UCHWAŁA NR LXIV/713/10 RADY MIASTA OŚWIĘCIM z dnia 31 marca 2010 r.

Transkrypt

1 UCHWAŁA NR LXIV/713/10 RADY MIASTA OŚWIĘCIM z dnia 31 marca 2010 r. w sprawie przyjęcia "Programu ochrony ofiar przemocy w rodzinie w mieście Oświęcim na lata ". Na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) oraz art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493) - Rada Miasta Oświęcim postanawia: 1. Przyjąć "Program ochrony ofiar przemocy w rodzinie w mieście Oświęcim na lata ", jak w załączniku do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Miasta Oświęcim. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 1 / 14

2 PROGRAM OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE W MIEŚCIE OŚWIĘCIM NA LATA I. WPROWADZENIE: Program Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie jest realizacją art.6 ust.2 Ustawy z dnia 29 lipca 2005roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, zgodnie z którym do zadań własnych gminy należy: 1) tworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie; 2) prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; 3) opracowywanie i realizacja programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie; 4) prowadzenie gminnych ośrodków wsparcia. Zasadniczym celem programu, do którego osiągnięcia ma przyczynić się realizacja zadań zaplanowanych w programie, jest ograniczenie skali problemu i skutków przemocy domowej. Celem szczegółowym jest zwiększenie świadomości społecznej problemu poprzez zaplanowane w programie działania edukacyjno informacyjne, przeszkolenie i podniesienie kwalifikacji służb działających w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zakładając, że niniejszy program będzie stanowił wspólny strategiczny plan działań wobec problemu przemocy w rodzinie i będzie realizowany wielopoziomowo przez wszystkie instytucje i organizacje zobligowane do podejmowania działań na rzecz zapobiegania i zwalczania przemocy w rodzinie, oczekuje się iż przyczyni się do usprawnienia systemu przeciwdziałania przemocy, ograniczenia zjawiska przemocy i towarzyszących mu innych zjawisk patologicznych oraz poprawy kondycji rodzin z terenu Miasta Oświęcim. II. PODSTAWA PRAWNA Załącznik do uchwały Nr LXIV/713/10 Rady Miasta Oświęcim z dnia 31 marca 2010 r. 1. Ustawa z dnia roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005r. Nr 180, poz.1493). 2. Ustawa z dnia roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi (tekst jednolity Dz. U. z 2007r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) 3. Ustawa z dnia roku o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 2009r. Nr 175 poz ze zm.) 4. Uchwała Rady Miasta Oświęcim Nr LXIV/656/06 z dnia 28 czerwca 2006roku w sprawie przyjęcia Strategii rozwiązywania problemów społecznych na lata Załącznik nr 1 do Uchwały nr 532/07 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 12 lipca 2007 roku. Małopolski Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Ramowy program ochrony ofiar przemocy oraz oddziaływań korekcyjno - edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie. III. INFORMACJE OGÓLNE, PRZEMOC DOMOWA- PODSTAWY TEORETYCZNE ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 2 / 14

3 Rodzina jest najważniejszym środowiskiem w życiu człowieka, kształtuje jego osobowość, system wartości, poglądy i styl życia. Dla dziecka wychowującego się w rodzinie jego rodzice czy opiekunowie stanowią wzór do naśladowania. To rodzina właśnie odgrywa jedną z ważniejszych ról w procesie socjalizacji człowieka na przestrzeni jego całego życia. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie ważną rolę odgrywają wzajemne relacje pomiędzy rodzicami oparte na miłości, wzajemnym szacunku i zrozumieniu. W przypadku dezorganizacji jaką wprowadza pojawienie się zachowań przemocowych któregokolwiek z członków rodziny- rodzina nie jest w stanie realizować podstawowych zadań, role wewnątrz rodzinne ulegają zaburzeniu, łamane są reguły, a zachowania poszczególnych członków rodziny mogą stawać się coraz mniej zgodnymi z normami prawnymi i moralnymi oraz oczekiwaniami społecznymi. Przemoc domowa może być zarówno skutkiem jak i przyczyną dysfunkcji w rodzinie, i niewątpliwie należy zaklasyfikować ją do kategorii zachowań negatywnych o dużej szkodliwości społecznej. Przemoc w relacjach międzyludzkich istniała od zawsze, jednak o przemocy w rodzinie mówiono niewiele, nie dostrzegając jej jako poważnego zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny, które prowadzi do poważnych naruszeń norm moralnych i prawnych czy tragicznych skutków psychologicznych. Dla lepszego rozpoznania zjawiska przemocy w rodzinie konieczne jest jej zdefiniowanie. Przemoc w rodzinie, nazywana również przemocą domową, to jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie na szkodę osoby bliskiej czy zależnej lub też zaniechanie działań koniecznych do ochrony zdrowia i życia osób najbliższych. Działania te naruszają prawa i dobra osobiste członka lub członków rodziny lub innej osoby najbliższej a także innych osób wspólnie zamieszkujących i gospodarujących. Przemoc w rodzinie,,w szczególności naraża osoby bliskie na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, narusza ich godność osobistą nietykalność cielesną, wolność i swobodę, w tym również osobiste normy związane z życiem seksualnym. Powoduje szkody na zdrowiu fizycznym, psychicznym, a także wywołuje cierpienie i krzywdy moralne u osób, które jej doznają. Przemoc w rodzinie: jest zjawiskiem wynikającym z działania człowieka działanie lub zaniechanie działań jest dokonywane przez jednego członka rodziny przeciwko pozostałym, jest intencjonalna zmierza do osiągnięcia jakiegoś celu, wykorzystuje przewagę sił, uniemożliwiając samoobronę i opiera się na władzy i kontroli, narusza prawa i dobra osobiste krzywdzonego członka rodziny, powoduje szkody i cierpienie u osób, których dotyka. CYKL PRZEMOCY DOMOWEJ Przemoc domowa rzadko jest czynem jednorazowym. Znacznie częściej jest procesem o długiej nawet kilkunastoletniej historii. Ma tendencję do powtarzania się według zauważalnej prawidłowości. Cykl przemocy składa się zwykle z trzech następujących po sobie faz: - faza narastającego napięcia jest to początek cyklu, który charakteryzuje się wzrostem napięcia i natężeniem sytuacji konfliktowych - faza ostrej przemocy następuje wybuch gniewu i wyładowanie agresji - faza miodowego miesiąca jest to faza skruchy ze strony sprawcy okazywania żalu, która jednak, bez specjalistycznej pomocy, kończy się nawrotem przemocy spowodowanym ponownym wzrostem napięcia u sprawcy. ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 3 / 14

