- Sprawozdanie z realizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce w 2010 roku.

Transkrypt

1 SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VI kadencja Prezes Rady Ministrów DSPA (4)/11 Druk nr 4609 Warszawa, 11 sierpnia 2011 r. Pan Grzegorz Schetyna Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku Przekazuję przyjęty przez Radę Ministrów dokument: - Sprawozdanie z realizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce w 2010 roku. Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Zdrowia do reprezentowania stanowiska Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych. Z wyrazami szacunku (-) Donald Tusk

2 SPRAWOZDANIE z realizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce w 2010 roku PODSTAWA PRAWNA: art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.) Warszawa, 2011 rok

3 Opracowanie: Główny Inspektorat Sanitarny Departament Promocji Zdrowia, Biostatystyki i Analiz

4 Spis treści: Rozszerzenie skrótów nazw własnych I. Wprowadzenie II. Zadania programu i ich realizacja w 2010 roku Zadanie 1. Zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu poprzez wielopłaszczyznowe populacyjne działania informacyjno-edukacyjne Zadanie 1.1.Obchody Światowego Dnia bez Tytoniu Zadanie 1.2. Ekspozycja wystawy pt. Ostrzeżenia Zdrowotne Zadanie 1.3. Obchody Światowego Dnia Rzucania Palenia Zadanie 1.4. Zachowania Zdrowotne Kobiet w Ciąży Zadanie 1.5. Organizowanie przez Państwową Inspekcję Sanitarną lokalnych koalicji z udziałem władz, instytucji, organizacji pozarządowych na rzecz zdrowego środowiska wolnego od dymu tytoniowego w zakładach pracy i miejscach użyteczności publicznej Zadanie 1.6. Realizacja Wojewódzkich Programów Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu, autorskich projektów, konkursów, imprez edukacyjno-zdrowotnych dla społeczności lokalnych z udziałem stacji sanitarno-epidemiologicznych w partnerstwie z przedstawicielami zakładów opieki zdrowotnej, placówek nauczania i wychowania, jednostkami samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych i innych wg lokalnych potrzeb i możliwości Zadanie 2. Nadzór organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad wyrobami tytoniowymi. Prowadzenie badań monitoringowych i urzędowej kontroli zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w wyrobach tytoniowych wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Zadanie 3. Zapobieganie paleniu tytoniu przez dzieci i młodzież oraz programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży propagujące modę na niepalenie Zadanie 3.1. Realizacja krajowego programu edukacji antytytoniowej pt. Czyste Powietrze Wokół Nas adresowanego do dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów...36 Zadanie 3.2. Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży w jednostkach systemu oświaty Zadanie Nie pal przy mnie proszę Zadanie Znajdź właściwe rozwiązanie Zadanie 3.3. Ogólnopolski konkurs plastyczny na logo i hasło o tematyce antytytoniowej Zadanie 4. Realizacja programów profilaktyki palenia tytoniu i leczenia uzależnienia od tytoniu w zakładach opieki zdrowotnej. Działalność Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym Zadanie 4.1. Działania realizowane przez zakłady opieki zdrowotnej Zadanie Dokształcanie Lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Specjalistycznej Opieki Zdrowotnej w zakresie interwencji antytytoniowej oraz leczenia Uzależnienia od Tytoniu Zadanie Program Ograniczania Używania Tytoniu wśród Pacjentów Leczonych w Warunkach Uzdrowiskowych Zadanie 4.2. Działania prowadzone przez Telefoniczną Poradnię Pomocy Palącym Zadanie 5. Ograniczanie palenia tytoniu i działania edukacyjne prowadzone w środowisku żołnierzy zawodowych, pracowników wojska i ich rodzin Zadanie 6. Zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu wśród funkcjonariuszy i pracowników służby więziennej oraz osób osadzonych w zakładach penitencjarnych Zadanie 7. Ograniczenie palenia tytoniu w środowisku zawodowym i rodzinnym funkcjonariuszy służb resortu spraw wewnętrznych i administracji Zadanie 8. Wyeliminowanie ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach pracy

5 Zadanie 8.1. Prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie profilaktyki palenia tytoniu w zakładach pracy Zadanie 9. Wdrażanie ekonomicznych i administracyjnych stymulatorów ograniczania konsumpcji wyrobów tytoniowych Zadanie 9.1. Polityka podatkowa stosowana przez resort finansów Zadanie 9.2. Ograniczenie dostępności na krajowym rynku tytoniowym tanich papierosów pochodzących z nielegalnych źródeł Zadanie 9.3. Wdrażanie nowoczesnych i skutecznych metod oraz technik eliminowania nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi Zadanie 10. Doskonalenie systemu prawnego regulującego zachowania konsumenckie i działania przedsiębiorców obecnych na rynku wyrobów tytoniowych. Kontrolowanie przestrzegania zakazu reklamy i promocji wyrobów tytoniowych III. Warunki realizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce Zarządzanie programem Działalność Międzyresortowego Zespołu Koordynacyjnego Monitorowanie i ewaluacja programu Finansowanie programu IV. Podsumowanie i wnioski V. Spis tabel VI. Spis rycin VII. Spis wykresów

6 ROZSZERZENIE SKRÓTÓW NAZW WŁASNYCH BMI BOR CBOS CMKP CO- Instytut GATS GIS GSSE HBSC IFMSA in Poland IMiD MEN MON MSWiA MZ MZK NFZ NPZ PCK PIS PIS MSWiA PKB POZNPT PPIS PSSE PTOZ PWIS SW UOKiK WHO WLF - (Body Mass Index) Indeks Masy Ciała - Biuro Ochrony Rządu - Centrum Badania Opinii Społecznej - Centrum Metodyczne Kształcenia Podyplomowego - Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie - (Global Adult Tobacco Survey) Globalne Badanie Dotyczące Używania Tytoniu Przez Osoby Dorosłe - Główny Inspektorat Sanitarny - Graniczna Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna - (Health Behaviour in School agend Children) Zdrowotne zachowania dzieci w wieku szkolnym - (International Federation of Medical Students Associations in Poland) Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Medycyny w Polsce - Instytut Matki i Dziecka - Ministerstwo Edukacji Narodowej - Ministerstwo Obrony Narodowej - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji - Ministerstwo Zdrowia - Międzyresortowy Zespół Koordynacyjny - Narodowy Fundusz Zdrowia - Narodowy Program Zdrowia - Polski Czerwony Krzyż - Państwowa Inspekcja Sanitarna - Państwowa Inspekcja Sanitarna Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - Produkt Krajowy Brutto - Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu - Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny - Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna - Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej - Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny - Służba Więzienna - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów - (World Health Organization) Światowa Organizacja Zdrowia - (World Lung Fundation) Światowa Fundacja ds. Walki z Chorobami Płuc 5

7 WSSE ZHP ZOZ MSWiA - Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna - Związek Harcerstwa Polskiego - Zakład Opieki Zdrowotnej - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji 6

8 I. WPROWADZENIE W roku 1995 Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił pierwszą ustawę chroniącą obywateli przed skutkami palenia tytoniu zwaną ustawą antynikotynową, która w tamtym czasie była jedną z pierwszych takich regulacji prawnych w Europie. Polska zyskała wówczas pozycje europejskiego lidera w zakresie kontroli spożycia tytoniu oraz uznanie za troskę o zdrowie swoich obywateli. W oparciu o tę ustawę Rząd Polski utworzył plany działania i zaczął wcielać je w życie. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać w Polsce dyrektywy unijne regulujące rynek tytoniowy oraz chroniące obywateli przed zdrowotnymi następstwami używania wyrobów tytoniowych. W ramach polityki ograniczania spożycia tytoniu 15 września 2006 r. Polska ratyfikowała Konwencje Ramową WHO o Ograniczeniu Używania Tytoniu (WHO FCTC). Ponadto 8 kwietnia 2010 r. Sejm znowelizował ustawę antytytoniową zaostrzając jej zapisy. Od roku 2007 Minister Zdrowia powierzył koordynację POZNPT Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu. Obecnie realizowany jest Program określający cele i zadania na lata , przyjęty przez Radę Ministrów na posiedzeniu w dniu 16 lutego 2010 r. Program ma zapewnić skuteczne i efektywne propagowanie stylu życia wolnego od dymu tytoniowego. Palącym powinien pomóc w trwałym zerwaniu z nałogiem. Ma też ograniczyć negatywne następstwa biernego palenia oraz przyczynić się do wzrostu świadomości społecznej o szkodliwości palenia i wdychania dymu papierosowego. Wdrażanie Programu powinno przynieść zmianę postaw i zachowań Polaków wobec problemu palenia i przyczynić się do lepszych wyników w leczeniu uzależnienia od nikotyny. Program na lata stanowi kontynuację działań antytytoniowych w Polsce. Szczegółowo omówiono w nim zadania, sposoby ich realizacji, instytucje odpowiedzialne za ich wykonanie, a także zasady monitoringu. POZNPT realizowany jest w oparciu o sytuację epidemiologiczną związaną z występowaniem chorób odtytoniowych w Polsce, wyniki badań dotyczące postaw i zachowań zdrowotnych związanych z paleniem tytoniu, w tym ze szczególnym uwzględnieniem narażenia na bierne palenia. Wyniki badania przeprowadzonego przez OBOP w 2009 na zlecenie GIS wskazują, że w populacji dorosłych kobiet (w wieku 20 i więcej lat) pali 25%. W latach w populacji kobiet odnotowano gwałtowny wzrost częstości codziennego palenia z 19% w 1974 r. do 32% w 1982 r. Był to najwyższy poziom częstości codziennego palenia jaki odnotowano u kobiet w Polsce. W latach odnotowano spadek odsetka codziennie palących kobiet do 26%. Od tego 7

9 czasu odsetek kobiet codziennie palących waha się na niezmienionym poziomie 23%-26%. Jest to bardzo niepokojąca tendencja z uwagi na to, że w porównaniu z populacją mężczyzn, u których w ostatnim czasie poziom codziennego palenia systematycznie spada z 65% w 1982 r. do 37% w 2009 r., odsetek kobiet palących pozostaje bez zmian. Z badań zachowań zdrowotnych kobiet ciężarnych, przeprowadzonych w 2009 r. przez Główny Inspektorat Sanitarny we współpracy z WSSE i PSSE wynika, że kiedykolwiek w życiu paliło 50% kobiet, w ciągu ostatnich 2 lat paliło 36% kobiet, zaś prawie co piąta z nich (18%) wypaliła w ciągu ostatnich 2 lat co najmniej 20 paczek papierosów miesięczne. Wyniki te wskazują, że zdecydowana większość badanych kobiet, które paliły tytoń w ciągu ostatnich 2 lat zaprzestała palenia przed ciążą lub na samym jej początku (62%). 17% kobiet zerwało z paleniem w pierwszym trymestrze ciąży, a dodatkowe 10% w drugim i trzecim trymestrze. 11% badanych, które paliły w czasie ciąży, kontynuowało palenie po porodzie. Spośród kobiet palących 70% zdecydowało się na ograniczenie palenia, a 30% nie ograniczyło palenia i paliło również po porodzie. Palące kobiety to w większości osoby z wykształceniem podstawowym 44%, średnim 34% i wyższym 36%. Z tego względu działania edukacyjne prowadzone w 2010 r. kierowane były w szczególności do młodych kobiet, kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz młodych matek. Ponadto GIS kontynuował badanie pt. Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży. W 2010 r. opublikowane zostały również wyniki badania gospodarstw domowych pt. Globalne Badanie Dotyczące Używania Tytoniu Przez Osoby Dorosłe (Global Adult Tobacco Survey GATS). Z badań wynika, że codziennie pali tytoń 33,5% dorosłych mężczyzn i 21% dorosłych kobiet łącznie 27% osób dorosłych, okazjonalnie pali 3,3% dorosłych Polaków. Ogółem, obecnie pali (okazjonalnie lub codziennie) 30,3% dorosłych Polaków. 8

10 II. ZADANIA PROGRAMU I ICH REALIZACJA W 2010 ROKU Zadanie 1. Zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu poprzez wielopłaszczyznowe populacyjne działania informacyjno-edukacyjne Realizacja 1. Organizowanie ogólnokrajowych kampanii edukacyjnych. A. Światowy Dzień bez Tytoniu r.- ogłoszony przez WHO - kampania społeczna skierowana do ogółu społeczeństwa B. Światowy Dzień Rzucania Palenia r.- kampania społeczna skierowana do osób palących. 2. Organizowanie lokalnych koalicji z udziałem władz, instytucji, organizacji pozarządowych itp. na rzecz zdrowego środowiska wolnego od dymu tytoniowego w miejscach użyteczności publicznej i innych ustanawianych lokalnie. 3. Realizacja wojewódzkich POZNPT, autorskich projektów, konkursów, imprez edukacyjno-zdrowotnych dla społeczności lokalnych z udziałem stacji sanitarno-epidemiologicznych w partnerstwie z przedstawicielami zakładów opieki zdrowotnej, placówek nauczania i wychowania, jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami pozarządowymi i innymi wg lokalnych potrzeb i możliwości. 4. Organizowanie konferencji (w tym prasowych), narad, szkoleń. 5.Wydanie i dystrybucja materiałów oświatowo-zdrowotnych na potrzeby realizacji działań informacyjno edukacyjnych. Odpowiedzialny za realizację: Główny Inspektor Sanitarny Współdziałanie: Centrum Onkologii Instytut w Warszawie, wojewódzkie i powiatowe stacje sanitarnoepidemiologiczne, Biuro Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Sportu i Turystyki, publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki samorządu terytorialnego, ośrodki kultury, szkoły i przedszkola, organizacje pozarządowe, środki masowego przekazu i inni OBCHODY ŚWIATOWEGO DNIA BEZ TYTONIU. Tematyka Ogólnopolskiej Kampanii Społecznej organizowanej w ramach obchodów Światowego Dnia bez Tytoniu wynikała z ogłoszonego przez WHO hasła pt. "PŁEĆ A TYTOŃ. Ze szczególnym uwzględnieniem działań marketingowych skierowanych do kobiet" oraz zgodnie z założeniami POZNPT, określającym skierowanie kampanii w 2010 roku do kobiet planujących ciążę, ciężarnych i młodych matek. Według badań przeprowadzonych przez CO-Instytut, w 2007 roku 48% dorosłych Polaków przyznało, że pali lub paliło w obecności dzieci, a 27%, że czyni to także w obecności kobiet w ciąży. Większość rodziców nie chroni dzieci przed mimowolnym wdychaniem dymu tytoniowego w domu. W Polsce aż w 67% gospodarstw domowych dzieci biernie palą tytoń. W krajach skandynawskich odsetek ten jest wielokrotnie niższy (w Finlandii 8%, w Szwecji 15%). W Polsce każdego roku rodzi się ponad 100 tys. dzieci, które podczas pierwszych 9 miesięcy w łonie matki narażone są na działanie setek niszczących zdrowie związków chemicznych zawartych w dymie tytoniowym. Dzieci te wolniej rosną w łonie matki, rodzą się z cechami 9

11 niedorozwoju (przeciętnie masa urodzeniowa niższa o g), są znacznie mniej samodzielne, mają mniejszą szansę na normalne, zdrowe życie. Palenie przez kobietę w ciąży prowadzi do kontaktu rozwijającego się płodu z nikotyną. Może to powodować u dziecka wystąpienie po porodzie objawów głodu nikotynowego (tak jak u palaczy rzucających palenie). Takie dzieci mogą więc urodzić się z objawami zespołu odstawienia nikotyny: są bardziej płaczliwe, niespokojne, gorzej śpią, mają zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego. W przyszłości łatwiej uzależnią się od palenia papierosów- częściej niż dzieci matek niepalących stają się palaczami. Prenatalna ekspozycja ma znaczący wpływ na wczesną inicjację tytoniową dzieci i używanie przez nie tytoniu w dorosłym życiu. Z danych CO-Instytut wynika, że dzieci mieszkające z osobami palącymi charakteryzuje 3- krotnie większe ryzyko stania się w przyszłości palaczami. Mieszkanie z osobami, które palą ma kluczowy wpływ na przyszłą postawę w stosunku do palenia u dzieci. Celem Ogólnopolskiej Kampanii Społecznej organizowanej w ramach obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu było dostarczenie wiedzy o wpływie dymu tytoniowego na zdrowie kobiet i ich potomstwa, motywowanie społeczeństwa do zaprzestania palenia oraz promowanie mody na niepalenie. Założenia kampanii obejmowały działania takie jak: promocja zdrowego stylu życia, promocja zysków płynących z niepalenia (umocnienie zdrowia własnego i swoich bliskich, ze szczególnym zwróceniem uwagi na zdrowie dzieci), motywowanie do odpowiedzialnych wyborów związanych z własnym zdrowiem i zdrowiem bliskich osób (szczególnie zdrowiem dzieci), promocja alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu (ze szczególnym uwzględnieniem aktywności fizycznej), kształtowanie postaw asertywnych ze zwróceniem uwagi na przestrzeganie przepisów prawnych (ze szczególnym uwzględnieniem ochrony kobiet ciężarnych i dzieci przed dymem tytoniowym). Działania na poziomie krajowym były organizowane i koordynowane przez MZ, GIS, CO Instytut, Biuro WHO w Polsce oraz Stowarzyszenie MANKO. Na poziomie regionalnym działania prowadzone były przez WSSE i PSSE oraz Regionalne Centra Onkologii i zaproszonych przez nich partnerów. Zestawienie ilościowe prowadzonych działań przedstawia Tabela nr 1. Pracownicy pionu oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia Państwowej Inspekcji Sanitarnej inicjowali i realizowali zaplanowane przedsięwzięcia, włączając w nie społeczność lokalną. 10

12 Wybrane działania zostały przedstawione w Tabeli nr 2. Tabela 1. Formy działań podejmowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną podczas obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu - zestawienie ilościowe 1) Liczba działań w ramach kampanii skierowanej do wytypowanych grup docelowych wdanymroku 2) Liczba szkół, uczelni, zakładów opieki zdrowotnej, zakładówpracy i innych partnerówbiorących udział w kampaniach społecznych; 3) Liczba szkoleń dla wojewódzkich i powiatowych koordynatorówkampanii/programów ze stacji sanitarnoepidemiologicznych oraz przedstawicieli innych instytucji i organizacji realizujących; 4) Nakład wydanych i rozdysponowanych materiałów oświatowo-zdrowotnych 3 ; 5) Liczba osób uczestniczących w kampaniach tytoniowych z podziałemna grupy wiekowe; Wskaźniki Liczba POLSKA Formy pracy A. Szkolenia L. działań 173 L. odbiorców 4819 B. Narady L. działań 1586 L. odbiorców 4354 C. Konferencje L. działań 14 L. odbiorców 1242 D. Pogadanki L. działań 5661 L. odbiorców E. Warsztaty L. działań 338 L. odbiorców 9700 F. Wykłady L. działań 462 L. odbiorców G. Inne (Imprezy,konkursy, inscenizacje itp.) L. działań L. odbiorców H. Razem L. działań L. odbiorców A. Szkoły 6109 B. Uczelnie C. Zakłady opieki 116 zdrowotnej 3692 D. Zakłady pracy 1890 E. Inni partnerzy 2462 F. Razem L. szkoleń 93 L. odbiorców 848 plakaty GIS- liczba rozdysponowanych ulotki GIS wydawnictwa COI inne/ własne l. wydanych l rozdysponowanyc h E. Razem Liczba Rodzaj publikacji publikacji 6) Liczba artykułów, spotów A. Artykuły prasowe 351 reklamowych, audycji radiowych i B. Spoty reklamowe 7767 telewizyjnych o tematyce C. Audycje radiowe 163 antytytoniowej; D. Programy telewizyjne 107 E. Informacje internetowe 613 F. Konferencje prasowe 34 G. Razem ) Liczba organizowanych punktówinformacyjno-edukacyjnych; 1003 A. Porady ) Liczba udzielonych porad i wykonanych badań podczas B. Badania organizowanych kampanii; C. Razem ) Liczba pozyskanych partnerów i sojusznikówdziałań

13 Tabela 2. Wybrane działania podejmowane przez jednostki Państwowej Inspekcji Sanitarnej podczas obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu ORGANIZATOR PSSE Dzierżoniów, PSSE Góra, PSSE Wołów WSSE Bydgoszcz PSSE Bydgoszcz PSSE województwa WSSE Lublin PSSE Biała Podlaska PSSE Zamość WSSE Gorzów Wielkopolski PSSE Sulęcin WSSE Łódź FORMA DZIAŁAŃ DOLNOŚLĄSKIE PSSE zorganizowały: 1. szkolenia dla pielęgniarek, dotyczące zagrożeń związanych z paleniem tytoniu, zwłaszcza przez młode kobiety (PSSE Dzierżoniów), 2. wykład dla pielęgniarek podstawowej opieki zdrowotnej (PSSE Góra), 3. szkolenie Palenie papierosów a zdrowie kobiet dla położnych, pielęgniarek szkolnych i pracowników opieki społecznej (PSSE Wołów). KUJAWSKO-POMORSKIE WSSE wraz z PSSE zorganizowały przy udziale partnerów z Zespołu Wspierającego Działania Antytytoniowe w Leśnym Parku Kultury i Wypoczynku w Bydgoszczy, Leśną Przychodnię ph. Moje Miasto Zdrowym Miastem. W jej ramach prowadzono: poradnictwo w zakresie dietetyki, profilaktyki nowotworowej, uzależnień, BMI, pomiary ostrości wzroku, ciśnienia, masy ciała, spirometrię, cyfrowe prześwietlenie płuc, pomiary stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz konsultacje kardiologiczne. Zorganizowano również Bieg po Zdrowie, liczne konkurencje sportowe, pokazy i instruktaże. Na terenie większości powiatów Poradnie K brały udział w edukacji antytytoniowej ph. Palenie a zdrowie dziecka. LUBELSKIE WSSE przekazała informacje dotyczące kampanii oraz szkodliwych skutków palenia tytoniu przez kobiety ciężarne lokalnym mediom. Patronat medialny nad kampanią w województwie objęło Radio Lublin. W dniu 8. czerwca 2010 r. odbyła się Impreza plenerowa w ramach obchodów Światowego Dnia bez Tytoniu. Program imprezy obejmował przemarsz młodzieży z opiekunami 11 placówek szkolnych (450 uczestników). Następnie w centrum miasta odbył się happening poprzedzony wystąpieniem Prezydenta Miasta. Podczas happeningu odbyła się część artystyczna w wykonaniu szkół. W happeningu udział wzięło ok osób. W trakcie trwania imprezy udzielono 95 porad. W dniu 1 czerwca wspólnie z Zespołem Szkół Ogólnokształcących w Zamościu, PSSE zorganizowała imprezę zdrowotną Dzień Kultur Świata, w ramach której odbył się konkurs wiedzy, uczniowie opracowali również ulotkę nt. wpływu palenia na organizm człowieka. W imprezie uczestniczyło 200 osób. LUBUSKIE Konkurs fotograficzny pt. Słuchaj, ucz się, żyj nie ulegaj uzależnieniom zorganizowany został przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Gorzowie Wlkp. i skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych województwa lubuskiego. Na konkurs wpłynęły fotografie 21 uczestników. Treść prac konkursowych zachęcała do podejmowania odpowiedzialnych wyborów życia bez nałogów, ukazywała pozytywne skutki wynikające z życia wolnego od uzależnień i prezentowała negatywne skutki ulegania uzależnieniom. Ogłoszenie wyników konkursu i wręczenie nagród odbyło się 31. maja 2010 r. podczas plenerowej imprezy prozdrowotnej na Bulwarze Miejskim w Gorzowie Wlkp., zorganizowanej z okazji obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu przez Ośrodek Sportu i Rekreacji oraz WSSE w Gorzowie Wlkp. Na Bulwarze zorganizowano punkty informacyjno konsultacyjne. Ponadto dla najmłodszych uczestników imprezy WSSE w Gorzowie Wlkp. zorganizowała konkursy z nagrodami. PSSE zorganizowała konkursy na krzyżówkę, plakat, znaczek, prezentację oraz konkurs wiedzy o tematyce antytytoniowej dla uczniów Zespołu Szkół Licealnych i Zawodowych w Sulęcinie. W konkursach łącznie udział wzięło 650 uczniów. ŁÓDZKIE WSSE w Łodzi w ramach kampanii "Płeć a Tytoń" zorganizowała stoiska edukacyjno-informacyjne w dwóch szpitalach ginekologiczno-położniczych w Łodzi. Pracownicy PIS udzielali informacji nt. zagrożeń zdrowotnych dla matki i dziecka związanych z używaniem tytoniu, a także dokonywali pomiaru stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu. W trakcie trwania kampanii każda kobieta podczas wizyty u lekarza ginekologa została poinformowana o szkodliwości palenia tytoniu, a także otrzymała materiały informacyjno-edukacyjne. 12

