świadom odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa została napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami. Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni. Oświadczam ponadto, że niniejsza wersja pracy jest identyczna z załączoną wersją elektroniczną. Data Podpis autora pracy 2

3 Streszczenie Praca obejmuje zagadnienia związane z bezpieczeństwem meczu piłki nożnej jako szczególnego rodzaju imprezy masowej. Znajduje się w niej omówienie najważniejszych regulacji, przedstawienie zewnętrznych czynników wpływających na bezpieczeństwo na stadionach, a także studium przypadku, opisujące przykłady meczów dobrze i źle zorganizowanych. W pracy uwzględniono ostatnie zmiany w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych oraz zasygnalizowano istnienie kontrowersji, w wyniku których może dojść do kolejnych nowelizacji. Słowa kluczowe Piłka nożna, bezpieczeństwo, administracja publiczna, Policja, impreza masowa, sport Dziedzina pracy (kody według programu Socrates-Erasmus) Inne nauki z zakresu biznesu i zarządzania Tytuł pracy w języku angielskim Football Match as a Mass Event 3

4 Spis treści Wstęp Imprezy masowe Obowiązki organizatorów w zakresie bezpieczeństwa Zezwolenia na przeprowadzanie imprez masowych Cechy wyróżniające niektóre wydarzenia sportowe jako imprezy podwyższonego ryzyka Mecz piłkarski jako specyficzny rodzaj imprezy masowej System identyfikacji kibiców Sprzedaż biletów Zakazy klubowe Realia organizacji meczów w Polsce Rozwój infrastruktury stadionowej w Polsce na przestrzeni ostatnich 10 lat i jego znaczenie Ograniczenia dla klubów i kibiców wynikające z ustawy Zamykanie stadionów dla publiczności przez wojewodów i inne kary wymierzane organizatorom Porównanie polskich przepisów z regulaminami międzynarodowych organizacji piłkarskich (FIFA, UEFA) Studium przypadku mecze dobrze i źle zorganizowane Mecze źle zorganizowane Finał Pucharu Polski w 2011 roku (Lech Poznań Legia Warszawa) Mecz Ekstraklasy w 2014 roku (Legia Warszawa Jagiellonia Białystok) Mecz eliminacji Mistrzostw Świata w 2012 roku (Polska Anglia) Mecze dobrze zorganizowane Mecz Ekstraklasy w 2016 roku (Korona Kielce Wisła Kraków) Mecz Ekstraklasy w 2011 roku (Jagiellonia Białystok Legia Warszawa) Finał Pucharu Polski w 2015 roku (Lech Poznań Legia Warszawa) Podsumowanie Literatura

5 Wstęp Przedmiotem zainteresowania niniejszej pracy jest mecz piłki nożnej. Wydarzenie to jest nie tylko formą rozrywki dla mas kibiców. Jest ono również regulowane ustawą z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (dalej określaną jako u. o b.i.m.) 1. Jego organizacja i zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom jest rzeczą tyle skomplikowaną, co istotną. Aby mecze na najwyższym poziomie w Polsce mogły się odbyć, organizator, odpowiednie służby oraz administracja publiczna muszą podejmować odpowiednie kroki przed ich rozegraniem, w ich trakcie, oraz po ich zakończeniu. Ilość wymogów jest znacząco większa w porównaniu z pozostałymi imprezami masowymi. Te szczególne cechy, jak i okoliczności, które są bezpośrednimi przyczynami wprowadzenia tych wymogów, są na tyle interesujące, że warto poświęcić im pracę naukową. W niniejszej pracy przedstawiono najważniejsze przepisy u. o b.i.m., zarówno ogólne, normujące organizację wszelkich imprez masowych, jak i szczegółowe, znajdujące zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do meczów piłki nożnej. W tym pierwszym przypadku przedmiotem zainteresowania były obowiązki organizatorów w zakresie zabezpieczenia meczów, proces występowania o zezwolenie i wydawania go, a także cechy meczów, które decydują o tym, że są to imprezy masowe podwyższonego ryzyka. Z kolei przepisy dotyczące meczu piłkarskiego zawierają m.in. regulacje dotyczące systemu identyfikacyjnego kibiców, sprzedaży biletów oraz zakazu klubowego. Dalszą część poświęcono na zasygnalizowanie, jakie są okoliczności, w których funkcjonują polskie kluby piłkarskie oraz kibice. Są to nie tylko różnego rodzaju problemy i ograniczenia, ale też udogodnienia w postaci nowych stadionów oraz organizacja meczów międzynarodowych, która przebiega nieco inaczej z powodu różnic pomiędzy polskimi przepisami i regulaminami danych rozgrywek. Ostatnią część pracy stanowi studium przypadku. Omówiono w nim przykłady meczów zarówno źle, jak i dobrze zorganizowanych. Na tej podstawie można dostrzec, jakiego rodzaju problemy i incydenty występują na polskich stadionach, ale zauważyć też, że odpowiednie regulacje, przygotowanie infrastrukturalne oraz zachowanie służb i samych kibiców mogą wpływać pozytywnie na atmosferę w trakcie meczów. 1 Dz. U poz

6 1. Imprezy masowe Art. 3 u. o b.i.m. zawiera najważniejsze definicje pojęć związanych z tą tematyką. W pkt. 1 wymienione są rodzaje imprez masowych: artystyczno-rozrywkowe oraz sportowe, z wyodrębnieniem meczów piłki nożnej. Do zakresu tematycznego pracy należy jedynie ta ostatnia kategoria. Cechami odróżniającymi imprezy masowe od siebie są: cel, miejsce organizacji danej imprezy oraz minimalna liczba miejsc przeznaczonych dla jej uczestników. Pkt. 4 stanowi, że dla meczu piłki nożnej celem jest współzawodnictwo w tej dyscyplinie, jest on organizowany na stadionie lub innym obiekcie sportowym, na którym minimalna liczba miejsc wynosi Obowiązki organizatorów w zakresie bezpieczeństwa Zgodnie z art. 5 ust. 1 u. o b.i.m., za bezpieczeństwo imprezy masowej w miejscu i w czasie jej trwania odpowiada jej organizator. Oznacza to, że jego odpowiedzialność obowiązuje jedynie na obiekcie, na którym odbywa się impreza masowa i jest ograniczona czasowo. Rozpoczyna się z momentem udostępnienia obiektu uczestnikom imprezy, a kończy wraz z opuszczeniem przez nich tego obiektu 2. Organizator, aby zapewnić bezpieczeństwo imprezy masowej, musi spełnić cztery wymogi, wymienione w art. 5 ust. 2 u. o b.i.m.. Dotyczą one: 1) zapewnienia bezpieczeństwa osobom uczestniczącym w imprezie, 2) ochrony porządku publicznego, 3) zabezpieczenia pod względem medycznym, 4) zapewnienia odpowiedniego stanu technicznego obiektów budowlanych wraz ze służącymi tym obiektom instalacjami i urządzeniami technicznymi, w szczególności przeciwpożarowymi i sanitarnymi. Kwestia spełnienia tych wymogów jest weryfikowana na etapie wydawania zezwolenia na przeprowadzenie imprezy masowej, a także w ramach kontroli bezpieczeństwa imprezy przez organ wydający zezwolenie 3. 2 C. Kąkol, Bezpieczeństwo imprez masowych. Komentarz, Warszawa 2012, s Tamże, s