4 RODZAJE PRZEMOCY W RODZINIE FORMY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH Przemoc w rodzinie może przybierać różne formy i dokonywać się przy pomocy różnych instrumentów: - przemoc fizyczna są to wszelkie działania polegające na użyciu siły i prowadzące do naruszenia nietykalności cielesnej, nieprzypadkowych urazów, zranień, stłuczeń, złamań czy zasinień - przemoc psychiczna to umyślne działania wykorzystujące nie siłę fizyczną, lecz mechanizmy psychologiczne, powodujące zachwianie pozytywnego obrazu własnej osoby u ofiary, obniżenie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwicowych - przemoc seksualna polega na wymuszaniu niechcianych przez ofiarę zachowań w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy. - przemoc ekonomiczna to działania prowadzące do całkowitego finansowego uzależnienia ofiary od sprawcy. MITY I STEREOTYPY NA TEMAT PRZEMOCY W RODZINIE Wiele społeczeństw czy środowisk nie reaguje na problem przemocy w rodzinie, wyrażając tym samym zgodę na przemoc. Jest to wynikiem funkcjonujących w świadomości społecznej mitów i stereotypów na temat przemocy, które pokazują fałszywy obraz problemu. Mity i stereotypy usprawiedliwiają stosowanie przemocy, służą do ukrycia czy zbagatelizowania problemu, przez co utrudniają prawidłowe reagowanie na akty brutalności czy okrucieństwa wobec bliskich. Dają sprawcy sygnał o społecznym przyzwoleniu na przemoc, umacniają w nim pewność siebie i poczucie bezkarności, zniewalając ofiarę przemocy i zmuszając ją do milczenia. Wśród najczęściej spotykanych mitów i stereotypów na temat przemocy w rodzinie znajdują się następujące stwierdzenia: Przemoc w rodzinie to sprawa prywatna, nikt nie powinien się wtrącać Przemoc zdarza się tylko w rodzinach z marginesu społecznego Przemoc jest wtedy, gdy są widoczne ślady na ciele ofiar Jeśli ktoś jest bity to znaczy, że sobie na to zasłużył Policja nie powinna interweniować w sprawach rodzinnych Ofiary przemocy w rodzinie akceptują przemoc To był jednorazowy incydent, który nigdy się nie powtórzy Przyczyną przemocy w rodzinie jest alkohol Gwałt w małżeństwie nie istnieje Osoby używające przemocy muszą być chore psychicznie Nie ujawnia się tajemnic rodzinnych Nie można zmienić swego przeznaczenia Tymczasem, wiedza naukowa, badania i doświadczenie specjalistów obalają stereotypy i dowodzą, iż: - przemoc, wykorzystywanie, bicie, krzywdzenie osób bliskich jest przestępstwem, tak samo groźnym i podlegającym karze jak przemoc wobec obcych osób; bycie małżeństwem czy mieszkanie razem pod jednym dachem w wolnym związku nie daje nikomu prawa do stosowania przemocy, nie zwalnia z odpowiedzialności prawnej, każdy ma prawo a nawet obowiązek reagować na przestępstwo; - przemoc w rodzinie występuje we wszystkich grupach społecznych, niezależnie od poziomu ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 4 / 14