14 PSSE w Bełchatowie PSSE Łódź PSSE Myślenice PSSE Wadowice PSSE Limanowa WSSE Warszawa PSSE Warszawa WSSE Opole PSSE Prudnik WSSE Rzeszów PSSE w Bełchatowie wspólnie z parafią rzymskokatolicką przeprowadziła edukację młodych par podczas nauk przedmałżeńskich. Zwrócono szczególną uwagę na konsekwencje palenia tytoniu przez kobiety ciężarne oraz skutki zdrowotne, ekonomiczne i etyczne nałogu dla całej rodziny. PSSE w Łodzi przy współpracy WSSE w Łodzi w dniach maja przygotowała ekspozycję wystawy antytytoniowej Cała prawda o papierosie w Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, która oprócz informacji nt. zdrowotnych skutków używania tytoniu i regulacji prawnych zmierzających do jego ograniczenia, przedstawia również działania marketingowe przemysłu tytoniowego zmierzające do zdobywania nowych klientów. 28 maja w Instytucie zorganizowano punkt konsultacyjny, gdzie pacjentki mogły skorzystać z bezpłatnego badania CO w wydychanym powietrzu, otrzymały również materiały informacyjno-edukacyjne. MAŁOPOLSKIE Starostwo Powiatowe - Wydział Promocji i Ochrony Zdrowia zorganizowało happening dla młodzieży pod hasłem Chcemy wolnego miasta od dymu tytoniowego", podczas którego odbył się bieg pt. Biegają Myślenice". Pracownicy Inspekcji Sanitarnej byli współorganizatorami i współuczestnikami imprezy. Podczas IX Wadowickiego Rodzinnego Rajdu Rowerowego z metą w Zawadce, pracownik PIS przeprowadził rodzinny konkurs wiedzy na temat szkodliwości palenia tytoniu. Teren, na którym odbywała się impreza plenerowa wyznaczono jako strefę bezdymną. Głównym organizatorem rajdu był Urząd Miasta i Gminy w Wadowicach. Wspólnie z Dyrekcją Zespołu Szkół Nr 1 w Limanowej PSSE zorganizowała marsz. W marszu uczestniczyli uczniowie limanowskich szkół ponadgimnazjalnych, przedstawiciele Urzędu Miasta, Starostwa Powiatowego, mieszkańcy Limanowej. Uczestnicy marszu przeszli ulicami miasta do Rynku, gdzie na specjalnie zbudowanej na tą okazję scenie młodzież wystawiła sztukę teatralną Nie palę". MAZOWIECKIE Akcja na Placu Zamkowym w Warszawie ( r.), zorganizowana została przez Fundację Promocja Zdrowia, w której uczestniczyły WSSE i PSSE w Warszawie. Impreza dla społeczności lokalnej, w czasie, której pracownicy PSSE dyżurowali na stoiskach informacyjno medycznych, na których prowadzili poradnictwo, przeprowadzali badania medyczne - poziom tlenku węgla w wydychanym powietrzu, ciśnienia tętniczego krwi, BMI. OPOLSKIE Konferencja w Urzędzie Miasta Opola zorganizowana w ramach Światowego Dnia bez Tytoniu przez Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE w Opolu oraz Referat Zdrowia Wydziału Spraw Społecznych Urzędu Miasta Opola. Patronat nad konferencją objął Prezydent Miasta Opola. Na konferencji wystąpili opolscy sportowcy, którzy promowali aktywne spędzanie wolnego czasu. Zwrócili uwagę, że warunkiem do osiągania wyników sportowych jest właściwe odżywianie, rezygnacja z używek oraz troska o własne zdrowie. W konferencji wzięło udział około 100 osób. Spotkanie profilaktyczno edukacyjne w Prudnickiej Szkole Rodzenia zorganizowane przez pracownika sekcji promocji zdrowia PSSE w Prudniku, w którym udział wzięły 32 osoby. W czasie spotkania pracownik szkoły rodzenia przedstawił wykład na temat szkodliwości palenia tytoniu. W spotkaniu gościnnie wystąpił Teatr bez Garderoby, który przedstawił historię 3 kobiet (studentki, przyszłej matki, rozwódki) nie rozstających się z papierosem. PODKARPACKIE W ramach przygotowania i realizacji tegorocznej kampanii antytytoniowej WSSE zorganizowała na terenie województwa II Wojewódzki Przegląd Małych Form Teatralnych Porozmawiajmy o uzależnieniach. Do przeglądu przystąpiły 62 szkoły gimnazjalne z 18 powiatów, bezpośrednio zaangażowanych było 451 uczniów i około 130 nauczycieli. W etapie wojewódzkim na scenie Wojewódzkiego Domu Kultury zaprezentowało się 19 zespołów. Jury konkursowe przyznało 3 miejsca oraz jedno wyróżnienie. Realizacja tego przedsięwzięcia była możliwa dzięki współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej w Rzeszowie, który ufundował nagrody rzeczowe dla szkół na kwotę 6000 zł. PSSE Dębica Dla młodzieży ze świetlic terapeutycznych zorganizowano warsztaty profilaktyczne, składające się z 7 spotkań, w których uczestniczyło 84 uczniów. Uroczyste posumowanie warsztatów odbyło się 31 maja 2010 r. na jednej ze świetlic, gdzie uczestnicy obejrzeli prezentację multimedialną pt. Uzależnieniom mówimy nie i wystawę prac plastycznych (laureatów konkursu Papieros to mój wróg ), uczestniczyli w mini testach, quizach, burzy mózgów, przekładankach literowych, rozwiązywaniu krzyżówek, które były 13

15 sprawdzianem zdobytej wiedzy z zakresu profilaktyki palenia tytoniu. Laureatom konkursu plastycznego Papieros to mój wróg wręczono dyplomy i nagrody. Ponadto wszyscy uczestnicy warsztatów otrzymali nagrody rzeczowe i podziękowania. Przebieg warsztatów został sfilmowany celem umieszczenia na stronie internetowej Urzędu Miasta Dębica. PSSE Jarosław PSSE Przeworsk WSSE Białystok PSSE Łomża PSSE Sejny WSSE Gdańsk PSSE Gdańsk WSSE Gdańsk PSSE Lębork Do 117 zakładów kosmetycznych, fryzjerskich, niepublicznych ZOZ z terenu powiatu jarosławskiego, Starosty Jarosławskiego, Burmistrza Miasta Jarosławia i Radymna przesłano pismo informujące o trwającej Ogólnopolskiej Kampanii Społecznej związanej z obchodami Światowego Dnia bez Tytoniu pod hasłem Płeć a tytoń z załączonym plakatem, z prośbą o włączenie się do realizacji tegorocznych obchodów. Przy współpracy PSSE i WSSE zorganizowano w Przeworsku marsz nordic walking ph. Zamień palenie na chodzenie, w którym uczestniczyli pracownicy PSSE, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, nauczyciele oraz przedstawiciele Miejskiego Ośrodka Kultury w Przeworsku. Zajęcia prowadziła instruktor nordic walking. Przed przystąpieniem do marszu uczestnicy otrzymali znaczki na koszulki z zakazem palenia. Zajęcia odbyły się na terenie Zespołu Pałacowo-Parkowego w Przeworsku uczestniczyło w nich 36 osób. PODLASKIE Na terenie Białegostoku w lipcu i sierpniu realizowano działania kierowane do kobiet ciężarnych, kobiet planujących ciążę oraz ich partnerów. Profilaktyką tytoniową objęto pacjentki oddziałów położniczo ginekologicznych dwóch szpitali oraz dwóch szkół rodzenia. W ramach akcji zrealizowano 19 spotkań z udziałem lekarzy oraz innych specjalistów z zakresu profilaktyki palenia tytoniu. Przeprowadzono 4 cykle pogadanek i prezentacji multimedialnych. Na zajęciach uczestnicy otrzymywali pakiety edukacyjne składające się z ulotek i gadżetów. Słuchaczki spotkań miały możliwość udziału w konkursach wiedzy, a za poprawne odpowiedzi otrzymywały nagrody, ufundowane przez WSSE. Na terenie placówek eksponowano plakaty, informowano o kolejnych spotkaniach. Ogółem działaniami z zakresu profilaktyki tytoniowej objęto 300 kobiet i ich partnerów. Dla kobiet ciężarnych i młodych matek przebywających na oddziałach szpitalnych zorganizowano w dniach maja punkt informacyjno konsultacyjny w którym prowadzono prelekcje, prezentacje multimedialne, emisje spotu Kodeks Walki z Rakiem, organizowano sesje plakatowe, prowadzono poradnictwo, rozdawnictwo gadżetów i materiałów edukacyjnych, broszur, ulotek, prowadzono badania poziomu cukru oraz pomiary ciśnienia tętniczego. Z prowadzonych w punkcie działań skorzystało około 150 kobiet. 31 maja odbył się w Sejnach przemarsz/happening pod hasłem Mamo, tato nie pal. W akcji wzięły udział dzieci z Przedszkola Miejskiego w Sejnach, ich rodzice oraz kadra pedagogiczna. W trakcie marszu skandowano hasło Mamo, tato - nie pal, śpiewano piosenkę o szkodliwości palenia tytoniu, rozdawano ulotki. Happening zakończył się pod Urzędem Miasta w Sejnach, gdzie Burmistrzowi Miasta uczestnicy przemarszu wręczyli Papierosiaka-Odstraszaka oraz petycję z prośbą o propagowanie wśród mieszkańców Sejn mody na niepalenie i wspieranie działań antytytoniowych. W akcji udział wzięło około 190 osób. POMORSKIE W dniu 27 maja br. w sali wykładowej budynku Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Gdańsku przy ulicy Dębowej 23 odbyła się III konferencja pt. Lokalne działania antytytoniowe: stan obecny oraz perspektywy. Organizatorami konferencji były: WSSE w Gdańsku oraz PSSE w Gdańsku. Patronat honorowy nad konferencją objęli: Wojewoda Pomorski, Prezydent Miasta Gdańska, Rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Ambasadorkami kampanii zostały Jolanta Kwaśniewska, Natalia Partyka i Iwona Guzowska. Celem konferencji była wymiana doświadczeń z zakresu prowadzonych działań antytytoniowych oraz dyskusja nad integracją takich działań na poziomie lokalnym i nowymi możliwościami współpracy. W dniu 29 maja 2010 roku na terenie Ogrodu Zoologicznego w Gdańsku Oliwie odbył się festyn z okazji Dnia Dziecka oraz Światowego Dnia Bez Tytoniu pod hasłem Czyste Powietrze Wokół Nas. WSSE w Gdańsku była jednym ze współorganizatorów imprezy. Pracownicy sekcji promocji zdrowia przeprowadzali zabawy i konkursy o tematyce zdrowotnej i ekologicznej dla dzieci i ich rodziców m.in. rzut papierosem do kosza, wykonywali badania zawartości tlenku węgla w wydychanym powietrzu u osób palących tytoń oraz rozdawali materiały informacyjno edukacyjne o tematyce zdrowotnej. W festynie wzięło udział ok osób. W poradni "K" przygotowano tablice z plakatami propagującymi zerwanie z paleniem papierosów. Przygotowano punkt informacyjno - edukacyjny, połączony z badaniem tlenku węgla w wydychanym powietrzu, badaniem ciśnienia tętniczego krwi, pomiarem BMI, rozdawnictwem materiałów oświatowych. 14

16 PSSE Sosnowiec PSSE Jędrzejów WSSE Olsztyn PSSE Działdowo PSSE w Olsztynie WSSE Poznań PSSE Międzychód, Policja w Międzychodzie ŚLĄSKIE W dniu r. PSSE przeprowadziła działania edukacyjne dla 30 kobiet osadzonych w zakładzie karnym w Lublińcu z wykorzystaniem materiałów opracowanych przez IMP w Łodzi Parszywa dwunastka oraz Palenie tytoniu: charakterystyka zjawiska w polskim społeczeństwie. Dnia r. PSSE w Sosnowcu zorganizowała akcje profilaktyczną w pasażu pod Dworcem PKP w Sosnowcu dla mieszkańców oraz przyjezdnych. W punkcie informacyjno - konsultacyjnym oprócz materiałów edukacyjnych można było dokonać pomiarów ciśnienia krwi, masy ciała i wzrostu, obliczyć BMI. Osoby, które zdecydowały się wypełnić testy uzależnienia i motywacji do zaprzestania palenia oraz zadeklarowały chęć rzucenia palenia otrzymywały jabłko - symbol zdrowia. Przez megafon skandowano hasła antytytoniowe. ŚWIĘTOKRZYSKIE PSSE zorganizowała turniej dla szkół podstawowych pt. Nałogom stop. Dla zdrowia start bawmy się zdrowo i bezpiecznie. W czasie trwania turnieju prowadzone były konkursy, gry i zabawy, zawody sportowe, konkursy na piosenkę i fraszkę, rozwiązywanie krzyżówek- związane ze Światowym Dniem bez Tytoniu. Liczba uczestników 200 osób. WARMIŃSKO- MAZURSKIE WSSE w Olsztynie, Komenda Wojewódzka Policji, ZOZ MSWiA oraz Wojewoda Warmińsko-Mazurski zainicjowali 31 maja akcję pt. Bez dymu do celu o zasięgu wojewódzkim, która skierowana była do kierowców i pasażerów, w celu zwrócenia uwagi na szkodliwość palenia, ale i wpływu palenia podczas jazdy samochodem na bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Akcję prowadziła WSSE, 19 PSSE, Komenda Wojewódzka Policji wraz z Powiatowymi Komendami Policji w woj. warmińsko-mazurskim. Akcja polegała na edukacji, wręczaniu ulotek podczas rutynowych kontroli kierowców, dodatkowo w niektórych powiatach pracownicy PSSE wykonywali pomiary stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu wśród palących kierowców. Informacja o akcji została nagłośniona w mediach lokalnych, biuletynie Policji, na tablicach multimedialnych w Olsztynie, na stronach internetowych w szkołach nauki jazdy, w urzędach komunikacji, wśród kierowców parkujących przy dużych sieciach sklepów, na parkingach dla kierowców. Akcję przeprowadzono również podczas Ogólnopolskiego Zlotu Kierowców Rajdowych zorganizowanego przez Polski Związek Motorowy 4-6 czerwca Na tą imprezę WSSE przekazała 3200 ulotek i plakatów o paleniu. Każdy uczestnik zlotu wraz z biletem na imprezę otrzymał ulotkę. W mediach lokalnych (TV i 3 rozgłośnie radiowe) prowadzono konkurs wiedzy z nagrodami dla słuchaczy i telewidzów nt szkodliwości palenia. Konkurs przygotował Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE w Olsztynie przy wsparciu Komendy Wojewódzkiej Policji w Olsztynie. PSSE w Działdowie wraz z ZOZ Działdowo zorganizowała konkurs na graffiti pt. Wypromuj modę na niepalenie oraz jak co roku Działdowo żyje beznikotynowo wraz z ZOZ Działdowo, Komendą Powiatową Policji, Miejskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji, Starostwem Powiatowym, Działdowskim Centrum Kształcenia. W programie poradnictwo pomiary stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu. PSSE w Olsztynie, klub fitness w Olsztynie wraz z Wydziałem Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Miasta Olsztyna, Szpitalem Uniwersyteckim oraz Miejskim Szpitalem Zespolonym w Olsztynie zorganizowali imprezę pod nazwą Dzień dobrych nawyków. W tym dniu, osoby zainteresowane mogły skorzystać z bezpłatnych badań profilaktycznych i poradnictwa na temat szkodliwości palenia tytoniu. Utworzono punkty informacyjne, w których można było wykonać: badanie tlenku węgla w wydychanym powietrzu, badanie ciśnienia krwi, badanie cukru we krwi, badanie cholesterolu, badanie tkanki tłuszczowej w organizmie, badanie EKG oraz skorzystać z porad dietetyka, a także wziąć udział w pokazach ćwiczeń fizycznych. WIELKOPOLSKIE Konkurs Palić nie palić oto jest pytanie zorganizowano na 4 poziomach- klasowym, szkolnym, powiatowym i wojewódzkim. W konkursie udział wzięło uczniów z klas V z 439 szkół podstawowych (30,4%). Podczas finału konkursu, który odbył się w Multikinie wręczono laureatom nagrody, a wszyscy uczestnicy nagrodzeni zostali emisją filmu w 3D pt. Ocean przygód. Była to 10 edycja konkursu. Przygotowano akcję, podczas której uczniowie Liceum Ogólnokształcącego przebrani za papierosy wraz z funkcjonariuszami policji oraz pracownikiem sekcji OZiPZ PSSE przeprowadzili akcję informacyjną dla palących kierowców Stop palaczom drogowym. Palący kierowcy otrzymywali materiały informacyjne, a niepalący- lizaki. W akcji udział wzięło 37 kierowców. 15

17 PSSE Ostrzeszów WSSE Szczecin PSSE Gryfice Organizacja konkursu na komiks pt. Ja nie palę! Ty też nie pal dla uczniów klas VI szkół podstawowych. Konkurs przeprowadzony w 2 Szkołach Podstawowych. Szkolny koordynator i pielęgniarka szkolna przed konkursem przeprowadzili pogadanki na temat Wpływ nikotyny na zdrowie i osobowość człowieka. Zachęcały do dyskusji na temat Konsekwencje psychiczne, społeczne i finansowe palenia papierosów jestem za czy przeciw?. Wystawiły w placówce plakaty edukacyjne, ulotki i broszurki. W konkursie wzięło udział 21 uczniów. ZACHODNIOPOMORSKIE Zachodniopomorski PWIS w Szczecinie ogłosił konkurs na prezentację multimedialną pt. Płeć a Tytoń. Ze szczególnym uwzględnieniem młodych kobiet, w tym kobiet planujących ciążę. Konkurs skierowany był do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Do udziału w etapie powiatowym wpłynęły 173 prezentacje multimedialne z 51 placówek. Do wojewódzkiego etapu konkursu przystąpiło 20 Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, spośród których wyłoniono 3 zwycięskie prezentacje multimedialne. W dniu 08 maja 2010r. zorganizowano II edycję imprezy Bieg po zdrowie pod hasłem Nie palę. Celem imprezy było promowanie zdrowego stylu życia wolnego od nałogu oraz upowszechnianie biegania jako najprostszej formy ruchu. Organizatorami imprezy była PSSE w Gryficach, Komenda Powiatowa Policji w Gryficach oraz Starostwo Powiatowe. Impreza adresowana była do wszystkich mieszkańców powiatu gryfickiego. Zawody miały charakter biegu śniadaniowego, a uczestnicy biegu mieli do pokonania dystans 4km na leśnej ścieżce. Wszyscy uczestnicy przez rozpoczęciem biegu otrzymali koszulki z napisem nie palę. Uczestnicy biegu otrzymali pamiątkowy certyfikat za promowanie zdrowego stylu życia oraz drobne upominki. W imprezie udział wzięło ok. 50 osób. W ramach akcji CO-Instytut wraz z Fundacją Promocja Zdrowia, WSSE w Warszawie oraz MZ, zorganizowali: Przemarsz spod pomnika Mikołaja Kopernika, przez Krakowskie Przedmieście do Kościoła św. Anny. Przemarsz prowadziła Orkiestra Reprezentacyjna Komendy Stołecznej Policji. W korowodzie uczestniczyło kilkaset osób, m.in.: harcerze, dzieci i młodzież z Pałacu Młodzieży, studenci PWSZ z Ciechanowa, ze Studenckiego Koła Naukowego oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentów Medycyny oraz mieszkańcy Warszawy. Każdy uczestnik marszu wziął udział w losowaniu rowerów. Festyn: na Trakcie Królewskim przed Kościołem św. Anny, podczas którego było można bezpłatnie skorzystać z porady jak rzucić palenie, jak racjonalnie się odżywiać (konsultacje psychologiczne) oraz z badań medycznych: pomiaru poziomu cukru, cholesterolu, ciśnienia tętniczego krwi, zawartości tlenku węgla w wydychanym powietrzu, pojemności płuc. Łącznie wykonano ponad 500 pomiarów. Rozdawano materiały edukacyjne. Estrada: występy dzieci i młodzieży z Pałacu Młodzieży, Klubu Piosenki Staromiejskiego Domu Kultury, zespołów harcerskich. Pokaz chińskiego systemu ćwiczeń leczniczych Qigong styl Lecący Żuraw. Tramwaje: w godzinach kursowały zabytkowe tramwaje oznakowane Tylko dla palaczy, którzy chcą rzucić palenie przejazd był bezpłatny. Palacze mogli skorzystać z porad jak rzucić palenie. Tramwaje obsługiwali studenci uczelni medycznych. 16

18 O akcji informowały rozmieszczone w mieście plakaty oraz zapowiedzi w prasie, radiu i telewizji EKSPOZYCJA WYSTAWY PT. OSTRZEŻENIA ZDROWOTNE W roku 2010, wzorem roku ubiegłego, eksponowana była wystawa planszowa wydana przez Biuro WHO w Polsce i udostępniona jednostkom PIS pt. Ostrzeżenia Zdrowotne - 3 zestawy składające się z 16 plansz. Ryc. 1. Plansza z obrazkowymi ostrzeżeniami zdrowotnymi-eu Umieszczanie na opakowaniach papierosów graficznych ostrzeżeń o niebezpieczeństwach wynikających z nałogu palenia tytoniu jest zgodne z Ramową Konwencją WHO o Ograniczeniu Użycia Tytoniu. Jest to również skuteczna metoda wzmacniania u palaczy decyzji o zaprzestaniu palenia oraz w znacznym stopniu przyczyniająca się do podniesienia świadomości społecznej na temat skutków używania tytoniu. Ekspozycja wystawy w roku 2010 r. przedstawiona została w Tabeli 3. Tabela 3. Ekspozycja wystawy pt. Ostrzeżenia Zdrowotne w roku 2010 r. RODZAJ WYSTAWY Wystawa I 180x150 Wystawa II 150x130 ORGANIZATOR WYSTAWY: WSSE Warszawa WSSE Opole PSSE Kluczbork WSSE Lublin PSSE Olesno MIEJSCE EKSPONOWANIA: Urząd Miasta w Radomiu. Patronat honorowy nad wystawą objął Prezydent Miasta Radomia Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Kluczborku. Wystawę obejrzało ok. 700 osób Starostwo Powiatowe w Oleśnie; Urząd Miasta w Oleśnie, Urząd Miasta w Gorzowie Śląskim, Urząd Miasta w Praszce, Urząd Gminy w Rudnikach. Wystawę obejrzało ok osób Zamiejscowy Wydział Wychowania Fizycznego w Białej Podlaskiej; Państwowa Szkoła Wyższa w Białej Podlaskiej. Liczba odbiorców (studenci, uczniowie, nauczyciele, uczestnicy Dni Otwartych w PSW). Pisma informujące o wystawie skierowano do dyrektorów szkół oraz wystosowano zaproszenia do mediów lokalnych (6). 17