7 Szczegółowe przepisy określające obowiązki organizatora zawarte są w art. 6 u. o b.i.m.. Zawierają one przede wszystkim wymogi zapewnienia odpowiedniej liczebności służb medycznych, porządkowych i informacyjnych. Ust. 2 tego artykułu przedstawia wyliczenia oznaczające minimum, jakie musi zapewnić organizator. Opierają się one na przewidywanej liczbie uczestników imprezy. Oprócz tego ważnym obowiązkiem organizatora jest opracowanie i udostępnienie uczestnikom imprezy masowej regulaminu obiektu oraz regulaminu imprezy masowej, o czym stanowi art. 6 ust. 3 u. o b.i.m.. Regulaminy te powinny określać zasady wstępu na obiekt, jak i zachowania się na nim. Regulaminy obiektu na ogół różnią się między sobą w zależności od właściciela obiektu czy zarządzającego nim. Z kolei regulaminy imprez masowych w większości przypadków powtarzają przepisy ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych 4. Organizator ma prawo utrwalania przebiegu imprezy masowej, jednak są sytuacje, w których stanowi to jego obowiązek. Zgodnie z art. 11 u. o b.i.m. dzieje się tak, jeżeli impreza masowa otrzymała status imprezy masowej podwyższonego ryzyka, lub jeśli postanowi tak wojewoda w drodze decyzji administracyjnej. W tym drugim przypadku taka decyzja jest następstwem przypisania obiektu (np. stadionu) do wykazu miejsc, gdzie utrwalanie przebiegu imprezy masowej jest obowiązkowe. Wojewoda, aby to zrobić, musi wcześniej zasięgnąć opinii innych służb. Z kolei art. 12 u. o b.i.m. daje mu także możliwość podjęcia takiej decyzji jednorazowo, dla obiektu nieznajdującego się we wspomnianym wykazie. Nie musi wówczas uzyskiwać jakiejkolwiek opinii z zewnątrz Zezwolenia na przeprowadzanie imprez masowych Organizator, aby mieć możliwość przeprowadzenia imprezy masowej, musi uzyskać zezwolenie organu administracji publicznej. Art. 24 u. o b.i.m. stanowi, że organem wydającym zezwolenie na przeprowadzenie imprezy masowej jest wójt, burmistrz, lub prezydent miasta, właściwy ze względu na miejsce przeprowadzenia imprezy masowej. Ta właściwość determinowana jest administracyjnymi granicami danej gminy 6. 4 Tamże, s Tamże, s Tamże, s

8 Aby uzyskać zezwolenie, organizator musi podjąć pewne działania. Są one wymienione w art. 25 u. o b.i.m. i obejmują złożenie wniosku do organu najpóźniej na 30 dni (w wyjątkowych sytuacjach: 14 dni) przed terminem rozpoczęcia imprezy oraz zwrócenie się do Policji, Straży Pożarnej oraz innych służb o wydanie stosownych opinii. Do wniosku należy załączyć szereg dokumentów. Wymagane są: program i regulamin imprezy, regulamin obiektu, instrukcja z zadaniami służb porządkowych i informacyjnych oraz warunki łączności podmiotów zabezpieczających imprezę. Ponadto organizator powinien dołączyć do wniosku informacje dodatkowe, które wymienione są w art. 26 u. o b.i.m.. Należą do nich: plan obiektu, informacja o liczbie miejsc, dane kierownika do spraw bezpieczeństwa, harmonogram udostępnienia obiektu oraz pozostałe, odnoszące się np. do meczów piłki nożnej terminarz rozgrywek, informacja o systemie identyfikacji uczestników i inne. Tryb wydawania zezwolenia (lub jego odmowy) określa art. 29 u. o b.i.m.. Nakłada on na organ obowiązek podania decyzji co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem imprezy masowej. Ust. 2 tego artykułu wymienia elementy zezwolenia, a należą do nich: nazwa organizatora, określenie rodzaju imprezy masowej, nazwa imprezy masowej, warunki przeprowadzenia imprezy masowej (miejsce, czas, maksymalna liczba uczestników, liczba członków służb porządkowych i informacyjnych) oraz informacja o zainstalowaniu urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Organ może za pośrednictwem zezwolenia nadać wydarzeniu status imprezy masowej podwyższonego ryzyka. Odmowa wydania zezwolenia opiera się na niezłożeniu przez organizatora wymaganych dokumentów lub niespełnienia przez niego wymogów bezpieczeństwa określonych w art. 6 lub art. 13. Zgodnie z art. 30 u. o b.i.m., dla imprez masowych, które są organizowane przynajmniej dwa razy w roku na tym samym obiekcie, lub które odbywają się wielokrotnie według określonego terminarza, np. mecze ligowe piłki nożnej, wydawane są zezwolenia cykliczne. W tym trybie czas, w którym organizator musi przekazać organowi niezbędne dokumenty, określany jest jako 14 dni przed planowanym terminem ich przeprowadzenia. 8

9 1.3. Cechy wyróżniające niektóre wydarzenia sportowe jako imprezy podwyższonego ryzyka Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych definiuje wyrażenie impreza masowa podwyższonego ryzyka w art. 3 pkt. 5. Stanowi on, że jest to impreza masowa, w czasie której istnieje obawa wystąpienia aktów przemocy i agresji. Uwzględniając wszystkie imprezy masowe w Polsce, tylko niewielka ich część zostaje zakwalifikowana jako imprezy podwyższonego ryzyka (w 2014 roku było to 3,3% 7 ). Dla poszczególnych rodzajów imprez masowych udział ten jest zróżnicowany. Największy ma miejsce w przypadku meczów piłki nożnej (21% w 2014 roku 8 ), dla pozostałych jest zdecydowanie mniejszy (imprezy sportowe niebędące meczami piłki nożnej 0,6% 9, imprezy artystyczno-rozrywkowe 0% w 2014 roku 10 ). Przyczyną takiego stanu rzeczy jest specyfika ruchu kibicowskiego w Polsce. Rywalizacja pomiędzy najzagorzalszymi fanami polskich klubów piłkarskich wykracza daleko poza sprawy boiskowe, a dotyczy głównie tworzenia opraw, dopingowania zespołu niezależnie od wyniku oraz dbania o klubowe emblematy i barwy. Emocjonalne przywiązanie do klubu i obecność kibiców w dużych grupach prowadzą do napięć między nimi, i choć występują one coraz rzadziej, pozostają przedmiotem obaw władz administracyjnych oraz Policji. Przesłankami do uznania wydarzenia sportowego za imprezę o podwyższonym ryzyku, mogą być doniesienia medialne (w prasie, radiu, telewizji, Internecie) i zachowanie kibiców przed danym meczem, a także dotychczasowe doświadczenia z zachowaniem uczestników na wydarzeniach tego typu. Jeśli informacje te prowadzą do wniosku, że w trakcie imprezy może z dużym prawdopodobieństwem dojść do aktów przemocy lub agresji, uzasadnione jest przypisanie imprezy do kategorii tych o podwyższonym ryzyku 11. Oceny, czy daną imprezę należy uznać za imprezę podwyższonego ryzyka, dokonuje organizator, Policja lub podmiot zarządzający rozgrywkami (w przypadku meczów ligowych piłki nożnej w Polsce jest to Ekstraklasa SA lub Polski Związek Piłki 7 Raport Policji dotyczący bezpieczeństwa imprez masowych 2014 rok, download/18/37859/raportbim-2014.zip, dostęp , s Tamże, s Tamże, s Tamże, s P. Suski, Zgromadzenia i imprezy masowe, Warszawa 2014, s