5 wykształcenia lub statusu społecznego, czy materialnego, zdarza się, że lepiej wykształceni sprawcy stosują bardziej wyszukane formy przemocy; - nie tylko siniaki, złamania czy oparzenia świadczą o przemocy, przemoc ma wiele twarzy to także poniżanie, obelgi, zmuszanie do określonych zachowań, grożenie, zastraszanie; - nikt nie zasługuje na bicie, krzywdzenie, maltretowanie, niezależnie od tego, co zrobił lub powiedział, nie wolno poniżać, bić innych ani się nad nimi znęcać; - przemoc domowa to przestępstwo ścigane przez prawo a nie sprawa rodzinna,policja jest powołana do ochrony bezpieczeństwa osób, zapobiegania popełnianiu przestępstw i ściganiu sprawców, niezależnie od tego czy osoba dotknięta przemocą należy do rodziny sprawcy czy nie; - ofiary przemocy w rodzinie nie chcą być źle traktowane przez swoich bliskich, starają się bronić siebie i innych zagrożonych przemocą członków rodziny, chcą przerwać przemoc, ale pozostając w osamotnieniu, często nie potrafią tego zrobić będąc w opresji działają często nieracjonalnie, co prowadzi do nasilenia przemocy; - przemoc domowa niemal nigdy nie jest wyjątkowym, pojedynczym wydarzeniem, ma tendencję do powtarzania się, niezatrzymana eskaluje i przybiera na sile; - nikt nie lubi być poniżanym i bitym, osoby doznające przemocy znajdują się w bardzo trudnej sytuacji wypełnionej bólem, cierpieniem, strachem, bezsilnością i poczuciem osamotnienia; tkwienie w związku pełnym krzywdzenia wynika między innymi z wyznawania tradycyjnych wartości takich jak miłość, trwałość małżeństwa, mylnego przeświadczenia, że sprawca jest dobry dla dzieci, gdyż ich nie bije, przekonania o zależności ekonomicznej od sprawcy i niemożności samodzielnego funkcjonowania, wiary w obietnice sprawcy, że się zmieni, nieracjonalnego obwiniania się za przemoc, czy też braku wiedzy na temat miejsca, gdzie osoba dotknięta przemocą może znaleźć bezpieczne schronienie i specjalistyczną pomoc; - nawet uzależnienie od alkoholu nie zwalnia od odpowiedzialności za działania dokonywane pod jego wpływem, alkohol może nasilać przemoc i ułatwia jej stosowanie, stanem nietrzeźwości sprawcy próbują usprawiedliwić fakt znęcania się nad członkami rodziny; - każda osoba niezależnie od tego, czy żyje w związku formalnym, nieformalnym, czy jest wolna, jest uprawniona do samodzielnego decydowania o swoim życiu intymnym i zachowaniach seksualnych, małżeństwo nie zmienia definicji gwałtu gwałt polega na doprowadzeniu innej osoby do poddania się czynowi nierządnemu lub do wykonania takiego czynu, stosując przemoc, groźbę bezprawną lub podstęp, definicja ta nie wyklucza małżonków ani innych osób z rodziny sprawcy; - przemoc jest dążeniem do przejęcia pełniej władzy i kontroli nad innymi osobami, nie ma żadnych danych wskazujących na istnienie bezpośredniego związku pomiędzy przemocą a chorobą psychiczną; - przemoc jest poważnym problemem, który niszczy nie tylko osobę, która jej doświadcza, ale również innych członków rodziny narażonych na uczestniczenie w aktach przemocy, dlatego nie można ukrywać przemocy i pozostawać biernym; ujawnienie problemu i zwrócenie się po specjalistyczną pomoc nie ma nic wspólnego z ujawnianiem tajemnic rodzinnych; - przemoc w rodzinie nie jest nikomu przeznaczona, doznawanie przemocy przez lata nie oznacza, że tak musi być i, że trzeba się z tym pogodzić. SKUTKI PRZEMOCY W RODZINIE ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 5 / 14