19 Wystawa III 120x90 WSSE Olsztyn WSSE Szczecin WSSE Szczecin PSSE Gryfice PSSE Kamień Pomorski PSSE Kołobrzeg PSSE Koszalin WSSE Bydgoszcz Udzielono wywiadu prasowego pt. Ostrzegają przed skutkami palenia WSSE Olsztyn Sala konferencyjna WSSE Szczecin, Trzebiatowski Ośrodek Kultury. Wystawę zwiedziło ok 1000 osób Miejsko Gminny Ośrodek Kultury wystawę zwiedziło ok. 80 osób (w tym osadzeni z Zakładu Karnego w Płotach) PSSE Gryfice wystawę zwiedziło 265 osób (grupy zorganizowane z placówek oświatowych, osoby prywatne oraz grupa ze Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych) Sala Wystawowa Kamieńskiego Domu Kultury; Międzynarodowy Dom Kultury w Międzyzdrojach; Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Dziwnowie; Lokal Gastronomiczny Amigo na Wydmach w Międzywodziu. Łącznie wystawę obejrzało osób hol Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Kołobrzegu. Wystawę obejrzało łącznie osób Centrum Handlowo Rozrywkowe Forum. Wystawę zwiedziło ok osób Hotel Meduza w Mielnie. Wystawę zwiedziło osób r.- Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa, Port Lotniczy w Bydgoszczy Ryc. 2. Plansza z obrazkowymi ostrzeżeniami zdrowotnymi Palenie a rak 18

20 1.3. OBCHODY ŚWIATOWEGO DNIA RZUCANIA PALENIA Organizatorami akcji na Placu Konstytucji w Warszawie było CO-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, Fundacja Promocja Zdrowia, WSSE w Warszawie oraz MZ. Akcja adresowana była do wszystkich osób palących, które poszukiwały pomocy w rzucaniu palenia oraz porad związanych ze zdrowym trybem życia. W ofercie medycznej znalazły się: porady jak rzucić palenie, porady dietetyka, pomiar tlenku węgla w wydychanym powietrzu, pomiar pojemności płuc, pomiar cukru i cholesterolu we krwi, pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Na stoiskach CO-Instytutu, Poradni Pomocy Palącym i Fundacji Promocja Zdrowia - porady dotyczące rzucania palenia były udzielane przez specjalistów m.in. lekarza, psychologa. W punktach prowadzonych przez WSSE, Instytut Ochrony Zdrowia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej z Ciechanowa, Stowarzyszenie Zdrowie i my z Warszawy prowadzono badania oraz działalność edukacyjną dotycząca skutków palenia. Stoiska edukacyjne, informujące o prowadzonej działalności wystawiało Biuro ds. Realizacji Programów Przesiewowych działające w ramach Centrum Onkologii Instytutu oraz Federacja Pacjentów Polskich. Akcję rozpoczął uroczysty koncert w wykonaniu Orkiestry Reprezentacyjnej Komendy Stołecznej Policji. Przeprowadzono konkursy, których podstawą była znajomość zasad Europejskiego kodeksu walki z rakiem. Dodatkową atrakcją były zabytkowe tramwaje, które kursowały po centrum Warszawy. Były one specjalnie oznaczone: przejazd jest bezpłatny, banery z napisem Tramwaj dla palaczy, którzy chcą rzucić palenie, w miejscu gdzie zazwyczaj jest numer było umieszczone logo z zielonymi płucami i napisem Nie palę. Dodatkowo, 15 listopada 2010 roku GIS przeprowadził ogólnopolską kampanię medialną na temat nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.). Kampania trwała do 31 grudnia 2010 roku, a przygotowany w jej ramach spot był emitowany w większości stacji telewizyjnych w Polsce. Akcja miała na celu dostarczenie społeczeństwu informacji na temat zmian w prawie. Zgodnie z nowelizacją ustawy, strefy bezdymne zostały rozszerzone w zakładach pracy, na uczelniach, w lokalach gastronomiczno-rozrywkowych, a całkowity zakaz palenia tytoniu został wprowadzony w przedszkolach, szkołach, w ZOZach, w kinach, teatrach, domach kultury, obiektach sportowych, środkach transportu publicznego, na przystankach komunikacji publicznej, miejscach przeznaczonych do zabaw dzieci. Kampania medialna była jednym z elementów projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT 19

21 (Tobacco Free Cities) realizowanego w Łodzi, Rzeszowie i Szczecinie, a koordynowanego przez GIS. Dzięki staraniom GIS udało się pozyskać środki finansowe ze Światowej Fundacji ds. Walki z Chorobami Płuc (WLF) i Fundacji Bloomberga (Bloomberg Philanthropies), które od lat wspierają politykę państw w zakresie ograniczania używania tytoniu. Realizatorami Światowego Dnia Rzucania Palenia na poziomie lokalnym byli pracownicy WSSE i PSSE pionu promocji zdrowia oraz partnerzy działań; przedstawiciele szkół, wyższych uczelni, poradni psychologiczno-pedagogicznych, ZOZ, placówek kulturalno-oświatowych, Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Miejskiej, organizacji i stowarzyszeń. 20

22 Tabela 4. Formy działań podejmowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną podczas obchodów Światowego Dnia Rzucania Palenia - zestawienie ilościowe Wskaźniki Liczba Formy pracy Liczba działań Liczba odbiorców 1) Liczba działań w ramach kampanii skierowanej do wytypowanych grup docelowych w danym roku; 2) Liczba szkół, uczelni, zakładów opieki zdrowotnej, zakładów pracy i innych partnerów biorących udział w kampaniach społecznych; A. Szkolenia B. Narady C. Konferencje D. Pogadanki E. Warsztaty F. Wykłady G. Inne (Imprezy,konkursy, inscenizacje itp.) H. Raze m A. Szkoły 6493 B. Uczelnie 98 C. Zakłady opieki zdrowotnej 2604 D. Zakłady pracy 1730 E. Inni partnerzy 1506 F. Razem ) Liczba szkoleń dla wojewódzkich i powiatowych koordynatorów kampanii/programów ze stacji sanitarno-epidemiologicznych oraz przedstawicieli innych instytucji i organizacji realizujących; 4) Nakład wydanych i rozdysponowanych materiałów oświatowo-zdrowotnych; 5) Liczba osób uczestniczących w kampaniach tytoniowych z podziałem na grupy wiekowe; 6) Liczba artykułów, spotów reklamowych, audycji radiowych i telewizyjnych o tematyce antytytoniowej; Liczba szkoleń Liczba rozdysponowanych materiałów A. 19 lat i mniej B lat C lat D. 65 lat i więcej E. Razem Liczba publikacji Rodzaj publikacji A. Artykuły prasowe 312 B. Spoty reklamowe C. Audycje radiowe 130 D. Programy telewizyjne 176 E. Informacje internetowe 698 F. Konferencje prasowe 9 G. Razem ) Liczba organizowanych punktów informacyjno-edukacyjnych; sztuk 8) Liczba udzielonych porad i A. Porady wykonanych badań podczas B. Badania organizowanych kampanii; C. Razem ) Liczba pozyskanych partnerów i sojuszników działań Liczba odbiorców 21

23 Tabela 5. Wybrane działania podejmowane przez jednostki Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ramach obchodów Światowego Dnia Rzucania Palenia ORGANIZATOR WSSE Wrocław DOLNOŚLĄSKIE FORMA DZIAŁAŃ Tegoroczne obchody Światowego Dnia Rzucania Palenia rozpoczęto Akcją Paczka. Zorganizowano punkt informacyjno-edukacyjny, w którego organizację włączyli się: Dolnośląskie Towarzystwo Integracji Kulturalnej Magnolia, studenci Wydziału Zdrowia Publicznego Akademii Medycznej kierunek pielęgniarstwo. W punkcie udzielano informacji na temat skutków zdrowotnych palenia tytoniu, mierzono stężenie tlenku węgla w wydychanym powietrzu, prezentowany był model jamy ustnej obrazujący szkody czynione przez palenie, rozdawano jabłka za papierosa zachęcając w ten sposób do prowadzenia zdrowego, wolnego od dymu tytoniowego stylu życia. Emitowano film Jak rzucić palenie. W związku z kampanią informującą o nowelizacji ustawy antytytoniowej zaprojektowano i wydrukowano i dystrybuowano ulotki na temat zmian w ustawie. Na wyświetlaczach LED w tramwajach i autobusach wyświetlana była informacja 18.XI-Światowy Dzień Rzucania Palenia, nie truj siebie i bliskich. 21 PSSE województwa Prowadzono dystrybucję materiałów oświatowych, zorganizowano punkty informacyjne, w których udzielano porad oraz przeprowadzano badania CO w wydychanym powietrzu i ciśnienia tętniczego krwi. Zorganizowano konkursy plastyczne oraz inscenizacje o tematyce antytytoniowej dla uczniów szkół. Zamieszczono informacje o kampanii na stronach internetowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych oraz instytucji partnerskich. Prowadzono kampanię w mediach lokalnych. WSSE Bydgoszcz WSSE Lublin PSSE Hrubieszów Janów Lubelski Lubartów Włodowa WSSE Gorzów Wlkp. PSSE: Gorzów Wlkp. Drezdenko Krosno Odrzańskie Międzyrzec Nowa Sól Żagań Żary KUJAWSKO-POMORSKIE W dniu r. w Sali Sesyjnej Urzędu Miasta Bydgoszczy została zorganizowana uroczystość z okazji Światowego Dnia Rzucania Palenia. W programie zaplanowano wykłady:,,rzuć palenie walcz z Rakiem, Palenie tytoniu a choroby płuc,,,czy palenie pomaga czy przeszkadza w relacjach społecznych. Wyemitowano film Rak płuc zrealizowany w cyklu "Lekarz jedynki" dla TVP1. Podczas obchodów podsumowane zostały konkursy: plastyczny -,,Kolorowy Świat Bez Dymu oraz konkurs na hasło -,,Antyreklama Papierosów i wręczono nagrody. Podczas trwania uroczystości można było skorzystać z bezpłatnej edukacji w zakresie profilaktyki nowotworowej. W imprezie wzięły udział 184 osoby. LUBELSKIE Do udziału w kampanii zaproszono lokalne media. Odbyły się wystawy prac plastycznych na terenie WSSE oraz wystawy plakatów o tematyce antytytoniowej. Wystosowano listy intencyjne do instytucji samorządowych informujące o wejściu w życie znowelizowanej ustawy antytytoniowej. Zorganizowano akcje informacyjno-edukacyjne w placówkach szkolno - wychowawczych. Prowadzono kampanię w mediach lokalnych. LUBUSKIE Zorganizowano 27 punktów informacyjno - edukacyjnych dla uczniów szkól gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, pacjentów ZOZ, pracowników zakładów pracy, społeczności lokalnej (3909 osób). Zorganizowano wystawę fotograficzną przedstawiającą prace uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych województwa lubuskiego, które zostały nadesłane na wojewódzki konkurs pt. Słuchaj, ucz się, żyj nie ulegaj uzależnieniom. Wystawa została zaprezentowana w WSSE w Gorzowie Wlkp. Wystawę obejrzało około 300 osób. Przeprowadzono 17 wykładów dla bezrobotnych, pacjentek poradni K, społeczności lokalnych, uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Ponadto uczestnikom wykładów proponowano materiały edukacyjne oraz udział w konkursach edukacją objęto 814 osób. Zorganizowano konferencję dla nauczycieli, studentów kierunków pedagogicznych i lekarzy ( 121 osób). ŁÓDZKIE WSSE Łódź W dniu 24 listopada 2010r. pracownicy pionu promocji zdrowia WSSE w Łodzi, przy 22

24 współpracy Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi zorganizowali Wojewódzką Konferencję Profilaktyczną Młodzież w dobie zagrożeń cywilizacyjnych. Jeden z tematów konferencji poświęcony był problematyce biernego i czynnego palenia tytoniu, a także znowelizowanej ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Adresatami byli nauczyciele, dyrektorzy szkół i placówek oświatowych a także przedstawiciele samorządów lokalnych. W konferencji wzięło udział 287 osób. 11 PSSE województwa W miejscach użyteczności publicznej (tablice ogłoszeniowe w urzędach, dworce PKS, punkty ogłoszeniowe itp.) umieszczono informacje dotyczące nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Zorganizowano szkolenia dla władz lokalnych, pracowników samorządowych, dyrektorów szkół, nauczycieli, pedagogów oraz przedstawicieli mediów lokalnych w zakresie zmian w ustawie. Przesłano również do placówek oświatowych oraz NZOZ i ZOZ informacje dot. nowelizacji ustawy. Zorganizowano punkty informacyjno-edukacyjne, w których pacjenci mogli uzyskać informacje dotyczące skutków zdrowotnych czynnego i biernego palenia tytoniu, porady jak zerwać z nałogiem, oraz wykonać badania na zawartość CO w wydychanym powietrzu oraz badania ciśnienia tętniczego krwi. Zorganizowano wystawy poświęcone tematyce antytytoniowej. WSSE Kraków MAŁOPOLSKIE W ramach obchodów Światowego Dnia Rzucania Palenia: oplakatowano Stację, umieszczono na klatkach schodowych napisy informujące o korzyściach wynikających z rzucania palenia, zorganizowano konferencję, otwarto punkt informacyjno- konsultacyjny, w którym można było uzyskać informacje dot. pomocy w rzucaniu palenia, a także zmierzyć ciśnienie krwi i poziom tlenku węgla w wydychanym powietrzu. 9 PSSE województwa Zorganizowano punkty informacyjno-edukacyjne, w których prowadzono poradnictwo antytytoniowe oraz przeprowadzono badania np. CO w wydychanym powietrzu, i ciśnienia tętniczego krwi. Zorganizowano konkursy i wystawy o tematyce antytytoniowej. WSSE PSSE Warszawa WSSE Opole 9 PSSE województwa WSSE PSSE Rzeszów MAZOWIECKIE Akcja Światowego Dnia Rzucania Palenia w 2010 roku w województwie mazowieckim, była połączona z kampanią medialną dotyczącą wejścia w życie nowelizacji ustawy z dnia 9 listopada 1995 roku o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 2010 r. Nr 81, poz.592 z późn. zm.). Działania podjęte przez pracowników pionu OZ i PZ w dużej mierze koncentrowały się na informowaniu społeczeństwa o zmianach w ustawie, interpretacji przepisów oraz instruktarzu dotyczącego właściwego oznakowania miejsc, których zakaz palenia dotyczy. W powiecie warszawskim w terminie roku przeprowadzone zostały badania ankietowe, którymi objęte zostało 217 lokali gastronomiczno rozrywkowych, w celu sprawdzenia stopnia ich przygotowania do wejścia w życie ustawy. Badano także postawy respondentów wobec zmian w ustawie oraz poziomu ich wiedzy na temat ustawy. Dodatkowo media otrzymywały od WSSE i PSSE spoty z kampanii medialnej oraz informacje prasowe. W ramach Akcji listopadowej podjęto współpracę z licznymi partnerami, instytucjami oraz przedstawicielami władz lokalnych. W tym celu wystosowano szereg pism i listów intencyjnych, organizowano narady, aby zachęcić potencjalnych partnerów do podjęcia działań na rzecz promowania środowiska wolnego od dymu tytoniowego. W dniu 18 listopada 2010 r. organizowano punkty konsultacyjno - medyczne, w których można było wykonać bezpłatne badania medyczne: poziom glukozy, poziom cholesterolu, pojemność płuc, poziom tlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz zmierzyć swoje BMI. Podczas organizowanych stoisk rozdysponowano tysiące materiałów edukacyjnych (ulotki, plakaty itp.) OPOLSKIE Zorganizowano punkty informacyjno-edukacyjne, prowadzono kampanię w mediach. Zorganizowano konkursy wiedzy, literackie oraz plastyczne o tematyce antytytoniowej. Przeprowadzono wykłady dla uczniów i rodziców. PODKARPACKIE W ramach przygotowania i realizacji tegorocznej kampanii antytytoniowej przygotowywano wystąpienia do mediów, władz samorządowych, dyrekcji szkół, przedszkoli, ZOZ, zakładów pracy i innych informujące o Światowym Dniu Rzucania Palenia i nowelizacji ustawy o 23

25 ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych i o obowiązkach jakie wynikają z tej nowelizacji. Organizacja konkursu plastycznego Jestem Ok. Nie palę dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, na który przygotowano ok. 200 prac plastycznych. Najlepsze prace zostaną zamieszczone w wydanym specjalnie kalendarzu na 2011 rok. W dniu 18 listopada w holu NFZ oraz w Szpitalu Wojewódzkim nr 2 oraz Szpitalu MSWiA zorganizowano 3 stoiska informacyjno-edukacyjne, w których obok porad jak rozstać się z nałogiem palenia wykonywano pomiary poziomu cukru we krwi, ciśnienia tętniczego, mierzono poziom stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz prowadzono rozdawnictwo materiałów. Ogółem z porad, badań i materiałów skorzystało około 395 osób. 11 PSSE województwa Zorganizowano punkty informacyjno-edukacyjne, prowadzono kampanię w mediach. Zorganizowano konkursy wiedzy, literackie oraz plastyczne o tematyce antytytoniowej. Przeprowadzono wykłady dla uczniów i rodziców. W autobusach Miejskiej Komunikacji Samochodowej i PKS eksponowane były plakaty informujące o nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. WSSE Białystok PODLASKIE 18 listopada 2010 roku odbyła się konferencja prasowa z udziałem pracowników pionu promocji zdrowia WSSE i PSSE. Na konferencję licznie przybyli przedstawiciele lokalnych mediów. Organizatorzy poinformowali o przesłaniu Światowego Dnia Rzucania Palenia, omówiono zmiany w ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, przedstawiono analizę skutków palenia tytoniu w rodzinie. Z inicjatywy WSSE w Białymstoku podpisano porozumienie i powołano Podlaski Wojewódzki Zespół ds. Realizacji POZNPT. 13 PSSE województwa Wystosowano pisma do instytucji Samorządowych i prywatnych informujące o zmianach w ustawie antytytoniowej. Na stronach internetowych PSSE umieszczono informację dot. ww. zmian. Zorganizowano punkty informacyjno-edukacyjne, prowadzono kampanię w mediach. Zorganizowano konkursy wiedzy, literackie oraz plastyczne o tematyce antytytoniowej. Przeprowadzono wykłady dla uczniów i rodziców. WSSE Gdańsk POMOSRKIE W dniu 13 listopada 2010 roku w Pomorskim Parku Naukowo - Technologicznym w Gdyni odbyło się spotkanie z cyklu O profilaktyce przy muzyce realizowane w ramach Światowego Dnia Rzucania Palenia. W dniu 17 listopada w siedzibie WSSE w Gdańsku został rozstrzygnięty konkurs edukacyjny pod hasłem: "Płeć a Tytoń" na prezentację multimedialną skierowany do uczniów szkół ponadgimnazjalnych województwa pomorskiego. 10 PSSE W ramach obchodów Światowego Dnia Rzucania Palenia zorganizowano punkty informacyjno-edukacyjne, prowadzono kampanię w mediach. Zorganizowano konkursy wiedzy, literackie oraz plastyczne o tematyce antytytoniowej. Przeprowadzono wykłady dla uczniów i rodziców. WSSE PSSE Katowice ŚLĄSKIE W dniu 19. listopada 2010r. na Pl. Sejmu Śląskiego przed Śląskim Urzędem Wojewódzkim w Katowicach, odbyła się akcja antytytoniowa zorganizowana przez WSSE w Katowicach przy współpracy PSSE w Katowicach oraz z udziałem uczniów Gimnazjum Nr 5 w Katowicach. Pracownicy Oddziału Oświaty Zdrowotnej zorganizowali punkt edukacyjny, w którym prezentowano modele wizualizujące skutki palenia tytoniu, a zainteresowani mogli uzyskać informacje, ulotki i plakaty antytytoniowe. Gimnazjaliści ubrani w koszuli z napisem Nie palę, informowali przechodniów o Światowym Dniu Rzucania Palenia oraz konsekwencjach używania tytoniu. 11 PSSE województwa Przeprowadzono wykłady i pogadanki dla uczniów. Zorganizowano konkursy wiedzy, plastyczne o tematyce antytytoniowej. Na stronach internetowych PSSE umieszczono informację dot. znowelizowanej ustawy antytytoniowej. Zorganizowano konferencje prasowe, przekazano informacje do mediów lokalnych. 24

26 WSSE Kielce 11 PSSE województwa WSSE Olsztyn PSSE Giżycko, Iława, Kętrzyn, Ostróda Działdowo, Elbląg WSSE Poznań WSSE Szczecin ŚWIĘTOKRZYSKIE Zorganizowano we współpracy z Polskim Towarzystwem Oświaty Zdrowotnej, Świętokrzyskim Centrum Onkologii oraz Gazetą Lokalną Echo Dnia, III Wojewódzki Przegląd Małych Form Teatralnych o charakterze satyrycznym pod hasłem Jestem Zdrowy odrzucam dym papierosowy. W akcji wzięło udział osób. Zorganizowano festyny oraz konkursy (min. na prezentacje multimedialną) dla uczniów oraz rodziców. Przeprowadzono warsztaty asertywności, pogadanki i wykłady dla młodzieży. WARMIŃSKO-MAZURSKIE Prowadzono kampanię w mediach. Zorganizowano ponadto wojewódzki konkurs fotograficzny pt Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych (różnego typu) województwa warmińsko-mazurskiego. Zorganizowano happeningi, imprezy edukacyjne, konkursy wiedzy i plastyczne. Umieszczono informacje o akcji na stronach internetowych. WIELKOPOLSKIE Wspólnie z Centrum Onkologii zorganizowano kampanię na rzecz rzucania palenia ph. "Nie palę, bo wolę". W ramach Kampanii odbyły się pogadanki na temat zdrowego stylu życia, pomiary poziomu tkanki tłuszczowej, ciśnienia oraz glukozy we krwi. Wykonano 111 badań stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu. ZACHODNIOPOMORSKIE Zorganizowano Wojewódzki konkurs wiedzy dot. zagadnień związanych z profilaktyką używania tytoniu oraz wiedzą na temat negatywnych konsekwencji zdrowotnych palenia tytoniu. Konkurs został rozpropagowany przez 20 PSSE w 362 szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Do siedziby WSSE w Szczecinie wpłynęło łącznie 295 prac. Prowadzono kampanie w mediach. 13 PSSE województwa Zorganizowano konkursy wiedzy oraz plastyczne o tematyce antytytoniowej. Przeprowadzono wykłady i poganki dla uczniów. Umieszczono informacje dot. kampanii na stronach internetowych ZACHOWANIA ZDROWOTNE KOBIET W CIĄŻY W związku z niepokojącą sytuacją dotyczącą ryzykownych zachowań kobiet w ciąży, Główny Inspektor Sanitarny podjął decyzję o konieczności przeprowadzenia badań ogólnopolskich, związanych z używaniem przez ciężarne: alkoholu, tytoniu, narkotyków i innych substancji psychoaktywnych. Partnerami projektu badawczego było Centrum Onkologii w Warszawie, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Krajowe Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Badanie pt. "Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży" zostało przeprowadzone przez GIS we współpracy z WSSE i PSSE Badanie przeprowadzono w 373 szpitalach, w których znajdują się oddziały ginekologicznopołożnicze. Badanie przeprowadzono w sierpniu 2010 roku na próbie 2972 kobiet - położnic, które w tym czasie przebywały na wspomnianych oddziałach. 25