10 Nożnej). Należy ją załączyć w odpowiednim wniosku lub opinii, a decyzję w sprawie kwalifikacji imprezy podejmuje organ wydający zezwolenie na przeprowadzenie imprezy masowej. Zgodnie z art. 29 ust. 3 u. o b.i.m., decyzja ta zostaje podana przez niego do wiadomości właśnie w zezwoleniu. W związku z taką kwalifikacją imprezy masowej istnieje kilka konsekwencji: 1) obniżony zostaje minimalny próg liczby miejsc dla uczestników, który dla meczu piłki nożnej wynosi 1000, a dla meczu podwyższonego ryzyka 200 (art. 7 u. o b.i.m.), 2) na organizatorze ciąży obowiązek zapewnienia większej liczby służb porządkowych i informacyjnych (art. 6 ust. 2 u. o b.i.m.), a także utrwalania przebiegu imprezy (art. 11 ust. 8 u. o b.i.m.), 3) kierownik do spraw bezpieczeństwa musi znajdować się na liście kwalifikowanych pracowników ochrony fizycznej (art. 19 ust. 4 u. o b.i.m.), 4) na imprezie masowej dozwolona jest sprzedaż i spożywanie napojów o zawartości alkoholu nie większej niż 3,5%, jednak w przypadku imprezy o podwyższonym ryzyku nie jest to możliwe (art. 8a, ust. 1 u. o b.i.m.), 5) wzrasta minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC organizatora (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej organizatorów imprez masowych) 12. W praktyce, imprezy sportowe podwyższonego ryzyka niosą za sobą niemałe problemy dla organizatorów. Wymogi dotyczące bezpieczeństwa zostają jeszcze bardziej zaostrzone, co powoduje zwiększenie kosztów oraz dodatkowe formalności przy organizacji imprezy. Kontrowersje wzbudza też sam proces wydawania opinii na temat możliwych aktów agresji i przemocy. Mimo że w ostatnich latach liczba meczów piłki nożnej z incydentami doprowadzającymi do przerwania zawodów lub zakłócenia porządku jest niska (odpowiednio: 6,4% i 2% takich meczów w sezonie 2013/ oraz 5,4% i 0,3% w sezonie 2014/ ), wciąż wiele meczów kwalifikuje się jako 12 Dz. U. nr 54 poz. 323, Raport dotyczący organizacji i stanu bezpieczeństwa meczów piłki nożnej szczebla centralnego PZPN sezon 2013/14, ORGANIZACJA_BEZPIECZENSTWO_RAPORT_PZPN.pdf, dostęp , s Raport dotyczący organizacji i stanu bezpieczeństwa meczów piłki nożnej szczebla centralnego PZPN sezon 2014/15, SEZON_ORGANIZACJA_BEZPIECZENSTWO_PZPN.pdf, dostęp , s

11 imprezy sportowe podwyższonego ryzyka. W przypadku niektórych klubów taka decyzja jest podejmowana wyjątkowo często, np. w 14 z 15 meczów ligowych Legii Warszawa w sezonie 2014/ , co naraża klub na znacznie zwiększone koszty funkcjonowania. O ile dla najbardziej newralgicznych meczów, gdzie kibice obu klubów faktycznie są ze sobą zwaśnieni, taka decyzja ma swoje logiczne uzasadnienie, o tyle są też takie mecze, w których napięcia między fanami nigdy nie występowały lub miało to miejsce bardzo dawno temu. Wydaje się, że wówczas ryzyko wystąpienia zamieszek na trybunach jest na tyle niskie, że nie powinno stanowić ono podstawy do uznania imprezy masowej jako takiej o podwyższonym ryzyku. 15 Tamże, s

12 2. Mecz piłkarski jako specyficzny rodzaj imprezy masowej Wśród wszystkich rodzajów imprez masowych wymienionych w art. 3 u. o b.i.m. mecz piłki nożnej został w ustawie potraktowany w sposób szczególny. Jego bezpieczeństwu poświęcony został rozdział 3 u. o b.i.m., składający się łącznie na pięć artykułów. Reguluje on szczególne kwestie, przypisane wyłącznie meczom piłki nożnej System identyfikacji kibiców Jedną z tych kwestii jest obowiązek organizatora polegający na identyfikacji osób uczestniczących w imprezie masowej. Jest on regulowany przez art. 13 u. o b.i.m. i dotyczy trzech najwyższych klas rozgrywkowych w Polsce. Aby zapewnić odpowiednią identyfikację kibiców, organizator musi wyposażyć stadion w elektroniczny system, odpowiadający za identyfikację osób, sprzedaż biletów, kontrolę kibiców na stadionie w trakcie trwania meczu, kontrolę dostępu do określonych miejsc oraz weryfikację informacji, do których odnosi się art. 22 (dotyczą one osób, dla których wstęp na imprezę masową jest zakazany). Zakres działania tego systemu określony jest w art. 13 ust. 2 u. o b.i.m. Oprócz systemu zapewnionego przez organizatorów imprez (czyli kluby), funkcjonują centralne systemy identyfikacji uczestników meczów. Jeden z nich działa w ramach najwyższej ligi piłkarskiej mężczyzn (Ekstraklasy), a drugi odpowiada za niższe poziomy rozgrywkowe (I ligę i II ligę). Administratorami danych zgromadzonych w tych systemach są podmioty zarządzające tymi rozgrywkami (odpowiednio: Ekstraklasa SA oraz Polski Związek Piłki Nożnej). Systemy klubowe oraz ligowe muszą być kompatybilne, czyli systemy klubowe muszą być podłączone do tych ligowych oraz działać na podstawie numerów PESEL kibiców, o ile zostały one nadane. Funkcjonowanie systemów identyfikacji wymagane jest nie tylko w związku z u. o b.i.m., stanowi ono także jeden z wymogów uzyskania licencji na grę w danej klasie rozgrywkowej. Dla klubów Ekstraklasy oraz I ligi obowiązuje od sezonu 2011/2012 włącznie, a dla klubów II ligi od sezonu 2012/2013 włącznie Uchwała nr IV/51 z dnia 30 marca 2010 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie identyfikacji osób uczestniczących w meczach piłki nożnej będących imprezami masowymi, 12