6 Przemoc w rodzinie, jest doświadczeniem traumatycznym, którego skutkiem są zarówno bezpośrednie szkody na zdrowiu psychicznym i fizycznym, jak i poważne, długotrwałe problemy ujawniające się w życiu dorosłym, jako konsekwencje przemocy doświadczanej w dzieciństwie. KONSEKWENCJE DOŚWIADCZANIA PRZEMOCY PRZEZ OSOBY DOROSŁE U osób poddawanych długotrwałej przemocy występują poważne problemy fizyczne i emocjonalne. Do najczęstszych objawów będących skutkami przemocy należą: poważne obrażenia ciała, wzrost częstości chorób somatycznych związanych ze stresem (bóle głowy, żołądka, w krzyżu lub w stawach oraz inne dolegliwości) przygnębienie, smutek, obojętność, popadanie w depresję, niepokój, niekontrolowane wybuchy płaczu, śmiechu czy agresji, zmienność nastrojów, decyzji, niepewność, stany lękowe, w tym lęk przed bliskością, nieufność, poczucie zagrożenia, niska samoocena, kłopoty z zasypianiem, koszmary nocne, kłopoty z koncentracją, zwiększone spożycie środków psychoaktywnych, zaprzeczanie, obwinianie się, bezradność, adaptacja do przemocy. Ofiary często zachowują się niezrozumiale, niejednokrotnie zmieniają zdanie i wycofują zawiadomienie o przestępstwie, bronią sprawcy. Zachowania te są w psychologii tłumaczone najczęściej występowaniem wyuczonej bezradności, zjawiska prania mózgu czy stresu pourazowego. Wycofanie się z aktywnych działań służących zmianie sytuacji i wyjściu z przemocy może wynikać z przekonania o bezskuteczności działań, popartego wcześniejszymi doświadczeniami. Bierność i rezygnacja są również często wynikiem technik manipulacyjnych, jakim ofiara była poddawana ze strony sprawcy, technik mających utrwalić w niej niską samoocenę i wzbudzić poczucie winy. KONSEKWENCJE DOŚWIADCZANIA PRZEMOCY PRZEZ DZIECI Na szczególnie poważne konsekwencje zachowań przemocowych narażone są dzieci. Często są one bezpośrednimi ofiarami lub/i świadkami przemocy w rodzinie. Obok obrażeń cielesnych przemoc domowa powoduje, że dziecko żyje w poczuciu ciągłego strachu i zagrożenia, pozbawione miłości, zaufania i bezpieczeństwa. Niezaspokojenie tych podstawowych potrzeb wpływa na dalszy rozwój dziecka i jest przyczyną wielu schorzeń psychosomatycznych. Dzieci będące ofiarami wykorzystywania seksualnego wykazują wysoki poziom depresji, poczucie osamotnienia, myśli samobójcze, zaburzenia snu, nadpobudliwość, agresję, obniżenie samooceny i poczucie bezwartościowości. Maltretowanie psychiczne może prowadzić do nieprzystosowania interpersonalnego (brak poczucia bezpieczeństwa, niski poziom kompetencji społecznych, trudności w kontaktach z rówieśnikami), deficytów intelektualnych (deficyty w zakresie możliwości poznawczych, rozwiązywania konfliktów i kreatywności) problemów afektywnobehawioralnych (agresja, samoponiżanie, lęk, wstyd i poczucie winy, wrogość i gniew, pesymizm i negatywizm). Skutki przemocy pojawiające się podczas trwania zachowań przemocowych są często tylko początkiem destrukcyjnego wpływu przemocy domowej na funkcjonowanie dzieci. Konsekwencje przemocy ujawniają się często również po długim czasie, kiedy dziecko dorasta, lub w jego dorosłym życiu. Odroczone skutki przemocy objawiają się w postaci różnych form niedostosowania społecznego. Trudności w nauce, wagarowanie, ucieczki z domu, udział w nieformalnych młodzieżowych grupach przestępczych, wysoki poziom agresji, nadużywanie alkoholu, branie narkotyków to tylko niektóre ze sposobów ucieczki od problemu przemocy w rodzinie. Doświadczanie przemocy w dzieciństwie ma wpływ na całe dorosłe życie. Ofiary przemocy, zwłaszcza seksualnej, mają problemy z nawiązaniem i utrzymaniem satysfakcjonujących relacji z innymi osobami. Ponadto, zachowania przemocowe są dziedziczone i powielane. Młodzi chłopcy wychowujący się w rodzinach, gdzie mężczyzna znęca się nad kobietą, uczą się agresji wobec kobiet, dziewczynki zaś postrzegają bicie, maltretowanie ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 6 / 14

7 i wykorzystywanie jako elementy wpisane w rolę kobiety. Doświadczanie przemocy w dzieciństwie podwyższa ryzyko, że krzywdzone dzieci same staną się krzywdzącymi rodzicami. SPOŁECZNE KONSEKWENCJE PRZEMOCY W RODZINIE Przemoc zagraża życiu, niesie ze sobą cierpienie fizyczne, rany, siniaki, ale nade wszystko powoduje niewyobrażalnie wielkie szkody psychiczne u ofiar, które najczęściej przez lata doświadczają znęcania się, wykorzystywania lub zaniedbania. Przemoc domowa to także poważny problem społeczny. Destrukcyjna siła niszczy cały system rodzinny, rozsadza go od środka, odbiera poczucie bezpieczeństwa i możliwość prawidłowego rozwoju najmłodszym członkom rodziny. Niesie ze sobą ryzyko dziedziczenia przez dzieci zachowań przemocowych i powielania ich w dorosłym życiu. Niezwalczana przemoc przybiera na sile, utrwala się i eskaluje niosąc negatywne konsekwencje dla uwikłanych w nią rodzin i dla całego społeczeństwa. Niezbędne jest zatem podejmowanie planowych działań mających na celu zapobieganie i zwalczanie przemocy w rodzinie, działań wpisanych w tworzenie i rozwijanie systemu przeciwdziałania przemocy, którego zasadniczymi elementami są specjalistyczne instytucje i profesjonaliści niosący pomoc osobom dotkniętym przemocą domową. IV. PRAWO POLSKIE WOBEC PROBLEMU PRZEMOCY W RODZINIE Przemoc domowa jest przestępstwem. Podstawowym przepisem prawa karnego materialnego, związanym z zagadnieniem przemocy w rodzinie, jest art. 207 Kodeksu Karnego (dalej: k.k.) przestępstwo znęcania. Przewiduje on karę za znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą, małoletnią, nieporadną, zależną. Znęcanie jest kategorią zbiorczą może obejmować szereg zachowań, które rozpatrywane osobno, będą stanowić inne przestępstwa np. uszkodzenie ciała, groźby karalne. Aby przyjąć, że doszło do znęcania w rozumieniu prawa karnego, konieczny jest jakiś czas jego trwania, ale wyjątkowo, gdy przemoc ma charakter szczególnie dotkliwy lub intensywny, można ją zakwalifikować jako znęcanie, nawet jeżeli trwa bardzo krótko, np. jeden dzień. Jeśli zachowanie będące przemocą, nie zostanie uznane za znęcanie się, np. z uwagi na brak długotrwałości, może być ścigane osobno, jako inne przestępstwo. Nie ma przestępstwa znęcania, gdy dwie osoby znęcają się wzajemnie nad sobą. Obok znęcania w rodzinie dochodzi także do innych ściganych prawem przestępstw takich jak np.: - uszkodzenie ciała (art. 156 k.k. lub art i 2 k.k.) - pozostawianie osoby, co do której istnieje obowiązek sprawowania opieki, w sytuacjach bezpośrednio zagrażających jej życiu lub zdrowiu (art k.k.) - grożenie popełnieniem przestępstwa na szkodę innej osoby lub osoby najbliższej, jeśli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadniona obawę, że zostanie spełniona (art. 190 k.k.) - zmuszanie do określonych zachowań (art k.k.) - zgwałcenie (art. 197 k.k.) - nakłanianie i zmuszanie do czynów nierządnych przy wykorzystaniu stosunku zależności (art. 199 k.k.) - doprowadzenie małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania czy wykonania innej czynności seksualnej lub utrwalanie treści pornograficznych z udziałem małoletniego (art. 200 k.k.) - rozpijanie małoletniego w drodze dostarczania napoju alkoholowego, ułatwiania lub nakłaniania do spożycia takiego napoju (art. 208 k.k.) - uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego (art. 209 k.k.) - porzucenie małoletniego lub osoby nieporadnej pod względem psychicznym lub fizycznym (art. 210 ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 7 / 14