27 Trwa opracowywanie wyników ww. badania, dane dostępne będą w roku Wyniki badania przeprowadzonego w 2009 roku wskazują, że kiedykolwiek w życiu paliło 50% kobiet, w ciągu ostatnich 2 lat paliło 36% kobiet, a prawie co piąta z nich (18%) wypaliła w ostatnich 2 latach blisko 20 paczek papierosów w ciągu jednego miesiąca. Blisko 62% palących rzuciło palenie przed lub na początku ciąży. Aż 11% kobiet będąc w ciąży kontynuowało palenie. Wśród kobiet palących w ciąży odsetek wcześniaków wynosił 11%, u nigdy nie palących 7%. Kobiety palące rodziły dzieci z niedowagą dwukrotnie częściej (12%). Kobiety nigdy niepalące rodziły dzieci o niskiej wadze urodzeniowej jedynie w 5%. Zaprzestanie palenia w trakcie ciąży zwiększa o 50% szanse na urodzenie dziecka o normalnej masie urodzeniowej. 26

28 1.5. ORGANIZOWANIE PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ LOKALNYCH KOALICJI Z UDZIAŁEM WŁADZ, INSTYTUCJI, ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH NA RZECZ ZDROWEGO ŚRODOWISKA WOLNEGO OD DYMU TYTONIOWEGO W ZAKŁADACH PRACY I MIEJSCACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ. Jednostki PIS w kraju tworzyły wojewódzkie i powiatowe Zespoły Koordynacyjne ds. Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu. W skład zespołów wspierających działania antytytoniowe weszli m.in. przedstawiciele Starostw Powiatowych, Urzędów Miast, NFZ, Kuratoriów Oświaty. Do udziału w koalicji zapraszano również przedstawicieli Straży Miejskiej, Komendy Wojewódzkiej i Miejskiej Policji, Kurii Diecezjalnej, Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej, Ośrodków Medycyny Pracy oraz uczelni wyższych. PIS współpracowała na rzecz ograniczenia palenia tytoniu na terenie kraju z organizacjami pozarządowym takimi jak: Fundacja Promocja Zdrowia, PTOZ, PCK, ZHP, MANKO, IFMSA, Caritas i inne. Współpraca z lokalnymi mediami pozwoliła na dotarcie do szerokiego grona odbiorców. Liczne artykuły, wywiady, audycje, spoty TV wzmocniły podjęte inicjatywy i działania prozdrowotne. GIS na poziomie krajowym podejmował działania współpracując z ministerstwami zaangażowanymi w realizację programu, Biurem WHO w Polsce, jednostkami badawczo - rozwojowymi oraz innymi instytucjami i organizacjami. 27

29 1.6. REALIZACJA WOJEWÓDZKICH PROGRAMÓW OGRANICZENIA ZDROWOTNYCH NASTĘPSTW PALENIA TYTONIU, AUTORSKICH PROJEKTÓW, KONKURSÓW, IMPREZ EDUKACYJNO-ZDROWOTNYCH DLA SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH Z UDZIAŁEM STACJI SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNYCH W PARTNERSTWIE Z PRZEDSTAWICIELAMI ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ, PLACÓWEK NAUCZANIA I WYCHOWANIA, JEDNOSTKAMI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH I INNYCH WG LOKALNYCH POTRZEB I MOŻLIWOŚCI Działania podejmowane w ramach Wojewódzkich POZNPT kierowane były do szerokiej grupy odbiorców, w tym: dzieci i młodzieży szkolnej, nauczycieli i pedagogów, władz lokalnych, pracowników służby zdrowia a także pacjentów publicznych i niepublicznych ZOZ-ów oraz całej społeczności lokalnej. Przykładowe działania podjęte w tym zakresie zestawione zostały w Tabeli 6. Tabela 6. Wybrane działania w ramach Wojewódzkich POZNPT Województwo/ miasto Interwencja Grupa docelowa Forma działań WSSE Wrocław PSSE Wałbrzych PSSE Złotoryja punkt informacyjnokonsultacyjny Górale na start oraz Festyn rodzinny DOLNOŚLĄSKIE Pracownicy WSSE pionu promocji zdrowia, organizują społeczność lokalna comiesięcznie punkt informacyjno-konsultacyjny podczas Targów Edukacji Prozdrowotnej w Wojewódzkim Zespole Szpitalnej Opieki Zdrowotnej. społeczność lokalna Dbam o swoje zdrowie. Promocja Zdrowia w społeczność lokalna Środowisku wiejskim i pracujących w rolnictwie Pracownicy PSSE zorganizowali imprezę pt. Górale na start! oraz Festyn Rodzinny. W punktach informacyjnokonsultacyjnych prowadzone były rozmowy na temat szkodliwości czynnego i biernego palenia tytoniu, rozdawano materiały edukacyjne, wykonywano pomiary ciśnienia tętniczego krwi. Z badania skorzystało łącznie 220 osób. Dodatkowo przeprowadzono 3 konkursy wiedzy dla 90 uczestników. Program realizowany był w okresie od stycznia do marca 2010 r. we współpracy z wójtami gmin Pielgrzymka, Zagrodno, Złotoryja oraz Sołtysami wsi. Wśród uczestników zebrań wiejskich przeprowadzono dystrybucję materiałów popularyzujących wiedzę nt. szkodliwości palenia papierosów i wyrobów tytoniowych. Pracownicy PIS przeprowadzili 10 pogadanek i instruktaży, rozdystrybuowali plakaty oraz ulotki. Program objął swoim zasięgiem 150 osób. 28

30 WSSE Bydgoszcz PSSE Puławy PSSE Radzyń Podlaski PSSE Drezdenko, PSSE Gorzów Wlkp. WSSE Gorzów Wlkp. WSSE Łódź PSSE Olkusz ŻYCIE WOLNE OD NAŁOGÓWprofilaktyka tytoniowa NIKOTYNIE NIE! młodzież szkolna KUJAWSKO-POMORSKIE Wojewódzka interwencja nieprogramowa Życie wolne od nałogów profilaktyka tytoniowa była realizowana na dzieci w wieku terenie 2 PSSE w roku szkolnym 2009/2010. W 2008 roku szkolnym klas 0, I-III stała się częścią składową Wojewódzkiego POZNPT. szkoły podstawowej Interwencja została bardzo dobrze przyjęta zarówno przez szkolnych realizatorów jak również przez bezpośrednich odbiorców. LUBELSKIE W Zespole Szkół Nr 1 w Puławach realizowany był przy wsparciu pracowników PSSE Puławy, autorski program nauczycieli z Zespołu Szkół Nr 1 Puławy pt.: NIKOTYNIE NIE!. Edukacją objęto 650 uczniów. Autorski program profilaktyki uzależnień kierownika Medycyny Szkolnej i pracownika OZiPZ PSSE w Radzyniu Papieros To Nie uczniowie szkół Podlaskim realizowany był metodą warsztatową w czasie 5 Dla Mnie ponadgimnazjalnych godzin lekcyjnych. Programem zostały objęte dwie klasy szkół ponadgimnazjalnych 62 uczniów. Żyj, ucz się - nie ulegaj uzależnieniom wykład Zadbaj o swoje płuca - program edukacyjny profilaktyki gruźlicy Miasteczko Zdrowia Pomóż sobie i innym PSSE Wieliczka Komiks antytytoniowy PSSE Żuromin Forum dla Zdrowia pt. Zdrowie to mój styl żołnierze i kadry dowódcze LUBUSKIE Pracownicy PIS przeprowadzili cykl pogadanek dla 382 poborowych z 5 gmin powiatu strzelecko drezdeneckiego. Zostały również zorganizowane 2 warsztaty pt. Żyj, ucz się - nie ulegaj uzależnieniom dla 45 poborowych z powiatu gorzowskiego. osadzeni w zakładach Pracownicy WSSE przeprowadzili wykład dla 150 penitencjarnych osadzonych w Zakładzie Karnym w Gorzowie Wlkp. ŁÓDZKIE W roku szkolnym 2009/2010 program realizowano w 93 szkołach podstawowych w 21 powiatach na terenie województwa łódzkiego. Programem objęto uczniów z 706 klas. Średnio na realizację programu poświęcono 3,5 Uczniowie szkół godziny lekcyjnej w jednej klasie. Formami realizacji podstawowych programu były m.in.: analiza przypadków, dyskusje dydaktyczne burza mózgów, zajęcia taneczne, zajęcia metodą dramy, wykłady, prelekcje, pogadanki, inscenizacje, debata ZA I PRZECIW Nikotynizm trudny nałóg. MAŁOPOLSKIE społeczność lokalna Uczniowie klas IV- VII szkół podstawowych Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Impreza plenerowa na terenie parkingu Centrum Handlowego Echo w Olkuszu została zorganizowana przy współpracy Starostwa Powiatowego. Polowe gabinety działały od godz do Zasiedli w nich specjaliści z Wojewódzkiego Szpitala Chorób Płuc w Jaroszowcu, NZOZ-u w Olkuszu, Centrum Medycznego z Krakowa oraz Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków. Łącznie udzielono 678 bezpłatnych badań i porad. 219 osób wzięło udział w pokazach udzielania pierwszej pomocy Konkurs plastyczny został zorganizowany przez pracowników PSSE w Wieliczce i skierowany był do uczniów klas IV-VI szkół podstawowych..nagrodzone prace zostały wystawione w siedzibie PSSE w Wieliczce. MAZOWIECKIE PSSE oraz Starostwo Powiatowe było współorganizatorem imprezy międzyszkolnej Forum dla Zdrowia pod hasłem Zdrowie to mój styl, które odbyło się w ZSP w Zielonej. Uczestnikami imprezy byli uczniowie ze wszystkich szkół ponadgimnazjalnych z terenu powiatu. 29

31 WSSE Opole; Opolskie Centrum Informacji Młodzieżowej WSSE Rzeszów PSSE WSSE Rzeszów WSSE Białystok Wojewódzki Konkurs Fotograficzny pt. Kobieta a Tytoń Wojewódzki Konkurs Fotograficzny pt. Sam nie palę i innym odradzam Tutaj Nie Palę! Zadbaj o swoją przyszłość Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych uczniowie szkół gimnazjalnych Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych II Wojewódzki Przegląd Małych Uczniowie szkół Form Teatralnych gimnazjalnych Porozmawiajmy o uzależnieniach. Płyń po zdrowie Studenci; społeczność akademicka OPOLSKIE Patronat nad konkursami sprawował Opolski PWIS w Opolu. Celami konkursu było m.in.: ostrzeżenie przed działaniami marketingowymi przemysłu tytoniowego kierowanymi do młodych kobiet, dostarczenie wiedzy o wpływie dymu tytoniowego na zdrowie kobiet i ich potomstwa, a także edukacja młodzieży w zakresie zysków płynących z niepalenia oraz zagrożeń wynikających z czynnego i biernego palenia. Do konkursu pt. Kobieta a Tytoń zgłoszono 101 prac fotograficznych wykonanych przez 62 uczniów z 19 szkół ponadgimnazjalnych województwa opolskiego. Celem konkursu Sam nie palę i innym odradzam była edukacja młodzieży w zakresie zysków płynących z niepalenia oraz zagrożeń wynikających z czynnego i biernego palenia, motywowanie uczniów do poszerzenia wiedzy na temat szkodliwości używania tytoniu oraz kreowanie wizerunku młodego człowieka, który nie pali papierosów. W roku 2010 przeprowadzono III edycję kampanii, której celem głównym było zmniejszenie liczby osób narażonych na ekspozycję na dym tytoniowy w miejscach publicznych, poprzez wprowadzenie całkowitego zakazu palenia w lokalach gastronomicznych. Celami szczegółowymi kampanii było: wprowadzenie całkowitego zakazu palenia tytoniu w wybranych lokalach gastronomicznych na terenie powiatu, motywowanie pracowników lokali gastronomicznych do przestrzegania zakazu palenia tytoniu w miejscu pracy. W roku 2010 do kampanii przystąpiło 12 lokali gastronomicznych, w których został wprowadzony i przestrzegany całkowity zakaz palenia tytoniu. Lokalom przyznano CERTYFIKAT Miejsce przyjazne niepalącym oraz naklejki z logo kampanii Tutaj Nie Palę. Certyfikaty podpisane zostały przez Opolskiego PWIS oraz właściwego PPIS. O kampanii zostały poinformowane lokalne media. Ukazały się 2 informacje w lokalnych gazetach. PODKARPACKIE Program ten, opracowany pierwotnie w IMiD w Warszawie, był ostatnim ogniwem z programów edukacji antytytoniowej. Przeznaczony do realizacji w środowiskach młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Realizowany na terenie województwa od 2000 roku. w nielicznych powiatach przez zaangażowanych pedagogów. W roku szkolnym 2009/2010 realizowany był na ternie powiatów jarosławskiego, jasielskiego, przemyskiego, sanockiego i strzyżowskiego w 23 szkołach ponadgimnazjalnych. W II edycji przeglądu wzięły udział 62 szkoły gimnazjalne z terenu województwa z 18 powiatów. Młodzież, pod kierunkiem nauczycieli przygotowywała własne lub wykorzystywała gotowe scenariusze zgodnie z regulaminem przeglądu. W etapie wojewódzkim na scenie Wojewódzkiego Domu Kultury zaprezentowało się 19 zespołów. Jury konkursowe przyznało 3 miejsca oraz jedno wyróżnienie. Realizacja tego przedsięwzięcia, była możliwa dzięki współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej w Rzeszowie PODLASKIE 21 stycznia 2010r na basenie sportowym nr.1 przy ulicy Włókienniczej 4 odbyły się Otwarte Mistrzostwa Podlasia AZS w Pływaniu p.h. Płyń po Zdrowie. Głównym celem akcji było pokazanie i uświadomienie młodzieży i społeczności akademickiej Białegostoku jak poważne są skutki czynnego i biernego palenia tytoniu. Organizatorami zawodów byli Akademicki Związek Sportowy 30

32 WSSE Białystok PSSE Człuchów PSSE Nowy Dwór Gdański PSSE Słupsk PSSE Gliwice PSSE Częstochowa Audycja radiowa; imprezy studenckie studenci Pomorski Dzień Przedsiębiorczości Społeczność lokalna profilaktyka tytoniowa Ciesz się Uczniowie szkół zdrowiem bez podstawowych i papierosa - konkurs plastyczny gimnazjalnych Zdrowie mam tylko Uczniowie szkół jedno - konkurs podstawowych profilaktyczny Nie pal przed Uczniowie klas I sobą mostów gimnazjum Małe Formy Teatralne w Profilaktyce Uzależnień Uczniowie w Białymstoku, WSSE oraz Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Białymstoku. Edukacja studentów prowadzona była poprzez propagowanie mody na niepalenie w tematycznych audycjach studenckiego radia AKADERA, na imprezach studenckich przy współpracy z samorządami studenckimi, studentami zrzeszonymi w IFMSA Oddział w Białymstoku (Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Medycyny), Akademickim Związku Sportowym oraz studentami Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku POMORSKIE Powiatowy Urząd Pracy i Starostwo Powiatu Człuchowskiego zorganizowały w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Człuchowie drugą edycję Pomorskiego Dnia Przedsiębiorczości profilaktyka tytoniowa. Uczestnikami dnia byli: społeczność lokalna, przedsiębiorcy oraz przyszli przedsiębiorcy z powiatu Człuchowskiego w tym młodzież klas maturalnych. W programie odbyły się między innymi działania profilaktyczne, profilaktyka tytoniowa - Miejsce pracy bez papierosa. Przedstawiciele PPIS w Człuchowie udzielali informacji osobom zamierzającym uruchomić indywidualną działalność gospodarczą oraz zachęcały do tworzenia miejsc pracy wolnych od dymu tytoniowego. Udzielano instruktażu, rozdawano materiały edukacyjne. Do udziału w konkursie zaproszono 24 szkoły z terenu powiatu nowodworskiego. W etapie powiatowym wzięło udział 7 szkół podstawowych oraz 3 gimnazja. Fundusze na nagrody dla laureatów pozyskano ze Starostwa Powiatowego w Nowym Dworze Gdańskim. 15 maja br. w Zespole Szkół Samorządowych w Objeździe odbył się II Powiatowy Konkurs Profilaktyczny pt. Zdrowie mam tylko jedno. Organizatorami konkursu była Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku przy współudziale Gminy Ustka, Starostwa Powiatowego w Słupsku oraz Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Słupsku. Celem konkursu była ochrona zdrowia psychicznego i fizycznego, kształtowanie postaw sprzyjających życiu bez nałogów, zapobieganie zachowaniom ryzykownym poprzez wzmacnianie potencjału drzemiącego w uczniach. Oprócz konkursu uczniowie mieli możliwość uczestniczenia w zajęciach w zakresie bezpieczeństwa na drodze, w warsztatach antynikotynowych oraz w zajęciach z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Zadaniem objęto 24 uczniów z 8 gmin powiatu słupskiego. ŚLĄSKIE W Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 4 w Gliwicach uczniowie klas pierwszych (135 uczniów), nauczyciele i rodzice realizowali X edycję akcji antytytoniowej pt. Nie pal przed sobą mostów. Młodzież gimnazjalna w ramach akcji brała udział w konkursach o tematyce antynikotynowej m.in. w konkursie plastycznym, multimedialnym na przygotowanie filmu lub prezentacji, literackim, teatralnym oraz wiedzy o zdrowotnych skutkach używania tytoniu. PSSE w Częstochowie zorganizowało w Miejskim Domu Kultury podsumowanie konkursu pt. Małe Formy Teatralne w Profilaktyce Uzależnień. Konkurs na spektakl został przeprowadzony na poziomie szkół wszystkich szczebli nauczania i dotyczył oprócz problemu palenia tytoniu również innych obszarów uzależnień takich jak alkoholizm czy 31

33 WSSE Kielce PSSE Busko Zdrój WSSE Olsztyn Bądź asertywny powiedz papierosom NIE! Wojewódzki Przegląd Małych Form Teatralnych o charakterze satyrycznym Jestem zdrowy odrzucam dym papierosowy. Moda na niepalenie - konkurs Warsztaty asertywności pod hasłem: Dziękuję nie palę Festyn prozdrowotny pod hasłem: Bezpieczne wakacje. Ekonomiczne aspekty palenia tytoniu WSSE Poznań Młodzieżowi Liderzy Zdrowia Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Uczniowie szkół podstawowych uczniowie szkół gimnazjalnych Uczniowie klas IV-VI szkół podstawowych i szkół gimnazjalnych. Podróżni i społeczność lokalna narkomania. Przegląd nagrodzonych spektakli. odbył się r. w Miejskim Domu Kultury w Częstochowie. W konkursie uczestniczyło ok osób. W PSSE w Częstochowie zostały zorganizowane warsztaty antytytoniowe. Zajęcia poprowadzone przez pedagogów Centrum Informacji Zawodowej, skupione były na aspektach psychospołecznych palenia tytoniu. W trakcie dyskusji uczniowie analizowali sytuacje i wskazywali czynniki, które zdecydowały o ich uzależnieniu od papierosów. Praca z młodzieżą nakierowana była na trening umiejętności i obejmowała ćwiczenie zachowań asertywnych w sytuacjach problemowych. Na zakończenie zajęć uczniowie otrzymali od pracowników Sekcji Oświaty Zdrowotnej materiały edukacyjne broszury, plakaty, wykaz poradni zajmujących się poradnictwem antynikotynowym i prowadzących terapie antynikotynowe. ŚWIĘTOKRZYSKIE Celem głównym przeglądu było promowanie wśród dzieci i ich rodziców zachowań korzystnych dla zdrowia W przeglądzie wzięło udział 10 zespołów laureatów eliminacji powiatowych. W skład komisji konkursowej etapu wojewódzkiego weszli m.in. przedstawiciele Wojewody Świętokrzyskiego, Świętokrzyskiego Centrum Onkologii i WSSEj. Łącznie w III Wojewódzkim Przeglądzie Małych Form Teatralnych: wzięło udział 1088 osób ze szkół podstawowych woj. świętokrzyskiego. Działanie realizowane w ramach projektu sfinansowanego przez Urząd Marszałkowski woj. Świętokrzyskiego. W wojewódzkim konkursie antytytoniowym udział wzięło 392 uczniów. Uroczysty Finał konkursu odbył się w ramach Festiwalu Zdrowia w Busku-Zdroju. Nagrodzono 20 uczestników. Zajęcia odbyły się w szkołach gimnazjalnych w Busku Zdroju. Uczestnicy warsztatów zapoznali się z informacjami nt. szkodliwości i konsekwencji palenia tytoniu oraz procesu wchodzenia w uzależnienie. Warsztaty miały za zadanie ukierunkować proces decyzyjny uczestników w stroną utrzymania abstynencji nikotynowej. Prowadzone były przez psychologów ze Świętokrzyskiego Centrum Onkologii. W warsztatach uczestniczyło 70 osób. Impreza została zorganizowana na dworcu PKP Kielce. Podczas festynu pracownicy PSSE dokonywali badań stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu, udzielali też poradnictwa na temat rzucania palenia. Łącznie w festynie uczestniczyło ok 500 osób. WARMIŃSKO-MAZURSKIE Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Uczniowie szkół gimnazjalnych W konkursie wzięło udział 75 uczniów szkół ponadgimnazjalnych województwa warmińsko-mazurskiego. Na konkurs zgłoszono 166 prac. Organizatorami konkursu byli WSSE Olsztyn, ZOZ MSWiA oraz Warmińsko-Mazurske Centrum Onkologii w Olsztynie. Laureaci konkursu otrzymali nagrody podczas uroczystej gali w Sali Filharmonii w Olsztynie (300 osób). WIELKOPOLSKIE Pracownicy pionu OZiPZ realizowali projekt edukacji rówieśniczej pt. Młodzieżowi Liderzy Zdrowia dla uczniów ze szkół gimnazjalnych woj. wielkopolskiego. W okresie wrzesień- grudzień zorganizowali 10 warsztatów dla 166 uczniów z 45 szkół. Zgodnie z założeniami szkolenia składały 32

34 WSSE Szczecin Stoisko edukacyjne PSSE Koszalin szkolenie się z 2 części wykładowej, w trakcie której przedstawiano treści związane z tematyką profilaktyki tytoniowej, zagrożeń związanych z nałogiem tytoniowym oraz warsztatowej, w czasie której prowadzono zadania aktywizujące związane z problematyką palenia tytoniu oraz omawiano propozycje działań w szkole w ramach edukacji rówieśniczej. Podczas szkoleń uczniowie otrzymali pakiety edukacyjne zawierające ulotki, broszury i plakaty o tematyce antytytoniowej, a po zakończeniu szkoleń- dyplomy Młodzieżowego Lidera Zdrowia. ZACHODNIOPOMORSKIE Społeczność lokalna Osadzeni w Zakładzie Karnym Pracownicy WSSE zorganizowali stoisko edukacyjne podczas obchodów Różowej i Niebieskiej Wstążki w Centrum Handlowym Galaxy w ramach Dni Zdrowia Publicznego. Na stoisku edukacyjnym zaprezentowano model jamy ustnej palacza ukazujący konsekwencje zdrowotne palenia tytoniu oraz prezentacje 3D przedstawiającą zdrowotne skutki palenia tytoniu na narządach ludzkich. Ponadto prowadzono poradnictwo otwarte w zakresie profilaktyki antytytoniowej. Uczestnicy mogli wykonać bezpłatne badania pomiaru wydolności płuc, a także pomiaru stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu. Na stoisku znajdował się punkt skupu papierosów do którego osoby palące mogły wrzucić paczkę papierosów, a w zamian otrzymali egzotyczny owoc. Zorganizowano również na scenie konkurs skierowany do młodych kobiet. Konkurs obejmował 10 pytań o tematyce antytytoniowej. Nagrodami w konkursie były opaski odblaskowe, ramki na zdjęcia, lusterka z napisem: Jeśli chcesz przedłużyć swoją młodość. NIE PAL!. Grupą docelową byli klienci Centrum Handlowego Galaxy ok osób. PSSE w Koszalinie współorganizowało wspólnie z pastorem Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego szkolenia z zakresu profilaktyki palenia tytoniu dla pracowników Zakładu Karnego w Koszalinie. Edukacją łącznie objęto 40 osób. 33