13 Zgodnie z art. 13 ust. 3 u. o b.i.m., szczegółowe wymagania technicznoużytkowe dla wspomnianych systemów określane są przez podmioty zarządzające rozgrywkami. Dane, które przetwarzane są przez organizatorów, zostały wymienione w art. 13 ust. 4 u. o b.i.m. Są to imię i nazwisko oraz numer PESEL, a w przypadku braku jego nadania rodzaj, seria i numer dokumentu poświadczającego tożsamość osoby. Spełnienie obowiązku organizatora w zakresie zapewnienia identyfikacji osób obecnych na meczu weryfikowane jest na etapie wydawania zezwolenia. Do wniosku organizator powinien dołączyć oświadczenie o spełnieniu wymogów związanych z wyposażeniem stadionu w odpowiedni system identyfikacyjny (art. 13 ust. 6 u. o b.i.m.). Art. 13 ust. 7 u. o b.i.m. stanowi, że gromadzenie i przetwarzanie danych w systemach identyfikacji osób uczestniczących w meczu piłki nożnej, ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa tych osób. Oprócz danych osobowych w systemie przetwarzane są także dane dotyczące osób niemających wstępu na mecze piłki nożnej, a także informacje o zastosowanych zakazach (art. 13 ust. 8 i 9 u. o b.i.m.). Podmiotami przekazującymi dane do systemu są: 1) właściwy polski związek sportowy, 2) właściwy podmiot zarządzający rozgrywkami, 3) organizator meczu piłki nożnej, 4) Komendant Główny Policji, 5) podmiot uprawniony do dystrybucji biletów. Natomiast podmiotami uprawnionymi do dostępu do danych zgromadzonych w systemach są: 1) właściwy polski związek sportowy, 2) właściwy podmiot zarządzający rozgrywkami, 3) organizator meczu piłki nożnej, 4) podmiot uprawniony do dystrybucji biletów, du%20vii% pdf, dostęp , 5. 13

14 5) Policja, w zakresie weryfikacji poprawności informacji o osobach, o których mowa w art. 22 ust. 1 pkt 1 lit. a-c (odmowa wejścia na stadion), oraz w związku z prowadzonym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi. Zgodnie z art. 13 ust. 13 u. o b.i.m., dane zgromadzone w systemach przechowywane są nie dłużej niż przez okres 2 lat od dnia ostatniego zakupu biletu wstępu przez uczestnika meczu piłki nożnej. Po upłynięciu tego okresu dane są usuwane z systemów. Dzieje się tak również wtedy, gdy zostały zgromadzone z naruszeniem ustawy, lub gdy okazały się niekompletne, nieaktualne bądź nieprawdziwe (art. 13 ust. 14 u. o b.i.m.) Sprzedaż biletów Dla meczów piłki nożnej istnieje szczególny wymóg związany ze sprzedażą biletów. Wiąże się on z potwierdzeniem przez kibica danych osobowych, które wcześniej zostały zapisane w systemie identyfikacyjnym. Potwierdzenie to następuje poprzez okazanie dokumentu potwierdzającego tożsamość i zawierającego poprawne dane osobowe. Stanowi o tym art. 15 ust. 1 u. o b.i.m. W odróżnieniu od pozostałych imprez masowych, sprawdzenie tożsamości uczestnika meczu piłki nożnej przez organizatora imprezy masowej jest obowiązkowe, a nie fakultatywne. Dane te, zgodnie z art. 15 ust. 2 u. o b.i.m., powinny znajdować się na bilecie wstępu lub innym dokumencie upoważniającym do przebywania na stadionie podczas meczu (może być nim np. klubowa karta kibica). Oprócz nich bilet lub dokument powinien zawierać numer miejsca na stadionie, do którego jest przypisany. Jest to o tyle ważne, że bilet wstępu uprawnia jego posiadacza do przebywania na wyznaczonych miejscach na stadionie, co reguluje art. 15 ust. 4 u. o b.i.m. Istnieje możliwość odmowy sprzedaży biletu niektórym osobom. Zasadniczo sytuacja taka ma miejsce, gdy na takiej osobie ciąży pewien rodzaj zakazu. Może to być: 1) orzeczenie zakazujące wstępu na imprezę masową, 2) orzeczenie zobowiązujące do powstrzymania się od przebywania w miejscach przeprowadzania imprez masowych (zakaz sądowy, stosowany w przypadku zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności), 14

15 3) zakaz klubowy lub zagraniczny, 4) uzasadnione podejrzenie, że w miejscu i w czasie trwania imprezy masowej osoba ta może stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa imprezy masowej (art. 15 ust. 3 u. o b.i.m.). Ostatni z tych punktów wzbudza pewne kontrowersje. Przesłanki, na podstawie których odmawia się sprzedaży biletów kibicom, często nie mają związku z ich karalnością czy innymi wydanymi zakazami, a np. miejscem stałego zameldowania. Jednym z niedawnych przykładów jest decyzja klubu Podbeskidzie Bielsko-Biała odmawiająca sprzedaży biletów osobom z Krakowa i Poznania na mecz Podbeskidzia z Lechem Poznań 17. Z uwagi na częste podejmowanie podobnych decyzji przez kluby, w sprawie interweniował Rzecznik Praw Obywatelskich. W wystąpieniu do Ministra Administracji i Cyfryzacji wskazał m.in., że: 1) zgodnie z art. 73 Konstytucji, każdemu zapewnia się wolność korzystania z dóbr kultury, a odmawiać można go tylko wówczas, gdy jest to konieczne z uwagi na bezpieczeństwo lub zachowanie porządku publicznego, 2) zapis w art. 15 ust. 3 u. o b.i.m. dotyczy odmowy sprzedaży biletów, natomiast nie może on zabraniać wstępu na mecz osobie, która bilet już zakupiła (a takie działania ze strony klubów również miały miejsce), 3) wśród przesłanek odmowy wstępu na imprezę masową przedstawionych w art. 22 ust. 1 pkt. 1 u. o b.i.m. nie znajduje się taka, która uzasadniałaby takie decyzje organizatorów, 4) zgodnie z art. 14 u. o b.i.m., instytucją zakazu wstępu na mecz jest zakaz klubowy i to on jest właściwszą formą rozwiązywania problemów związanych z ewentualnym naruszeniem bezpieczeństwa przez kibiców 18. Wprowadzenie art. 15 ust. 3 u. o b.i.m. motywowano m.in. reakcją na niezorganizowane grupy kibiców gości próbujące dostać się na stadion 19. W praktyce 17 Ograniczenia sprzedaży biletów dla osób z Krakowa i Poznania, komunikat na oficjalnej stronie internetowej Podbeskidzia Bielsko-Biała, dostęp Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Administracji i Cyfryzacji w sprawie ograniczania wstępu na imprezy sportowe, sygn. VII AL, sites/default/files/do_maic_ws_ograniczania_wstepu_na_imprezy_sportowe.pdf, dostęp M. Jurczewski, Prawno-kryminalistyczna problematyka przestępczości stadionowej, Uniwersytet w Białymstoku 2013, praca doktorska niepublikowana, dostępna pod adresem: urczewski.pdf, dostęp , s