8 k.k.) - uprowadzenie lub zatrzymanie małoletniego lub osoby nieporadnej pod względem psychicznym czy fizycznym wbrew woli osoby powołanej do opieki czy nadzoru (art. 211 k.k.) - zniewaga (art k.k.) - naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.) - kradzież na szkodę osoby najbliższej (art k.k.) lub kradzież z włamaniem (art. 279 k.k.) - przywłaszczenie (art. 284 k.k.) lub niszczenie mienia (art. 288 k.k.). Sytuację osób doznających przemocy w rodzinie regulują w szczególności przepisy prawa zawarte w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, dotyczące m.in.: warunków zniesienia przez sąd wspólności majątkowej (art. 52) warunków orzekania separacji i rozwodu (art. 56, art. 61¹ art. 656) orzekania o winie strony w rozkładzie pożycia małżeńskiego (art. 57) rozstrzygania władzy rodzicielskiej, obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka w przypadku rozwodu (art. 58 1) sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania w przypadku rozwodu (art. 58 2) warunków dokonywania podziału wspólnego majątku (art. 58 3) warunków sądowego ustalenia ojcostwa (art. 84) obowiązku rodziców do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka (art. 133) Od 2005 roku funkcjonuje ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która określa zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zasady postępowania wobec osób doznających przemocy w rodzinie oraz osób stosujących przemoc. Ustawa zobowiązuje osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych powzięły podejrzenie o występowaniu przemocy w rodzinie, do niezwłocznego zawiadomienia o tym Policji lub Prokuratora (art. 12). Ustawa ta umożliwia również stosowanie, w toku postępowania, wobec osób podejrzanych, specyficznych środków ograniczających możliwość ich kontaktu z pokrzywdzonymi. Warto podkreślić, że w celu zmniejszenia tzw. wtórnej wiktymizacji, procedura karna przewiduje określone mechanizmy w zakresie przesłuchania pokrzywdzonych i świadków (zwłaszcza małoletnich), zmierzające do jak najmniejszej ilości przesłuchań i prowadzenia ich w odpowiednich warunkach. V. DIAGNOZA ZJAWISKA PRZEMOCY DOMOWEJ NA TERENIE MIASTA OŚWIĘCIM. Analiza sytuacji przemocy na obszarze miasta Oświęcim- diagnoza, statystyki przemocy - dane lokalne. Na dzień r. miasto liczy ok. 40,7 tysięcy mieszkańców. Diagnozą objęto łącznie dane statystyczne pochodzące z instytucji działających w obszarze przemocy na terenie miasta Oświęcim, m.in.: - Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, - Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, - Ośrodka Interwencji Kryzysowej, - Komendy Powiatowej Policji. Z danych Komendy Powiatowej Policji w Oświęcimiu wynika, iż w 2009 roku funkcjonariusze ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 8 / 14