35 Zadanie 2. Nadzór organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej nad wyrobami tytoniowymi. Prowadzenie badań monitoringowych i urzędowej kontroli zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w wyrobach tytoniowych wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Realizacja 1. Prowadzenie nadzoru nad przeprowadzaniem badań w kierunku zawartości substancji toksycznych w wyrobach tytoniowych. 2. Dokształcanie pracowników pionu higieny żywności, żywienia i przedmiotów użytku Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Odpowiedzialny za realizację: Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi Współdziałanie: Główny Inspektorat Sanitarny, wojewódzkie i powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne w Polsce Zgodnie z 2.1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lutego 2004 r. w sprawie badania zawartości niektórych substancji w dymie papierosowym oraz informacji i ostrzeżeń zamieszczanych na opakowaniach wyrobów tytoniowych (Dz.U. Nr 31, poz. 275 z późn. zm.) określona została zawartość substancji smolistych, nikotyny i tlenku węgla w dymie papierosowym papierosów wprowadzanych do obrotu handlowego lub produkowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W załączniku do ww. rozporządzenia Oddział Laboratoryjny do spraw Krajowej Kontroli Substancji Szkodliwych w Wyrobach Tytoniowych przy WSSE w Łodzi został wyznaczony jako laboratorium kontrolne uprawnione do ustalania zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w dymie papierosowym. Uprawnienia odnośnie kontroli zawartości niektórych substancji w dymie papierosowym zostały nadane Państwowej Inspekcji Sanitarnej ustawą z dnia 8 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. Nr 81, poz. 529). Art 4 ust.1 pkt 10 ww. ustawy stanowi, że: do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego należy kontrola przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności dotyczących: wymagań określonych w przepisach o zawartości niektórych substancji w dymie papierosowym. WSSE w Łodzi przy współpracy z GIS, opracowała projekty dokumentów: 1. Krajowego planu pobierania próbek papierosów w ramach urzędowej kontroli żywności i monitoringu dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej, 34

36 2. procedury pobierania próbek papierosów do badań laboratoryjnych w ramach urzędowej kontroli i monitoringu, 3. protokołu pobrania próbek papierosów, 4. formularza o potwierdzeniu przekazania próbek papierosów do laboratorium WSSE w Łodzi. W oparciu o aktualną sytuację prawną oraz o powyższą dokumentację, w roku sprawozdawczym 2011, zostaną podjęte badania zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w wyrobach tytoniowych w ramach urzędowej kontroli prowadzonej przez PIS. 35

37 Zadanie 3 Zapobieganie paleniu tytoniu przez dzieci i młodzież oraz programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży propagujące modę na niepalenie 3.1. REALIZACJA KRAJOWEGO PROGRAMU EDUKACJI ANTYTYTONIOWEJ PT. CZYSTE POWIETRZE WOKÓŁ NAS ADRESOWANEGO DO DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM, ICH RODZICÓW I OPIEKUNÓW Realizacja 1.Przygotowanie przedszkolnych i szkolnych koordynatorów do realizacji programu w przedszkolach i szkołach, w których zorganizowane zostały oddziały przedszkolne oraz w środowisku lokalnym. 2.Prowadzenie spotkań z rodzicami i opiekunami dzieci, mających na celu zaznajomienie ich z założeniami programu i włączenie do współpracy. 3.Prowadzenie zajęć profilaktycznych, ukazujących źródła i istotę zagrożeń toksycznymi i rakotwórczymi składnikami dymu tytoniowego. 4.Tworzenie w środowisku domowym atmosfery wsparcia dla procesu edukacji zdrowotnej dzieci, a także warunków ochrony dzieci przed wymuszonym wdychaniem dymu tytoniowego. 5.Nadzorowanie przestrzegania przepisów dotyczących pozostawania przedszkoli i szkół wolnych od dymu tytoniowego. 6.Promocja mody na niepalenie papierosów wśród nauczycieli i personelu przedszkoli i szkół ze szczególnym uwzględnieniem wymogów wynikających ze statusu i prestiżu zawodu nauczyciela jako wzoru osobowego. 7.Opracowanie i prowadzenie analiz oraz raportów dotyczących skuteczności działań profilaktycznych podejmowanych przez przedszkola i szkoły. Odpowiedzialny za realizację: Główny Inspektor Sanitarny Współdziałanie: Ministerstwo Edukacji Narodowej(MEN), Kuratoria Oświaty (KO), Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Stowarzyszenie Dzieciństwa Wolnego od Tytoniu, Instytut Matki i Dziecka (IMiD), dyrekcje przedszkoli i szkół, placówki kształcące nauczycieli, jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe, i inni Palenie tytoniu zostało uznane za jeden z najważniejszych, poddających się modyfikacji, czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów i chorób układu oddechowego. W realizacji zadań programowych priorytetowe działania to zapobieganie paleniu tytoniu wśród dzieci i młodzieży oraz zmniejszenie rozpowszechniania palenia tytoniu wśród ich rodziców. Zapobieganie podejmowania palenia w młodym wieku jest nieodzownym warunkiem skuteczności przeciwdziałania epidemii chorób odtytoniowych, a edukacja antytytoniowa staje się niezbędnym elementem wychowania zdrowotnego już na etapie edukacji przedszkolnej, zważywszy na szczególnie niekorzystne zjawisko biernego palenia (48% dorosłych palących przyznaje się do palenia tytoniu w obecności dzieci). Skala biernego narażenia na dym tytoniowy wśród dzieci jest w Polsce ogromna. Codziennie około 4 mln polskich dzieci wdycha biernie, w domu lub w miejscach publicznych, dym tytoniowy. 1 1 Raport WHO 2009 Stan zagrożenia epidemią palenia tytoniu w Polsce. 36

38 Program przedszkolnej edukacji antytytoniowej pt.: Czyste Powietrze Wokół Nas jest adresowany do dzieci w wieku przedszkolnym/szkolnym (5-6 lat) oraz ich rodziców i opiekunów, realizowany w ramach działań profilaktycznych na terenie przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach. Głównym celem programu jest zwiększenie wiedzy rodziców w zakresie ochrony dzieci przed narażeniem na działanie dymu tytoniowego oraz kształtowanie świadomych, asertywnych postaw wśród dzieci dotyczących ochrony własnego zdrowia, w przypadku bezpośredniego kontaktu z osobami palącymi. Zgodnie z założeniami realizacji programu w roku szkolnym 2009/2010 przedstawiono ofertę programową dyrektorom 30% przedszkoli na terenie całego kraju. II edycja przedszkolnego programu została wdrożona zgodnie z założeniami. Dzieci uczestniczyły w zajęciach prowadzonych metodami aktywizującymi, wg zaproponowanych scenariuszy, których celem jest pobudzenie ich wyobraźni poprzez m.in. wykonywanie przez dzieci prac plastycznych, komponowanie wierszyków i haseł antytytoniowych. Rodzice, zgodnie z założeniami programu, zostali poinformowani o wdrożeniu programu indywidualnie oraz podczas zajęć otwartych organizowanych przez kierownictwo placówki. Rodzice i opiekunowie pozytywnie odnieśli się do programu, wspierali działania nauczycieli, uczestnicząc w różnych działaniach proponowanych przez realizatorów oraz kontynuując zadania programowe w środowisku domowym. Według oceny przedszkolnych realizatorów programu wzrosła świadomość rodziców na temat zagrożeń, jakie niesie za sobą palenie tytoniu w obecności dzieci. Większość rodziców zadeklarowała, że będą zwracać większą uwagę na to, by ich dzieci nie były narażone na bierne palenie. Zdecydowana większość koordynatorów i realizatorów programu w placówkach (przedszkolach i szkołach) widzi potrzebę jego kontynuacji w kolejnych edycjach. Program został bardzo pozytywnie oceniony przez dzieci, rodziców i nauczycieli. W II edycji (rok szkolny 2009/2010) programem edukacyjnym objęto przedszkoli, co stanowi 34,9% tych placówek w całym kraju. Ponadto w realizacji programu wzięło udział oddziałów przedszkolnych, co stanowi 13,9% tych placówek w Polsce. Zasięg programu przedstawia Rycina 3. 37

39 Ryc.3. Zasięg II edycji programu Czyste Powietrze Wokół Nas Zasięg realizacji programu w placówkach (przedszkolach i oddziałach przedszkolnych) z podziałem na województwa, przedstawia Wykres 1. Wykres 1. Liczba placówek biorących udział w programie Czyste Powietrze Wokół Nas z podziałem na województwa Procentowy udział placówek (przedszkoli i oddziałów przedszkolnych) biorących udział w programie, w województwach przedstawia Wykres 2. 38

40 Wykres 2. Procentowy udział dzieci biorących udział w programie Czyste Powietrze Wokół Nas z podziałem na województwa Działaniami edukacyjnymi w programie objęto dzieci przedszkolnych i szkolnych. Liczbę dzieci w przedziale wiekowych 5-6 lat, biorących udział w programie w poszczególnych województwach, przestawia Wykres 3. Wykres 3. Liczba dzieci biorących udział w II edycji programu Czyste Powietrze Wokół Nas z podziałem na województwa W II edycji programu działaniami edukacyjnymi objęto rodziców i opiekunów dzieci, co przedstawia Wykres 4. 39

41 Wykres 4. Liczba rodziców i opiekunów uczestniczących w programie Czyste Powietrze Wokół Nas z podziałem na województwa W ramach przygotowań do realizacji programu edukacji antytytoniowej PIS zorganizowała i przeprowadziła 361 szkoleń dla realizatorów programu w całym kraju. W szkoleniach zorganizowanych w ramach programu, udział wzięło koordynatorów i realizatorów programu. W trakcie realizacji II edycji programu pracownicy PIS specjaliści pionu promocji zdrowia, koordynowali przebieg programu i udzielili wsparcia merytorycznego, metodycznego i organizacyjnego. Pracownicy pionu promocji zdrowia przeprowadzili łącznie wizytacji dotyczących realizacji programu w placówkach na terenie całego kraju. II edycja programu została przeprowadzona w przedszkolach i szkołach z dużym zaangażowaniem koordynatorów i realizatorów, jak również samych uczestników programu. III edycja programu, planowana na rok szkolny 2010/2011 zakłada realizację działań edukacyjnych w 50% przedszkoli w kraju. 40

42 3.2. EDUKACJA ZDROWOTNA DZIECI I MŁODZIEŻY W JEDNOSTKACH SYSTEMU OŚWIATY Realizacja 1. Przygotowanie nauczycieli, katechetów i wychowawców do rozpoznawania potrzeb edukacji zdrowotnej na terenie szkół, konstruowania programów interwencyjnych i edukacyjnych oraz skutecznej ich realizacji. 2. Prowadzenie programów edukacyjnych i profilaktycznych (zapobiegających inicjacji palenia tytoniu) dla dzieci i młodzieży ukazujących źródło i istotę zagrożenia toksycznymi i rakotwórczymi składnikami dymu tytoniowego. 3. Opracowanie i wdrożenie procedur postępowania wobec palących uczniów oraz promocja mody na niepalenie papierosów wśród młodzieży i nauczycieli oraz wychowawców ze szczególnym uwzględnieniem wymogów wynikających ze statusu i prestiżu zawodu nauczyciela jako wzoru osobowego. 4. Wspieranie działań służących upowszechnianiu zdrowego stylu życia jako alternatywy dla palenia tytoniu. 5. Tworzenie w środowisku domowym atmosfery wsparcia dla procesu edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży, a także warunków ochrony dzieci przed wymuszonym wdychaniem dymu tytoniowego. 6. Upowszechnianie zasady szkoły wolnej od dymu tytoniowego we współpracy z organizacjami młodzieżowymi i liderami zdrowia - popularyzacja pozytywnych zachowań. 7. Opracowanie, prowadzenie analiz i raportów dotyczących skuteczności działań profilaktycznych podejmowanych przez szkoły. Odpowiedzialny za realizację: Minister Edukacji Narodowej Współdziałanie: Kuratoria Oświaty, Ośrodek Rozwoju Edukacji, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, placówki doskonalące nauczycieli, dyrekcje szkół, placówki naukowo-badawcze, ogólnopolska sieć szkół promujących zdrowie, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Instytut Psychiatrii i Neurologii, jednostki samorządu terytorialnego, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Ministerstwo Sportu i Turystyki, organizacje pozarządowe, inni. Zadania w Programie Ograniczenia Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce MEN realizowało poprzez tworzenie warunków prawnych umożliwiających szkołom i placówkom systemu oświaty prowadzenie działalności wychowawczej i profilaktycznej. Kształcenie i wychowanie dzieci i młodzieży w polskich szkołach odbywa się w oparciu o podstawę programową. Począwszy od 1 września 2009 roku w klasach I szkoły podstawowej oraz w klasach I gimnazjum stosowana jest podstawa programowa przyjęta rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4. poz. 17). Zgodnie z nią działalność edukacyjna szkoły jest określona przez: 1) szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego; 2) program wychowawczy szkoły obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym; 3) program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym. Programy te tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane 41

43 w podstawie programowej. Nauczyciele realizują wspomniane wyżej programy, uwzględniając indywidualną pracę z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych. Podstawa programowa kładzie istotny nacisk na edukację zdrowotną, która zawiera m.in. treści nauczania dotyczące zapobiegania inicjacji tytoniowej. Zakres tematyczny edukacji zdrowotnej uwzględnia zagadnienia dotyczące analizy czynników zewnętrznych wpływających na prawidłowy stan i funkcjonowanie organizmu człowieka, w tym układu oddechowego. Z uczniami podejmowane są m.in. tematy dotyczące: aktywności fizycznej poprawiającej wydolność oddechową płuc, biernego i czynnego palenia tytoniu, źródeł i istoty zagrożenia toksycznymi i rakotwórczymi składnikami dymu tytoniowego. Edukacja zdrowotna stanowi ważną część programową kształcenia i wychowania w szkołach i placówkach na różnych zajęciach edukacyjnych np. biologii, chemii, wychowaniu fizycznym, godzinach z wychowawcą oraz innych rodzajach zajęć uzupełniających. W nowej podstawie programowej opisane umiejętności uczniów sformułowane w języku wymagań szczegółowych w sposób precyzyjny wyrażają główne cele edukacji dotyczącej zapobiegania inicjacji tytoniowej. Skłaniają również uczniów do realizacji projektów profilaktycznych w szkole, a w konsekwencji sprzyjają przyjęciu postawy nie akceptującej zjawiska palenia tytoniu. W prawie oświatowym wprowadzono obowiązek realizacji programu wychowawczego i programu profilaktyki. W każdej szkole i placówce obowiązek ten spoczywa na dyrektorze szkoły, który jest zobowiązany zapewnić warunki do ich realizacji oraz przygotowania nauczycieli w zakresie wymaganych kompetencji profilaktycznych. Program wychowawczy i program profilaktyki powinny być poprzedzone diagnozą, w wyniku której zostaną określone występujące problemy i zagrożenia w danej szkole. Należy podkreślić, że przy podejmowaniu działań, szkoła musi współpracować z rodzicami, samorządem uczniowskim oraz ze strategicznymi podmiotami publicznymi i niepublicznymi w środowisku lokalnym. Zakres działań z zakresu profilaktyki palenia tytoniu podejmowanych przez szkoły odbywa się najczęściej we współpracy z terenowymi stacjami sanitarno-epidemiologicznymi i organizacjami pozarządowymi, których cele statutowe wpisują się w cele Programu Resort edukacji duży nacisk kładzie na kształtowanie u uczniów postaw prozdrowotnych, które już w swoim założeniu służą upowszechnianiu zdrowego stylu życia i dokonywanie racjonalnych wyborów, szczególnie w odniesieniu do substancji psychoaktywnych. MEN od wielu lat wspiera rozwój sieci szkół promujących zdrowie, których ideą jest wypracowywanie systemowych działań w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki w oparciu o 42

44 współpracę ze środowiskiem lokalnym. Szkoły należące do sieci szkół promujących zdrowie, wychodząc ze swoją aktywnością na zewnątrz, zachęcają inne szkoły do realizacji wspólnych projektów, przez co wpływają na stałe poszerzanie sieci szkół i działań z zakresu promocji zdrowia. W 2009 roku zostało podpisane Porozumienie o współpracy między Ministrem Edukacji Narodowej, Ministrem Zdrowia, a Ministrem Sportu i Turystyki w sprawie wspierania promocji zdrowia oraz profilaktyki problemów dzieci i młodzieży. Szkoły promujące zdrowie poza poszerzonym zakresem edukacji zdrowotnej, realizacją programów profilaktycznych i zdrowotnych, prowadzą systemowe działania informacyjne i edukacyjne z zakresu profilaktyki tytoniowej. Działania te są prezentowane podczas różnych uroczystości szkolnych w formie: prezentacji, pokazów filmów edukacyjnych, wystaw, spotkań ze specjalistami, pogadanek z rodzicami, konkursów, festynów i happeningów oraz w trakcie realizacji programów profilaktycznych. Poniżej w Tabeli 7. przedstawione zostały przykładowe działania podejmowane przez szkoły w poszczególnych województwach: Tabela 7. Działania podejmowane przez szkoły w poszczególnych województwach WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE Cała prawda o papierosach, Dziękuję NIE w ramach programu Spójrz inaczej, Ja Zdrowie Ruch, Promocja Zdrowego Stylu Życia poprzez Rozwijanie Sprawności Fizycznej, Program Profilaktyki Uzależnienia od Nikotyny. WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE Nałóg albo TY, wybór należy do ciebie. Szkoły prowadzą regularne badania ankietowe mające na celu diagnozę poziomu występowania problemu Papierosy a młodzież. WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE Wolni od dymu tytoniowego, Krajowy program edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów Czyste powietrze wokół nas. WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE Nie palę, nie piję, nie biorę jestem odpowiedzialny za swoje zdrowie, Środowisko życia a zdrowie człowieka, Nasz świat wolny od nikotyny, Nie, dziękuję ja się nie truję, małe formy artystyczne i sceniczne o charakterze profilaktycznym na temat szkodliwości palenia tytoniu. WOJEWÓDZTWO PODLASKIE Żyjmy zdrowo bez nałogów, Nie jestem sam, Kto jest naprawdę wolny?, Szkolny Elementarz, Mój start w dorosłe życie. WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE Życie bez nałogów, Żyjmy w świecie wolnym od dymu tytoniowego, Gimnazjum mówi NIE nikotynie, W zdrowym ciele zdrowy duch, Mamo, tato żyjmy zdrowo, Można inaczej, Żyj zdrowo na sportowo, Uczymy się żyć zdrowo, Sport kształci, wychowuje i rozwija 43

45 WOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO-MAZURSKIE Nie palę, nie piję, nie biorę jestem odpowiedzialny za swoje zdrowie, Bezpieczne życie, WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE Palić nie palić-oto jest pytanie? Upowszechnianiu wiedzy z zakresu edukacji zdrowotnej wśród uczniów sprzyja stałe doskonalenie kompetencji nauczycieli. MEN poprzez Ośrodek Rozwoju Edukacji (dalej zwany ORE) ogólnokrajową placówkę doskonalenia nauczycieli udostępnia dla kadry pedagogicznej ważne, z punktu widzenia profilaktyki palenia tytoniu, informacje. Na stronie internetowej ORE są prezentowane m.in.: 1) poradnik Jak uchronić dziecko przed biernym i czynnym paleniem tytoniu?, 2) ankieta do ewaluacji oceny realizacji edukacji zdrowotnej w szkole, 3) materiały z zakresu kształtowania umiejętności życiowych i psychospołecznych uczniów w praktyce szkolnej, takich jak: ocena ryzyka, podejmowanie decyzji, nawiązywania pozytywnych kontaktów interpersonalnych. W roku sprawozdawczym GIS wprowadził do realizacji edycje pilotażowe dwóch programów edukacyjnych: Nie pal przy mnie, proszę - program edukacji antytytoniowej dla uczniów klas I-III szkół podstawowych, Znajdź właściwe rozwiązanie - program profilaktyki palenia tytoniu dla uczniów starszych klas szkół podstawowych i gimnazjów. 44

46 Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińsko-Mazurskie Św iętokrzyskie Ślaskie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Mazow ieckie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Lubelskie Kujaw sko-pomorskie Dolnośląskie NIE PAL PRZY MNIE PROSZĘ W roku sprawozdawczym GIS wraz z pozostałymi jednostkami PIS w całym kraju wdrożył pilotażową edycję programu edukacji antytytoniowej dla uczniów klas I-III szkół podstawowych pt Nie Pal Przy Mnie Proszę. Celem głównym programu było zmniejszenie narażenia dzieci na bierne palenie tytoniu. Celami szczegółowymi programu były: 1. Zwiększenie wiedzy w zakresie odpowiedzialności za własne zdrowie. 2. Zwiększenie świadomości na temat zagrożeń płynących z czynnego i biernego palenia tytoniu. 3. Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich. 4. Kształtowanie postaw asertywnych. W pilotażowej edycji Program objął zasięgiem 4,87 % szkół podstawowych w Polsce (686 placówek), brało w nim udział dzieci (Wykres 5.). Wykres 5. Liczba dzieci biorących udział w programie Nie pal przy mnie, proszę z podziałem na województwa Liczba dzieci W opinii realizatorów, treści programu Nie pal przy mnie proszę bardzo dobrze korelują ze szkolnym programem profilaktyki. Przyjęte w programie założenia, sprzyjały wzmacnianiu w uczniach pozytywnych zachowań oraz umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagrażających zdrowiu. 45

47 Wykres 6. Zasięg pilotażowej edycji programu Nie pal przy mnie, proszę z podziałem na województwa Procent szkół Dolnoślaskie Kujaw sko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazow ieckie Opolskie Rzeszów Podlaskie Pomorskie Śląskie św iętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Polska Dzieci z zaangażowaniem uczestniczyły w zajęciach edukacyjnych oraz zajęciach dodatkowych (konkursy plastyczne, inscenizacje, recytacje wierszy, itp.), poprzez które pogłębiły i usystematyzowały wiedzę na temat szkodliwości dymu tytoniowego. W ramach realizacji Programu przeszkolono 1625 koordynatorów w tym: 397 wojewódzkich koordynatorów programu 1228 powiatowych koordynatorów programu Wykres 7. Liczba uczestników szkoleń w ramach realizacji programu Nie pal przy mnie, proszę, z podziałem na województwa WSSE PSSE Dolnośląskie Kujaw sko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazow ieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Św iętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Do programu zaangażowano również rodziców, którzy pozytywnie ocenili jego wprowadzenie do szkół. W realizacji Programu wzięło udział rodziców. Potrzebę jego dalszej realizacji potwierdza fakt, że 93,6% szkół realizujących program wyraziło chęć jego kontynuacji. 46

48 ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE W roku szkolnym 2009/2010 GIS wraz jednostkami PIS wprowadził pilotażową edycję programu Znajdź właściwe rozwiązanie. Do realizacji programu przystąpiło 387 szkół podstawowych (2,7% szkół podstawowych w kraju) oraz 484 szkoły gimnazjalne (6,6%). Łącznie w pilotażowej edycji programu brało udział 871 szkół. Celem głównym programu było zapobieganie paleniu tytoniu wśród młodzieży szkolnej. Cele szczegółowe programu, to: 1. Zwiększenie wiedzy w zakresie szkodliwości dymu tytoniowego 2. Zwiększenie świadomości na temat zagrożeń płynących z czynnego i biernego palenia tytoniu 3. Kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich 4. Kształtowanie postaw asertywnych związanych z unikaniem czynnego i biernego palenia tytoniu Wykres 8. Procent szkół podstawowych i gimnazjalnych realizujących pilotażową edycję programu Znajdź właściwe rozwiązanie % dolnośląskie kujaw sko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie % szkół podstaw ow ych mazow ieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie % szkół gimnazjalnych śląskie św iętokrzyskie w armińsko-mazurskie w ielkopolskie zachodniopomorskie W ramach realizacji programu pracownicy PIS przeprowadzili 237 szkoleń (Wykres 9.), w tym prowadzonych przez WSSE 16, a przez PSSE 221. Liczba uczestników szkoleń ogółem wyniosła (w tym: WSSE: 395 PSSE: 1 533). 47