16 jednak stwierdzono niezgodności jego stosowania z innymi przepisami u. o b.i.m., jak i Konstytucją, co w znacznym stopniu podważa jego aktualną formę. Dodatkowym ograniczeniem związanym z bezpieczeństwem meczu piłki nożnej jest fakt, że osoby małoletnie do lat 13 mogą wejść na mecz wyłącznie pod opieką osoby pełnoletniej, o czym stanowi art. 16 u. o b.i.m. Opiekun nie musi być obecny przy zakupie biletu przez osobę małoletnią, z artykułu nie wynika też, aby musiał opiekować się nią także w trakcie trwania meczu 20. Przepis dotyczy wyłącznie samego wstępu na stadion Zakazy klubowe W poprzednim podrozdziale wspomniano o różnego rodzaju zakazach, przy których następuje odmowa sprzedaży biletu wstępu na mecz. Szczegóły stosowania zakazów przez organizatorów (czyli zakazów klubowych) reguluje art. 14 u. o b.i.m. Jak stanowi art. 14 ust. 1 u. o b.i.m., podstawą do nałożenia takiego zakazu jest złamanie przez daną osobę regulaminu obiektu lub regulaminu imprezy masowej. Zakaz polega na odmowie uczestnictwa w kolejnych imprezach masowych przeprowadzanych przez organizatora. Z kolei ust. 1a tego artykułu rozszerza zakres zakazu, odmawiając osobie ukaranej uczestnictwa również w imprezach z udziałem drużyny organizatora poza jego siedzibą. Oznacza to, że zakaz może dotyczyć nie tylko meczów rozgrywanych przez daną drużynę na jej stadionie, ale także jej spotkań wyjazdowych. Zakaz klubowy nie może obowiązywać dłużej niż 2 lata od dnia jego wydania (art. 14 ust. 2 u. o b.i.m.), a informacja dla osoby, na którą nałożono ten zakaz, musi zostać jej przekazana w ciągu 7 dni od dnia zastosowania zakazu. Informacja ta określa okres obowiązywania zakazu (art. 14 ust. 3 u. o b.i.m.). Kolejne ustępy art. 14 u. o b.i.m. regulują zasady wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy i dalszych działań z tym związanych. Wniosek składany jest do podmiotu, który zastosował zakaz, czyli w tym przypadku do klubu. Forma, tryb i termin złożenia wniosku, a także tryb i termin jego rozpatrzenia, są określane w wewnętrznych regulaminach klubowych. Jednak termin rozpatrzenia wniosku nie może przekroczyć 14 dni między datą złożenia wniosku a datą rozpatrzenia. 20 C. Kąkol, Bezpieczeństwo, s

17 Jest to kolejny przepis w u. o b.i.m. wywołujący pewne wątpliwości. Przed nowelizacją ustawy osobie, na którą nałożono zakaz klubowy, przysługiwało odwołanie do podmiotów zarządzających rozgrywkami, a więc PZPN lub Ekstraklasy SA. Tymczasem obecnie jedyną możliwością jest wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez klub, który miałby w ten sposób zakwestionować swoją własną decyzję. Oba te rozwiązania budzą kontrowersje. W związku z tym Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności art. 14 ust. 1, 1a i ust. 5 u. o b.i.m. z Konstytucją 21 (miało to miejsce jeszcze wówczas, gdy można było odwoływać się do PZPN lub Ekstraklasy SA). Wśród argumentów wymienione zostały m.in.: 1) oderwanie od zasad procedur administracyjnych, karnych, czy cywilnych, 2) przyjęcie regulaminu obiektu (terenu) i regulaminu imprezy masowej (które nie są źródłami prawa powszechnie obowiązującego) za podstawę do nałożenia zakazu klubowego (będącego dolegliwością karnoadministracyjną), 3) niejasne i nieprecyzyjne sformułowanie przepisów, 4) skutki prawne zakazu klubowego nieprzystające do reguł prawa cywilnego 22. Instytucja zakazu klubowego z jednej strony daje klubom możliwość sprawnego karania osób zagrażającym bezpieczeństwu na stadionach, jednak pozwala też organizatorom na nadużywanie swoich uprawnień. Organizator ma prawo do dowolnego kształtowania regulaminu imprezy masowej, a regulamin ten nie podlega żadnej weryfikacji 23. Wśród powodów zastosowania zakazu klubowego znalazły się m.in. zasłanianie widoku innym kibicom, siedzenie na schodach 24, a nawet złapanie piłki, która poleciała na trybuny, i nieoddanie jej 25. Prace nad zmianą art. 14 u. o b.i.m. trwają od 2012 roku L. Młodożeniak, Po nowelizacji ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych dalej budzi kontrowersje, dostęp Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie bezpieczeństwa imprez masowych, sygn MWa, TK_ws_bezpieczenstwa_imprez_masowych.pdf, dostęp C. Kąkol, Bezpieczeństwo, s M. Jurczewski, Prawno-kryminalistyczna, s F. Konopko, A. Krzyżanowska, Za złapanie piłki na stadionie zakaz klubowy, dostęp M. Jurczewski, Prawno-kryminalistyczna, s