9 przeprowadzili w całym powiecie oświęcimskim łącznie 2869 interwencji domowych, z czego sporządzili 146 Niebieskich Kart, w związku ze stwierdzeniem przemocy w rodzinach na terenie miasta oraz 100 Niebieskich Kart na terenie gminy. Liczba pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej ogółem osób, w tym: kobiety, - 54 mężczyźni, - małoletni do ukończenia lat 13-tu - 109, - nieletni od 13 do 18 lat 76 Liczba sprawców przemocy domowej ogółem 246: - w tym kobiety 12, - mężczyźni 234, - nieletni 0 Liczba sprawców zatrzymanych ogółem - 96: - w tym kobiety 5, - mężczyźni 90, - nieletni 0 Liczba sprawców pod wpływem alkoholu 174: - w tym kobiety 7 - mężczyźni nieletni 0 W tym przewiezionych do Izby Wytrzeźwień 94: - kobiety 5, - mężczyźni 89, - nieletni 0 Liczba osób przewiezionych do policyjnych pomieszczeń dla osób zatrzymanych- 1 - kobiety 0, - mężczyźni 1, - nieletni 0 Liczba przypadków udzielenia pomocy medycznej- 3 - pokrzywdzony/a/ sprawca 1 Liczba postępowań przygotowawczych dotyczących przemocy domowej, w których była prowadzona procedura Niebieskich kart z art. 207 k.k. (znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osoba najbliższą): - wszczętych 27, - stwierdzonych 16, - zakończonych 24 ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 9 / 14

10 Liczba informacji przesłanych do: - ośrodków pomocy społecznej 150, - sąd rodzinny 93, - gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych 74, - placówek służby zdrowia 0, - organizacji pozarządowych 0. Według danych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej: Interwencja kryzysowa w rodzinach ogółem: 71 osób którym udzielono pomocy, w tym: - dzieciom 8 ( w tym 1 dziecko niepełnosprawne), - współmałżonkom lub partnerom w związkach nieformalnych 46 ( w tym niepełnosprawnym 16), - innym osobom w rodzinie 35 ( w tym niepełnosprawnym 8), - osobom powyżej 60 lat 7 ( w tym niepełnosprawnym 7) Liczba sporządzonych Niebieskich Kart - 10, w tym przekazanych innym instytucjom - 4. Według danych Powiatowego Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy oraz Ośrodka Interwencji Kryzysowej : Łączna liczba zgłoszeń dotyczących przemocy : dotyczących 796 osób, w tym 603 osobiste, a 634 telefoniczne. Konsultacji psychologicznej udzielono 213 razy dla 210 osób. Konsultacji prawnej 184 porady dla 165 osób. Porad terapeuty ds. uzależnień od narkotyków - 21 konsultacji dla 18 osób. Liczba spotkań samopomocowej grupy wsparcia dla kobiet doświadczających przemocy - 20 dla 9 kobiet. Liczba osób, którym udzielono schronienia w hostelu ośrodka - 15 osób: - w tym 9 kobiet, - 6 dzieci. Liczba przeprowadzonych zajęć profilaktyczno - edukacyjnych w szkołach podstawowych i gimnazjach na terenie miasta Oświęcim 27 zajęć w 4 szkołach. W zajęciach tych wzięło udział 820 uczniów. Do Miejskiej Komisji Przeciwdziałania Problemów Alkoholowych trafiło 147 wniosków dotyczących zdiagnozowania oraz objęcia leczeniem osób nadużywających alkoholu, z tego: skierowanych przez Prokuraturę w związku z art. 207 k.k.- 20 osób. Zebrane dokumenty dostarczyły w głównej mierze wiedzy ilościowej o zjawisku występowania przemocy w rodzinie oraz wskazały na trudności i braki jakie ujawniły się przy próbie wnikliwej oceny zjawiska. Dla potrzeb ewaluacji diagnoz sporządzanych w kolejnych latach planuje się usprawnić systematyczne zbieranie informacji poprzez opracowanie wspólnego i jednolitego sposobu gromadzenia danych statystycznych. W chwili obecnej organy odpowiedzialne za ściganie przestępstw związanych z przemocą w rodzinie oraz wszczynające sprawy z podejrzenia występowania przemocy nie prowadzą szczegółowego zróżnicowania i nie analizują czynów według wybranych kryteriów. ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 10 / 14