49 Wykres 9. Liczba szkoleń przeprowadzonych w ramach programu Znajdź właściwe rozwiązanie, z podziałem na województwa l. szkoleń- ogółem W większości województw, do realizacji zadań programowych angażowani byli liderzy młodzieżowi. Zestawienie w ujęciu procentowym przedstawia Wykres 10. Szkolni koordynatorzy zostali w znacznej większości przygotowani do realizacji programu podczas szkolenia zewnętrznego zorganizowanego przez PSSE (61,4% odpowiedzi) lub przez pracownika PSSE w szkole (33,0% odpowiedzi). Realizatorzy zostali poinformowani o założeniach i sposobie realizacji programu indywidualnie przez szkolnego koordynatora (44,2% odpowiedzi), na Radzie Pedagogicznej (30,5% odpowiedzi). 17,4% szkolnych koordynatorów zaprosiło do współpracy pielęgniarkę szkolną. Łącznie 7% poinformowało koordynatorów w inny sposób tj. poprzez informacje w pokoju nauczycielskim, na stronie internetowej szkoły, podczas spotkań zespołów przedmiotowych lub przez poprzedniego koordynatora. Wykres 10. Włączenie liderów młodzieżowych do realizacji zadań programowych programu Znajdź właściwe rozwiązanie (%) dolnośląskie Kujaw sko-pomorskie dolnośląskie Kujaw sko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazow ieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie św iętokrzyskie Warmińsko-mazurskie w ielkopolskie zachodniopomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazow ieckie opolskie Tak podkarpackie Nie podlaskie pomorskie śląskie św iętokrzyskie Warmińsko-mazurskie w ielkopolskie zachodniopomorskie 48

50 W zdecydowanej większości rodzice i opiekunowie dzieci zostali poinformowani o realizacji programu (81,00 % odpowiedzi), a w jego realizację aktywnie się włączyło ponad 40% (Wykres 11.) z nich. Rodzice brali udział w imprezach prozdrowotnych i akcjach szkolnych, w prelekcjach, szkoleniach, warsztatach i spotkaniach informacyjno-edukacyjnych. Ogółem w programie udział wzięło rodziców i opiekunów oraz uczniów ( 2,3% uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych). Wykres 11. Udział rodziców w działaniach realizowanych w ramach programu Znajdź właściwe rozwiązanie (% z podziałem na województwa): % dolnośląskie Kujaw sko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazow ieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie św iętokrzyskie Warmińsko-mazurskie w ielkopolskie zachodniopomorskie Nie / % Tak/ % W 18,00 % szkół program nie został zrealizowany w całości z powodu zbyt późnego wprowadzenia go do szkół. Metodyka zajęć została zmieniona w 11,5% szkół realizujących program. Najczęściej zmiany wynikały z realizowania podobnego zagadnienia na innych zajęciach oraz z braku czasu na pełną realizację. 88,5 % szkół przeprowadziło zajęcia zgodnie z zaproponowaną metodyką. Program został rozszerzony o dodatkowe działania w 43 % szkół. Najczęstsze dodatkowe przedsięwzięcia zestawione zostały w Wykresie

51 Wykres 12. Rozszerzenie programu Znajdź właściwe rozwiązanie o dodatkowe działania: gazetki szkolne, w ystaw y plakatów, gabloty tematyczne imprezy o charakterze profilaktycznym, w tym przedstaw ienia teatralne spotkania, prelekcje z psychologiem, pielęgniarką, z przedstaw icielami Poradni Uzależnień prezentacje multimedialne konkursy (plastyczne, w iedzy, literackie) projekcje filmów Program został pozytywnie oceniony przez realizatorów. Program wpisuje się w realizację Szkolnych Programów Profilaktyki i jest jego uzupełnieniem. Odpowiada potrzebom zarówno uczniów, jak i rodziców. Tematyka warsztatów została trafnie dobrana i dobrze opracowana. Program zawiera scenariusze zajęć warsztatowych oraz formy pracy, dostosowane do możliwości i potrzeb uczniów. Uczniowie bardzo zainteresowali się tematyką i aktywnie uczestniczyli w zajęciach. Program poszerza wiedzę uczniów w zakresie szkodliwości palenia, kształtuje postawę dbania o zdrowie własne i innych oraz wpływa na zwiększenie świadomości w tym zakresie. Uczy asertywności, a także wzmacnia poczucie własnej wartości uczniów. Program okazał się przydatny również dla palących rodziców, którzy włączyli się w realizację zadań programowych. Szkoły są zainteresowane kontynuacją programu ze względu na istotę problemu uzależnień wśród młodzieży, jednak zauważają potrzebę wzbogacenia go o dodatkowe materiały edukacyjne (np. filmy, wizualizacje, poradniki, ulotki, materiały dla uczniów- gadżety). Program wymaga wydłużenia czasu na poszczególne zajęcia warsztatowe i powinien być realizowany w ciągu całego roku szkolnego. 50

52 3.3. OGÓLNOPOLSKI KONKURS NA LOGO ORAZ HASŁO O TEMATYCE ANTYTYTONIOWEJ Ryc. 4. Praca konkursowa: I. miejsce Konkurs zorganizowany został przez GIS. Honorowy patronat nad konkursem objęli Główny Inspektor Sanitarny oraz Dyrektor Biura WHO w Polsce. Celem konkursu było pozyskanie nowych, ciekawych projektów w celu wykorzystania ich w działaniach informacyjno- edukacyjnych. Zadaniem uczestników konkursu było wykonanie logo oraz hasła w kategoriach: Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu (logo), Światowy Dzień Bez Tytoniu 2011r. (kampania dot. biernego palenia tytoniu - logo i hasło). Organizatorzy konkursu zaplanowali wykorzystanie najciekawszych prac jako logo POZNPT w latach oraz podczas obchodów Światowego Dnia Bez Tytoniu w 2011 r. Konkurs adresowany był do studentów uczelni wyższych w całym kraju. Konkurs rozpoczął się w dniu 10 czerwca 2010 r. i trwał do 10 listopada 2010 r. W terminie do 22 listopada 2010 r. do Głównego Inspektoratu Sanitarnego wpłynęły prace 60 uczestników (prace spełniające warunki zawarte w regulaminie). Dnia 29 listopada 2010 r odbyły się obrady jury, w którego skład weszli przedstawiciele GIS, WHO oraz Członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Programów Zdrowotnych i senior copywriter z Agencji reklamowej Crazy Mouse 51

53 Ryc. 5. Praca konkursowa: II miejsce Ryc. 6. Praca konkursowa: III miejsce 52

54 Zadanie 4 Realizacja programów profilaktyki palenia tytoniu i leczenia uzależnienia od tytoniu w zakładach opieki zdrowotnej. Działalność Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym 4.1. DZIAŁANIA REALIZOWANE PRZEZ ZAKŁADY OPIEKI ZDROWOTNEJ Realizacja 1. Prowadzenie podstawowego programu profilaktyki palenia tytoniu przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej w formie interwencji lekarskiej i wykonania badania spirometrycznego u pacjentów po 40 r. ż. 2.Prowadzenie specjalistycznego programu antytytoniowego przez lekarzy podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej zawierającego: specjalistyczną poradę lekarską, poradę wyspecjalizowanego terapeuty oraz leczenie. 3.Upowszechnianie edukacji antytytoniowej skierowanej do palących i niepalących pacjentów w zakładach opieki zdrowotnej. 4. Dokształcanie lekarzy podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej w zakresie interwencji antytytoniowej oraz leczenia uzależnienia od tytoniu. Odpowiedzialny za realizację: Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia Odpowiedzialny za dokształcanie lekarzy: Centrum Onkologii-Instytut, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Instytut Kardiologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego (CMKP) Współdziałanie: oddziały wojewódzkie Narodowego Funduszu Zdrowia, publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, samorząd lekarski, Kolegium Lekarzy Rodzinnych i inni. Świadczenia w zakresie leczenia uzależnienia od tytoniu zakontraktowano w roku 2010 przez NFZ w rodzaju: psychiatria i leczenie uzależnień, w poradniach leczenia uzależnień i w poradniach leczenia uzależnień od tytoniu oraz w rodzaju: profilaktyczne programy zdrowotne, jako program profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym POChP). Tabela 8. Świadczenia Poradni Antynikotynowej- dane liczbowe Nazwa Oddziału Wojewódzkiego NFZ liczba rozliczonych świadczeń wartość rozliczonych świadczeń liczba świadczeniodawców liczba pacjentów 04 - LUBUSKI , MAŁOPOLSKI , POMORSKI , ŚLĄSKI , RAZEM , Dane wg stanu na 14 lutego 2011 r. Etap podstawowy programu adresowany jest do osób powyżej 18 roku życia palących papierosy, w tym- w zakresie diagnostyki POChP- do kobiet i mężczyzn pomiędzy 40 a 65 rokiem życia, którzy nie mieli wykonanych badań spirometrycznych w ramach programu profilaktyki 53

55 POChP w okresie ostatnich 36 miesięcy, u których nie zdiagnozowano wcześniej, w sposób potwierdzony badaniem spirometrycznym, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (lub przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy). Program obejmuje zebranie wywiadu dotyczącego palenia tytoniu, z uwzględnieniem: wieku rozpoczęcia palenia, liczby lat palenia, liczby wypalanych papierosów dziennie, liczby prób zaprzestania palenia i czasu ich trwania, chęci zaprzestania palenia i wiary w sukces oraz ocenę poziomu uzależnienia od tytoniu; badanie przedmiotowe i podmiotowe; badanie spirometryczne u osób w wieku lat oraz edukację dotyczącą skutków zdrowotnych palenia tytoniu. Na podstawie zebranych danych planuje się i prowadzi terapię odwykową dla świadczeniobiorców, którzy wykażą gotowość rzucenia palenia w okresie najbliższych 30 dni, a w przypadku braku motywacji do zaprzestania palenia- należy zidentyfikować powód i uświadomić świadczeniobiorcy zagrożenia chorobami odtytoniowymi. Tabela 9. Program Profilaktyki Chorób Odtytoniowych (w tym POChP)- etap podstawowy Nazwa Oddziału Wojewódzkiego NFZ PORADNICTWO ANTYNIKOTYNOWE wartość rozliczonych świadczeń liczba świadczeniodawców liczba pacjentów PORADNICTWO ANTYNIKOTYNOWE Z WYKONANIEM BADANIA SPIROMETRYCZNEGO wartość rozliczonych świadczeń liczba świadczeniodawców liczba pacjentów RAZEM wartość rozliczonych świadczeń liczba pacjentów 01 - DOLNOŚLĄSKI 127, , , KUJAWSKO-POMORSKI 7 494, , , LUBELSKI 3 738, , , ŁÓDZKI 1 826, , , MAZOWIECKI , , , OPOLSKI 608, , , PODKARPACKI 1 428, , , POMORSKI 3 920, , , ŚLĄSKI 8 775, , , ŚWIĘTOKRZYSKI 2 492, , , WARMIŃSKO-MAZURSKI 84, , , WIELKOPOLSKI 2 905, , , ZACHODNIOPOMORSKI 2 892, , , RAZEM , , , Dane wg stanu na 14 lutego 2011 r. Łączna liczba świadczeniodawców nie stanowi prostego sumowania z kolumny 3 i 6, ponieważ ci sami świadczeniodawcy zazwyczaj udzielają obu świadczeń w zależności od populacji jaką mają pod opieką 54

56 Etap specjalistyczny programu adresowany jest do osób powyżej 18 roku życia uzależnionych od tytoniu (ICD-10:F17), skierowanych z etapu podstawowego programu, lub z oddziału szpitalnego oraz zgłaszających się bez skierowania. Świadczeniobiorca może być objęty leczeniem w ramach programu tylko raz. Program obejmuje zebranie wywiadu dotyczącego palenia tytoniu, z uwzględnieniem: wieku rozpoczęcia palenia, liczby lat palenia, liczby wypalanych papierosów dziennie, liczby prób zaprzestania palenia i czasu ich trwania, chęci zaprzestania palenia i wiary w skuteczne zaprzestanie palenia, a w przypadku osób skierowanych z etapu podstawowego, ocenę informacji zebranych o świadczeniobiorcy w etapie podstawowym i ich aktualizację, a następnie przeprowadzenie testów oceniających poziom uzależnienia od tytoniu, motywacji do zaprzestania palenia, depresji, objawów abstynencji oraz badanie przedmiotowe i podmiotowe, jak również badanie poziomu tlenku węgla w wydychanym powietrzu i badanie spirometryczne. W oparciu o powyższe, planuje się schemat leczenia (farmakoterapię lub psychoterapię) i prowadzi terapię. Tabela 10. Program Profilaktyki Chorób Odtytoniowych (w tym POChP)- etap specjalistyczny Nazwa Oddziału Wojewódzkiego NFZ 01 - DOLNOŚLĄSKI , LUBELSKI , LUBUSKI , MAŁOPOLSKI , MAZOWIECKI , POMORSKI , ŚLĄSKI , ŚWIĘTOKRZYSKI , WIELKOPOLSKI , ZACHODNIOPOMORSKI , RAZEM 30 Dane wg stanu na 14 lutego 2011 r. liczba rozliczonych świadczeń wartość rozliczonych świadczeń liczba świadczeniodawców liczba pacjentów ,

57 DOKSZTAŁCANIE LEKARZY PODSTAWOWEJ I SPECJALISTYCZNEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ W ZAKRESIE INTERWENCJI ANTYTYTONIOWEJ ORAZ LECZENIA UZALEŻNIENIA OD TYTONIU. CO-Instytut we współpracy z Fundacją Promocja Zdrowia i lokalnymi Izbami Lekarskimi przeprowadził sześć szkoleń dla lekarzy, pielęgniarek i innych pracowników służby zdrowia i zdrowia publicznego. Szkolenia zostały zorganizowane w następujących miastach i terminach: Popowie k/warszawy (14 kwietnia), Busku Zdroju (11 maja), Bielsku Białej (29 maja), Warszawie (13 września), Kielcach (6 listopada), Krakowie (13 listopada). W szkoleniach wzięło udział 147 lekarzy, 260 pielęgniarek, 22 psychologów oraz 92 innych pracowników służby zdrowia, w tym pracowników naukowych uczelni medycznych, studentów medycyny i zdrowia publicznego, inspektorów sanitarnych i inspektorów pracy. Uczestnicy szkoleń, którzy na koniec kursu poprawnie wypełnili test sprawdzający wiedzę o leczeniu uzależnienia od tytoniu otrzymali certyfikat ukończenia szkolenia PROGRAM OGRANICZANIA UŻYWANIA TYTONIU WŚRÓD PACJENTÓW LECZONYCH W WARUNKACH UZDROWISKOWYCH Specyfika leczenia uzdrowiskowego stwarza wyjątkowe szanse na wprowadzenie prozdrowotnych zmian w stylu życia pacjenta. Dla palacza należy traktować je, jako szansę pomocy w porzuceniu nałogu, szczególnie, że palenie może negatywnie wpływać na proces zdrowienia. Zmiana środowiska, klimatu, otoczenia są czynnikami zwiększającymi szanse skuteczności powyższej interwencji prozdrowotnej. Proponowany program nie zakłóca przebiegu leczenia uzdrowiskowego choroby podstawowej, stwarza natomiast szanse zwiększenia jego efektywności poprzez redukcję istotnego czynnika ryzyka rozwoju chorób. Według danych MZ rocznie z leczenia uzdrowiskowego w różnych formach korzysta około 500 tysięcy osób. Zważywszy, że zgodnie z danymi statystycznymi w naszym kraju pali około 30% obywateli, możemy przyjąć, iż docelowa grupa pacjentów uzdrowiskowych, u których należy podjąć intensywne działania zmierzające do rzucenia palenia liczy ponad 170 tysięcy osób rocznie. Autorski opracowany przez specjalistów program ograniczenia używania tytoniu wśród pacjentów leczonych w warunkach uzdrowiskowych jest projektem opartym na wieloczynnikowym działaniu prozdrowotnym u chorych palących, pozwalającym nie tylko na działanie edukacyjne, ale 56

58 przede wszystkim wdrożenie prozdrowotnych elementów stylu życia o charakterze interdyscyplinarnym. Ponadto zakłada obserwację pacjenta zarówno w okresie 21 dni pobytu w uzdrowisku, jak również przez 6-12 miesięcy po jego zakończeniu. Elementy programu obejmują: edukację zdrowotną, edukację dietetyczną, ćwiczenia grupowe fizyczno-relaksacyjne, psychoterapię i psychoedukację, zabiegi balneologiczne i farmakoterapię u chorych tego wymagających. Miejscem, w którym realizowano program pilotażowy był Uzdrowiskowy Szpital Kliniczny w Ciechocinku, siedziba Krajowego Konsultanta w dziedzinie Balneologii i Medycyny Fizykalnej. Szpital ten spełniał wymogi do realizacji zaplanowanego programu. Celem programu pilotażowego było dopracowanie szczegółowego algorytmu postępowania z pacjentami, przetestowanie poszczególnych jego elementów, jak i całości programu. Ponadto w tym okresie dopracowano protokoły, ankiety i materiały edukacyjne i instruktażowe dla personelu medycznego oraz pacjentów, przygotowano poradnik na podstawie własnych doświadczeń testowanego programu. W trakcie realizacji prowadzony był monitoring efektywności realizowanego programu. Na podstawie zebranych danych opracowano podsumowanie uzyskanych wyników. Do programu walki z nałogiem zakwalifikowano 100 pacjentów. Z tego 10 osób zrezygnowało w trakcie programu. Analizie więc poddano 90 pacjentów. Wśród pacjentów zakwalifikowanych do programu było chorych na: cukrzycę z powikłaniami- 15%, otyłość- 20%, cukrzycę z otyłością- 50%, POCHP- 10%, inne- 5%. Poza tym, u części chorych po leczeniu uzdrowiskowym śledzono wyniki odległe w okresie 3 i 6 miesięcy. Planowana jest również ocena po 12 miesiącach od zakończenia leczenia w uzdrowisku. Pacjenci zakwalifikowani do programu wykazali dużą motywację do rzucenia palenia. Wśród pacjentów, którzy ukończyli program antytytoniowy w ciągu pierwszej fazy tj. do końca trwania turnusu (90 osób), całkowicie rzuciło palenie 31 osób tj. 34,44%. Wiarygodność informacji uzyskanych od pacjentów weryfikowano dokonując pomiaru stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu. Wyniki tego pomiaru wynosiły średnio przed leczeniem 2,65Hg%, a po zakończeniu leczenia uzdrowiskowego 1,95Hg%. Pozostali pacjenci zmniejszyli liczbę wypalanych papierosów od 30%-50%. Wśród osób objętych programem było aż 51 osób z otyłością średniego i dużego stopnia i nikt nie przybrał na wadze, co jest bardzo dużym osiągnięciem. Cała grupa 90 osób będzie obserwowana przez 6 i 12 miesięcy od wyjazdu z Uzdrowiskowego Szpitala Klinicznego. Pełne wyniki odległe zostaną uzyskane po zakończeniu badań do końca 2011 r. 57

59 Przeprowadzono szkolenie personelu z ośrodków uzdrowiskowych i KRUS: Do współpracy zgłosiło się 5 ośrodków w tym: - Centrum Rehabilitacji Rolników KRUS w Świnoujściu, - NZOZ POLEX w Ciechocinku, - Sanatorium Uzdrowiskowe Lwigród w Krynicy Zdroju, - Centrum Rehabilitacji Rolników KRUS w Szklarskiej Porębie, - Centrum Rehabilitacji Rolników KRUS w Jedlcu. Szkolenie przeprowadzono w 2 turach sobotnio-niedzielnych, dla lekarzy, pielęgniarek i dietetyczek, psychologów i fizjoterapeutów. Edukacja miała charakter teoretyczny i praktyczny. Łącznie przeszkolono 25 osób. Ośrodki otrzymały odpowiednie materiały szkoleniowe na płycie CD i certyfikaty o uzyskaniu kwalifikacji do realizacji programu. Przeszkolenie personelu i przygotowanie następnych 10 ośrodków do realizacji programu zaplanowano na rok Doświadczenie zdobyte w prowadzeniu programu pozwoliło na wyciągnięcie następujących wniosków: stwierdzono, że pacjenci na ogół są świadomi zagrożeń jakie niesie nałóg nikotynowy, ale nie oznacza to, że chcą z tym nałogiem zerwać, stąd też mimo zaproponowanych komfortowych warunków korzystania z terapii (nieodpłatnie, w czasie wolnym) niektórzy pacjenci nie decydują się często na podjęcie próby zerwania z nałogiem. Należałoby więc pomyśleć o działaniach antytytoniowych bardziej restrykcyjnych; w badaniach wykazano, że prawidłowo prowadzony program antytytoniowy nie wiąże się z przybieraniem pacjentów na wadze, co często podnoszone jest przez nich jako argument przeciwny podjęciu decyzji o zaprzestaniu palenia tytoniu; około 20% osób objętych programem wymagało farmakoterapii z uwagi na duże uzależnienie od nikotyny. Opracowano materiały edukacyjno-instruktażowe w formie poradnika dla pacjentów i dla edukatorów. Pozycja ta stanowi cenne uzupełnienie innych dostępnych materiałów edukacyjnych. Poradnik informator przekazano ośrodkom uzdrowiskowym, które zgłosiły chęć wdrażania programu. Formą szerokiego upowszechnienia uzdrowiskowego programu antytytoniowego było wygłoszenie w 2010 roku dwóch referatów: na IX kongresie Uzdrowiskowym w Sopocie oraz na Sympozjum Diabetologicznym i Forum Leczenia Otyłości w Toruniu. Wiedzę na temat potrzeby 58

60 prowadzenia programu leczenia uzależnienia od tytoniu w uzdrowiskach przekazano również lekarzom na kursach specjalizacyjnych i doskonalących. 59

61 4.2. DZIAŁANIA PROWADZONE PRZEZ TELEFONICZNĄ PORADNIĘ POMOCY PALĄCYM Realizacja 1.Udzielanie wsparcia osobom, które chcą rzucić palenie. 2.Poradnictwo dla palaczy, ich przyjaciół i krewnych. 3.Dystrybucja materiałów edukacyjnych. 4.Udzielanie informacji na temat metod rzucania palenia, szkód zdrowotnych wynikających z palenia oraz korzyści zdrowotnych wynikających z zerwania, z nałogiem palenia tytoniu. 5.Działania edukacyjne promujące zdrowy, wolny od dymu tytoniowego styl życia. Odpowiedzialny za realizację: Centrum Onkologii Instytut w Warszawie Współdziałanie: lekarze, psycholodzy, terapeuci pracujący w Poradni, publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, apteki, inni. Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym jest częścią specjalistycznej Poradni Pomocy Palącym działającej przy Zakładzie Epidemiologii i Prewencji Nowotworów CO-Instytutu. Poradnia powstała z inicjatywy Prof. W. Zatońskiego w 1996 r jako pierwsza poradnia typu Quitline w Europie Środkowo-Wschodniej. W 2002 r Infolinia przystąpiła do European Network of Quitline. W 2007 r Infolinia wprowadziła na stałe serwis internetowy: porady e- mailowe, strona internetowa ( porady poprzez komunikator Skype (nazwa użytkownika: jakrzucic palenie), profil na Facebooku (w 2010 r) - nazwa użytkownika: jakrzucicpalenie. Kontakt z Telefoniczną Poradnią Pomocy Palącym jest jedną z metod rzucania palenia oferowanych osobom palącym, które poszukują sposobów zaprzestania palenia. Skuteczność tej metody została potwierdzona badaniami naukowymi. Udowodniono, że intensywny proaktywny kontakt z poradnią typu Quitline oraz połączenie działalności Poradni z innymi formami pomocy zwiększa szansę na trwałe zaprzestanie palenia. Swoistą metodą proponowaną przez Telefoniczną Poradnię Pomocy Palącym jest proaktywny kontakt z osobami rzucającymi palenie. Proaktywny kontakt oznacza, że osoba która zadzwoniła i została w trakcie rozmowy oceniona przez konsultanta, że jest gotowa do zmiany, otrzymuje propozycję, że to terapeuta będzie do niej dzwonił. Terapeuta i osoba dzwoniąca ustalają częstotliwość i czas sesji. Każda z sesji poświęcona jest innym kwestiom związanym z paleniem tytoniu, tj. mechanizmom uzależnienia, przygotowaniu do dnia zero, objawom abstynencji, itp. Cele i zakres działalności Telefonicznej Poradni Pomocy Palącym: udzielanie informacji na temat czynników zwiększających ryzyko zachorowania na nowotwory; udzielanie informacji na temat pierwszych symptomów nowotworów, metod leczenia itp.; 60