18 3. Realia organizacji meczów w Polsce Kluby i kibice piłkarscy w Polsce funkcjonują w określonej rzeczywistości organizacji meczów, na którą składa się nie tylko u. o b.i.m., ale także infrastruktura, działania administracji publicznej, a czasami także regulaminy rozgrywek międzynarodowych. Na zabezpieczenie meczu wpływa zatem wiele czynników, zarówno pozytywnie, jak i negatywnie Rozwój infrastruktury stadionowej w Polsce na przestrzeni ostatnich 10 lat i jego znaczenie Przed 2006 rokiem nie było w Polsce ani jednego nowoczesnego stadionu większość z dotychczasowych powstała w XX wieku i od tego czasu przeszła tylko drobne modernizacje. Pierwszym miastem, w którym od zera wybudowano nowy obiekt, były Kielce, a stał się on areną meczów miejscowej Korony, ale także kilku spotkań reprezentacji Polski i finału Pucharu Polski w 2012 roku 27. Organizacja Mistrzostw Europy 2012 w Polsce i na Ukrainie wymusiła budowę kolejnych stadionów. Zgłoszone zostały następujące polskie miasta: Warszawa, Poznań, Gdańsk oraz Wrocław. W stolicy zdecydowano się na budowę całkowicie nowego obiektu w miejsce starego Stadionu Dziesięciolecia, w Poznaniu doszło do gruntowej modernizacji Stadionu Miejskiego (używanego głównie przez Lecha Poznań), natomiast w Gdańsku i Wrocławiu także wybudowano zupełnie nowe stadiony, których głównymi użytkownikami stały się miejscowe kluby, Lechia Gdańsk i Śląsk Wrocław. Mimo że wyłącznie te cztery miasta pełniły funkcję gospodarza mistrzostw, w wielu miejscach w Polsce samorządy zdecydowały się na modernizację istniejących obiektów lub budowę nowych. I tak oto w latach powstały stadiony m.in. w Warszawie (Stadion Wojska Polskiego), Krakowie (Stadion im. Henryka Reymana oraz Stadion Cracovii), Białymstoku, Gliwicach, Zabrzu, Bielsku-Białej, Lubinie, Tychach, Lublinie, Gdyni, Mielcu i inne, w mniejszych ośrodkach. Wśród nich sześć zostało oddanych do użytku przed rozpoczęciem EURO Jedynym stadionem 27 M. Długosz, Dziesięć lat stadionu!, 28 S. Kościółek, Efekt nowego stadionu w polskiej Ekstraklasie piłkarskiej w latach [w:] Młodzi o sporcie Organizacja i marketing imprez sportowych, K. Nessel, E. Wszendybył-Skulska 18

19 wybudowanym ze środków prywatnych był natomiast Stadion Bruk-Bet w Niecieczy 29. Trwają także kolejne budowy, m.in. w Łodzi (Stadion Widzewa), Chorzowie (Stadion Śląski), a możliwe są kolejne modernizacje, np. w Szczecinie. Nowe obiekty spowodowały nie tylko wzrost komfortu oglądania meczów czy wprowadzenie nowych możliwości technicznych w zakresie transmisji telewizyjnych, ale także wpłynęły pozytywnie na stan bezpieczeństwa imprez. W porównaniu z latami 90. liczba incydentów wyraźnie zmalała, a zdaniem doktora Radosława Kossakowskiego, powołującego się na rozmowę z architektami stadionów, zmiana ta ma bezpośredni wpływ na zachowanie kibiców. W sytuacji, gdy udostępniane im są komfortowe warunki przebywania na meczu i nie są zamykani w tzw. klatkach, dostosowują się swoim zachowaniem do tych warunków, nie przejawiają agresji i można powiedzieć, że się cywilizują 30,31. Jednak nie tylko to jest kwestią decydującą. Nowoczesna infrastruktura stadionowa pozwoliła na restrykcje, której do tej pory nie były możliwe na takim poziomie. Należą do nich m.in. systemy identyfikacyjne kibiców, monitoring, odpowiedni podział sektorów, numerowane miejsca, drogi ewakuacyjne. Rozwiązania te wpływają pozytywnie na bezpieczeństwo na trybunach. Świadczą o tym statystyki Policji, które wskazują, że w latach 90. XX w. liczba chuligańskich incydentów na stadionach stale wzrastała 32, i dopiero wprowadzenie u. o b.i.m., a potem budowa nowych stadionów, pozwoliły na ich zmniejszenie. Obecnie, gdy mowa jest o incydentach, najczęściej dochodzi do nich, gdy kibice odpalają race lub wnoszą wulgarne okrzyki 33,34. Zjawisko przemocy na trybunach zostało jednak znacząco ograniczone. (red.), Kraków 2014, s W zestawieniu brak stadionu w Gdyni, który także został oddany do użytku w 2011 roku ( dostęp ). 29 G. Wojtowicz, Beniaminek ma już swój dom. Termalica w końcu może grać u siebie, ,1,13148.html, 30 K. Wasiek, Liczba awantur się zmniejszyła I część rozmowy z Radosławem Kossakowskim, socjologiem, 31 M. Rokuszewski, Dr Kossakowski: Leśnodorski z punktu widzenia władzy jest bluźniercą, 32 R. Kossakowski, Stadiony piłkarskie bezpieczne świątynie futbolu czy bastiony chuligaństwa? [w:] Międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania bezpieczeństwa w Polsce, A. Kozłowski, E. Polak (red.), Warszawa 2014, s Raport dotyczący organizacji i stanu bezpieczeństwa meczów piłki nożnej szczebla centralnego PZPN sezon 2013/14, ORGANIZACJA_BEZPIECZENSTWO_RAPORT_PZPN.pdf, dostęp , s

20 3.2. Ograniczenia dla klubów i kibiców wynikające z ustawy Choć u. o b.i.m. niewątpliwie wpłynęła korzystnie na zabezpieczenie meczów piłkarskich, niektóre jej przepisy wzbudzają kontrowersje i niekiedy utrudniają działanie klubom, a kibiców narażają na pewne nieudogodnienia. Punktem spornym między kibicami a władzą publiczną jest kwestia wnoszenia i odpalania materiałów pirotechnicznych (w szczególności rac) na trybunach. Obecnie traktowane jest ono jako przestępstwo i może grozić za nie kara do 5 lat pozbawienia wolności, o czym stanowi art. 59 ust. 1 u. o b.i.m.. Wskazuje się jednak, że nie doszło do tej pory do wypadku śmiertelnego z powodu odpalenia racy, a w innych krajach używanie pirotechniki jest traktowane jako wykroczenie lub nawet zostało zalegalizowane 35. Statystyki wspomniane w poprzednim podrozdziale dowodzą, że odpalanie rac należy do najczęstszych incydentów na polskich stadionach. W ostatnich latach ustępują częstotliwością jedynie wulgarnym lub wrogim okrzykom. Kwestia ewentualnego zalegalizowania odpalania rac nie została rozstrzygnięta, jednym z pomysłów jest umożliwienie odpalania środków pirotechnicznych wyłącznie odpowiednio przeszkolonym osobom 36. Innym problemem napotykanym przez kibiców przez długi czas było samo zakupienie biletu na mecz. Obowiązek posiadania tzw. kart kibica (na których najczęściej umieszczano dane wymagane w u. o b.i.m.), będących podstawą do zakupu biletu oraz wejścia na stadion, skutecznie odstraszał ludzi od stadionów, stawiając przed nimi zbyt wiele formalności. Osoba, która w danym mieście znajdowała się np. na urlopie lub przejazdem, nie mogła na kilka minut przed rozpoczęciem spotkania kupić biletu, gdyż musiała dopełnić szeregu obowiązków, m.in. wykonania zdjęcia wizerunku twarzy, potrzebnego do zapisania w systemie identyfikacji kibiców 37. Na szczęście przepisy te zostały złagodzone. Obecnie, zgodnie z art. 13 ust. 4 u. o b.i.m, do zakupu biletu potrzebne jest jedynie podanie imienia, nazwiska oraz numeru PESEL. Karty kibica wciąż wykorzystywane są przez niektóre kluby, stosowane są jednak m.in. do 34 Raport dotyczący organizacji i stanu bezpieczeństwa meczów piłki nożnej szczebla centralnego PZPN sezon 2014/15, SEZON_ORGANIZACJA_BEZPIECZENSTWO_PZPN.pdf, dostęp , s R. Kossakowski, Stadiony, s Co zrobić z racami? Większość jest za dopuszczeniem, 37 O. Kwiatkowski, Więcej niż przepustka. Karta grzechu warta, 20