11 Analiza dokumentów pozwala jedynie na przyporządkowanie czynów według odpowiednich artykułów z kodeksu karnego. Do analiz szczegółowych konieczne będzie zróżnicowanie i ocena przypadków według kategorii: płci, wieku, stopnia pokrewieństwa, jak również powiązania przemocy z innymi współistniejącymi problemami w rodzinie np. bezrobocia, upośledzeń umysłowych, chorób psychicznych, uzależnień itp. Tylko dane zbierane w taki sposób pozwolą na rzetelną ocenę zjawiska przemocy w rodzinie. Dane ilościowe dostarczane przez instytucje planuje się rozszerzyć o dane jakościowe takie jak : wywiady z pracownikami instytucji zajmującymi się przemocą w rodzinie oraz mającymi bezpośredni wgląd w sytuację rodzin. VI. PRIORYTETOWE KIERUNKI DZIAŁAŃ PROGRAMU - położenie nacisku na profilaktykę, edukację i podnoszenie świadomość problemu przemocy w społeczeństwie, - systematyczne monitorowanie problemu przemocy w rodzinie, gromadzenie informacji i danych związanych z problemem, badanie problemu przemocy, - rozwój profesjonalnej bazy instytucjonalnej oferującej pomoc i wsparcie osobom uwikłanym w przemoc domową, - zacieśnianie i koordynacja współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami zobligowanymi do podejmowania działań w obszarze zapobiegania i zwalczania przemocy w rodzinie celem wymiany informacji i doświadczeń, - rozwijanie form wsparcia dla osób uwikłanych w przemoc, - położenie nacisku na kompleksowe działania skierowane wobec sprawców przemocy, - podnoszenie poziomu jakości pomocy świadczonej osobom doznającym przemocy i pracujących ze sprawcami. CEL GŁÓWNY PROGRAMU: Zmniejszenie zjawiska przemocy domowej na terenie miasta Oświęcim oraz zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zjawiska przemocy w rodzinie. CELE SZCZEGÓŁOWE: DZIAŁANIA/ZADANIA 1. Edukacja profilaktyka 1. Opracowanie i upowszechnianie materiałów informacyjnoedukacyjnych na temat przemocy w rodzinie i jej negatywnych skutków. pierwszorzędowa, drugorzędowa 2. Opracowanie i realizacja kampanii edukacyjnych na rzecz i trzeciorzędowa. Działania przeciwdziałania przemocy w rodzinie. informacyjno edukacyjne. 3. Zorganizowanie kampanii społecznej skierowanej do ogółu społeczności lokalnej, osób z grup ryzyka oraz rodzin już dotkniętych przemocą domową, poprzez umieszczenie informacji na stronie internetowej MOPS, rozmieszczenie na terenie miasta Oświęcim plakatów oraz ulotek. 4. Zorganizowanie spotkań informacyjnych z mieszkańcami. 5. Promowanie wśród rodziców wychowania bez stosowania przemocy poprzez ulotki, plakaty i (ewentualnie- spotkania z rodzicami) w Punktach Szczepień, Żłobkach, Przedszkolach i Szkołach. ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 11 / 14

12 2. Zapewnienie jak najszerszej oferty pomocy dla osób doświadczających przemocy domowej. 6. Promowanie w środowisku lokalnym właściwego reagowania na obserwowane w swoim miejscu zamieszkania (i nie tylko) zjawiska przemocy w rodzinie (eliminowanie tzw. znieczulicy), uwrażliwianie na zjawisko przemocy i jej skutki. 7. Systematyczne zamieszczanie w lokalnej prasie informacji gdzie ofiary przemocy mogą uzyskać pomoc i wsparcie. 8. Rozwój form spędzania czasu wolnego sprzyjający wzmacnianiu więzi rodzinnych. 1. Utworzenie popołudniowo -wieczornych dyżurów specjalistów zajmujących się przemocą w rodzinie / Punktu Konsultacyjnego czynnego 2-3 razy w tygodniu w godzinach popołudniowych, (poradnictwo prawne, socjalne, psychologiczne). 2. Uruchomienie grupy wsparcia dla kobiet doświadczających przemocy domowej (spotkania 2-3 razy w miesiącu, w godzinach popołudniowych). 3. Prowadzenie rozmów indywidualnych, poradnictwo, wsparcie, terapia. 4. Uruchomienie telefonu zaufania dla osób dotkniętych przemocą domową. 5. Utworzenie internetowego Punktu Konsultacyjnego dla osób dotkniętych przemocą domową ( poprzez komunikator internetowy gg, drogą elektroniczną ). 6. Prowadzenie terapii rodzinnej. 7. Tworzenie pomocy wolontaryjnej na rzecz osób doświadczających przemocy. 3. Współpraca służb Po stwierdzeniu faktu występowania przemocy w rodzinie: działania interwencyjne wobec 1. wejście w środowisko pracownika socjalnego, sporządzenie osób doznających przemocy Niebieskiej Karty dla pomocy społecznej oraz wywiadu domowej oraz osób środowiskowego z osobą doznającą przemocy, stosujących przemoc. 2. w przypadku stwierdzenia nadużywania alkoholu przez osobę stosującą przemoc- skierowanie wniosku do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych z prośbą o zdiagnozowanie uzależnienia od alkoholu, a w przypadku potwierdzenia również o wydanie zalecenia o poddaniu się leczeniu odwykowemu, 3. powiadomienie Policji o sytuacji rodziny z prośbą o uruchomienie wizyt dzielnicowego funkcjonariusza Policji w środowisku, 4. przeprowadzanie rozmów ostrzegawczych, informacyjnych i dyscyplinujących z osobą stosująca przemoc (pracownik socjalny zajmujący się pracą z osobami stosującymi przemoc), 5. rozeznanie najpilniejszych potrzeb rodziny i osób krzywdzonych, wspólne ustalenie planu pomocy rodzinie, informacja i edukacja o możliwościach prawnych powstrzymania przemocy w rodzinie, 6. w przypadku gdy osoba doznająca przemocy zdecyduje się na powiadomienie innych służb - pomoc w sporządzeniu stosownych pism urzędowych (pracownik socjalny, prawnik), ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 12 / 14