62 informowanie o bezpłatnych badaniach skriningowych (cytologii, mammografii, kolonoskopii itp.); motywowanie dzwoniących do zmiany trybu życia, a zwłaszcza zaprzestania palenia; udzielanie informacji o korzyściach wynikających z rzucenia palenia oraz szkodliwości palenia tytoniu i mechanizmach uzależnienia; pomoc dzwoniącym pacjentom w analizie głębokości ich uzależnienia od tytoniu oraz wzmocnienie motywacji do zaprzestania palenia; udzielanie informacji o możliwych metodach rzucenia palenia opartych na farmakoterapii i psychoterapii; możliwość indywidualnego doboru metody zerwania z uzależnieniem od tytoniu dla każdego pacjenta; proaktywne wspieranie pacjentów w przygotowaniu i przeprowadzeniu próby rzucenia palenia; udzielanie wsparcia w chwilach kryzysu po odstawieniu wyrobów tytoniowych; udzielanie informacji o istniejących w Polsce poradniach stacjonarnych konsultujących w zakresie uzależnienia od tytoniu przez lekarzy, psychologów i dietetyków; bezpłatna wysyłka materiałów informacyjnych; wspieranie członków rodzin osób uzależnionych od tytoniu; informacja dla przedstawicieli mediów, lekarzy, nauczycieli itp. na temat problematyki palenia oraz prewencji pierwotnej nowotworów. Numer infolinii, umieszczony jest na paczkach papierosów, oraz na wszystkich materiałach edukacyjnych, jakie są rozsyłane w ramach Programu. Liczba osób skonsultowanych w 2010 roku wyniosła około 7 tys. osób w systemie reaktywnym oraz ponad 1500 osób w systemie proaktywnym. W lutym 2010 r. odbył się finał polskiej edycji konkursu na Niepalącego Europejczyka Roku, którego współorganizatorem jest TPPP. W konkursie uczestniczyło dziewiętnaście krajów europejskich. Przysłano kilkadziesiąt zgłoszeń, zwycięzcą został Polak, 22-letni student, niepalący od dwóch lat. W nagrodę pojechał na ceremonię ogłoszenia zwycięzcy konkursu do Barcelony. 61

63 Zadanie 5 Ograniczanie palenia tytoniu i działania edukacyjne prowadzone w środowisku żołnierzy zawodowych, pracowników wojska i ich rodzin Realizacja 1.Prowadzenie działań edukacyjnych i programów edukacyjnych w formie wykładów i zajęć warsztatowych dla żołnierzy zawodowych, pracowników wojska i ich rodzin. 2.Poradnictwo indywidualne i grupowe dla żołnierzy zawodowych, pracowników wojska. 3.Stworzenie warunków wolnych od dymu tytoniowego w jednostkach wojskowych, w miejscu pracy żołnierzy zawodowych i pracowników wojska. 4.Poradnictwo w zakresie pomocy żołnierzom zawodowym w wyborze zdrowego stylu życia i ukazywanie pozytywów płynących z niepalenia. 5.Motywowanie do zerwania z nałogiem osób palących w formie terapii i poradnictwa. 6.Zapewnienie dostępu żołnierzom w jednostkach do materiałów edukacyjnych. 7.Upowszechnianie prowadzenia antytytoniowej porady lekarskiej i leczenia uzależnienia od tytoniu w trakcie wizyt i badań lekarskich. Odpowiedzialny za realizację: Minister Obrony Narodowej (MON) Współdziałanie: Inspektorat Wojskowej Służby Zdrowia, Departament Wychowania i Promocji Obronności, szkoły wojskowe, jednostki wojskowe, Państwowa Inspekcja Sanitarna, organizacje pozarządowe, inni Brak danych. 62

64 Zadanie 6 Zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu wśród funkcjonariuszy i pracowników służby więziennej oraz osób osadzonych w zakładach penitencjarnych Realizacja 1. Prowadzanie działań edukacyjnych dla kadry służby więziennej oraz osadzonych w zakładach penitencjarnych. 2. Stworzenie warunków wolnych od dymu tytoniowego w miejscu pracy funkcjonariuszy i pracowników oraz więźniów niepalących. 3. Prowadzenie działań interwencyjnych służących ograniczeniu palenia tytoniu w środowisku pracowników i więźniów. 4. Poradnictwo w zakresie pomocy więźniom w wyborze zdrowego stylu życia i ukazywanie pozytywów płynących z niepalenia. 5. Motywowanie do zerwania z nałogiem osób palących w formie terapii i poradnictwa. 6. Zapewnienie dostępu osadzonym do materiałów edukacyjnych. 7. Wprowadzenie programu profilaktyki tytoniowej w formie porady lekarskiej w trakcie badań wstępnych i okresowych oraz poradnictwa o możliwościach i metodach rzucenia palenia. 8. Prowadzenie szkoleń dla funkcjonariuszy i pracowników poświęconych problemom uzależnień. 9. Udzielanie wsparcia więźniom w wyborze zasad związanych ze zdrowym stylem życia, który może być kontynuowany po wyjściu na wolność. 10. Stworzenie programów penitencjarno-zdrowotnych, których istotą jest promowanie prozdrowotnych zachowań w sferze życia bez papierosa. Odpowiedzialny za realizację: Dyrektor Generalny Służby Więziennej Współdziałanie: Państwowa Inspekcja Sanitarna, Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, organizacje pozarządowe, autorytety ze świata kultury i sportu, ośrodki religijne, inni W 2010 r. Służba Więzienne podjęła działania zmierzające do rozpoznania zakresu zjawiska palenia tytoniu przez funkcjonariuszy i pracowników SW oraz ich postaw w kwestii związanych z paleniem i ewentualnymi działaniami wspomagającymi jego ograniczenie. Realizacją POZNPT w Służbie Więziennej zajmują się jednostki służby medycyny pracy SW. W SW w 2010 r. realizowano 8 programów profilaktycznych : 1. Obciążenia wynikające z palenia tytoniu, 2. Czyste płuca, 3. Pale i co dalej?, 4. Palenie tytoniu wolność czy zniewolenie, 5. Nikotyna legalny narkotyk, 6. Palenie papierosów zysk czy strata?, 7. Kształtowanie postaw prozdrowotnych, 8. Warto nie palić. W 2010 r. przeprowadzono 30 szkoleń i warsztatów dla funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej. 63

65 Szkolenia obejmowały zagadnienia dotyczące szkodliwości palenia tytoniu (czynnego i biernego) dla zdrowia, życia rodzinnego i funkcjonowania w pracy, mechanizmów wchodzenia w uzależnienie od nikotyny, kształtowania asertywnych postaw w zakresie odmawiania w sytuacjach propozycji złamania abstynencji (nikotynowej i alkoholowej), praktycznych umiejętności zerwania z nałogiem i utrzymywania abstynencji tytoniowej. Łącznie w szkoleniach i warsztatach, prowadzonych w 2010 przez służbę medycyny pracy SW r., wzięło udział 687 funkcjonariuszy i pracowników SW. W 2010 r. w trakcie badań okresowych wśród funkcjonariuszy udzielono porad w zakresie problemów uzależnienia od środków psychoaktywnych, w tym nikotyny. Poradnictwo prowadzono w trakcie badań profilaktycznych i kontrolnych prowadzonych przez służbę medycyny pracy SW. Częścią tych badań jest konsultacja psychologiczna, w czasie której udzielano funkcjonariuszom indywidualnych porad z zakresu konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze stresem, prowadzono psychoedukację z zakresu uzależnień, motywowano do rzucenia palenia oraz przekazywano informację o instytucjach zajmujących się terapią uzależnień. W trakcie tych badań przekazywano funkcjonariuszom i pracownikom SW ulotki i materiały edukacyjne z zakresu szkodliwości palenia i sposobów rzucania palenia. W 2010 r. zgromadzone zostały dane statystyczne w celu ustalenia liczby osób używających tytoń wśród funkcjonariuszy i pracowników SW oraz prowadzona była działalność profilaktyczna (szkolenia, warsztaty, ulotki). Spośród osób objętych badaniami profilaktycznymi i poradnictwem, deklarowało używanie tytoniu- co stanowi 22% wszystkich funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej objętych badaniami w 2010 r. Obecnie trwają prace legislacyjne nad projektem rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości określającego szczegółowe warunki używania wyrobów tytoniowych na terenie podlegających mu obiektów oraz środków przewozu osób, uwzględniającego potrzebę zachowania miejsc pracy, nauki i służby jako sfer wolnych od dymu tytoniowego oraz ochrony niepalących przed dymem tytoniowym. Rozporządzenie jest realizacją delegacji dla Ministra Sprawiedliwości, zawartej w art. 5a ust. 2 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.). Służba medycyny pracy SW współpracuje z dyrektorami jednostek penitencjarnych szczególnie w zakresie zapewnienia funkcjonariuszom i pracownikom SW bezpiecznych i higienicznych warunków służby i pracy. Jednym z ważnych elementów tej współpracy jest 64

66 uświadamianie kierownikom jednostek penitencjarnych konieczności tworzenia miejsc wolnych od dymu tytoniowego. Personel służby medycyny pracy SW w czasie wizytacji stanowisk pracy i miejsc pełnienia służby w poszczególnych jednostkach penitencjarnych, przy współpracy inspektorów ds. BHP, sprawdza warunki w jakich wykonują swoje zadania służbowe funkcjonariusze i pracownicy SW z uwzględnieniem zapewnienia im prawa do pracy w środowisku wolnym od dymu tytoniowego. Z informacji zebranych przez Centralny Zarząd Służby Więziennej (stan na 31 grudnia 2010 r.) wynika, że funkcjonariusze i pracownicy SW nie składali skarg na nieprzestrzeganie przepisów o zakazie palenia. W 2010 r. na wniosek funkcjonariuszy i pracowników SW nie wszczęto postępowań odnośnie nieprzestrzegania przepisów dotyczących zakazu palenia w zakładach penitencjarnych. W roku sprawozdawczym realizowano również zadania w obszarze profilaktyki palenia tytoniu skierowane do osadzonych i przebywających w jednostkach penitencjarnych. W tabeli poniżej (Tabela 11.) zestawiono liczbowe dane w tym zakresie. Tabela 11. Liczbowe zestawienie działań w obszarze profilaktyki palenia tytoniu skierowane do osadzonych i przebywających w jednostkach penitencjarnych Wyszczególnienie (dotyczy tylko osadzonych) Liczba przeprowadzony ch programów edukacyjnych z osadzonymi w jednostkach penitencjarnych Liczba udzielonych porad dotyczących problemów uzależnienia od tytoniu wśród osadzonych Liczba zajęć podejmowanyc h wśród osadzonych służących upowszechnian iu zdrowego stylu życia jako alternatywy dla palenia tytoniu Liczba osadzonych korzystających z poradnictwa i leczenia uzależnienia od tytoniu. Liczba utworzonych cel dla osadzonych niepalących Liczba skarg składanych na nieprzestrzegan ie przepisów o zakazie palenia Liczba wszczętych postępowań odnośnie nieprzestrzegani a przepisów dotyczących zakazu palenia w zakładach penitencjarnych

67 Zadanie 7 Ograniczenie palenia tytoniu w środowisku zawodowym i rodzinnym funkcjonariuszy służb resortu spraw wewnętrznych i administracji Realizacja 1. Wprowadzenie do programów szkół kształcących funkcjonariuszy problematyki zagrożeń zdrowia związanych z paleniem tytoniu. 2. Prowadzenie szkoleń i spotkań z ekspertami dla funkcjonariuszy w zakresie poradnictwa jak zerwać z nałogiem palenia tytoniu. 3. Wdrożenie poradnictwa antytytoniowego podczas badań profilaktycznych funkcjonariuszy. 4.Prowadzenie działań interwencyjnych wobec osób palących poprzez indywidualną i grupową terapię wspierającą oraz poradnictwo. 5. Dystrybucja materiałów edukacyjnych i narzędzi do wspierania działań zmierzających do ograniczenia palenia tytoniu wśród funkcjonariuszy i pracowników resortu. 6.Propagowanie idei ograniczania palenia tytoniu podczas imprez sportowych, organizowanych i współorganizowanych przez Państwową Straż Pożarną (PSP), Policję, Straż Graniczną (SG). 7. Prowadzenie cyklicznych szkoleń dla funkcjonariuszek Państwowej Straży Pożarnej,Policji, Straży Granicznej w zakresie ograniczania palenia tytoniu i jego wpływu na zdrowie kobiet. 8.Prowadzenie zajęć fakultatywnych, w tym konkursów wśród słuchaczy, pracowników i funkcjonariuszy Straży Granicznej, Policji, Państwowej Straży Pożarnej. 9. Prowadzenie szkoleń dla pracowników Biura Ochrony Rządu (BOR), Policji, Państwowej Straży Pożarnej i Straży Granicznej. Odpowiedzialny za realizację: Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Współdziałanie: Państwowa Inspekcja Sanitarna MSWiA (PIS MSWiA), Straż Graniczna, Biuro Ochrony Rządu, szkoły Policji i Państwowej Straży Pożarnej, zakłady opieki zdrowotnej MSWiA (ZOZ MSWiA) W ramach prowadzonych działań przez ZOZ MSWiA 1. Zorganizowano 4 konferencje szkoleniowe: CSK Warszawie zorganizował konferencję pt. Tytoń-uzależnienie, diagnostyka, leczenie, w której uczestniczyło 71 osób w tym lekarze rodzinni, pielęgniarki i psychologowie zatrudnieni w ZOZ MSWiA na terenie całego kraju, oraz 35 pracowników PIS, r. ZOZ MSWiA z WMCO w Olsztynie wspólnie z KWP w Olsztynie zorganizował konferencję pt. Budowanie właściwego klimatu pracy w organizacjizarządzanie konfliktem-profilaktyka uzależnień, w której uczestniczyło 40 funkcjonariuszy oraz 5 pracowników ZOZ i psychologów KWP, r. ZOZ MSWiA w Poznaniu zorganizował konferencję pt. Zapobieganie i leczenie uzależnienia od tytoniu, w której uczestniczyło 19 wykładowców Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych, - ZOZ MSWiA w Krakowie zorganizował w II kwartale konferencję pt. Profilaktyka, zagrożenia i zapobieganie uzależnieniom, w której uczestniczyło 59 funkcjonariuszy oraz 66

68 11 pracowników zakładu. 2. Odbyło się 245 spotkań terapii wspierającej indywidualnej dla osób chcących zerwać z nałogiem palenia tytoniu, rzucających palenie, które prowadzone były najczęściej przez psychologów zatrudnionych w Poradniach Zdrowia Psychicznego. 3. W 3 zakładach (ZOZ Szpitalu Specjalistycznym MSWiA w Złocieńcu, ZOZ Sanatorium MSWiA w Kudowie Zdroju oraz ZOZ Sanatorium MSWiA w Sopocie) prowadzone były spotkania terapii w grupie wsparcia, dla osób przebywających na leczeniu w zakładzie chcących podtrzymać swoją abstynencję, zorganizowano 18 sesji terapii w grupie wsparcia, w których uczestniczyło 158 osób. 4. Przeprowadzono 122 wykładów oraz prelekcji dla łącznej grupy 2278 osób na terenie zakładów, placówek oświaty oraz jednostek podległych i nadzorowanych przez MSWiA. Wśród poruszanych tematów znalazły się: palenie tytoniu a zabieg operacyjny, mechanizm uzależnienia od nikotyny, motywacja do rzucenia palenia, uzależnienie od tytoniu a psychologiczne mechanizmy uzależnienia, nikotynowa terapia zastępcza, tytoń jako substancja uzależniająca, palenie tytoniu a zdrowie człowieka, tytoń a zdrowie i sprawność fizyczna, choroby płuc wywołane przez palenie papierosów, palenie tytoniu a choroby układu krążenia, wpływ palenia tytoniu na rozwój miażdżycy i chorób naczyń krwionośnych, funkcjonalna struktura uzależnienia od nikotyny, jak rozstać się z nałogiem palenia. 5. Zorganizowano 32 godziny warsztatów psychologicznych (szkoleniowych) w których uczestniczyło 380 osób, dotyczyły one m.in. następujących problemów: - sposoby radzenia sobie ze stresem jak nie wrócić do palenia jak rozstać się z papierosami, - kliniczne objawy i następstwa palenia tytoniu, - charakterystyka mechanizmów oddziaływania stresu i emocji na powstanie uzależnienia, - rozpoznanie psychologicznych przeszkód rzucania palenia. 6. We wszystkich zakładach realizujących zadania w ramach programu udzielono 1219 porad indywidualnych dotyczących sposobów rzucania palenia, miejsc leczenia uzależnienia od tytoniu etc. 7. W ramach systematycznego podnoszenia kwalifikacji oraz umiejętności pracowników zakładów w zakresie problematyki uzależnienia od tytoniu: - zorganizowano 56 szkoleń wewnątrzzakładowych, których uczestnikami byli pracownicy ZOZ-ów (przeszkolono 254 osoby), 67

69 - dofinansowano udział 27 osób w szkoleniach zewnętrznych dotyczących zagadnień leczenia i profilaktyki uzależnienia od tytoniu. 8. Przygotowano i zaprezentowano na terenie zakładów 21 sesji plakatowych dotyczących problematyki uzależnienia od tytoniu, chorób odtytoniowych. 9. Zakupiono materiały edukacyjne (ulotki, książki, broszury) wykorzystywane w ramach prowadzonych działań przez pracowników, oraz przekazywane pacjentom na kwotę 9270 zł. Łącznie we wszystkich realizowanych zadaniach uczestniczyła grupa 4688 osób, w tym 1873 funkcjonariuszy. Na realizację wszystkich zadań wydatkowano środki w wysokości ,90 zł przekazane zakładom w ramach dotacji podmiotowej. Straż Graniczna w ramach badań profilaktycznych prowadziła minimalne interwencje lekarskie w stosunku do osób palących. W poczekalniach PZOZ jednostek organizacyjnych Straży Granicznej dostępne były materiały edukacyjne dot. profilaktyki palenia tytoniu. Monitorowano przestrzeganie zakazu palenia tytoniu na terenie SG. W ramach planu szkoleń BOR dot. powstawania, przeciwdziałania i leczenia uzależnień. Służba Zdrowia Biura Ochrony Rządu prowadziła szkolenia. W ramach badań medycyny pracy lekarze omawiali skutki palenia tytoniu. Prowadzone były przez psychologów szkolenia dla funkcjonariuszy i pracowników SG na temat szkodliwości palenia tytoniu. PIS MSWiA przeprowadziła 23 szkolenia na temat nałogów tj. nikotynizmu i alkoholizmu w tym w Policji 17 szkoleń dla 92 słuchaczy, w PSP - 2 szkolenia dla 9 funkcjonariuszy, w ZOZ MSWiA dla 39 pracowników oraz w pozostałych jednostkach resortu 2 szkolenia. Łącznie przeszkolono 144 osoby. Zadanie realizowane przez resort spraw wewnętrznych projektowane było zgodnie z zapisami programu dotyczącymi warunków jego finansowania, tj. z założeniem otrzymania wsparcia finansowego. Brak celowych środków finansowych uniemożliwił realizację przedmiotowych działań. 68

70 Zadanie 8 Wyeliminowanie ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach pracy Realizacja 1.Upowszechnienie programów edukacyjnych i interwencyjnych w zakładach pracy i placówkach użyteczności publicznej. 2.Organizowanie kampanii edukacyjnych o tematyce antytytoniowej w zakładach pracy i placówkach użyteczności publicznej. 3.Tworzenie miejsc pracy wolnych od dymu tytoniowego. Odpowiedzialny za realizację: Instytut Medycyny Pracy w Łodzi Współdziałanie: Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, służba medycyny pracy, Urzędy Wojewódzkie, jednostki samorządu terytorialnego, związki zawodowe, zakłady opieki zdrowotnej, organizacje pozarządowe, inni 8.1. PROWADZENIE DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH W ZAKRESIE PROFILAKTYKI PALENIA TYTONIU W ZAKŁADACH PRACY Według najnowszych danych (badanie GATS 2010) wynika, że 33,6% pracowników jest narażonych na ekspozycję na dym tytoniowy w miejscu pracy. Badanie wykazało, że 4,3 miliona dorosłych Polaków narażonych jest na dym tytoniowy w zamkniętych pomieszczeniach w których pracują w tym 1,5 mln kobiet i 2,8 mln mężczyzn. Organizacja miejsca pracy wolnego od dymu tytoniowego wiąże się korzyściami dla zdrowia pracowników, wzrostem bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz zwiększeniem wydajności pracy. Badania wykazują, że rygorystyczne egzekwowanie zakazu palenia w miejscu pracy skłania pracowników do ograniczenia palenia papierosów wypalanych także poza pracą. Nieprzestrzeganie ustawowych ograniczeń dotyczących palenia tytoniu w miejscu pracy powoduje zagrożenie także dla osób niepalących i naraża je na wymuszoną inhalację dymu tytoniowego. Z badań wynika, że 26,8% niepalących Polaków narażonych jest na dym tytoniowy w miejscu pracy. Należy przy tym zaznaczyć, że boczny strumień dymu tytoniowego (z żarzącego się końca papierosa) jest znacznie groźniejszy dla zdrowia niż główny strumień (wdychany do płuc przez palacza podczas zaciągania się), powstaje bowiem w wyższej temperaturze, nie podlega filtrowaniu i zawiera przez to nawet 20 razy więcej nikotyny, do 15 razy więcej tlenku węgla oraz do 130 razy więcej substancji rakotwórczych 2. Porównując zakłady pracy, gdzie wprowadzono zakaz palenia tytoniu, z tymi w których takie ograniczenia nie obowiązują stwierdzono, że w tych drugich: 2ak stworzyć miejsce pracy bez papierosa- Centrum Onkologii -Instytut 2006; Miejsce pracy wolne od dymu tytoniowego Fundacja "Promocja Zdrowia"