21 tworzenia programów lojalnościowych, nie są zaś obowiązkiem związanym z kupnem biletu i wejściem na stadion 38. Nie tylko kibice napotykają różne przeszkody w związku z u. o b.i.m.. Niektóre przepisy nie są korzystne dla organizatorów imprez masowych, a więc dla klubów. Jednym z głównych problemów są koszty związane z zapewnieniem odpowiedniej liczby służb porządkowych na meczu. Z tego powodu wiele klubów z niższych lig ogranicza całkowitą pojemność stadionu do 1000 miejsc, aby nie musieć zgłaszać imprezy jako masowej i uniknąć zwiększonych kosztów 39. Większe kluby, dysponujące nowoczesnymi stadionami, wyłączają zaś ze sprzedaży część sektorów, gdyż bardziej opłaca im się, aby pozostały puste, niż aby przychodziło na nie niewiele ludzi, a i tak należałoby zapewniać w tych miejscach ochronę. Przykładem takich działań były decyzje m.in. Arki Gdynia 40 i Korony Kielce 41. Jeszcze większe koszty wiążą się z organizacją imprezy masowej o podwyższonym ryzyku. Kluby nie mają wpływu na opinię Policji i innych służb, które niekiedy niepotrzebnie decydują o takim właśnie zakwalifikowaniu meczu. Czasami takie sytuacje doprowadzają nawet do odwołania imprezy, co stało się w przypadku spotkania Floty Świnoujście ze Stomilem Olsztyn w rozgrywkach I ligi w sezonie 2014/ Motywem wniosku Policji o nadanie imprezie rangi imprezy podwyższonego ryzyka, były wydarzenia z meczu Concordia Knurów Ruch Radzionków (zamieszki na trybunach i śmierć kibica w wyniku trafienia policyjnym gumowym pociskiem), w związku z którymi obawiano się o zachowanie kibiców wobec Policji. Według niej, wśród kibiców z Olsztyna panowały antypolicyjne nastroje i mogli oni zagrażać bezpieczeństwu. Jako że koszty organizacji meczu wzrosły do 30 tys. złotych, Flota nie była w stanie zapewnić ich pokrycia, a co za tym 38 T-Mobile Ekstraklasa: Coraz więcej klubów odchodzi od kart kibica, dostęp R. Kossakowski, Stadiony, s Arka zgłosi stadion na 7 tysięcy, tysiecy.html, 41 Korona oszczędza! Sprawdź, na które sektory Areny Kielc nie będą sprzedawane bilety, 42 Floty nie stać na mecz podwyższonego ryzyka, więc nie zagra w sobotę ze Stomilem, 21

22 idzie organizacji meczu. W konsekwencji został on odwołany, a Stomil otrzymał zwycięstwo walkowerem Zamykanie stadionów dla publiczności przez wojewodów i inne kary wymierzane organizatorom Nie tylko kibice muszą liczyć się z odpowiedzialnością za incydenty na trybunach. Oprócz sankcji wymierzanych indywidualnie, takich jak np. zakaz klubowy, za zachowanie kibiców karane są także kluby. Jednym z najczęstszych przypadków zastosowania takich kar jest zamknięcie stadionu dla publiczności (lub części trybun, np. konkretnego sektora). Najczęściej taką karę nakłada właściwy miejscowo wojewoda, rzadziej organy podmiotu zarządzającego rozgrywkami. Kompetencje wojewody w tym zakresie określone są w art. 34 ust. 1 u. o b.i.m. i umożliwiają mu: 1) zakazanie przeprowadzenia imprezy masowej z udziałem publiczności na całym obiekcie lub w jego wydzielonych sektorach, 2) wprowadzenie na czas określony lub nieokreślony zakazu przeprowadzania przez organizatora imprez masowych na terenie województwa lub jego części. Podstawą podjęcia takiej decyzji jest negatywna ocena stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego w związku z planowaną lub przeprowadzoną imprezą masową. Z kolei przesłankami do dokonania takiej oceny mogą być naruszenia regulaminu obiektu, regulaminu imprezy masowej lub przepisów u. o b.i.m.. Jako przykłady takich naruszeń można podać wnoszenie na imprezę masową broni, wyrobów pirotechnicznych, napojów alkoholowych itp. przedmiotów. Innym powodem może być wnoszenie na stadion oprawy w postaci tzw. sektorówki, utrudniającej identyfikacji kibiców, którzy dopuścili się jakiegoś naruszenia 44, np. odpalili race. Statystyki z sezonu 2013/2014 wskazują, że w Ekstraklasie podjęto 26 decyzji o zamknięciu stadionów lub ich części, w tym 19 z nich to decyzje administracyjne. Łączna liczba meczów objętych zakazem to 33. Dla porównania, w ligach: angielskiej, niemieckiej i hiszpańskiej ani razu nie zamykano w tym czasie żadnego stadionu, we 43 Tamże. 44 Zamknięcie stadionu podstawy prawne, 22