13 7. w razie konieczności zapewnienie bezpiecznego schronienia dla osoby/osób krzywdzonych ( umieszczenie w Ośrodku Interwencji Kryzysowej, Domu Samotnej Matki itp.), pomoc w znalezieniu mieszkania do wynajęcia lub rozeznanie możliwości tymczasowego schronienia np. u rodziny (pracownik socjalny lub inni członkowie Lokalnej Koalicji), 8. przeprowadzanie rozmów wspierających z osobami doznającymi przemocy w warunkach zapewniających im poczucie intymności i bezpieczeństwa, poświęcenie czasu na rozmowę indywidualnie do potrzeb osoby krzywdzonej, 9. zapewnienie pomocy psychologicznej dla osób/osoby pokrzywdzonej (doznającej przemocy, oraz osób będących jej świadkami - w tym dziecikierowanie do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, informowanie pedagoga/psychologa szkolnego), 10. zebrania lokalnej koalicji działającej na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie ustalenie planu pomocy rodzinie, 11. w przypadku gdy w rodzinie są dzieci powiadamianie Sądu Rejonowego Wydział III Rodzinny i Nieletnich, 12. w razie potrzeby udzielenie pomocy finansowej, rzeczowej - zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej (ośrodek pomocy społecznej), 13. monitorowanie sytuacji rodziny poprzez wizyty w środowisku, pozyskiwanie informacji na temat działań podejmowanych przez osobę stosująca przemoc, kontrola czy sprawca zaprzestał stosowania przemocy, kontynuacja wizyt przedstawicieli służb społecznych (członków Lokalnej Koalicji) w celu przekonania sprawcy, iż pozostaje on pod nadzorem instytucji oraz o nieuchronnych konsekwencjach kontynuacji zachowań przemocowych ( pracownik socjalny, członkowie Lokalnej Koalicji- przedstawiciele innych służb społecznych), 14. weryfikacja i aktualizacja planu pomocy dla rodziny, 15. osobom, rodzinom opuszczającym OIK- kontynuacja wsparcia stosownego do indywidualnych potrzeb zgłaszanych przez rodzinę - wsparcie psychologiczne, grupy wsparcia dla osób doznających przemocy, pomoc prawna, 16. na każdym etapie pracy z rodziną akceptacja postawy osób doznających przemocy oraz ich prawa do zmian podejmowanych decyzji i samostanowienia(takich jak wycofywanie spraw z Sądu, Prokuratury i innych instytucji), powstrzymywanie się od oceny ich postępowania, zapewnianie, iż w przypadku zmiany ich decyzji - zostanie to uszanowane przez osoby pracujące z rodziną, a w razie potrzeby osoba/rodzina może zgłosić się po pomoc, czy konsultację, bez względu na zmiany swoich decyzji, 17. w sytuacji ustania przemocy - zakończenie działań, a w razie potrzeby wspieranie inicjatyw do utworzenia grupy samopomocowej, ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 13 / 14

14 Podejmowanie wszelkich innych nie ujętych w niniejszym programie działań mogących przyczynić się do powstrzymania lub choćby ograniczenia przemocy w rodzinie. Opracowanie: - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Oświęcimiu 18. w przypadku rodzin, w których pozostają małoletnie dzieci, a na skutek powiadomienia Sądu o przemocy rodzina została objęta dozorem kuratora- współpraca pracownika socjalnego lub innych członków Lokalnej Koalicji z kuratorem wymiana informacji, 19. ewaluacja działań własnych oraz Lokalnej Koalicji 4. Zapewnienie pomocy 1. Konsultacje z osobami uzależnionymi i ich rodzinami. i wsparcia osobom 2. Rozmowy indywidualne z terapeutą, motywacja do podjęcia leczenia uzależnionym, uwikłanym odwykowego oraz udziału w zajęciach korekcyjno-edukacyjnych dla w przemoc domową sprawców przemocy 5. Zwiększenie kompetencji Szkolenia specjalistyczne dla grup zawodowych spotykających się przedstawicieli instytucji w swojej pracy z przemocą w rodzinie(uwrażliwienie na zjawisko i organizacji zaangażowanych przemocy domowej, edukacja w zakresie właściwego reagowania w zapobieganie i zwalczanie w przypadku zgłoszenia przemocy domowej) przemocy w rodzinie. 6. Pomoc w zapewnieniu Współpraca z instytucjami prowadzącymi Hostele/schroniska dla ofiar ofiarom przemocy domowej przemocy w rodzinie/domy Samotnej Matki, ze szczególnym bezpiecznego schronienia uwzględnieniem Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Oświęcimiu, w celu ustalenia precyzyjnych zasad umieszczania tam osób. 7. Rozwijanie i wspieranie 1. Zapewnienie zaplecza lokalowego na potrzeby spotkań członków działalności Miejskiej Koalicji koalicji. ds. przeciwdziałania przemocy 2. Zaproszenie do udziału w koalicji przedstawicieli m.in. Prokuratury w rodzinie w Oświęcimiu. Rejonowej, Sądu Rejonowego 3. Propagowanie interdyscyplinarnej pracy, wymiana informacji i doświadczeń. - Miejska Koalicja ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Oświęcimiu ID: GLRZQ-ZBNVS-GGCJN-KTZCU-JJZGI. uchwalony. Strona 14 / 14