71 koszty leczenia pracownika są wyższe o 18%, liczba dni, kiedy pracownicy przebywają w szpitalu jest wyższa o 25%, absencja pracowników wzrosła o 30% - 50%, w roku traci się od 2,2 do 5,5 dnia pracy, efektywny dzień pracy jest krótszy o 8 35 minut, wypadki w pracy zdarzają się o 29% - 100% częściej, Pracownicy PIS w br. roku prowadzili działania edukacyjno-informacyjne w miejscach pracy. Tabela 12. Działania edukacyjno-informacyjne przeprowadzone przez pracowników PIS w zakładach pracy Wskaźniki 1) Liczba zakładów pracy wprowadzających programy profilaktyczne dla pracowników; 2) Liczba pracowników biorących udział w programach profilaktycznych; Liczba PIS w ramach sprawowania bieżącego nadzoru w zakresie warunków i wymogów higieniczno - sanitarnych prowadziła systematyczne kontrole w zakresie przestrzegania zakazu palenia w miejscach użyteczności publicznej. W roku 2010 przeprowadzono kontroli, w trakcie których sprawdzano przestrzeganie zapisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Najczęstszą przyczyną nie przestrzegania przepisów prawa dotyczących stwarzania stref bezdymnych była głównie tolerancyjność pracodawcy, a znacznie rzadziej nieznajomość przepisów prawa. Wśród innych przyczyn nieprzestrzegania zakazu w kontrolowanych obiektach wymieniano: brak monitorowania przestrzegania zakazu palenia przez pracodawcę, właściciela obiektu, wydzielenie przez pracodawcę miejsc do palenia papierosów na zewnątrz budynków zakładów, brak możliwości lokalowych na stworzenie palarni zgodnie z wymogami prawa, niesubordynację pracowników i brak możliwości wyegzekwowania przepisu przez pracodawcę, obawę właścicieli i ajentów przed utratą konsumentów w lokalach gastronomicznych. Szczegółowe dane zostały zamieszczone w Tabeli 13: 70

72 Tabela 13. Przestrzeganie zakazu palenia tytoniu w Polsce w oparciu o art. 5 ustawy z dn. 9 listopada 1995 roku. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. Z 1996 roku nr 10, poz. 55 z późn. zm.) Lp. Rodzaj zakładu Miesiąc Liczba kontrolo - wanych za - kładów Liczba zakładów, w któ - rych przestrzegany jest zakaz palenia tytoniu ogółem w tym z wy - korzysta - niem pa - larni Liczba zakładów, gdzie zakaz palenia nie jest respektowany ogółem w tym z powodu nieznajo - mości prawa w tym z po - w tym wodu to - inne [1] lerancyjno - ści praco - dawcy 1. Placówki na - styczeń uczania i wy - luty chowania marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Ogółem a) szkoły styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Ogółem b) przedszkola styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Ogółem

73 Lp. Rodzaj zakładu Miesiąc Liczba kontrolo - wanych za - kładów Liczba zakładów, wktó - rych przestrzegany jest zakaz palenia tytoniu ogółem wtymz wy - korzysta - niem pa - larni 72 Liczba zakładów, gdzie zakaz palenia nie jest respektowany ogółem wtymz powodu nieznajo - mości prawa wtymz po - wtym wodu to - inne [1] lerancyjno - ści praco - dawcy c) inne placówki styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Ogółem Zakłady styczeń opieki luty zdrowotnej marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Ogółem Zakłady styczeń pracy luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Ogółem Zakłady styczeń gastronomicz luty ne marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Ogółem Razem styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Suma:

74 Opis wybranych działań na rzecz ograniczenia ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach pracy podjęte przez WSSE i PSSE przedstawia Tabela 14: Tabela 14. Działania na rzecz ograniczenia ekspozycji na dym tytoniowy w miejscach pracy PSSE Bełchatów PSSE Pajęczno ŁÓDZKIE Dnia r. w siedzibie bełchatowskiego oddziału PKS odbyła się akcja antytytoniowa przeprowadzana przez PSSE w Bełchatowie przy współpracy z NZOZem. Podczas działań edukacyjnych pracownik pionu OZ PSSE omówił skutki zdrowotne czynnego i biernego palenia tytoniu oraz zwrócił uwagę na zmiany zawarte w ustawie o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Pracownicy PKS mieli możliwość wykonania bezpłatnych badań poziomu cukru i ciśnienia tętniczego krwi, chętni skorzystali z kontroli wagi ciała, oraz obliczono u nich wskaźnik BMI. Wszyscy uczestniczący w akcji otrzymali materiały edukacyjno-informacyjne. Pracownicy PSSE w Pajęcznie przeprowadzili akcję antytytoniową w Cementowni w Trębaczowie. Przeprowadzona bezpłatne badania pomiaru ciśnienia tętniczego, wyświetlono filmy o tematyce antytytoniowej, przekazano materiały edukacyjno-informacyjne. Odbyło się również spotkanie z lekarzem pulmonologiem, który wygłosił wykład dotyczący skutków zdrowotnych czynnego i biernego palenia. Akcją objęto 780 osób. PSSE Radomsko W dniach 29 październik 2010 oraz 5 listopada 2010 przeprowadzili akcję edukacyjnoinformacyjną w zakładzie pracy w Radomsku Działania podejmowane w ramach akcji obejmowały: pomiar stężenia tlenku węgla w wydychanym powietrzu dla osób uzależnionych od tytoniu oraz biernych palaczy, wykład medyczny Uzależnienie od tytoniu i jego leczenie oraz poradnictwo indywidualne przeprowadzone przez lekarza, dystrybucję materiałów informacyjnych dla wszystkich pracowników zakładu. PSSE Kluczbork PSSE Prudnik OPOLSKIE Pracownicy sekcji promocji zdrowia, we współpracy z pracownikami Oddziałów Higieny Pracy oraz Higieny Żywienia, Żywności i Przedmiotów Użytku, przeprowadzili spotkania edukacyjne dla 68 pracowników w 2 zakładach pracy w Kluczborku i Głogówku. 6 PSSE Pracownicy oddziałów Higieny Pracy przeprowadzili dystrybucję materiałów edukacyjnych połączoną z działaniami informacyjnymi dotyczącymi nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Działania przeprowadzone zostały podczas wykonywanych kontroli w 46 zakładach pracy (PSSE Brzeg, PSSE Strzelce Opolskie, PSSE Opole, PSSE Nysa, PSSE Olesno, PSSE Prudnik). PSSE Opole PSSE Ropczyce WSSE Białystok WSSE Gdańsk Pracownik sekcji promocji zdrowia PSSE nawiązał współpracę z zakładem pracy w Opolu. Współpracę rozpoczęto działaniami edukacyjnymi w zakresie profilaktyki palenia tytoniu - przekazano materiały informacyjne do dystrybucji dla 200 osób. PODKARPACKIE Wspólnie z dyrekcją zakładu Hispano-Suiza z Sędziszowa Młp. podjęto działania edukacyjne wśród pracowników. W efekcie tych działań dyrekcja sfinansowała 19 zainteresowanym pracownikom terapię antynikotynową (na 397 zatrudnionych), po której 12 pracowników skutecznie rzuciło palenie. PODLASKIE WSSE w Białymstoku wraz z Wojewódzkim Ośrodkiem Medycyny Pracy realizują w partnerstwie program pt. Miejsce pracy wolne od dymu tytoniowego na lata Programem objęci zostali pracownicy zakładów pracy województwa podlaskiego ( 1926 osób z 32 zakładów pracy), pracodawcy, rodziny pracowników zakładów pracy. Działania programowe w 2010 roku skoncentrowane były do pracowników palących, chcących rozstać się z nałogiem. Przeprowadzono 22 szkolenia warsztatowe dla 426 pracowników z 23 zakładów pracy. Program będzie kontynuowany w 2011 roku. POMORSKIE Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE w Gdańsku w ramach realizacji wojewódzkiego POZNPT włączył się do realizowanego przez Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy programu antytytoniowego pt. Zakład pracy wolny od dymu tytoniowego. 73

75 Program realizowany jest w Stoczni Remontowej w Gdańsku. Czas realizacji przypada na okres od 24 marca do grudnia Głównym celem programu jest zmniejszenie rozpowszechnienia palenia papierosów wśród pracowników firmy. Cele szczegółowe programu to: zwiększenie liczby pracowników rzucających palenie, wzbudzenie motywacji wśród pracowników do znacznego ograniczenia palenia lub rzucenia tytoniu, udzielenie pracownikom i ich rodzinom chcącym całkowicie rzucić palenie skutecznego wsparcia. W trakcie realizacji programu nagłaśniano problematykę palenia tytoniu w zakładzie pracy, przeprowadzono cykl edukacyjny pod tytułem: Życie bez nałogu wśród pracowników firmy. Prowadzono warsztaty z zakresu radzenia sobie z przyczynami palenia (np. ze stresem), ze skutkami głodu nikotynowego (np. dotyczące prawidłowego odżywiania się). W ramach programu odbywały się konsultacje medyczne dla palących, pozwalające określić typ uzależnienia i motywacji, oraz dobór strategii radzenia sobie z nałogiem, w tym poprzez stosowanie nikotynowej terapii zastępczej lub innych środków farmakologicznych dla najsilniej uzależnionych pacjentów. Ponadto Instytut Medycyny Pracy im. J. Nofera w 2010 roku w ramach umowy z Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie (zadanie Prewencja pierwotna nowotworów w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych) realizował zadanie: Ocena ryzyka zachorowania na wybrane choroby przewlekłe u osób eksponowanych biernie na dym tytoniowy w miejscu pracy. Opracowano następujące wnioski: 1. Powinna zostać przeprowadzona kampania informacyjna wskazująca na szkodliwość palenia tytoniu zarówno czynnego jak i biernego w miejscu pracy i zamieszkania. 2. Należy zapoznawać pracodawców z obowiązkami wynikającymi z ustawodawstwa, a pracowników z konsekwencjami wynikającymi z łamania zakazu palenia. 3. Osoby palące powinny być poinformowanie o możliwości uzyskania pomocy w rzucaniu palenia w instytucjach lub placówkach np. pomoc lekarska, poradnie antytytoniowe, grupy wsparcia. 30 grudnia 2010 r Prezes Rady Ministrów podpisał rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie nadania funkcjonariuszom organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej uprawnień do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego (Dz. U. Nr 259, poz 1766), które razem z wcześniejszą regulacją (rozporządzenie o funkcjonariuszach z 25 czerwca 2010 r.; Dz. U. Nr 144, poz. 766) oprócz monitorowania przestrzegania ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55, z późn. zm.), daje pracownikom PIS możliwość nakładania mandatów z tytułu art. 13 ust. 1 pkt. 2 i ust. 2 ww. ustawy. Działania w zakresie egzekwowania ustawy w połączeniu z ogólnopolską kampanią informacyjno-edukacyjną będą stanowiły priorytet w działaniach antytytoniowych podejmowanych przez PIS w 2011 roku. 74

76 Zadanie 9 Wdrażanie ekonomicznych i administracyjnych stymulatorów ograniczania konsumpcji wyrobów tytoniowych Realizacja 1.Prowadzenie polityki podatkowej, mającej istotny wpływ na popyt rynkowy i konsumpcję wyrobów tytoniowych, sprzyjającej ograniczaniu palenia tytoniu. 2.Ograniczenie dostępności na krajowym rynku tytoniowym tanich papierosów pochodzących z nielegalnych źródeł. 3.Wdrażanie nowoczesnych i skutecznych metod oraz technik eliminowania nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi. Odpowiedzialny za realizację: Minister Finansów Współdziałanie: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, jednostki samorządu terytorialnego (służby odpowiedzialne za ochronę porządku prawnego w gminach, powiatach, województwach) Zgodnie z właściwością resortu realizacja zadania odbywa się poprzez: 1. prowadzenie polityki podatkowej sprzyjającej ograniczeniu palenia tytoniu, 2. ograniczenie dostępności na krajowym rynku tytoniowym tanich papierosów pochodzących z nielegalnych źródeł; 3. wdrażanie nowoczesnych i skutecznych metod oraz technik eliminowania nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi POLITYKA PODATKOWA Polityka podatkowa, stosowana przez resort finansów w Polsce, jest zgodna: ze wskazaniami zawartymi w Ramowej Konwencji WHO o Ograniczaniu Użycia Tytoniu, konkretnie z zaleceniami art. 5 ust. 2(a) Konwencji, dotyczącymi m.in. wdrażania odpowiedniej polityki podatkowej, ukierunkowanej na ograniczenie konsumpcji tytoniu, z postanowieniami art. 2 ust. 1 Dyrektywy Rady 92/79 EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie zbliżenia podatków od papierosów, z postanowieniami Dyrektywy Rady 95/59/WE z dnia 27 listopada 1995 r. w sprawie podatków innych niż podatki obrotowe, które wpływają na konsumpcję wyrobów tytoniowych. Zgodnie z postanowieniami przywołanych powyżej przepisów unijnych, a także rządowego POZNPT, wysokość stawek podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe jest w Polsce systematycznie zwiększana, co sprzyja zmniejszeniu konsumpcji tych wyrobów. Powyższy mechanizm najbardziej widoczny jest na przykładzie papierosów, na które akcyza 75

77 była na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat systematycznie zwiększana. W ostatnich latach tendencja ta była utrzymywana, a podwyżki akcyzy kształtowały się następująco: - w 2006 r. - wzrost akcyzy o 16% (przy inflacji 1,0%), - w 2007 r. - wzrost akcyzy o 13% (inflacji na poziomie 2,2%), - w 2008 r. - wzrost akcyzy o 23,3 %, - w 2009 r. - wzrost akcyzy o 18,07 %, - w 2010 r. - wprowadzono wzrost kwotowej stawki akcyzy o 6%, natomiast w związku ze wzrostem cen detalicznych znacznie przekraczającym poziom cen przyjętych do wyliczeń skali podwyżki akcyzy, faktyczny wzrost akcyzy ogółem wyniósł 9,8% - w 2011 r. - założono wzrost akcyzy o 4% natomiast w związku ze wzrostem cen detalicznych znacznie przekraczającym poziom cen przyjętych do wyliczeń skali podwyżki akcyzy, przewidywany wzrost akcyzy ogółem wyniesie 7,1%. Stosownie do postanowień art. 2 ust. l Dyrektywy Rady 92/79/EWG z dnia 19 października 1992 r. w sprawie zbliżenia podatków od papierosów (Dz. U. UE.L. 92 Nr 316 poz. 8 z późn. zm.) wymagane jest obciążenie papierosów podatkiem akcyzowym w wysokości 57% detalicznej ceny sprzedaży papierosów należących do najpopularniejszej kategorii cenowej (NKC), na którą występuje największy popyt. Kwotowo akcyza na papierosy NKC nie może być niższa niż 64 EURO / 1000 szt. W Polsce unijne minimum podatkowe obowiązuje od dnia 1 stycznia 2009 r. Od 1 marca 2009 r., tj. od wejścia w życie ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11, z późn. zm.), nastąpiła zmiana struktury opodatkowania papierosów polegająca na wzroście stawki kwotowej do wysokości 138,50 zł/1000 szt. i ustaleniu stałej stawki procentowej na poziomie 31,41%, liczonej od ceny detalicznej. Wzrost składnika kwotowego podatku akcyzowego od papierosów przy jednoczesnym ustaleniu stałego składnika procentowego na niższym poziomie powoduje większy relatywny wzrost akcyzy i cen marek tanich papierosów w porównaniu do marek drogich. Zwiększenie poziomu cen w segmencie papierosów tanich zmniejsza ich dostępność w szczególności dla nieletnich, co powinno sprzyjać realizacji celów prozdrowotnych i jest zgodne ze wskazaniami zawartymi w Ramowej Konwencji Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczaniu Używania Tytoniu. W związku ze znacznym wzrostem przelicznika kursowego EURO w 2010 r. do poziomu 76

78 4,2450 zł za 1 EURO, w ramach harmonizacji krajowego obciążenia podatkowego na papierosy do poziomu unijnego minimum podatkowego w tym zakresie, przy stałej stawce procentowej w wysokości 31,41%, podwyższono stawkę kwotową do poziomu 146,83 zł/1000 szt. papierosów. Stawki te zostały ustalone w oparciu o obowiązującą na 2010 r. NKC papierosów, która ukształtowała się na poziomie 397,50 zł/1000 szt., tj. 7,95 zł/20 szt. Zatem całkowita akcyza w wyrażeniu kwotowo-procentowym dla NKC papierosów stanowiła kwotę 271,68 zł/1000 szt. W przeliczeniu na EURO, przy obowiązującym kursie za 1 EURO = 4,2450 zł, akcyza ta wynosiła 64 EURO/1000 szt., zaś jej udział w cenie detalicznej NKC papierosów stanowi 68,35%, a tym samym utrzymany został wymagany poziom unijnego minimum podatkowego na papierosy. W 2010 r. weszła w życie nowa dyrektywa Rady 2010/12/UE z dnia 16 lutego 2010 r. zmieniająca dyrektywy 92/79/EWG, 92/80/EWG i 95/59/WE w zakresie struktury oraz stawek podatku akcyzowego stosowanego do wyrobów tytoniowych oraz dyrektywę 2008/118/WE (Dz. Urz. UE L z dnia , str.1). Dyrektywa przewiduje m.in. zwiększenie minimalnego wspólnotowego obciążenia podatkiem akcyzowym wyrobów tytoniowych. W odniesieniu do papierosów dyrektywa wprowadziła zapis, iż od 2014 r. kwota akcyzy na papierosy winna wynosić co najmniej 90 EUR/1000 szt. od wszystkich papierosów i udział akcyzy w średniej ważonej cenie detalicznej papierosów powinien osiągnąć poziom co najmniej 60%. Polska uzyskała okres przejściowy na dostosowanie do powyższego unijnego podwyższonego minimum podatkowego do 31 grudnia 2017 r. Dyrektywa wprowadziła także obligatoryjny wymóg dla wszystkich państw członkowskich, iż od 2011 r. kwotowa akcyza ogółem od wszystkich papierosów, tj. również od papierosów o najniższej cenie detalicznej, wyniesie nie mniej niż 64 EUR/1000 szt., a udział akcyzy w średniej ważonej detalicznej cenie sprzedaży papierosów osiągnie poziom co najmniej 57%. W związku z powyższym od 1 stycznia 2011 r. podwyższone zostały m. in. stawki podatku akcyzowego na papierosy, określone w ustawie z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 226, poz. 1477): stawka kwotowa na papierosy wynosi 158,36 zł/1000 szt., a stawka procentowa (liczona od średniej ważonej detalicznej ceny sprzedaży papierosów, przyjętej na 2011 r. na poziomie roku 2010 w wysokości 9,14 zł / paczkę 20 szt.) - 31,41%. Zastosowanie powyższych stawek podatku akcyzowego na papierosy przy założeniu nie waloryzowania ceny detalicznej papierosów spowodowałoby, iż całkowita akcyza na papierosy na 2011 r. wzrosłaby o 4 %. Jednakże w związku ze wzrostem cen detalicznych papierosów w 2011 r., co spowoduje większy wzrost akcyzy z części procentowej podatku akcyzowego liczonego od wyższej ceny detalicznej, faktyczny wzrost akcyzy ogółem na papierosy w skali całego 2011 r. 77

79 przewidywany jest na poziomie 7,1%. Biorąc pod uwagę wymogi unijne oszacowano, iż w 2011 r. akcyza od wszystkich papierosów wyniesie 71,34 EUR / szt. przy obowiązującym na 2011 r. kursie 3,9370 zł/eur, a udział akcyzy w średniej ważonej detalicznej cenie sprzedaży papierosów osiągnie poziom 66,07%. Ponadto od grudnia 2004 r. w Polsce stosowany jest mechanizm minimalnej stawki akcyzy na papierosy, przewidziany w art. 16 ust. 5 dyrektywy Rady 95/59/WE z dnia 27 listopada 1995 r. w sprawie podatków innych niż obrotowe, wpływających na spożycie wyrobów tytoniowych (Dz. U. UE.L. 95 nr 291 poz. 40 z późn. zm.). Minimalna stawka akcyzy na papierosy w 2010 r. wyniosła 271,68 zł/1000 szt., zaś w 2011 r. wynosi 301,85 zł/1000 szt. Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, iż Minister Finansów, realizując opisaną politykę podatkową poprzez sukcesywne podwyżki stawek podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe (stawki kwotowej) oraz w związku z podwyżką cen przez producentów, która ma wpływ na obciążenie podatkowe wynikające ze stawki procentowej, zrost obciążenia podatkiem akcyzowym wyprzedza skalę przyjętej inflacji, z jednej strony wypełnia zobowiązania związane z pełnym dostosowaniem do wymogów Unii Europejskiej w zakresie stawek akcyzy od wyrobów tytoniowych, z drugiej strony oddziałuje na politykę cenową producentów wyrobów tytoniowych, stymulując podwyżki cen tych wyrobów. Rosnące ceny wyrobów tytoniowych stanowią czynnik zachęcający do ograniczenia ich używania lub całkowitej rezygnacji z palenia, co sprzyja wypełnianiu zadań z zakresu ochrony zdrowia. Wzrost akcyzy i średniej ceny detalicznej papierosów w 2010 i 2011 r. oraz procentowego udziału obciążeń podatkowych w średniej cenie detalicznej papierosów przedstawia Tabela 15. Tabela 15. Wzrost akcyzy i średniej ceny detalicznej papierosów w 2010 i 2011 r. oraz procentowego udziału obciążeń podatkowych w średniej cenie detalicznej papierosów Papierosy 2010 r r. Średnia cena detaliczna w zł/20 szt. i w zł/1000 szt. 9,14 * 456,84 9,72 ** 486,09 Stawka kwotowa w zł/1000 szt. 146,83 158,36 Stawka procentowa liczona od ceny detal. 31,41% 31,41% Akcyza ogółem w zł/20 szt. i w zł/1000 szt. 5,81 290,32 6,22 311,04 Akcyza + VAT w zł/20 szt. i w zł/1000 szt. 7,45 372,69 8,04 401,94 % udział akcyzy w cenie detal. 63,55% 63,99% % udział akcyzy i VAT-u w cenie detal. 81,58% 82,69% * 9,14 zł/20 szt. średnia cena detaliczna papierosów za 12 miesięcy 2010 r. ** 9,72 zł/20 szt. szacowana na 2011 r. średnia cena detaliczna papierosów wyliczona w oparciu o obowiązujące w tym roku stawki akcyzy, przy założeniu pełnego przeniesienia wzrostu obciążenia podatkowego na ceny. 78

80 9.2. OGRANICZANIE DOSTĘPNOŚCI NA KRAJOWYM RYNKU TYTONIOWYM TANICH PAPIEROSÓW POCHODZĄCYCH Z NIELEGALNYCH ŹRÓDEŁ. Przemyt i nielegalny obrót wyrobów tytoniowych należy oceniać biorąc pod uwagę przede wszystkim papierosy. Przemyt innych wyrobów tej grupy towarowej (cygar, cygaretek czy tytoniu do skrętów) ma znaczenie marginalne. Wskaźniki ilustrujące skalę przemytu na przestrzeni kilku kolejnych lat wykazywały tendencję rosnącą. Dynamikę wzrostu ujawnień, dokonywanych przez organy celne w latach , ilustruje Wykres 13: Wykres 13. Dynamika wzrostu ujawnień przemytu papierosów dokonywanych przez organy celne w latach W roku 2010 Służba Celna odnotowała niewielki spadek ujawnień papierosów: wg danych na dzień 31 grudnia 2010 r. organy celne zajęły ok tys. szt. tych wyrobów wobec tys. szt. w 2009 r. Główne czynniki, mające wpływ na opisany powyżej spadek ujawnień, to: przeniesienie na południe Europy głównego strumienia papierosów pochodzących z państw b. WNP a kierowanych nielegalnie na rynki zachodnich państw Unii Europejskiej, głównie przez terytorium krajów bałkańskich (Rumunia, Bułgaria, Grecja), wzrost popularności wyrobów tytoniowych innych niż fabrycznie produkowane papierosy, głównie papierosów napełnianych samodzielnie (m.in. tzw. skrętów). Miernikiem tej tendencji jest widoczny wzrost nielegalnego obrotu tytoniem. Dynamikę zjawiska ilustruje porównanie 79