23 Włoszech taką decyzję podjęto raz, a we Francji cztery razy. Ani razu nie była to jednak decyzja organu administracji publicznej 45. Oprócz wojewodów możliwość zamknięcia stadionu lub jego części mają także podmioty zarządzające rozgrywkami. Kwestie te są określane w ich wewnętrznych regulaminach. W art regulaminu dyscyplinarnego PZPN znajduje się katalog kar za brak należytego porządku lub bezpieczeństwa na stadionie. Wyszczególnienie zachowań piętnowanych zamknięciem stadionu dla publiczności następuje w art. 67 (zachowania dyskryminacyjne itp.) oraz art. 72 (groźby i przemoc wobec sędziego lub innych osób) 46. W art. 124 regulaminu wskazano jednak, że dla przewinień popełnionych na najwyższym szczeblu rozgrywek, organem dyscyplinarnym jest Komisja Ligi Ekstraklasy S.A. Art. 21 Regulaminu rozgrywek Ekstraklasy stanowi, że za zapewnienie porządku i bezpieczeństwa na stadionie odpowiada klub będący gospodarzem meczu, a za niedopilnowanie tych kwestii może być ukarany dyscyplinarnie. Regulamin nie precyzuje tych kar, a jedynie, w art. 19, umożliwia Komisji Ligi podejmowanie decyzji dyscyplinarnych i orzekanie kar przewidzianych przez Regulamin Dyscyplinarny PZPN 47. Warto zatem powrócić do art tego regulaminu, gdzie oprócz zamknięcia stadionu dla publiczności znajdują się inne kary wymierzane klubom. Mogą być one następujące: 1) kara pieniężna, 2) weryfikacja zawodów jako walkower, 3) rozgrywanie meczu bez udziału publiczności, 4) zakaz rozgrywania w określonym czasie lub określonej liczby meczów z udziałem publiczności na części lub całym obiekcie sportowym, w miejscowości będącej siedzibą klubu, 5) zakaz wyjazdów zorganizowanych grup kibiców na mecze piłkarskie, 6) rozgrywanie meczu na neutralnym stadionie, 45 S. Dmowski, Zamykanie stadionów jako środek walki z chuliganizmem stadionowym w Polsce, prezentacja multimedialna (slajd 14/34), 46 Regulamin dyscyplinarny PZPN, PDF%20REGULAMIN%20DYSCYPLINARNY%20UCHWALONY%20NA%20WALNYM%20ZGR OMADZENIU%20DELEGAT%C3%93W%20W%20DNIU%2027%20MAJA% pdf, dostęp Regulamin rozgrywek piłkarskich o Mistrzostwo Ekstraklasy na sezon 2015/2016 i następne, %20oficjalny.pdf, 23

24 7) zakaz rozgrywania meczu na określonym stadionie, 8) zakaz rozgrywania w określonym czasie lub określonej liczby meczów na obiektach sportowych, w miejscowości będącej siedzibą klubu, 9) zawieszenie lub pozbawienie licencji. W praktyce najczęściej stosowaną karą jest kara pieniężna. Często dochodzi także do tzw. zakazów wyjazdowych, a więc wspomnianych w punkcie 5) zakazu wyjazdów zorganizowanych grup kibiców, ale ta sankcja bardziej uderza w same osoby jeżdżące na mecze, a nie na kluby, którym kibicują. Może być ona wymierzona nie tylko z powodu zachowania na meczach u siebie, ale także na meczach wyjazdowych, o czym stanowi art regulaminu. Jednym z ostatnich najgłośniejszych takich przypadków był zakaz udziału w aż 13 meczach wyjazdowych dla kibiców Ruchu Chorzów po meczu w Krakowie z Wisłą. Powodem było odpalenie rac świetlnych, wrzucenie części z nich na murawę oraz odpalenie petard hukowych. W efekcie mecz musiał zostać przerwany, a dodatkowo część krzesełek na stadionie została zdewastowana. Wniosek o karę wniosła małopolska Policja, a karę nałożyła Ekstraklasa S.A Porównanie polskich przepisów z regulaminami międzynarodowych organizacji piłkarskich (FIFA, UEFA) U. o b.i.m. w większości reguluje organizację imprez masowych odbywających się w rozgrywkach krajowych. Ma ona także zastosowanie w przypadku meczów międzynarodowych rozgrywanych w Polsce, jednak oprócz krajowych przepisów organizatorzy muszą mieć wówczas na uwadze regulaminy organizacji, pod egidą których odbywa się mecz. Dotyczy to najczęściej polskich klubów grających w europejskich pucharach (Liga Mistrzów UEFA i Liga Europy UEFA) oraz PZPN, organizującego mecze polskiej reprezentacji narodowej zwykle w eliminacjach Mistrzostw Świata lub Mistrzostw Europy. Przypadkiem szczególnym były finały UEFA EURO 2012 rozgrywane w Polsce i na Ukrainie, podczas których rozegrano 48 Zakaz udziału w aż 13 spotkaniach wyjazdowych dla kibiców Ruchu Chorzów, komunikat na stronie internetowej Policji, 24

25 łącznie 15 meczów na polskich stadionach, z czego trzy z udziałem reprezentacji Polski 49. Jedną z różnic pomiędzy przepisami jest kwestia sprzedaży biletów na mecz w rozgrywkach międzynarodowych. Została ona określona w art. 15 ust. 2a u. o b.i.m.. Polega ona na tym, że cudzoziemców nie obowiązuje wymóg okazywania dokumentu tożsamości podczas wejścia na stadion. Dzieje się tak w sytuacji, w której cudzoziemiec ten uzyskał swój bilet poza granicami Polski. Ponadto art. 15 ust. 2b u. o b.i.m. stanowi, że na tym bilecie nie umieszcza się danych osobowych, a wyłącznie numer miejsca siedzącego. Ma to związek z przepisami zawartymi w art. 21 regulaminu bezpieczeństwa UEFA 50. Jednocześnie, zgodnie z regulaminem infrastruktury stadionowej UEFA, w meczu rozgrywek międzynarodowych organizator nie może udostępnić miejsc stojących, a wyłącznie siedzące (art. 15) 51. Wprawdzie żaden polski klub nie korzysta obecnie z miejsc stojących na trybunach, ale u. o b.i.m. daje taką możliwość w art. 17a. Szczegóły techniczne udostępniania miejsc stojących zostaną określone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Rozwoju, które znajduje się jeszcze w fazie projektowania 52. Problematyczny był finał Ligi Europy w 2015 roku, rozgrywany na Stadionie Narodowym w Warszawie. Ówczesna u. o b.i.m. wymagała od organizatora posiadania zdjęcia wizerunku twarzy osób przebywających na meczu, ale przepisy UEFA nie przewidywały takiej sytuacji. To właśnie europejska federacja piłkarska prowadziła sprzedaż biletów, a kwestia uzyskania wizerunku twarzy wszystkich kibiców była trudna do rozwiązania. Także terminy związane z zezwoleniem na przeprowadzenie imprezy masowej należało obejść; finaliści byli znani później niż na 30 dni przed meczem, a sprzedaż biletów odbywała się jeszcze później. W konsekwencji przepisy u. o b.i.m. zostały złamane, ale było to konieczne, aby finał Ligi Europy mógł się odbyć Wykaz meczów EURO 2012 na stronie internetowej UEFA, season=2012/matches/all/index.html, 50 UEFA Safety and Security Regulations, 51 UEFA Stadium Infrastructure Regulations, Download/Regulations/uefaorg/Stadium&Security/01/48/48/85/ _DOWNLOAD.pdf, dostęp Informacje o projekcie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju, projekt/ , 53 Ł. Kuligowski, Finał Ligi Europy ponad polskim prawem, Ligi-Europy-ponad-polskim-prawem.html, 25